Tíminn - 29.07.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN’, laugardaginn 29, júli 1950
163. blað
Lokasvar til veðurfræðingsins
Það gengur stundum mikið
á fyrir honum Birni L. Jóns
syni, veðurfræðingi, þegar
hann leysir vind. Þessu hefi
ég marg tekið eftir. Eftir
hann birtist talsverður apla
burður í dagblaðinu Tíminn
þ. 12. júlí s. 1. Það gefur mér
efni til nokkurra hugleiðinga
og raunar líka drit hans í
fyrri blöðum, enda þótt ég
hafði svarað því að nokkru.
Einhversstaðar segir hann
að ég hafi hrapað úr virðing
arstöðu hjá Náttúrulækninga
félaginu og orðið styggur við.
Mér er ekki kunnugt um, að
Náttúruiækningafélagið hafi
verið þess megnugt, að veita
mönnum virðingarstöður.
Segir veðurfræðingurinn, að
meðan ég hafi verið lögfræði
legur ráðunautur félagsins
hafi ég verið góður og glaður,
en eftir það önugur og stríð-
máll. Mikið má ég vera lítil-
látur um mannvirðingu hafi
mér þótt heiður að því að
hafa hann sífellt á hælunum
biðjandi um ókeypis leiðbein
ingar í verzlunar- og kröfu-
rétti. Veðurfræðingurinn var
þá að undirbúa matsölu og
bókaútgáfu Náttúrulækninga
félagsins. Var hann áleitinn
að fletta upp i mér, þegar
hann þraut skilning, en í of-
angreindum fræðum var
hann þá innantómur. Þegar
frá leið, og veldissól hans
hafði hækkað í félaginu, og
hann var farin að vera í mála
ferlum vegna félagsins við
bæjarvöldin og fleiri, farin
að láta bera út, með fógeta-
valdi, starfstúlkur félagsins,
úr húsi þess, að enduðum
vistartíma, o. fl. því um líkt,
þá gat ég ekki orðið honum
að liði, þar sem ég hefi ekki
málaflutningsmanns rétt-
indi í Reykjavík. Missti ég
þau við gildistöku laga nr.
85/1936. Það er og var fjarri
mér, að mislíka þó ég fengi
frið fyrir áleitni Björns í þess
um efnum. Einnig er ég sátt
ur við hann og félagið, þó ég
fengi ekkert fyrir ráðlegging-
ar og tímatöf vegna þessa.
Björn veðurfræginður segir
að ég hafi vitnað um bata ó-
gleði minnar fyrir tilverknað
hr. læknis Jónasar Kristjáns-
sonar. Fer nú að verða nokk-
uð Frelsisherslegt innan fé-
iagsins. Fús er ég að þakka
Jónasi lækni holl ráð. Einn-
ig fús til að tala vel og virðu
lega um hann, svo sem sæmd
arrétti hans ber, meðan ég
má tala um hann sem dauð-
legan mann, en, ef ég á að
vitna, eins og veðurfræðingur
inn virðist vilja vera láta, um
Jónas lækni og mikilleik hans
sambærilega og samtækt við
það, sem Hjálpræðishersfólk
ið vitnar um höfund tilver-
unnar, þá drep ég við fæti og
athuga minn gang. Ég er orð
inn löngu leiður á heilbrigðis
fræðslu innan Náttúrulækn-
ingafélagsins. Mér finnst
varla ómaksins vert að koma
á fundi þess til að sjá mynd-
ir af Ara Wearland, þar sem
hann er að éta matinn sinn
eða liggur á meltunni eftir
að hafa kýlt vömb sína. Þetta
hefir okkur stundum verið
boðið. Ég hefi oft séð tarf á
bás éta heyið, sem honum
hefir verið gefið, og ég hefi
oft séð tarf liggja á sínum
bás og jórtra, er hann hefir
Eftir Pétur Jakobsson
lærdómsríkara að sjá þann fer
fætta þjóna sínum frumstæð
ustu hvötum, en að sjá mynd
af honum Ara í sömu þjón-
ustugerð. Ég er orðinn leiður
á Wearlands dýrkuninni inn-
an Náttúrulækningafélags-
ins. Mér er lítið um dýrkun
dauðlegra manna. Ég vil hafa
æðri guði. Veðurfræðingurinn
linnir aldrei á að mikla og
prísa Ara síðan hann gaf hon
um gallhnappinn. Ég er leið-
ur á hráætistali innan félags
ins. Háaðall Náttúrulækninga
félagsins hælir sér af því að
vera yfir það hafinn að nota
eldinn. Vegna hvers? Vegna,
þess að hann, mitt í sinni
miklu meðfæddu vizku, og
mitt í sinni miklu þekkingu
á lögmáli tilverunnar í mann
eldi, éti allt hrátt eins og fá-
vis skepnan í haganum.
Ég er leiður á nöldri um
læknastétt landsins. sem er
haldið uppi innan félagsins,
um, að þeir hafi atvinnu af
veikindum manna. Þetta verð
ur víst að vera svo meðan við
höfum þann djöful að draga,
að vera veikir. Læknar verða
sifellt, með ráðum og dáð, að
berjast við veikindi. Þetta er
hlutverk þeirra allra. Hr. lækn
ir, Jónas Kristjánsson, hefir
sífellt barist við veikindi
fólks og gerir það enn og það
af mikill einlækni. Rekur
hann baðstofu í borginni. Er
hann önnum kafinn alla daga
að baða fólk. Ekki baðar
hann þá heilbrigðu, heldur
þá sjúku. Er aðsókn mikil að
honum, enda er maðurinn
viðkynningagóður og ljúfur
heim að sækja. Án efa er
mikill lækningamáttur í böð-
um hans. Fjölda margir telja
sig, og það án efa réttilega,
hafa fengið bót meina sirma
hjá honum fyrir kraft bað-
anna. Annars eru vatnslækn-
íngar þekktar hér á öllum
öldum. Guðmundur Arason
hinn góði, Hólabiskup var
mikill læknir sinnar tíðar.
Ferðaðist hann hér mikið. Á
þessum yfirreiðum sínum
vígði hann uppsprettulindir
víðsvegar um landið, það er
að segja, hann las bænir sln-
ar yfir þeim og blessaði þær.
Sagði hann svo sjúku fólki að
drekka af lindum þessum.
Fólkið drakk og það fékk
bót meina sinna.
í grein sinni, í Tímanum 12
júlí s. 1. segir veðurfræðing-
urinn, að ég hafi verið settur
af og fyrirgert trausti, sem
stjórnin hafi borið til mín,
Þar sem þetta eru dylgjur
um ósæmilegt framferði og
gætu verið til þess fallnar að
veikja virðingu mína og
traust, meðal samborgara
minna, þá skora ég alvarlega
á hann, að koma með vottorð
frá félagsmönnum um ósæmi
lega hegðun mína innan fé-
lagsins, ef hann getur. Geri
hann þetta ekki lít ég svo á
að hann með þögninni viður
kenni að dylgjurnar séu ó-
sannar og bið háttvirta les-
endur blaðsins að athuga
þetta. Það er ekkert ljótt við
það, að ég hafi sagt stjórn
félagsins mína meiningu.
þótti staðarval undir væntan
legt náttúrulækningahæli
ekki gott. Mér þótti Gröf í
Hrunamannahreppi keypt
kýlt vömb sína. Mér hefir þóttfyrir of mikið verð. Hún er
jörð, að fasteignamati kr.
14,700,00, en keypt fyrir kr.
100,000,00. Þá var húsakost-
ur hennar svo aumur fyrir
menn, að bóndinn þar hafði
með höndum vottorð héraðs-
læknis um, að húsin væru
ekki hæf fyrir mannbústað.
Varð félagið því að ieggja
mikið fé fram strax til að
ditta að húsunum. Þá lág
jörðin undir ágangi Litlu-Lax
ár, sem braut túnið árlega.
Félagið varð að leggja fram
mikið fé til að veita ánni í
annan farveg. Mun jörð þessi
kosta félagið nú kr. 150,000,00
eða fyllilega tífallt fasteigna
matið. Auk þess hefir jörðin
sameiginleg hitavatnsrétt-
indi við nágranna jarðir.
Kalla ég þessi kaup ógætilega
fjármálastjórn.
Mér mislíkaði við stjórn
Náttúrulækningafél., þegar
hún, án vitundar fjársöfnun-
arnefndar Heilsuhælissj óðs-
ins, eyddi stórfé til þess að
láta gera teikningu af fyrir-
huguðu heilsuhæli, sem eng-
inn hafði samþykkt og eng-
inn félagsmanna var spurður
ráða um. Samkvæmt teikning
unni á þetta að vera slik höll
að rúmi hundruð vistmanna,
og mun kosta, ef byggð verð-
ur, 12—15 milljónir króna.
Mér finnst það bera vott um
djúpsetta mannlega ein-
feldni, toppmælt yfirlæti og
botnlaust vanmat á varfærni
þjóðarinnar I fjármálum, að
ætlast til þess að hún leggi
fé í þetta risafyrirtæki, að ó-
rannsökuðu máli. Mér finnst
að fyrst þurfi að sanna þörf
þessa hælis, að það þurfi að
vera slíkt höll, sem hæfa
mundi milljóna þjóð og
stjórnendur Náttúrulækninga
félagsins þurfi að sanna
hæfni sína til að reka fyrir-
tækið. Mér finnst, og hefir á-
vallt fundist að Náttúrulækn
ingafélagið ætti að byrja
þennann hælisrekstur í smá-
um stíl, taka hús á leigu um
lengri eða skemmri tíma,
þreyfa fyrir sér um þátttöku
og aðsókn, gefa nákvæmar
og fræðilega sannaðar upplýs
ingar um árangurinn á
heilsubót vistmanna, kostnað
þann, sem verða mundi á vist
mann hvern um mánuðinn,
hvaða veikindi manna lækn-
uðust bezt með þeim náttúr-
legu hjálparmeðulum. sem
þar væru viðhöfð og margt
fleira, sem verulegu máli
skifti. Á sumrin er hægt að
fá skóla á leigu til þessara
starfrækslu, einnig er hægt
að fá hús til ársreksturs þessa
fyrirtækis. Kæmi í ljós, að að
sóknin yrði svo mikil að félag
ið sprengdi utan af sér leigu
bústaðina og kæmi í Ijós mik
ill heilsubótarárangur, fram
yfir það, sem annarsstaðar
fæst, þá er ég viss um að þjóð
in myndi styðja Náttúru-
lækningafélagið til að hrinda
heilsuhælismálinu í fulla
framkvæmd. Þá ætti félagið
nokkurn siðferðilegan rétt til
að biðja þjóðina hjálpar og
þá mundi þjóðin ekki láta á
sér standa um hjálp. Náttúru
lækningafélagið vantar ekki
menn, sem geti þanið túlann
um allt og ekki neitt, menn
með siloppnar hendur langt
upp í ermar, sem standa í
(Framhald á 6. síðu.)
Á Skólavörðustígnum í Rvík
mætti ég manni með töðu í
hjólbörum. Þetta man ég ekki
eftir að hafa séð fyrr.
í Reykjavík eru margir græn
ir blettir í húsaskjóli, víðast
mót sól, og spretta snemma á
vorin. Líklega skiptæ þeir þús-
undum, og eru sumir margslegn
ir á hverju sumri, en húseig-
endurnir hafa ekkert með töð-
una að gera. Þeir verða fegnir,
I ef einhver fæst til að hirða
, hana, því annars verður hún
ónýt og lendir í öskutunnunum.
Þarna er hægt að fá engi ó-
keypis, ef menn vilja vinna til
að slá það, og jafnvel sláttinn
með. Og til eru menn, sem taka
sér fyrir hendur að safna sam-
an töðu af svona smáblettum.
Sumir þeirra eiga hesta eða ef
| til vill nokkrar kindur, því að
sauðfjárrækt er ekki með öllu
útdauð í höfuðstaðnum. En taf
samt er þetta, ef menn hefðu
ekki annað betra flutningatæki
en hjólbörur.
Ekki veit ég hversu mikið töðu
magn væri hægt að fá af öllum
grasblettunum í Reykjavík sam
tals. Vera má, að það séu engin
ósköp, en það er þó of mikið-
til að láta það verða ónýtt og
flytja inn erlent kjarnfóður í
staðinn.
M. S. skrifar: „Það er tilfinn-
anlegt, hve víða vantar góðar
eldavélar í sveitum landsins.
Esse-eldavélarnar, sem Samb-
bandið flytur inn, eru ágætar.
Þær eru svipaðar „Aga“ vélun-
um sænsku, sem talsvert var
keypt af fyrir nokkrum árum
sumstaðar á landinu. Þessar
eldavélar eru mjög sparneytnar
og þrifalegar, og húsfreyjurnar
eru mjög ánægðar með þær,
ekki sízt af því, að afgangshiti
frá suðunni, er notaður til að
hita vatn, sem nota má til upp-
þvotta og margs annars á heim
ilinu. En þetta eru ekki mið-
stöðvarvélar.
Mörgum þykir hentugt að
sameina suðu og upphitun i
sama eldstæði. Þá þarf ekki að
kynda sérstaklega til upphitun
ar, og það hefir ýmsa kosti. í-
búðir, sem hafa miðsstöðvar-
hitun frá eldavél, eru aldrei
mjög kaldar, því að alltaf er ein
hver hlýja á ofninum, þótt ekki
sé kynnt sérstaklega með það
fyrir augum. Jóhann Kristj-
ánsson húsameistari, sem marg
ir bændur þekkja, framleiðir
miðstöðvareldavélar á verkstæði
sínu, en hingað til hefir hann
ekki nándar nærri getað full-
nægt eftirspurninni.
Nýju húsin í sveitunum verða
ekki vistleg, nema menn hafi
einhver ráð með að hita þau
upp. Og ekkert hús hitar sig
sjálft, hversu vandað sem það
er. — En hvað, sem þessu líður,
er eldavélamálið eitt stærsta
framfaramál sveitaheimilanna,
hvort sem menn kjósa að sjá
fyrir suðu og hitun sameigin-
lega eða hvort í sínu lagi. Gera
má ráð fyrir að ekki hafi allir
sömu óskir í því efni, en nauð-
synlegt er, að hvert heimili
geri sér sem gleggsta grein fyrir
þeim möguleikum, sem hugsan
legir eru. Og einhvernveginn
verður að sjá fyrir því, að hægt
sé að fá eldavélar, utan lands
eða innan---------“
Fjölgun villirefa veldur bænd
um áhyggjum víða um land.
Ý-msir velta vöngum yfir því,
hvernig á því standi, að tóf-
unni hefir fjölgað, en vera má,
að það stafi að einhverju leyti
af hinni mildu veðráttu, sem
oft hefir verið nú í seinni tíð.
Líka getur verið, að minna sé
nú um duglegar grenjaskyttur
en fyrrum, en hitt hefir líka
nokkra þýðingu, hverja stund
menn leggja á tófnaveiðar á
vetrum, en það fer að sjálfsögðu
nokkuð eftir skinnaverði á
hverjum tíma.
Rætt hefur verið um nýjar
aðferðir til að vinna greni og
vinna þau. Sumir rafa nefnt
gas, aðrir innflutning erlendra
veiðihunda o. s. frv.
Baráttan við „Skolla“ hefir
oft verið hörð og óvægin hér
á landi, enda eru aðfarir hans
ljótar, og tjón stundum ekkert
smáræði af hans völdum. Það
er oft hörmulegt að sjá lamb-
lausar ær bitnar og blóðugar,
eftir að þær hafa árangurslaust
reynt að verja veikburða af-
kvæmi sitt fyrir varginum.
Sjaldgæfara er, að tófur ráðist
beinlínis á fullorðið fé. Heyrt
hefi ég þó sögu um það, að einu
sinni hafi fundist forustusauð-
ur í tveim reyfum með tvær
dauðar tófur hangandi í ull-
inni. Þær áttu að hafa ráðist
á hann og klórað sig fastar, en
sauðurinn stokkið út í á og
drekkt þeim á sundi.
Tófan á sér fáa formælendur
meðal manna. Hún er óvinsælt
dýr. „Aldrei verður tófan trygg“
segir máltækið. Menn hafa
reynt að eyða henni með skot-
um, eitra fyrir hana og veiða
hana í boga. Það var gamall
siður að festa tófuhvolp á
streng og láta hann ýlfra þar
til að ginna móðurina að gren-
inu. Þá gekk hún oft beint í
dauðann. Talið er, að tófur
hafi stundum nagað af sér skott
eða fót í boga — til að sleppa.
Ekki vantar hörkuna.
Á vetrum, einkum þegar harð-
viðri eru, leita tófur til sjávar
eftir æti, einkum um nætur.
Stundum er þá legið fyrir henni
í f jöru. Þá er betra að láta ekki
mikið á sér bæra, því að skolli
heyrir vel. I lausamjöll má
rekja slóð tófunnar, og tekst
þá stundum að komast í færi
við hana, en bezt hentar, að
tveir séu um slika veiði, og
ekki hentar sú veiði öðrum en
þeim, sem þolnir eru og ólatir
og fráir á fæti. Tófan á erfitt
með" að hlaupa undan brekku,
hættir til að steypast fram yfir
sig, en hleypur greiðlega upp í
móti. Mæðin er hún ekki, en
þreytist í ófærð, þegar til lengd
ar lætur.
(Framhald á 7. síðu.)
Þakka innilega mér auðsýnda samuð og hluttekn-
ingu við fráfall mannsins míns
SIGURÐAR ÞÓRÐARSONAR
frá Urriðaá
Guðríður Gunnlaugsdóttir