Tíminn - 05.05.1950, Blaðsíða 3

Tíminn - 05.05.1950, Blaðsíða 3
97. blað TÍMINN, föstudaginn 5. maí 1950 3 ?ýý*sý«ýýýýýý*ýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýSýýýýýýýýýý-,ýýýs»ýg: /s/enc/í’ngajbæííir sssssýýsssssssssssýýss Sjötug: Jóhanna Sveinsdóttir, Ijósmóðir . Ég brá mér suður í Hafn- arfjörð á sumardaginn fyrsta. í litlu húsi á hamrin- um hitti ég gamlan sveit- unga, Jóhönnu Sveinsdóttur ljósmóður, og rabbaði við hana stundarkorn. Talið barst m. a. að lífsferli henn- ar og störfum. Hún varð sjö- tug á síðastl. hausti, fædd á Gunnfríðarstöðum í Lauga dal 1. okt. 1879. Foreldrar hennar voru Sveinn Jóhanns son og Sigríður Jónsdóttur, þú búandi þar. Sex ára gömul fór Jóhanna með þe:'m að Valdalæk á Vatnsnesi og ólst þar upp til 14 ára aldurs. Eftir það var hún í ýmsum vistum unz hún, 22 ára göm- ul. fór suður og lærði ljós- móðurstörf. Fáum árum síð- ar giftist hún Birni Bene- diktssyni frá Bjargarstöðum í Miðfirði. Voru þau fyrst í 2 ár á Hvassafelli í Norður- árdal, en fluttust þaðan til Reykjavíkur. Þau hjón, Björn og Jóhanna, skildu. Börn þeirra eru tvö, Sesselja, ekkja í Hafnarfirði, og Jakob, bú- settur í Reykjavík. Árið 1914 giftist Jóhanna öðru sinni, Jóni Guðmunds- syni á Litlu-Þverá í Miðfirði. Bjuggu þau þar í 10 ár, en Jón andaðist árið 1924. Börn þeirra eru þrjú, Oddfríður, gift og búsett í Reykjavík, Sigurður, á Efra-Núpi og Sig mundur á Aðalbóli í Miðfirði. Eftir lát manns síns, Jóns, var Jóhanna til heimilis í Miðfirði, til ársins 1944. Jóhanna Sveinsdóttir gegndi ljósmóðurstörfum í 35 ár, og var sérstaklega hepp in í því starfi. Börnin, sem hún tók á móti, eru mörg og dreifð í allar áttir, eins og gerist og gengur. GAGNLEG BOK: Búvélar og ræktun Bókaútgáfa Menningar- um, heldur einnig almenn sjóðs hefir fyrir nokkru síð-'saga um tækni til að breyta Sveltur sitjandi kráka, en fljúg- andi fær Eftir dr. Jón Dúnson an gefið út bók, er heitir Bú- ] frumstæðum jarðvegi í arð- Er aflaleysið á þessari ver- vélar og ræktun. Höfundur berandi ræktað land. tíð sama eðlis og á aflaleys- bókarinnar er Árni G. Ey-] Búvélar og ræktun er mjög isárum, sem Qft hafa áður lands, sem með löngu starfi (handhæg bók fyrir bændur komið þ. e. tilviljun eða er hefir öðlazt góða þekkingu á og bændaefni um val búvéla þetta afialeysi' nú byrjun búvélum. jog alla meðferð þeirra. Hún þess, sem koma skal, strá- j Bókin ber þess vott að höf- j kennir þeim að vega og meta dráps fiskistofnsins við ís- undur hefir víða farið og vélar, áhöld og vinnuaðferð- land og umbreyting fiski. horft með glöggu gestsauga á j ir til lausnar daglegum vanda grunna við Tsland í bjargar- þu.ð sem hefir gerst og er að málum. Hún er hvatning til lausa crtröð? jgerast. bænda að notfæra sér nýj- Það er enginn minnsti vafi 1 Bókin er í 12 aðalköflum, ustu tækni, bæði sem einstak á því, að um þetta síðara er sem eru þessir: [lingar og i félagssamtökum að ræða, en ekki hitt. Það er ] 1 Afl og vinna, II Grjótnám þeirra. Jafnframt því sem voði almenns aflaleysis og girðingar, III Framræsla, ^höfundur telur alla tækni bj^r^kysis sem nú ber á dyr IV Jarðvinnsla með hestum, nijög nauðsynlega, þá leið— og það all’harkalega. |v Traktorar, VI Jarðvinnsla beinir hann um meðferð vél- &Eru íslenzkir sjómenn og með taktorum, VII Ávinnsla, J anna og telur ekki minni þörf útgerðarmenn undir það bún vm Heyskapur, Garðrækt og að gæta fengins fjár en afla ir, að bjarga sér, atvinnuvegi kornrækt, X Gegningar, XI þess. A starfstíma hennar voru Uerður það séð á neinu? Þótt bifreiðaferðir ekki eins tíðar j íslendingar hafi fengið full- og nú, heldur var gripið til komnustu skip og veiðiútbún hestanna þegar skyndilega að, sem völ er á, haga þeir sínum og allri þjóðinni yfir Búvélaeign og véiakaup, XII þær hörmungar, sem eyðing 1 smiðjunm. fiskigrunnanna boðar? Ekki Efni bókarinnar er fróðlegt og skipulega framsett. Enn- fremur eru í bókinni margar þurfti að ná í yfirsetukonu eða lækni. Mætti skrá margar sögur af slíkum ferðum á öll um tímum árs, yfir vegleysur og slitrótta vegi, þegar svo mjög reyndi á þol hestanna og dugnað ferðafólksins. Marg ar yfirsetukonur í sveitum landsins á liðnum tímum hafa ^erið daglega að ferðast og Jóhana var ein í þeirra hóp. Jóhanna er,nú hjá dóttur sinni og dótturdóttur í Hafn- arfirði. Hún er enn vel ern og hress. Margir af gömlu sveitungunum líta inn til hennar, þegar þeir eru á ferð hér fyrir sunnan, og um leið og ég kvaddi hana, bað hún mig að bera kveðju norður til Miðfjarðar og fólksins þar, með ósk um gott og gleði- legt sumar. Sk. G. Dánarminning: Halldór Guðb'randsson Haga í Holtum Halldór Guðbrandsson fædd ist árið 1885 í Hvolhreppi, en fluttist barn að aldri til Hall- dóru föðursystur sinnar, ljós- móður í Saurbæ í Holtum og ólst þar upp. Gerðist hann snemma eljusamur vinnu- maður og var annarra þjónn frarff á fertugsaldur. Þá gift- ist hann Jósabet Guðmunds- dóttur, að vestan, og hóf bú- skap í Pulu, við lítil efni. Kom þá þegar í ljós mikil elja hans og áhugi og reyndi hann þá þegar að bæta jörðina. Litlu síðar fluttist hann að Kvíar- holti í Holtum og þar var hann allmörg ár í tvibýli. Þar vann hann nótt með degi, oft ast einyrki, og þó ekki, því konan hans reyndist forkur mikill. Fyrir nokkrum árum fór Halldór svo að Haga í Holt- um, hinum forna kirkjustað, og kom þar að lágum burstum og hrörnandi húsum flestum. En þessi fyrrverandi vinnu- maður, er fáir spáðu eitt sinn miklum umsvifum eða skör- ungsskap, reisti þessa miklu jörð úr rúst á flestum svið- um, auðvitað með atfylgi rekstri útgerðarinnar enn í aðalatriðum með sama hætti og forfeður þeirra gerðu á steinöld. Á steinöld voru ekki til sjómenn, heldur staðbundn ir landkrabbar, er fóru á sjó ef afla bar að landi þar, sem þeir voru. Ef fiskurinn kom til þeirra, tóku þeir hann, en þeir sóttu ekki sjóinn þangað sem fiskurinn var á hverjum tíma. Það þarf ekki að fara lengra aftur í tímann en á þessa yf- irstandandi vertíð, til að bregða upp mynd af þessu steinaldarviðhorfi í útgerð vorri. Á fyrri hluta þessarar vertíðar var mokafli út af suðausturhorni landsins, — máske af því, að djúpmiða. fiskurinn þarna megin við landið og á neðansjávar- hryggnum milli íslands og Færeyja hafi ekki verið eins skýrar og góðar myndir. Búvélar og ræktun er sögu legt ágrip yfir þá tækni sem mannsandinn hefir fundið jupp og notfært sér til að Búvélar og ræktun varpar ljósi inn í heim framtíðarinn ar, þegar æskan hefir tileink að sér kjörorð höfundar er hann segir: „Ræktun er kjör orð hins góða bónda. Ræktun jarðar, búfénaðar og mann- gildis. Verkefnin eru nóg, mýrarn ar og móarnir bíða þess að breyta mýrum í ræktað landiverða leyst úr þeim fjötrum og þar með margfalda og sem þau eru bundin í og veita bæta þann jarðargróður, sem klæði og fæði öllum þeim, afkoma landbúnaðarins bygg ist á og þjóðin þarfnast til daglegrar neyzlu. Hún er ekki aðeins saga um tækni islenzku þjóðarinnar í búnaðarhátt- nú t. d. afla sinn þangað, sem fiskurinn er: suður að Mar- okkó, norður í Dumbshaf (Hvitahaf) og norður að Sval barði og Bjarnarey, til ís- lands, til Grænlands og Ný. fundnalands, eftir því hvar fiskurinn er og aflauppgripa er von á hverjum tíma. Upp- lýsingaþjónusta um beztu aflamöguleika fyrir skipin á hverjum tíma er orðin stór- vægileg fyrir fiskiflotann, strádrepinn af botnvörpung- þvj stórfiskiþjóðanna eru sinnar dugmiklu konu og barna, svo að nú er tekið að verða „staðarlegt" í Haga. Steinhús af grunni risið og nálega öll útihús, túnið stækk að og stórbætt. Þessu fékk Halldór áorkað og enn dreymdi hann um meiri afrek. Þá kom dauðinn og hvíldi hinn slitna búanda, ef til vill í óþökk hans. En enginn má sköpum renna. Halldór var alkunnur fyrir staka greiðvikni og hjálpfýsi, svo að einhvern fjársjóð hef- ir hann átt á himni, samkv. trú kristinna manna. Og það eftirmæli fær hann, að pund líkamsorku sinnar gróf hann ekki í jörð, en stritaði veðurbarinn og stjörnuskininn, seint og snemma, og elja brást hon- um ekki ásamt hjálp og upp- örvun konu sinnar. Bcrn hans lifa 6, öll mannvænleg. Sr. Sveinbjörn á Breiða- bólsstað söng hann til mold- ar í grafreit Hagakirkju við mikið fjölmenni. Sá, er ritar þessi orð, þakk- ar honum beina og ljúfmann leg kynni. R. Ó. um og djúpfiskurinn vestan við landið á göngu sinni um Djúpálsrifið milli íslands og djúpmiðanna við Austur- Grænland — en við Vestur. land var aflalaust. Samt tóku Vestfjarða- og Akranesbátar ekki í mál að bregða sér í útilegu suðaustur fyrir land. Skútukarlarnir gömlu mundu ekki hafa vílað fyrir sér að gera slíkt. En nú á þessari 20. öld er sjórinn hér við land sóttur á 100 tonna vélbátum með sama hætti og á opnum árabátum um aldamót, og út- gerðin er eins staðbundin eins og hún var á steinöld fyrir mörg þúsund árum síðan. Sjómenn taka nú fiskinn, ef honum þóknast að koma að þeirri verstöð, en sækja hann etcki þangað, sem hann” er á hverjum tíma, hvað sem á dynur. íslendingar eru einsta stór- fiskiþjóð við Atlantshaf, sem enn hagar útgerð sinni eins og steinaldarmenn. Og verði þessu ekki bráðlega breytt, verður það dauðadómur yfir íslenzkri útgerð. „Sitjandi kráka sveltur en fljúgandi fær“. En útgerð vor er í harðri samkeppni við útgerð er» lendra þjóða er hafa yfirgef- ið steinaldarfyrirkomulagið. Brezk og norsk skip sækja orðin haffær, og geta hæg- lega farið landa á milli og veitt á hvaða miðum sem er við allt norðanvert Atlanz- haf. Og utan íslands mun volgt bólið hvergi metið meira en aflahluturinn. Án þess, að háttum íslenzku útgerðarinnar verði breytt og íslendingar gerist haffiski. þjóð á þeim hluta fiskiflot- ans, sem haffær er, fær ísl. útgerð ekki staðist. Og það getur aldrei blessast að haga rekstri haffærra skipa einsog árabáta. Og við getum gerst haffiskiþjóð án þess að ganga á mið annarra þjóða, þar sem Grænlandsmiðin öll eru vor eigin eign. En þar er fram tíð íslenzkrar útgerðar. Fiskitilraunin við Græn- land s. 1. sumar gaf góða bend ingu um þetta. Þótt íslenzku skipin kæmu ekki til Græn- lands fyrr en í júlí, er afla. hrotan þar var gengin um garð, öfluðu þó þau skipin sem höfðu allt í lagi, fyrir kostnaði, þrátt fyrir fullkom- inn ókunnugleika á miðun- um. Og haft er fyrir satt, að aflahluturinn á stóru Akra- nestrillunni er var í Súðar. leiðangrinum, hafi um þessa rúmu 2 mánuði verið 7 þús- und krónur. Jón Dúason. sem hafa öðlazt það mann- gildi að vilja leggja starfs- krafta sína í að rækta, klæða og byggja landið. Ég vil hvetja alla til að lesa og helzt eignast bókina Búvélar og ræktun, því þar er að finna fróðleik sem bænd- ur og búalið geta hagnýtt sér. Þar er einnig að finna brennandi áhuga, þrunginn af skáldlegum hugleiðingum, sem gerir bókina skemmti- lega. Ég vil þakka höfundi fyrir þá miklu vinnu sem hann hef ir lagt í bók þessa, jafnframt þvi sem ég þakka þann mikla fróðleik sem þar er skrásett- ur öllum til gangs og gamans. Bókaútgáfa Menningar- arsjóðs hefir vissulega unnið þarft verk með því að ann- ast útgáfu þessarar bókar og kann ég henni þakkir fyrir. Ásgeir Bjarnason Fasteignasölu- miöstöðin Lækjargötn 10 B. Sími 6530 Annast sölu fastelgna, sklpa, bifreiða o. II. Enn- fremur alls konar trygging- ar, svo sem brunatryggingar, lnnbús-, líftryggingar o. fl. 1 umboði Jón Fijnnbogasonar hjá Sjóvátryggingarfélagi ís- lands h. f. Viðtalstími aUa virka daga kl. 10—5, aðra tíma eftir samkomulagi. Bergur Jónsson Málaflutningsskrifstofa Langaveg 65, sími 5833 Heima: Vitastíg 14. ]

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.