Tíminn - 19.08.1950, Blaðsíða 3

180. blað.
TÍMINN, laugardaginn 19. ágúst 1950.
Athugasemd við endurminn-
ingar Ásmundar Helgasonar
Eftir Árna Jonasson. Svínaskála
í endurminningum Ás-
mundar Helgasonar „Á sjó
og landi“ eru á bls. 176, þar
sem rætt er um stofnun Frí-
kirkjusafnaðar Reyðarfjarð-
ar, tvær málsgreinar, sem
leiðrétta þarf. Hin fyrri er á
þessa leið:
„Vorið 1881 fluttist séra
Daníel Halldórsson, sem
prestur að Hólmum. Jónas
Símonarson á Svínaskála fór
um borð í skipið og fyrirbauð
séra Daníel að stíga í land
sem prestur í Hólmasókn.
Séra Daníel tók það ekki til
greina, sem líka eðlilegt var.
Jónas hafði gert þetta að ó-
vilja flestra eða allra félags-
manna.“
Síðari málsgreinin er
þannig:
„Út af þessu tiltæki Jónasar
varð illræmt mál, sem fór til
hæstaréttar í kóngsins Kaup-
mannahöfn, en kom þaðan
aldrei aftur, það ég bezt veit.“
í þessum tveimur máls-
ur til þess að gera sig þann-
lega er þetta leitt vegna
seinni tímans, sem ætti að
geta treyst frásögn hans um
þetta efni, þar sem hún er
færð í letur af samtíma-
manni. Þess utan er þessi frá-
sögn um föður minn í hæsta
Skemmti- og kynningarferð
Dýrfirðinga til Bolungavikur
Sunnudaginn 13. ág. s. 1.,
fóru um 50 búendur og kon-
ur þeirra úr Mýrahreppi í
Dýrafirði í skemmti- og kynn
ingarferð til Bolungavikur.
Ekið var til ísafjarðar og
áð í Tunguskógi. Skoðaður
var blóma- og trjágarður M.
Simsons ljósmyndara á ísa-
firði, við sumarbústað hans
greinum er sannleikanum svo; sóknargjalda af fríkirkju-
misboðið, að ég get ekki kom
izt hjá að mótmæla frásögn-
inni. Þa ðeina, sem satt er í
þ>essu er það, að íaðir minn,
Jónas Símonarson var fyrsti
maður af forgöngumönnum
fríkirkjumanna, sem hafði tal
af séra Daniel og sagði hon-
um, hvemig ástandið væri í
.safnaðarmálum Hólmasókn-
ar. Tel ég öruggt, að það hafi
verið í samráði við Hans J.
Beck á Sómastöðum. Á þeim
tveimur hvíldi mest af störf-
um fyrir þennan félagsskap,
onda var þeim oftast otað
fram. Þeir hittust iðulega til
að bera ráð sin saman og eins
mun hafa verið í þetta skipti.
Þeir vissu, að séra Daníel
hafði einungis fengið ein-
hliða frásagnir af ástandinu
hér í þessu máli og álitu því
rétt og sjálfsagt að skýra
honum frá, hvemig málefnin
.stæðu í raun og veru, ef hann
vildi gera aðra ráðstöfun á
högum sínum. Að faðir minn
varð fyrir valinu, er óefað
• vegna þess, að hann var nær
vettvangi.
Ég var 9 ára gamall (jafn-
gamall Ásmundi) þegar þetta
gerðist og man ég því lítið frá
þessu tímabili. En það man
ég, að skömmu eftir að séra
Daníel kom að Hólum, fór
hann um alla sóknina og hitti
að máli alla þá, sem ætluðu
að ganga úr þjóðkirkjuni.
Hann kom einnig að Svína-
skála og dvaldi þar nokkuð
lengi og man ég ekki betur en
hann þægi þar góðgerðir.
Faðir minn og hann ræddu
þetta mál af kappi og var
stundum nokkur hiti í um-
ræðunum. Er það nú líklegt,
að jafn skapmikill maður og
séra Daníel var, hefði farið
að heimsækja föður minn og
ræða lengi við hann, ef fyrstu
kynni þeirra skömmu áður
hefðu verið slík, sem Ásmundl
segist frá?
Að faðir minn hafi fyrir-
boðið séra Daniel að stiga á
land sem prestur á Hólmum,
er svo hlægileg vitleysa, að
henni mun enginn trúa, sem
þekkti föður minn. Hann var
áreiðanlega of hygginn mað-
máta ómakleg, því að hafi
nokkur af stofnendum frí-
kirkjusafnaðarins unnið af
heilum hug fyrir velferð þess
ig að athlægi. Til frekari félagsskapar, þá var það
sönnunar hefir nú verið farið hann að öllum öðrum ólöst-
yfir dómsmálabók Suður- uðum.
Múlasýslu árin 1881 til 1887 Um persónulega óvild af
ásamt einhverjum fylgiskjöl- hálfu Ásmundar heitins getur
um og einnig gjörðabók ekki verið að ræða, þvi að
sáttanefndarinnar í Hólma- þeir faðir minn og hann
sókn á þessu tímabili. Er þar höfðu ekkert saman að sælda,
ekkert að finna, sem bendir eftir því sem ég bezt veit,
til þess, að þessi málaferli enda var Ásmundur ekki í skóginum. Er garðurinn fag
hafi átt sér stað, sem Ásmund nema um tvítugt, þegar faðir ur, og prýða hann likneski,
ur segir frá, eins og ekki er minn féll frá. i er eigandinn hefir sjálfur
við að búast. Ekki eru hér til- | Ég tek mjög nærri mér, að mótað °S smíðað.
tækir lándsyfirréttardómar, þurfa að gera þessa athuga- I ,._®ÍÖan A.,v“ ,el^ið sem leið
en ef málið hefir farið til semd við endurminningarÁs-
hæstaréttar, hefir það fyrst mundar, sérstaklega vegna
farið fyrir landsyfirrétt og þeSS, að hann er dáinn og
hlýtur þess þá að Vera getið getur ekki borið hönd fyrir
í dómum hans. höfuð sér. Auk þess vorum við
Varla getur leikið efi á, að sveitungar og góðir vinir og
frásögn Ásmundar sé skáld- félagar meðan báðir lifðu. En
mér fannst ég ekki komast
hjá að leiðrétta þessa ómak-
legu og ósönnu frásögn um
föður minn.
Það hefir dregizt svo lengi
að setja fram þesa athuga-
semd vegna þess, að sumt af
dómsmálagögnum Suður-
Múlasýslu frá síðari áratug-
um 19. aldar er komið á Þjóð-
skjalasafnið.
Fcrð þessi var farin um seinustu helg'i
skapur, sem ekki hefir við rök
að styðjast.
Ég man óglöggt, að einhver
málaferli voru milli fríkirkju-
manna og séra Daníels út af
því, að séra Daníel krafðist
mönnum, líklega að fyi-jrlagi
yfirboðara sinna, til handa
Hólmakirkju. Þykir mér mjög
sennilegt, að faðir minn hafi
haft þau mál með höndum
fyrir fríkirkjumenn. Þessi
málaferli dóu út, þegar frí-
kirkjusöfnuðurinn hafði ver-
ið viðurkenndur.
Ég skil ekkert í jafn gætn-
um manni og Ásmundi Helga-
syni, að setja í frásögn sína
um stofnun Fríkirkjusafnað-
ar Reyðarfjarðar sem góða og
gilda staðreynd þessa órök-
studdu slúðursögu. Sérstak-
Svínaskála í júlí 1950.
Endurniinnfngar
fyrrv. Bretakonungs
Hertoginn af Windsor, fyrr
um Edvard VIII. Bretakon-
uhgur hefir nú skrifað end
urminningar sínar og eru
þær farnar að koma út.
liggur til Bolungavíkur og
þótti ferðafólkinu hinn nýi
vegur tilkomumikill og góður.
í Bolungavík tók stjórn
Búnaðarfélags Hólshrepps á
móti gestunum og veitti þeim
af mikilli rausn i barnaskól-
anum, en félagsheimili reisu-
legt er þar í smíðum, sem öll
félagssamtök byggðarinnar
standa að. Var setið yfir kaffi
borðunum i góðum fagnaði
við ræður og gleðskap.
Sýndu gestgjafarnir siðan
ferðafólkinu mannvirki stað
arins, og var gengið fram á
hinn mikla öldubrjót, sem ver
ið er að vinna við, en hann
er nú aðalundirstaða athafna
lífsins i kauptúninu.
Siðan var ekið um sveitina
og út fyrir Skálavíkurheiði og
þar á vegsenda. í Skálávík
er mikið graslendi og voru
þar áður margir búendur. Nú
eru þar 3 býli. Verður land-
ið í Skálavík áreiðanlega rækt
að og notað vel, þegar vegur-
inn þangað er fullgerður,
bæði af Bolvíkingum og bú-
endum þar.
99
Hvíldu þig hvíld er góð”
Það kunna margir þjóðsög-
una um bóndann, sem þótti
heldur hyskinn við heyskap-
inn. Til hans kom maður í
slægjuna og sagði: „Hvildu
þig, hvíld er góð.“ Bóndinn
fór að ráðum hans og sinnti
lítið heyskapnum. Það, sem
eftir var sumars, var hann
á útreiðartúrum og skemmti
sér. Um haustið kom gestur-
inn aftur, sem var enginn
annar en sá vondi. Þá sagði
hann: „Latur maður, lítil
hey.“ Bónda hnykkti við, er
hann sá, hvernig hann hafði
verið gabbaður. Eftir það
reyndist hann nýtur bóndi og
hélt sig vel að heyskap á
hverju sumri.
Það er eitthvað svipað með
íslendinga nú og þennan
bónda í þjóðsögunni. Kæru-
leysið keyrir svo fram úr hófi,
að hverjum hugsandi manni
ofbýður. Hvorki meira né
minna en milli 20—30 togar-
ar flúnkunýir með nýtízku
útbúnaði liggja í höfninni
mánuð eftir mánuð, án þess
að neitt verulega heyrist tal-
að um það. Einhverntíman
hefði þetta þótt slik óhæfa,
að setið hefði verið að samn-
ingum nótt og dag til að reyna
að leysa deiluna. Því ekki
batnar það við biðina.
Greiðsluhallinn við útlönd er
nú kominn á annað hundrað
milljónir kr. fyrstu sjö mán-
uði ársins,og engar gjaldeyris
vörur fyrirliggjandi, nema
eitthvað af saltfiski og þessi
síldarreitingur.
Rikisstjórn, bankar og út-
gerðarmenn virðast standa
ráðalausir yfir þessu ástandi,
a. m. k. heyrist ekki mikið úr
þeirri átt, opinberlega. En
hvað hugsa sjómenn og verka
menn? Eiga þeir nú ekki þann
langþráða leik? Það hefir oft
verið talað og skrifað um það,
að þeir, sem innu við fram-
leiðsluna, ættu að bera á-
byrgðina og annast rekstur-
inn, þá getur gróðinn aldrei
farið til annarra en þeirra,
sem skapa verðmætin með
vinnu sinni. Það hefir heyrst,
að sjómönnum hafi verið boð
ið að taka við skipunum á
einhvern hátt, a. m. k. til
reynslu.
Það er betra fyrir þjóðar-
heildina að taka tapið strax
og afskrifa skipin i hóflegt
verð, svo reksturinn sé tryggð
ur. Það þýðir ekkert að vera
að stangast við staðreyndirn-
ar, og vera að rífast um það
markaðsverð, sem við óskum
eftir að fá, til að geta haldið
vitleysunni áfram. Við verð-
um að miða við það verð, sem
við getum fengið, og gætum
fengið, ef vel væri unnið að
þeim málum. En það er nú
önnur saga fyrir sig.
Ef það tækist að fá sjó-
mannastéttina til að gera til-
raun með að reka togaraflot-
ann, sem gæti verið í hlutafé-
lags- eða samvinnuformi,
bæri hver maður úr býtum
það, sem útgerðin gefur á
hverjum tíma, hvort sem um
mikinn gróða er að ræða, eða
erfiða tíma. Það er sama og
hjá bóndanum, sem á allt sitt
„undir sól og regni.“ Svo hefir
það að minnsta kosti reynst
ijsumar. Hvenær hafa bænd
ur landsins gert verkfall í
sláttarbyrjun, lagt orfið upp
við skemmuvegg og hætt að
heyja? Það hefði þótt upp-
reisn gegn þjóðfélaginu og er
það líka. Sama er að segja
um útgerðina. Það er skemmd
arverk gegn þjóðfélaginu að
bihda allan togaraflotann í
bliðviðri sumarsins, ekki sizt
þegar allt er á gjaldþrota-
barmi og atvinnuleysi fram-
undan. Og ennfremur stór-
kostlegur vöruskortur í land-
inu.
Á einhvern hátt verður
deilan að leysast, eins og allar
deilur, og tíminn er of dýr
til að vera að leika sér að deil-
unni fyrir alla aðila.
Lausnin verður að finnast
á þeim grundvelli, að hver
gangi til móts við annan, þar
til samningar hafa náðst.
Deila þessi er orðin til háð-
ungar og aðgerðaleysi er ó-
afsakanlegt. Hj. P.
Síðan var ekið að Hólí,
hinu forna, landskunna höf-
uöbóli, ræktunarframkvæmd-
ir og mannvirki þar skoðuö.
Kirkjan á Hóli er um 50 ára
gömul, fagurt og vandað hús
og ágætlega viðhaldið. Á Hóli
búa bræður þrír i tvíbýli. Er
búið að vinna og rækta allt
túnið þar, sem var mikið um-
máis en grýtt mjög og erfitt.
Er þar sérstaklega vönduð
ræktun og ágæt umgengni.
Guðmundur Magnússon, er
býr á ríflega helming jarðar-
innar, sagði að á sínum hluta
mætti hafa 50 kýr, þegar bú-
ið væri að þurrka land jarð-
arinnar og rækta.
Síðan var ekið um Syðridai
fram með vatni þvi, er Þur-
íður Sundafyllir landnáms-
kona Bolungavíkur reisti bæ
sinn við, í Vatnsnesi, og sést
móta fyrir tóftum þar sem.
talið er að hún hafi byggt
Þar er og mjög fagurt og
búsældarlegt, enda vel byggt
og mikið búið að rækta þar
svo sem á Geirsstöðum hjá
Kristjáni Ólafssyni. Sandur
mikill er fyrir botni víkur-
innar, er hreppurinn á. Var
hann girtur af sandgræðsl-
unni fyrir 36 árum og er nú
mikið gróinn. Var þar seinm
sláttur af sandtöðu í sæti og
var fagurlega grænn. Munu
þar e. t. v. framtiðartún-
stæði sveitarinnar ekki síður
en í óræstu mýrunum þar, ef
ræktaður væri eftir nýjustu
aðferðum.
Bolungavík er fyrst og
fremst fiskibær og ðnnálað
sjópláss að fornu og nýju, er
þar er lika ótrúlega mikið og
gott land, bæði til ræktunar
og beitar, er sauðfé þar ágætt
til frálags, enda vel með farið.
Þar er vel búið og eiga þeir
nú góð og fullkomin jarð-
vinnuslutæki, en skurðgröfur
vantar. Þorpsbúar hafa marg-
ir grasnytjar og eiga mikið
af sauðfé, sem er þeim th
verulegs ávinnings og at-
vinnuöryggis.
í náinni framtið eru aliar
likur til þess áð Bolvikmgar
lifi ekki síður á landbúnaði
en sjósókn og er þá vel, et
þessir atvinnuvegir geta hala
ist í hendur. Eftir að hafa.
farið um sveitina, kvöddum.
við gestgjafa okkar og fylgd-
armenn, þá Þórð Hjaltason
simstjóra, Guðmund Magnús
son, bónda á Hóli og Krist-
ján Ólafsson, bónda á Geira-
stöðum og var síðan haidið
heimleiðis, með stuttri við-
dvöl á ísafirði, og komifc
heim um miðnætU.
Veður var hið fegursta og
bezta, og verður dagur*m á-
reiðanlega ferðafélógunum ó-
gleymanlegur, og ættu slíkar
hópferðir úr einstökum sveit
um, þó stutt sé farið, og ekk
nema daglangt, að verða tið-
ari. Þær verða alltaf almenn-
ari en hópferðir heilia hér-
aða í aðra landsf jórðunga, þc
ágætar séu. Maður, littu þéi
nær. í nágrenni er lika gotv
og gagnlegt að koma og lit-
ast um.
Þakka ég svo fyrr iriins
hönd og ferðafélagar iia Guð-
mundi Inga Kristjárissyr:., for
(Framhalrt á 7. síðu.).