Tíminn - 05.05.1950, Blaðsíða 5

97. blað
TÍMINN, föstudaginn 5. maí 1950
5
Föstud. 5. maí
AlþýðuMaðið rass-
skellir sig og sína
ERLENT YFIRLIT:
Sagan um „Time“
Síðari g'rciii af tveimur um nmeríska
vikuritið, sem að vmsu leyti markar nýj-
an, athyglisverðan þátt í blaðamennsku
EITT AF ÞVI,‘ sem einkennir
Time er það, að þar eru notuð
orð, sem ein sér tákna hið sama
menn ! og fleiri orð áður. Frægust slikra
I orða er tycoon, sem táknar iðn-
Það má með ærnum rökum | aðarhöld- ™ er auðugur, áhrifa-
segja, að Alþýðublaðið sé nú imikiU og valdamaður í stjómmál-
um skeið flestum blöðum
merkilegra, enda er stjórnar-
andstaða Alþýðuflokksins
mjög sérkennileg.
Alþýðuflokkurinn er nýfar
inn úr rikisstjóm eftir að
hafa setið þar óslitið meira
en 5 ár og þrjú seínni árin
hafði hann stjórnarforust-
una á hendi.
Það er því ekki neitt um
það að villast, eða deila að
Alþýðuflokkurinn heflr um
hálfan áratug verið með í
ráðum um allar stjórnar-
framkvæmdir á íslandi og
stundum haft forustu um hin
ar örlagaríkustu ákvarðanir.
Hann hefir tekið allar þýðing
armestu ákvarðanir um dýr-
tíðarmál, fjárhagsmál og at
vinnumál þjóðarinnar og þar
með lagt þann grundvöll, sem
afkomumál þjóðarinnar í dag
og lífskjör fólksins byggist á.
Þetta er staðreynd, sem
einskis tvímælis orkar.
Það hefir verið sagt urn A1' bílaverksmiðjum Cadillac
þýðuflokkinn, að hann hafflaccení (Cadillac accent).
setið í stjórn meðan öllu var
eytt, sem hægt var að eyða,
meðan allt var sært út að
láni, sem fáanlegt var til
láns, og auk þess dregið að
borga og svikizt um að borga
allt, sem hægt var að svíkj-
ast undan. svo að lausaskuld
ir og óreiðsuskuldir hlóðust
á ríkissjóðinn.
Þegar þessi leið skillítilla ó
reiðumanna varð ekki farin
lengur, þegar bátaútvegurinn
var orðinn gjaldþrota og ný-
sköpunartogararnir að kom-
ast í þrot, missti Alþýðuflokk
urinn allt í einu alla lyst til
valdanna, þessa matarlyst,
sem var þjóðfræg áður. Þetta
valdarlystarleysi olli þvi, að
flokkurinp hætti að sinna
um. Orðið er leitt af kínversku
orðunum ta, sem þýðir mikill og
kium sem þýðir prins. Það var
áður til í máli Ameríkumanna en
það var Time, sem byrjaði að nota
það í þessari nýju merklngu. Ann-
að þekkt Timeorð er pundit, sem
er dregið af indverska orðinu
pandit og þýðir eitthvað svipað
og heimsspekingur eða vitringur.
SVOKÖLLUÐ TELESFOP-ORÐ
eru líka nýjung Times. Þau eru
skammstöfun úr tveimur orðum,
stytting, þannig að stofnar orð-
anna eru dregnir saman. Það er
ty dæmis ekki talað um brasilíu-
mann, sem er milljónamæringur
heldur bara brasilionœr. Kinsey,
upphafsmaður frægra rannsókna
um kynferðismál, er kallaður
sexpert en það er dregið saman
úr sex expert. Sýnishorn af mál-
inu eru þessi orð: Útvarpsstjórnandi
radiorator (radio orator). Kvik-
myndaleikarar — cinemactors
(cinema actors). Starfsmaður frá
cadill-
vera aðaltilganur þeirra
menn til að lesa þær.
að
ÞÁ NOTAR TIME allmjög sam-
sett lýsingarorð við mannlýsingar
f líkingu við það er Hómer talar
um hina rósfingruðu morgungyðju.
Time getur sagt, að menn séu
ljósbindaðir, siéttkviðaðir, beri
skeggtungu eða séu sölugarpar.
Myndatekstarnir í Time eru þátt
ur út af fyrir sig. Þeir verða aldrei
þýddir og þá skilur enginn, sem
ekki hefir lesið greinamar, sem
þeir eru gerðir við. Það mun líka
TIME ER SAMEIGINLEGT verk
þeirra Haddens og Luces, svo að
ekki verður sagt hvar annar hætti
og hinn taki við, en þó eru stíl-
brögðin fyrst og fremst runnin
frá Hadden, sem einkum hafði les-
ið kviður Hómers áður en hann
hóf starf sitt við Time. Áhrif hins
blinda forngríska skálds virðast
ríkja í dálkunum í Time.
VTÐ HJÁLP nokkurra góðvilj-
aðra manna, — þar á meðal var
Franklin Roosevelt, — tókst þeim
félögum að koma fjárhagslega fót-
um undir lítið biað til að gera
tilraun með ætlunarverk sitt. Sjálf
ir áttu þeir ekki nema nokkur
hundruð dollara. Þeir komu sér
saman um það, að hvor skildi vera
ábyrgur ritstjóri og framkvæmda-
stjóri árlangt í einu og þannig
skildu þeir skiptast á. Hadden var
ritstjóri fyrsta árið, en af sérstök-
um ástæðum tók Luce ekki við af
honum fyrr en árið 1928.
Fyrstu árin fékk Time efni sitt
að „láni“ frá dagblöðunum og þá
einkum New York Times. Efninu
úr þessum úrklippum var svo rað-
að og það endursagt samkvæmt
reglum hins nýja blaðs. Jafnvel
þegar um bækur var að ræða,
var öll þekking Times á verkefn-
inu oft fengin frá öðrum blöðum.
Að þessu leyti var það New York
Times, sem hið nýja blað lifði á.
Svo mikil brögð voru að því, að
þegar ritstjórn þess var einu sinni
flutt til Cleveland, svo að blaðið
kæmi út nær miðju landi, 'hafði það
nærri riðið Time að fullu. Þar
vantaði ýtarleg dagblöð til að sækja
efnið 1. Hið litla, fátæka vikublað,
sem var að byrja feril sinn, hafði
ekki enn þá efni á að kosta sjálft
Hækkunin á síma-
og póstgjöldum
Um seinustu helgi var aug-
lýst allveruleg hækkun á sím
grjöldum og burðargjöldum
undir bréf. Hækkun þessi var
einkum rökstudd með gengis
lækkuninni, en áður hafði þó
verið búið að auglýsa hækk-
un á símgjöldum, varðandi út
lönd, vegna hennar. Verður
því erfitt að verjast þeirri
hugsun, að fleira liggi þess-
ari síðari hækkun til grund-
vallar en gengislækkunin ein.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að Landsíminn er
rrú JLuce, sem hefir verið nijög dýr stofnun í rekstri og
manni sínum hjálpleg á marg!Það svo- f orðu£ er að hugsa
_______________ au ser> að Þar hafi alltaf ver-
á þingi Bandaríkjanna
ið hirt um góða fjárgæzlu.
Laun eru þar ýmist hærri en
sína fréttaþjónustu með skeytum ' hjá öðrum ríkisstof nunum og
er önnur fyrirsögn á forsíðu
og þar við er bætt: „Stjórnar
flokkarnir sýna enga viðleitni
til að draga úr rikisbákninu“.
Já. Hún» er hræöilega ljót
þessi gengislækkun! Vitan-
stjórnmálum eins og einn af iega á Alþfl. engan þátt í
gáfuðustu fylgismönnum hans
orðaði það. Og nú er þessi
lystarlausi flokkur í stjómar
andstöðu, og mun sú barátta
lengi verða fræg.
Stefán Jóhann er búinn að
fá áhuga á að útrýma svört-
um markaði, keðjuverzlun og
milliliðagróða, þó að aldrei
yrði vart við þann áhugaeld
meðan flokkurinn fór með
stjórn. En þetta afturhvarf
fær sínar prófraunir, sem það
væntanlega stenzt. En önnur
skrif Alþbl. eru ennþá furðu
legri en þessi endurreisn á-
hugans.
Það má til dæmis líta í
þrjár greinar í Alþbl. í gær.
Fyrirsögn aðalgreinarinnar á
forsíðunni er þessi „Rík*ssjóð
ur svo hlaðinn lausaskuldum,
að þess eru engin dæmi fyrr.“
Mikil eru þau ósköp! Þeim
hlýtur að bregða við, lesend-
um Alþbls. að heyra þessa ó-
skaplegu skuldasöfnun ríkis-
sjóð síðustu vikurnar. Vitan-
lega á Alþfl. engan hlut að
því, að þessar dæmalausu
lausaskuldir hafa myndast!
„Gengislækkunin setur
sitt á flestaliði fjárlaganna,“
henni. Hún er bara stráks-
legt uppátæki, sem vondir
stjórnmálamenn hafa fundið
upp á þessar síðustu vikur.
Hví gat ekki útflutnings-
framleiðslan borgað 3 til
4 sterlingspund fyrir dags-
verkið, þegar Bretar borguðu
sínu fólki eitt. Og ríkisbáknið
þá! Við skulum ekki tala um
það, hvaða flokkur muni
eiga flesta þá menn, sem rað
að hefir verið að ríkissjóðs-
jötunni síðustu fimm árin.
Við skulum heldur ekki nefna
hverjir það eru, sem láta
nota stimpil, svo að undir-
skrift þeirra komist á em-
bættiskjöl að þeim sjálfum
fjarverandi. En Alþfl. hefir
víst ekki átt neinn þátt í út
þenslu ríkisbáknsins.
Og svo er þessi orð höfð eft
ir Finni Jónssyni á öftustu
síðu: „Nefndi hann sem
dæmi störf skilanemndar
bátaútvegsins, sem á annað
hundrað bátar bíða eftir og
væru nú aðkallandi ef nokk-
ur skip ættu að stunda síld-
veiðar á komandi sumri.“
Mikið er að heyra hvernig
bátaútvegurinn hefir sokkið
í skuldir þessar fáu vikur sið
an gengislækkunin var gerð,
svo að útflytjendur fá 46
krónur fyrir hvert sterlings-
pund í stað 26 króna áður. —
Annars rámar menn nú eitt-
hvað í það. að fyrir tveimur
árum hafi verið samþykkt lög,
sem bönnuðu mönnum að
innheimta skuldr hjá bátaút
vegnum.
Það er bent hér á þessi
endæmis skrfi, sem Alþbl. birt
ir á einum og sama degi, til
þess eins að vekja athygli á
þeim, en enginn endist til að
eltast daglega við allan þvæt
inginn.
En vitanlega er gjaldþrot
bátaútvegsins bein og blá-
köld afleiðing af ráðandi
stjórnarstefnu meðan Alþfl.
fór með völd.
Vitanlega er gengislækkun
in uppskurður á sjúku fjár-
málakerfi, hættuleg lækninga
tilraun og sársaukafull og því
miður nokkuð tvísýn.
Vitanlega er kjaraskerðing
in óhjákvæmileg afleiðing af
óstjórn undanfarinna ára.
Vitanlega er embættafarg-
an ríkisbáknsins spilling
stjórnarhátta liðinna ára.
Alþbl. hamast við að rass-
skella sig og sína, því að þess
menn sátu í ríkisstjórn í 5
ár samfleytt og lögðu þá
þann efnahagsgrundvöll,
sem við stöndum nú á.
og sendimönnum. Nú kostar Time j sérstaklega er þó aukavinna
milljónum dollara til a8 ná sjálft, mikil. Samkvæmt athugun-
um fjárveitiganefndar verð-
ur reksturkostnaður Land-
símans á þessu ári sem hér
segir (talið í þúsundum
króna):
Kostn. við aðalskrif-
stofu landsímans .... 941
Ritsíminn i Reykavík 2 734
Loftskeytast. í Rvik. .. 307
Stuttbylgjust. í Rvík. .. 342
Bæjarsíminn í Rvík. og
Hafnarfirði ........... 4 809
Áhaldahúsrð ............. 308
Ritsíminn á Akureyri 603
Ritsíminn á Seyðisfirði 317
Ritsíminn á ísafirði — 356
Símstöðin á Borðeyri 226
Símstöðin í Vestmanna
eyjum ................... 324
Símstöðin á Siglufirði 491
Til annarra símastöðva
og eftirlitsstöðva .... 5 524
Samtals gerir þetta um
14.300 þús. kr. Hér eru nær
eingöngu taldar launagreiðsl
ur, því að sér er talinn kostn
aður eins og viðhald, fyrning,
vextir, eyðublöð, prentkostn-
aður og ritföng. Þegar það
er allt talið með verður kostn
aðurinn 25.7 millj. kr. og er
þar af 7.2 millj. viðhald á
stöðvum og símalínum.
Þeirri hugsun verður naum
í fréttirnar og ganga úr skugga um
áreiðanleik þeirra. Hvert einasta
orð í blaðinu kostar að fram-
leiðsluverði 1 dollar og 48 sent eða
hér um bil 24 fslenzkar krónur.
SÚ AÐFERÐ, SEM höfð var
fyrstu árin, var fyllilega rétt. Luce
og Hadden höfðu orðið að athlægi
meðal blaðamanna þar sem þeir
höfðu vakið máls á hugmyndum
sinum, að taka fréttir eftir öðrum
blöðum. En sá hlær bezt, sem síð-
ast hlær. Reynslan hefir sýnt, að
þeir vissu hvað þeir sögðu, þegar
þeir héldu þvi fram, að fréttir væru
nýjar þangað til menn hefðu til-
einkað sér þær.
Hadden var alþýðlegur í stil og
styrkur hans lá ef til vill mest i
hárnæmum skilningi á miðstétt-
arfólki Bandarikjanna. Sjálfur til-
heyrði hann miðstéttinni. Takmark
hans var að verða ritstjóri, milljóna
mæringur innan við þritugt og fræg
ur kappleikandi 1 baseball. Hann
varð bæði ritstjóri og milljónamær-
ingur, en hann jafnaði sig aldrei
til fulls vegna vonbrigðanna yfir
því, að vera alveg gagnlaus til
þátttöku í knattleiknum baseball.
HANN GAT látið séreinkenni
starfsmanna sinna við blaðið hverfa
og látið þá skrifa eins og hann llus3U11 vcluul I1*u,“
vildi. í því lá styrkur hans sem ast varist- að Það sé ekkl vel
á haldið, þegar launagreiðsl-
ur landsímans nema yfir 14
því lá styrkur
ritstjóra. Hann hélt sér strang-
lega við þá undarlegu ákvörðun að
skrifa ekki nokkra linu í blaðið
sjálfur. Busch hafði aðstöðu til, ,. ,
að kynnast þessu, þar sem hann an helstu kaupstaðma ekkl
millj. kr. á ári. Þó er kostnað
urinn við allar símstöðvar ut
vann við Time, og han lýsir vinnu
Haddens við ritstjórnina. Blýant-
ur hans var ef til vill skyldari
taktstokk en ritfæri í notkun. Með
honum lét hann i ljós vanþóknun
og óánægju er hann las handrit
blaðamanna yfir og krotaði á þau
stuttorðar athugasemdir, sem lögðu
grundvöllinn að Timestil þeim,
sem nú er orðinn hefðbundinn. Ef
hann var óánægður með einhverja
grein var hann vís til að fela öðr-
um verkefnið til úrlausnar, og
nema 2.5 millj. kr. og gefur
það ljóst ’til kynna, að starfs
fólk þar setur við lægra borð
1 en í Reykjavík. Það virðist
I ekki djúpt áætlað, að með
' aukinni ráðdeild í rekstri
j Landsímans hefði mátt
seinustu símgjalda-
hækkunina.
Um reksturskostnað pósts-
ins er það að segja, að hann
er í stórum dáttum áætlaður
þessi: Póststjórnarkostnaður
....... , ,360 þús., póststofan í Reykja
þannig máttu elztu og reyndustu ^ 2 g()0 þús > önnur pósthús
samstarfsmenn hans búast við, að|17Q0 m Qg póstflutningur
einhverjum reynslulausum nýiiða %þús Um fyrsta liðinn
má það segja, að hann virð-
is mega spara að mestu með
i því að gera póstmeistarann í
Reykjavík að póstmálastjóra
og láta skrifstofu hans ann-
ast þau störf, er skrifstofa
landsímastjóra fer með nú.
Það er orðið glöggt, að sam-
ein. á yfirstjórn pósts og síma
hefir ekki fylgt neinn sparn
aður, heldur aukin eyðsla.
fyrir gagnrýni Haddens á Luce, en pósturinn hefir auk þess liðið
þar sem gegnrýnin^varð að sam- yið sameininguna> þvi að
hann hefir verið litli bróðir í
samstarfinu.
(FramhaM á 6 . siOu.)
yrðið falið að vinna verkið eftir
hann.
Þegar Luce tók við
byrjaði Hadden að gefa út ritið
Tide, sem átti að hafa hliðstæða
þýðingu f viðskiptaheiminum og
Time hafði á hinu almenna frétta-
sviði. Time kom þá út í 140 þúsund
eintökum I stað 25 þúsunda, sem
byrjað var með. í raun réttri
átti þó Tide að vera vettvangur
rýimaslt hlittle^si blaðpins hvarf
hann að því ráði að reyna að
(Framhald á 6. slðu.)