Tíminn - 06.09.1950, Blaðsíða 5

194. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 6. september 1950.
5.
Miðvikud. 6. sept.
Kosn ingalof or ðin.
í Alþýðublaðinu var ný-
lega svo að orði komist, að
Framsóknarflokkurinn hefði
lofað kjósendum sínum gulli
og grænum skógum fyrir
seinustu þingkosningar, en
það, sem nú blasti framund-
an, væri talsvert á aðra leið.
Hér er rangt frá skýrt, eins
og oft vill verða hjá Alþýðu-
blaðinu, þegar það minnist á
Framsóknarflokkinn í seinni
tíð. Framsóknarflokkurinn
er einmitt eini flokkurinn,
sem alla tíð hefir varað við
afleiðingum verðbólgustefn-
unnar og sýnt fram á, að hún
gæti ekki haft nema illt eitt
1 för með sér. Þessum aðvör-
unum hans var ekki sinnt,
heldur voru þær kallaðar aft
urhaldsstefna og barlómsvæl.
Því er nú komið, sem komið
er.
Fyrir seinustu þingkosning
ar var Framsóknarflokkurinn
eini flokkurinn, sem sýndi
fram á, að þjóðin ætti ekki
neins góðs að vænta vegna
afleiðinga verðbólgunnar.
Hann var eini flokkurinn,
sem sagði það hiklaust fyrir
kosningarnar, að gengislækk
un eða önnur hliðstæð ráð-
stöfun væri óhjákvæmileg, ef
útflutningurinn ætti ekki að
stöðvast. Með því var síður
en svo verið að bjóða fólki
upp á gull og græna skóga,
því að allir vissu, að gengis-
lækkun var kjaraskerðing
þótt hún væri betra en ann-
að enn verra, sem var stöðv-
un útflutningsatvinnuveg-
anna og atvinnuleysi. Enginn
hinna flokkanna þorði hins-
vegar að ympra á þessu
fyrir kosningarnar, held-
ur létu þeir sem svo,
að ekkert væri að, og gullöld
in, sem var hér meðan verið
var að eyða stríðsgróðanum
og afurðasalan bjó við hag-
stæðustu aðstæður, myndi
haldast áfram.
Svo langt var t. d. gengið
í því að blekkja fólkið og
telja því trú um, að allt væri
í lagi, að bæði Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkur
inn kepptust við að lofa stór
auknum neyzluvöruinnflutn-
ingi. Forvígismönnum þess-
ara flokka var þó vel ljóst,
að ekki var hægt að standa
við þetta loforð, þar sem fyr-
irsjáanlegt var að mikill
verzlunarhalli yrði á síðast-
liðnu ári og þó myndu út-
flutningstekjurnar verða
meiri þá en vænta mætti síð
ar, þar sem verðlag útflutn-
ingsvaranna fór lækkandi.
Hér í blaðinu var líka forðast
að taka undir þessi falslof-
orð, heldur sýnt fram á, að
búast mætti við samdrætti
innflutningsins.
Framsóknarflokkinn er því
síst um það að saka, að hann
hafi lofað gulli og grænum
skógum fyrir seinustu kosn-
ingar. Það var einmitt hann,
sem einn flokkanna hafði á-
ræði og heilindi til að benda
á þær óvinsælu ráðstafanir,
sem gera þyrfti vegna afleið
inga verðbólgunnar á undan
förnum árum.
Hitt er' svo rétt, að Fram-
sóknarflokkurinn sýndi fram
á það að gera mætti aðgerðir
eins og gengislækkun léttbær
ari fyrir almenning, ef jafn-
hliða væru gerðar ýmsar ráð
ERLENT YFIRLIT:
Walter Bedell Smith
Ci
IIaun hcfir nýlega verið skipaður yfirmað-
ur hamlarískn lcyniþjómisiuiinar
Síðan Kóreustyrjöldin hófst
hefir sú gagnrýni iðulega kom-
ið fram í amerískum blöðum, að
leyniþjónustan stæði sig ekki
vel í starfi sínu, þar sem inn-
rásin í Suður-Kóreu hefði komið
valdamönnum Bandaríkjanna á
óvart. Nauðsynlegt væri því að
vinna að endurskipulagningu
hennar og fullkomna starf
hennar eins og bezt væri auðið.
Af hálfu stjórnarvaldanna
hefir því verið yfirlýst, að það
stafaði ekki neitt af þessari
gagnrýni, að nýlega varð ákveð-
in breyting á yfirmanni leyni-
þjónustunnar. Hillenkoeter
flotaforingi lætur af því starfi
um næstu mánaðamót, en sá,
sem tekur við af honum, er
Walter Bedell Smith hershöfð-
ingi.
Ti’kynningin um þessi manna-
skipti hefir yfirleitt vakið mikla
ánægju í Bandaríkjunum og
blöðin keppast við að lýsa yfir
því, að sé nokkur maður líkleg-
ur til að koma góðri skipan á
störf leyniþjónustunnar, sé það
Bedell Smith.
Örðugt starf.
Starf leyniþjónustu þeirrar,
sem hér um ræðir, Central In-
telligence, er fyrst og fremst í
því fólgið að safna upplýsingum
utan Bandaríkjanna um öli þau
mál, sem talin eru skipta hags-
muni þeirra. Leyniþjónustan
hefir ekki aðeins sjálf menn í
þjónustu sinni, er starfa að
þessari fréttaöflun, heldur ber
einnig sendiráðum og erindrek-
um hersins skylda til að senda
allar upplýsingar sínar til henn-
ar. Hún moðar síðan úr öllum
upplýsingunum, dregur af þeim
ályktanir og sendir síðan skýrsl-
ur sínar til hlutaðeigandi
stjórnarvalda.
Það mun nú vera -ráðgert að
auka mjög starfsemi þessarar
stofnunar. Það verður mikið og
vandasamt skipulagsverk að
koma þeirri skipan á starísemi
hennar, að örugg geti talizt.
Ekki sízt þarf að afla upplýs-
inga í þeim löndum, er reyna
nú að loka að sér á allan hátt.
Bedell Smith þykir einmitt lík-
legri til að valda þessu verk-
efni vegna þess, að hann er
allvel kunnur aðstæðum í þess-
um löndum síðan hann var
sendiherra í Sovétríkjunum á
árunum 1946—49. En auk þess
er hann viðurkenndur sem einn
allra snjallasti eða snjallasti
skipuleggjari ameríska hersins.
Samstarfsmaður Eisenhowers.
Það hefir stundum verið sagt,
að seinasta heimsstyrjöld hafi
leitt fjóra mikla ameríska hers-
höfðingja íram á sjónarsviðið.
Þessir hei'shöfðingjar eru þeir
Marshall, MacArthur, Dwight
Eisenhower og Bedell Smith.
Mestur ijóminn féll þó á þrjá þá
fyrstnefndu og þó sennilega
einkum á þá MacArthur og Eis-
enhower, því að þeir voru æðstu
stjórnendur á aðalvígstöðvun-
um. Bedell Smith hvarf hins
vegar í skuggann, því að hann
vann aðallega að tjaldabaki og
kom lítið fram opinberlega.
Hann var formaður í herfor-
ingjaráði Eisenhowers bæði á
Miðjarðarhafsvígstöðvunum og
vígstöðvunum í Vestur-Ev-
rópu. Margir telja, að það megi
þakka honum það meira en
nokkrum manni öðrum, hve vel
allt skipulagsstarf tókst í sam-
bandi við báðar þessar höfuð-
sóknir Bandamanna.
Byrjaði sem óbreyttur
hermaður.
Áður en Bedell Smith varð
formaður herforingjaráðsins
hjá Eisenhower, hafði hann
gegnt fjölmörgum trúnaðar-
störfum hjá hernum. Hershöfð-
ingjatitil hlaut hann þó ekki
fyrr en nokkru eftir að síðari
heimsstyrjöldin brauzt út. Á-
stæðan var m. a., að hann hóf
göngu sína í hernum, án hern-
aðarlegrar menntunar, en fáir
verða herforingjar vestra nema
þeir hafi í upphafi lokið námi
við herforingjaskóla. Bedell
Smith byrjaði göngu sína sem
óbreyttur hermaður í fyrri
heimsstyrjöldinni, en hafði
unnið sér liðsforingjatign er
henni lauk. Hann hélt áfram að
starfa í hernum eftir styrjöld-
ina, því að yfirmenn hans höfðu
veitt athygli hinni góðu skipu-
lagsgáfu hans og lögðu kapp á
að halda honum áfram í hern-
um.
Sendiherra í Moskvu.
Það féll í hlut Bedells Smith
sem fulltrúa Eisenhowers, að
undirrita fyrir hönd Banda-
manna vopnahléssamninga
bæði við ítali og Þjóðverja. Eftir
styrjöldina vildi Bedell Smith
gjarnan draga sig í hlé, en
Truman forseti hafði þá fengið
á honum sérstakt dálæti. Kynn-
ing þeirra leiddi til þess, að
Truman forseti gerði hann að
sendiherra Bandaríkjanna í
Moskvu árið 1946 og gegndi
hann þeirri stöðu um þriggja
ára skeið. Eftir heimkomuna frá
Moskvu reit Bedell Smith bók
um veru sína þar, „My tree
Years in Móscow“, sem mikla
athygli hefir vakið og þykir með
stafanir í húsnæðismálum,
verzlunarmálum o. s. frv.
Þessar ráðstafanir höfðu
ekki fengist fram í stjórn
Stefáns Jóhanns Stefánsson
ar og m. a. vegna þess rauf
Framsóknarflokkurinn stjórn
arsamvinnuna i trausti þess
að eftir kosningarnar kynnu
frekar að skapast stjórnmála
samtök, er vildu vinna að
slíkum endurbótum. í sam-
ræmi við það þrautreyndi
hann eftir kosningarnar að
ná samvinnu við Alþýðuflokk
inn. Alþýðuflokkurinn reynd
ist hinsvegar ófáanlegur til
slíkrar samvinnu eins og oft
hefir verið rakið. Um komm
únista var ekki að ræða í
þessu sambandi, því að þeir
höfðu dæmt sig úr leik með
Moskvupólitík sinni.
Það var ekki fyrr en þetta
ljóst, sem Framsóknarflokk-
urinn gekk til samstarfs við
Sjálfstæöisílokkinn, þar sem
þá var ekki um annað að
ræða en slíkt samstarf eða
stjórnleysi. Af tveimur erfið-
um kostum, töldu Framsókn
armenn þann fyrri líklegri
til þess, að meiru yrði
bjargað.
Eins og sést á framansögðu
er það ekki Framsóknarflokks
ins sök, þótt hann hafi ekki
komið fram nema takmörk-
uðu af þeim ráðstöfunum,
sem hann taldi að þyrfti að
gera gengislækkunni sam-
fara. Til þess að koma þeim
fram fékk hann ekki nægi-
legt bolmagn í kosningunum
og honum brást sá sam-
starfsaðili, sem vegna aðstöðu
sinnar og kjcrfylgis hefði
þó átt að vilja styðja slíkar
ráðstafanir. Það situr því síst
á honum að ákæra Framsókn
arflokkinn. Og víst er það, að
margt myndi nú verr fara, ef
Framsóknarflokkurinn hefði
fylgt fordæmi hans og dreg-
ið sig i hlé, þegar erfileikarn
ir tóku að vaxa. Til þess hefði
hann þó haft réttlætanlegri
ástæðu, þar sem hann á
minni þátt í því, hvernig kom
ið er.
• r
Bcdell Smith
beztu bókum, er skráðar hafa
verið um Rússlandsmálin á
seinni árum. Margir ritdómend-
ur telja, að Bedell Smith skilji
og skýri flestum betur viðhorf
Rússa, enda hefir hann ekki
látið sér nægja að kynna sér
afstöðu þeirra nú, heldur einn-
ig fyrr á tímum og það sam-
hengi, sem þar er á milli. Skoð-
un Bedell Smith er m. a. sú,
að Rússar muni ekki hefja
styrjöld, ef þeim sé gert ljóst,
að styrkleikur lýðræðisríkjanna
sé svo mikill, að hún borgi sig
ekki, og lýðræðisríkin hyggi
ekki heldur á styrjöld.
Bedell Smith verður 55 ára í
haust. Hann er enn í fullu
fjöri. Um skeið var talið, að
Truman hefði hug á að gera
hann að æðsta yfirmanni í
varnarsamtökum Atlantshafs-
þjóðanna. Nú hefir hann fal-
ið honum annað verkefni, sem
ef til vill er ekki þýðingarminna.
Bedell Smith hefir sig yfirleitt
lítið í frammi og stundum hefir
hann verið nefndur þögli hers-
höfðinginn. Hann á þó til að
bregða fyrir sig spaugi. Nokkru
eftir að hann var skipaður í
starf það, sem hann tekur við
um mánaðamótin, lét hann svo
ummælt, að það myndi ætlazt
til þess, að hann vissi fyrir all-
ar fyrirætlanir Guðs og Stalins
og þó einkum þess síðarnefnda.
Raddir nábúarma
í forustugrein Alþýðublaðs
ins í gær er rætt um hina á-
kveðnu yfirlýsingu, er Tru-
man forseti gaf í útvarps-
ræðu sinni á föstudagskvöld
ið, en þar lýsti hann yfir þeim
ásetningi Bandarikjamanna,
að berjast gegn sérhverjum
árásaröflum. Alþýðublaðið
segir:
„Það er margra manna mál,
að með sömu einurð og Banda-
ríkin sýna nú, hefði mátt koma
í veg fyrir heimsstyrjöld Hitl-
ers. En þegar hann var að und
irbúa hana með svipuðum vél-
ráðum og árásum og þeim, sem
nú eru höfð í frammi af Stalin
og mönnum hans, var einangr
unarstefnan enn ráðandi í
Bandaríkjunum, og Bretland
og Frakkland treystust ekki til
þess að sýna ágengni Hitlers
þá mótspyrnu, sem nauðsyn-
leg var og ef til vill hefði nægt
til þess að svipta hann löng-
uninni til að halda áfram á
árásarbraut sinni. Þvert á móti
létu þau árum saman undan
yfirgangi hans, og það er
ekkert líklegra en að Hitler
hafi þess vegna trúað því
haustið 1939, eftir vináttu-
samning sinn við Stalin, að
Vestur-Evrópuríkin myndu
ekki hreyfa sig, þótt hann
sendi herskara sína inn í
Pólland.“
Vonirnar um frið i heim-
inum eru nú ekki sízt bundn
ar við sigur lýðræðisaflanna
i Kóreu. Reyni yfirgangsöfl-
in þar, að árás borgar sig
ekki, munu þau fara hægar í
sakirnar eftirleiðis, einkum
ef viðbúnaður lýðræðisþjóð-
anna heldur áfram að styrkj
ast.
Óhagstæð verð-
Iagsþróun
Eins og sagt hefir verið frá
hér í blaðinu, áttu dönsku
þingkosningarnar, er fram
fóru í gær, meðal annars rót
sína að rekja til ósamkomu-
lags milli flokkanna um fram
kvæmd gjaldeyrishaftanna.
Forsagan er sú, að allmargar
vörur hafa verið settar á
frilista, og innflutningur
þeirra því aukizt verulega.
Við þetta hefur svo bæzt, að
verðlagsþróuninn í heimin-
um hefir verið Dönum óhag-
sl(æð. Afleiðingarnar hafa
orðiö þær, að halli er orðinn
mikill á utanrikisviðskiptun-
um og voru allr flokkar sam-
mála um, að hann yrði að
minnka. Ilinsvegar greinir
þá um leiðir. Jafnaðarmenn
vildu fækka frílistavörum og
herða innflutningshöftin, en
hinir flokkarnir töldu það
ekki einhlýtt.
í sambandi við umræður
um þessi mál hefur það verið
reiknað út, hve mikið Danir
hafa tapað vegna þess, að
verðlagsþróunin . . erlendis
hefur verið þeim óhagstæð.
Þetta hefur verið gert með
þeim hætti, að magn inn-
flutnings og útflutnings
fyrstu sex mánuðði ársins hef
ur verið reiknað út með því
verðlagi, er var á sama tíma
1949. Samkvæmt þessum út-
reikningi hafa innflutnings-
vörurnar orðið 330 millj. kr.
dýrari en þær hefðu orðið, ef
verðið hefði haldist óbreytt,
en útflutningstekjurnar hafa
rýrnað um 120 milj kr. frá
því, sem þær hefðu orðið að
óbreyttu verðlagi.
Danir búa þannig við þá
aðstöðu, að verðlag á útflutn
ingsvörum þeirra hefur lækk
að, en verð innflutningsvar-
anna hækkað. Ástæðan er sú
að þeir flytja aðallega út mat
vörur (landbúnaðarafurðir),
en verð þeirra á heimsmark-
aðinum hefur farið heldur
lækkandi, en flytja inn hrá-
efni og iðnaðarvörur, sem
hafa hækkað í verði á heims-
markaðinum.
íslendingar búa að ýmsu
leyti við svipaða aðstöðu og
Danir í þessum efnum og
sennilega óhagstæðari, því að
verðhíæhanir hafa verið meiri
á ýmsum sjávarafurðum en
Iandbúnaðarafurðum. Þessi
óhagstæða verðlagsþróun á
sinn drjúga þátt í því, hvern-
ig nú er ástatt í gjaldeyris-
málunum.
Fyrir íslendinga skiptir það
miklu máli að draga réttar
ályktanir af þessu. Það er
ekki heppilegt að byggja af-
komu þjóðarinnar á matvæla
framleiðslu einni saman.
Hér þarf að koma upp ýms-
um stóriðnaöi sem ýmist spar
ar gjaldeyri eða aflar hans.
Þar má í fyrsta lagi nefna
fyrirtæki eins og áburðarverk
smiðju og sementsverk-
smiðju. En undirstaða þess,
að slíkum iðnaði sé komið
upp, er aukin hagnýting
vatnsaflsins.
Af slíkum verkefnum verð
ur þjóðin að beita sér á kom-
andi árum. Með því tryggir
hún framtíðarafkomu sína.
Slíku verður hinsvegar vart
komið fram, nema með að-
stoð erlends fjármagns. Það
verður því mikilvægt verk-
efni að afla þess á sem heppi
legastan hátt og án þess að
þjóðin lineppi sig í nokkra
óeðlilega f jötra. X+Y.