Tíminn - 02.02.1951, Blaðsíða 3

27. blað.
TIMINN, föstudaginn 2. febrúar 1951.

I slendingajpættir
Sextíu og fimm ára: Kjartan Stefánsson
Þótt e:gi sé meira en þetta I
hallað ævidegí Kjartáns í
Flagveltu, þykir mér hlýða
áð fara um hann nokkrum
orðum. Kjartan fæddist 1885
á Skeiðum, sonur Friðsemdar
Eiríksdóttur af Fjallsætt, og
Stefáns Eiríkssonar, er síðar
ibjó lengi á Ásólfsstöðum í
Þjórsárdal við nrkinn orðstír
og giftu. Friðsemd var glæsi-
kona og hjartaprúð en duttl-
unga gæfunnar fékk hún að
reyna. Eigi varð neitt úr sam
:búð foreldra Kjartans og
skildu leiðir þe'rra. Drengur-
inn ólst upp hjá föður sínum
á Ásólfsstöðum og Helgu konu
hans. Var hún hefðarkona og j
iskörungur. Kjartan gerðist menn. Þetta eru algild sann-
;snemma liðtækur, sem smali, indi, að maður kemur manns
;pg átti oft þreyttan fót um ; í stað og þó aldrei þannig, að
fjöll og dali. Varð hann' skarðið fyllist að öllu leyti.
snemma barnlúinn, en hlaut Hefir hver til sins ágætis nokk
að öðru leyti h:ð bezta upp- ■ uð, stígur fyrir tær öðrum að
eldi, erida heimilið gott og' sumu leyti, en nær eigi hælum
siðhollt að flestu leyti. Stefán hins sama á öðru sviði. Er
á Ásólfsstöðum Vár frábær at- (Það mála sannast, að
orkumaður og iturmenni. j Kjartani hefir farnazt vel í
Nálægt 1915 kvæntist Kjart starfi sínu og munu flestir
’an Margnéti Jóhannsdóttur, i sveitungar hans viðurkenna
er ólst úpp f Snfalisteinshöfða góðvild hans og sanngirni.
í Landmaririahréppi. Afi henn , Fyrst í stað notaði Kjartan
ar, Magnús, var.öðlingur og sér leiðbeiningar Guðmund-
spakmenni. Hlaút hann mild- , ar hreppstjóra í Múla, hins
reynda og gáfaða manns og
án dauða, að verðleikum vil
ég segja. Hann andaðizt í
svefni á jólanótt. Háttaði heill
og glaður í vökulok og varð
að orði, er hann hvarf inn í
bæinn eftir að riafa litið til
veðurs: „Nú verða fögur jól“.
Ég stilli mig ekki um að víkja
hér frá götupni,
Kjartan hóf búskap í Auðs-
holti í Biskupstungum, en
litlu síðar fluttist hann bú-
ferlum að Flagveltu eða Flag-
bjarnarholti í Landssveit og
hefir búið þar síðan. Var í
allmikið ráðizt er Kjartan
keypti þetta býli, efnalítill
frumbýlingur. Varð honum
það til happs, að frændi konu
hans, Teitur Magnússon frá
Snjallsteinshöíða flutti til
þeirra hjóna og dvaldist þar
i;síðan til ævilöka. Teitur var
efnaður vel, hafði verið fork-
t ur miljill pg mun hafa stutt
• frænku sína og mann hennar
qfnalega og eftirlét þeim síð-
.an. eigur sínarv 'Var það og
íimaklegt, því að Kjartan og
Margrét voru og eru samvalin
að dugnaði og áhuga. Kjart-
an hefir alia ævi verið ósér-
hlíf inn atorkumaður með
brennandi hjarta í störfum
usínum, enda orðið mikið á-
gengt með ræktun og húsa-
bætur. Nú er risið upp glæsi-
legt steinhús í Flagveltu með
nýtízku þægindum. Synir
Kjartans, sem stöðugt dvelj-
ast heima. hafa að mestu
einir reist htð nýja hús. Þeir
Kjartanssynir virðast eiga
átthagatryggð og hollustu við
foreldra sína. Slíkir æsku-
menn eru dýrasta eign hverr-
ar sveitar. Kjartan hefir varla
í skóla komið. Samt varð
hann fyrir valinu, er kjósa
skyldi oddvita í stað „Lands-
höfðingjans", • Eyjólfs í
Hvammi er andaðizt 1940. Sýn
ir þetta, að sveitungar Kjart-
ans treystu honum harla vel.
Var þó ekki heiglum hent að
fylla skarð Eyjólfs enda eigi
hægt að fylla að öllu leytil
skarð eftir stórbrotna gáfu-1 Aujjlysið 1 Timanum.
kunni vel að meta. Nú eftir
Guðmund liðinn finnst oss
Kjartan vera kjölfestan í
sveitinni að ógleymdum góð-
um hreppsnefndarmönnum
og öðrum. Kjartan hefir um
fjölda ára verið í sóknarnefnd
og safnaðarfulltrúi og oftast
einn í „hinni litlu hjörð“
kirkjugestanna. Þótt Kjartan
sé atorkumaöur og búþegn á-
gætur, man hann allar stund-
ir eftir þeim mannlegu örlög-
um, að hverfa í Herrans jurta
garð“ við ævilok og verða svo
að búa að sál sinni og henni
einni. Og raunar ekki fyrst
eftir dauðann, heldur einnig
í önnum jarðlífsins. Eitt lítið
lofsyrði ennþá: Vegur Kjart
ans er ekki sízt mikill í mín
um huga sakir þess, hversu
vel hann reyndist móður
sinni, er hjá honum lifði sína
mörgu ell.'daga og slokknaði
út af, sem útbrunnið skar,
98 ára gömul. Var sú kona um
margt merkileg og meðal
annars fyrir frábæra rænu
fram að andláti. Hér á
Margrét, kona Kjartans, sig-
ursveig'nn með honum fyrir
þolgæði og hjúkrun.
Það er sannmæli um Kjart-
an, að hann hefir orðið giftu-
drjúgur. Fyrir hönd sveitunga
hans óska ég honum langra
lífdaga og meiri starfa, þótt
nokkuð sé hann nú þrotinn
að kröftum og slitinn af
lúa. Að lokum þakka ég hon-
um margar ánægjustundir á
heimili hans og bið guð að
blessa hann og ástvini hans.
R. Ó.
Ragnar Jónsson
hæstaréttarlögmaður
Laugaveg 8 — Sími 7752
Lögfræðistörf og cignaum-
sýsla.
Utan úr heimi
Afbrýðisemi, sem olii
þremur dauðaslysum.
1 Lancashire-héraði á Bret-
landi hefir nýlega gerzt at-
burður, sem hefir vakið mikla
athygli. Óvenjuleg afbrýðis-
semi' varð þremur ungum stúlk
um að fjörtjóni.
Fyrir nokkru síðan fannst
stúlka þar á vissum þjóðvegi
nær dauða en lífi. Hún hafði
verið á reiðhjóli að næturlagi,
en bifreið bersýnilega ekið á
hana. Ökumaðurinn hafði hins
vegar ekið í burtu, án þess að
sinna henni nokkuð. Slíkt
hafði komið fyrir áður og féll
mál þetta niður eftir nokkra
árangurslausa eftirgrennslan
lögreglunnar.
Það átti þó ekki fyrir sér að
liggja í þagnarþey. Nokkrum
nóttum síðar fundust þrjtr
stúlkur dauðar á þessum sama
þjóðvegi. Þær höfðu allar ver-
ið á hjólreiðum, og hafði bif-
reið bersýnilega verið ekið á
þær.
Lögreglan hófst nú handa
um rækilega rannsókn, en varð
einskis vísari. Einn leynilög-
reglumaður tók það þá til ráðs,
að klæða sig í kvenbúning og
fór nokkrum sinnum á reið-
hjóli um umræddan þjóðveg
eftir að dimma tók. Ferðir
þessar báru að lokum þann á-
rangur, að eina nóttina sá
hann b’ifreið, sem ók grunsam
lega, koma á móti sér. Hann
lézt þó ekki verða neins á-
skynja og tókst þannig að
leiða í ljós, að þáð var ætlun
bifreiðastjórans að aka á
hann. Á seinustu stundu snar
beygði hann út af veginum og
lét samtímis skothríð dynja á
bifreiðinni með þeim árangri,
að vél hennar stöðvaðist. Lög
regluþjónar, sem voru á næstu
grösum, þustu á vettvang og
handsömuðu bifreiðastjórann,
sem reyndist vera aðalsfrú þar
í nágrenninu.
Við réttarhöldin upplýstist
það, að maður frúarinnar
hafði þann sið, er hann ók
bifreið sinni að hægja á ferð-
inni og veifa til hjólreiðar-
stúlkna, er þær fóru fram hjá
honum. Eitt sinn láðist hon-
um að hægja á ferðinni og
missti hann þá vald á bif-
reiðinni með þeim afleiðingum,
að hún rakst á tré. Við árekst-
urinn hlaut hann sár, sem
leiddu hann til bana, en konu
hans, sem hafði verið æeð hon
um, sakaði ekki verulega.
Hún kenndi hins vegar hin-
um brosandi hjólreiðarstúlk-
um, sem virtust hafa glapið
mann hennar, um dauða
hans. Hún ákvað því að
hefna sín grimmilega og gerði
það með þeim hætti, sem
sagt er frá hér að framan.
Verkefni Grænlandvinafélags
Eftlr Ragnar V. Stnrlnsðii
Um nauðsyn og tilgang
þess, að stofna hér Græn-
landsvinafélag, hefi ég skrif-
að grein, sem birt var í Tím-
anum 6. janúar s.l. En hvern
ig því mætti hrinda af stað
og hver fyrstu verkefni þess
þyrftu að vera, vildi ég fara
hér um nokkrum orðum.
Engan félagsskap er hægt
að reka að gagni án þess, að
hann hafi fé til umráða fyr-
ir starfsemi sína. Grænlands-
vinafélag lýtur þessum lögum,
sem öll önnur.
Þeir, sem vilja gerast félag
ar í því, eða styrktarmenn
þess, verða því að gera sér
ljóst, að þeir verða að vera
við því búnir að leggja fram
fé og ýmsa fyrirhöfn til þess
að vinna að tilgangi þess.
En hvernig má koma af
stað stofnun sliks félags?
Fyrsta leiðin er sú, að all-
ir unnendur þessarar hug-
myndar, tilkynni nöfn sín og
heimilisfang á einn og sama
stað, bréflega, og gott væri
einnig að fá ýmiskonar til-
lögur um fyrirkomulag og
rekstur þess.
Skal ég með ánægju taka
að mér, að safna þátttökutil-
kynningunum saman og boða
síðan þátttakendum hinn
fyrsta stofnfund, er nægilega
margir hefðu tilkynnt sig.
Þau verkefni, sem ég tel að
fyrst liggi fyrir Grænlands-
félaginu, eru:
1. ) Að koma upp safni um
Grænland, og þá allra fyrst
bókasafni, sem hafi það að
marki, að safna öllu, sem út
hefir verið gefið um Græn-
land í riti eða á prenti á öll-
um málum og eins þeim bók-
menntum, sem gefnar hafa
verið út á grænlenzku eða
tungu Inúka. Einnig allskon-
ar sýnishornum af græn-
lenzkri menningu og fólks-'
minjum ásamt náttúrumun
um.
2. ) Hefja útgáfustarfsemi
um Grænland og þá fyrst,
byrja á blaði eða tímariti,
sem verði málgagn félagsins
ásamt upplýsingum um allt,
sem Grænlandi viðkemur.
3. ) Komast í samband við
hið grænlenzka fólk og skapa
varanleg vináttusambönd
milli Grænlendinga og ís-
lendinga með bréfaskiptum
og öðrum skiptum eftir því,
sem hægt væri.
í sambandi við bókasafn
get ég ekki orða bundist um
það, hversu fátæklegt það er,
sem til er á söfnum hér, og
hvernig því er dreift innan-
um alls konar efnisflokka
annarra bókmennta, (að und
anskyldu í Háskólabókasafn-
inu, þó lítið sé að vöxtum, er
það þó allt á sama stað, eins
og von var og vísa hins ágæta
bókavarðar þar, dr. Björns
Sigfússonar).
Landsbókasafnið á t.d. tölu
vert safn af bókum um Græn
land og á grænlenzku, en það
er næstum því eins mikil
vinna, að grafa upp hvar þar
er að finna innanum ýmis-
konar aðra efnisflokka, eins
og að lesa bækurnar sjálfar.
Skil ég ekki í þessu fyrir-
komulagi, því ólíkt auðveld-
ara væri, að hafa eina sam-
fellda skrá yfir þær bækur,
sem fjalla um Grænland, þótt
þær að öðru leyti heyri hin-
um ýmsu vísindagreinum til.
Grænland hefir um langan
tíma, og sérstaklega seinustu
100 árin, verið afar merkilegt
hugðarefni alls konar vís-
indamanna, og margs konar
vísindaleiðangrar hafa verið
gerðir þangað út. Fyrir þann,
sem hefir áhuga á Grænlandi,
er því brýn þörf á því, að eigá
aðgang að öllu, sem um það
fjallar, án mikillar fyrirriafn-
ar, þótt ekki sé það allt gert
fyrir eina grein sérmenntun-
ar. —
Ég vildi því óska, aö Lands-
bókasafnið sæi sér fært að
breyta til í þessu efni í sam-
ræmi við það, sem ég hefi tek
ið hér fram.
En viðvíkjandi stofnun
Grænlandsvinafélags, þá er
hægt að byrja að vinna í rétta
átt, þótt það hafi ekki fjöl-
menni á að skipa í fyrstu. —
Aðgerðaleysið skapar engan
árangur, en samtök áhuga-
manna inna oft af höndum
mikil verkefni.
Ég skora því enn á áhuga-
menn, að gefa sig fram, því
eftir engu er að bíða.
Breytt vísa
Skotasaga um Linklater.
Eric Linklater er nú það
skáld Skota, sem þeir eru
einna hrifnastir af. Þetta hef
ur m. a. orðið til þess að farið
er að setja hann í samband
við ýmsar hinar frægu Skota-
sögur, sem eiga að sýna spar-
semi Skota.
Seinasta sagan um Linklat-
er á þessa leið:
Linklater var nýkominn til
Parísar me? flugvél. Burðar-
menn kepptust um að bera
farangur hans. Linklater sneri
sér að einum þeirra og spurði:
— Hvað kostar að bera tösk
urnar?
— Þrjátíu franka fyrir þá
fyrstu, en tuttugu franka fyr-
ir hverja hinna, svaraði burð-
armaðurinn.
— Þá er bezt að ég beri
fyrstu töskuna, en þér takið
hinar, sagði Linklater.
★
Hættuleg íþrótt.
Samkvæmt skýrslum hnefa-
leikamanna dóu 9 menn af
völdum hnefaleikakeppni á
síðastl. ári. Árið 1949 dóu 28
menn af þessari sömu ástæðu.
Talið er, að dauðsföllum hafi
fækkað vegna þess að settar
Vorið 1904 var ég samferða
skáldinu Páli Ólafssyni á
skipi frá Seyðisfirði til Reykja
víkur. Þegar hann vissi að ég
var úr Vatnsdal nyrðra bað
hann mig fyrir svohljóðandi
orðsendingu til Benedikts G.
Blöndals umboðsmanns í
Hvammi:
Ef Benedikt Blöndal í
Hvammi verður lifandi næst,
þegar þú kemur í Vatnsdal-
inn, þá berðu honum kveðju
mína og segðu honum frá
mér, að nú sé ég búinn að
breyta vísunni alkunnu:
Við það augun verða hörð,
við það batnar manni strax,
það er betri en bænagjörð
brennivín að morgni dags.
Hefi ég komizt að þeirri nið
urstöðu, að hún eigi að vera
svona:
hafa verið strangari reglur til
að hindra hættuleg högg.
harðri keppni er þó talið
vafasamt, að þessum reglum
verði fylgt.
Við það augun verða hörð,
vði það batnar manni strax
það er betri bænagjörð
en brennivín að morgni dags.
Benedikt Blöndal var dáinn
fyrir nokkru, þegar ég kom
næst eftir þetta í Vatnsdal-
inn. En ég skilaði orðsend-
ingu þessari til sonar hans,
Sigurðar Blöndals.
Mér þykir rétt að skýra frá
þessu til að koma í veg fyrir
misskilning síðar meir ef
vera kynni, að rætt yrði um
breytta skoðun skáldsins á á-
fengisnautn.
Um þetta leyti var Bene-
dikt Blöndal að verða elli-
hrumur maður og hættur að
neyta áfengis. Hygg ég að
hann hef'ði látið vel yfir breyt
ingu þeirri sem vísan ber með
sér, á hugarfari skáldsins
gagnvart vínnautn, ef hann
hefði fengið orðsendingu
þessa áður en hann féll frá.
Og það þótti Sigurði, syni
hans, að of mikið hefði verið
gert að því hjá eldri kynslóð-
inni, að þjóna Bakkusi.
Guðmundur Davíðsson.