Tíminn - 03.02.1951, Blaðsíða 4

TÓIINN, laugardaginn 3. febrúar 1921.
28. blað.
Urti farg á votheyi
Nú er ailmiktð rætt um
votheysverkun, og er það að
vw-num, eftic þá eftirminni-
iegu aminningu, er votviðr-
in á austi.-r- og norðmlandi
gerðu s.l sumar.
Er taf engiun vafa undir-
orptð að votheys erkunin r-r
'pa>'; sem koma þarf á m crju
Efíir Kloincns Kristjnnsson, Sámsstöðnm
upp þennan útbúnað, en
hann er í stuttu máli þannig:
Innan á hliðarveggi eru
festir járnrimlastigar, þar
er um auðveldan útbunað að
ræða til að fergja, ætti hann
að svara kostnaði, og borga
sig á 3—4 árum, vegna spar-
sem þrepin eru með 3—4 cm. neytni. Um endingu er ekki
bili. I ferhyrnda 6 metra
djúpa gryfju þurfa stigarnir
sveitabýli, sem ákveðin og að vera 2—3 m. langir frá
töst íramkvæmd, sem hlutijefri brún og niður. Ef gryfj-
af vetrarfóðri búfjárins, þvljan er 3,5—4 m. þarf 4. stiga
reynslan hefir margsannað ! 0g tvo járnbita, sem falia ná-
að þessi heyverkunaraðíerð er j kvæmlega á milli stiganna,
niklu síður háð mislyndi, undir járnbitunum þurfa aö
sumarveðráttu en þurrheys-1 vera tréhlerar, og má nota
/erkunin. Vonandi tekst 2,5"x5" svert efni. í endum
smám saman að þoka þessu j bitanna eru 2 járn, sem leika
máli fram, svo bændur al- á gormum inni á milli þrep-
nennt séu ekki varbúnir, ef
at af ber með hagstæöa hey-
skapartíð. Takmark heyverk-
anaraðferðanna er að koma
tiýslegnu grasfóðri í geymslu-
næft ástand, svo að sem
minnst af upprunalegum nær
íngarefnum tapist á leiðinni
frá túni í geymslustað og í
geymslu.
Rannsóknir innlendar, eru
anna. Til þess að þrýsta bit-
unum niður, er notuð 2,0 m.
löng vogarstöng, er hefir grip
á neðri enda inn í hin sívölu
þrep járnstigans. Með þess-
um útbúnaði getur 1 maður
með hægu móti þvingað hey-
ið saman, og er talið, eftir
útreikningum, að 75 kg. mað-
ur geti með þessum hætti
komið 300—800 kg. fargi á
akki til sem sanna og sýna1 ferm., en það á að vera nægi-
nve mikið fer til spillis við.leSt til að kaldverka gras. í
ninar mismunandi heyverk- ! sumar notaði ég þennan farg
rnaraðferðir en þó má gera'útbúnað í eina gryfju, sem er
sér greín fyrir þvj, að nokKru '2.75x3 m. og 4 m. djúp. Til
cftir erlendri reynslu. Val á Þess að fylgjast með, að farg
heyverkunaraðferö getur þó værl sem mest> var veojulega
úlíki farið eingöngu eftir því, ;hert á bitunum með vogar-
nver aðferð er sparneytnust stönginni 2—3 á dag eftir að
i upprunaleg næringarefni, látið var í gryfjuna. Var þetta
grasgroðursins heldur frekar
if til vill eftir þvi, hverju er
nægt að koma við og í fram-
ívæmd á hverju býli.
Þaó er talið, að hraðþurrk-
lítið verk og mjög hægt að
mér virtist, og ólíkt minna og
léttara verk en fergja með
grjóti. Létt verk og fljótlegt
var að taka fargið af og setja
m. gryfju, og verður ef til vill
mörgum það þyrnir i augum
hve dýr þessi útbúnaður er,
en þegar þess er gætt, að hér
m skili grasinu í hey með! a- hessl útbúnaður mun
ninnstum afföilum. Þar næst! ^osta a}lt að 4000 kr. á 3,5x4
kemur votheysverkun með
sýruaðferð (A.I.V.) en þar á
aftir að verka nýslegið gras
t vothey með hæfilegu fargi.
Venjuleg þurrheysverkun og
votheysverkun með hinni
iVonefndu heitu aðferð, skil-
ar grasinu með mestum af-
i’öllum. Af þessu má sjá, að
taldverkað vothey ætti í fram
tiðinni að verða hérlendis hin
eina og ég vil segja, rétta að-
hægt að segja, en gera má
ráð fyrir, að hún verði ára-
tugir með góðri hirðingu á
stigum og bitum.
í sumar var þetta farg sett
á fyrrisláttartöðu hér á bú-
ínu, og það látið vera í gryfj-
unni þangað til hirt var há í
sept., en þá var bætt ofan á
fyrri siátt, reyndizt þá vot-
heyið undir hlerunnm ágæt-
lega verkað og ekkert skemmt
næst hlerunum, svo að mér
virtist ákjósanlegt. Var svo
gryfjan fyllt 5 sinnum og
pressað alltaf eftir ílátningu.
Nú í vetur var byrjað að gefa
úr gryfjunni og var grasið á-
gætlegn verkað. í þessu sam-
bandi víl ég geta þess, að í
suinar voru sett hcysýnishorn
í grisjupokum í kaldverkun-
argryfiuna og einnig í gryfju
samtímis, þar sem heitverk-
unaraðferðin er viðhöfð. Er
ekki enn þá komið að þvi, að
cá í þessa poka, en tilgang-
urinn var að fá frair, tölur, er
segðu til um rýrnun á gras-
inu við kalda og heita. vot-
heysverkun. Til samanburð-
ar var einnig tekið jafnmikið
af grasi og loftþurrkaö. Mun
siðar verða tækifæri tii að
birta árangur þessara rann-
sókna, som gerðar eru við is-
lenzka staðhætti og aðstæð-
ur. Og líklegt þykir mér, að
þessar athuganir bendi til
þess, að fargaðferðin sé sú,
er koma skal, jafnhliða auk-
inni votheyshlöðubyggingu
og votheysverkun.
Sámsstöðum, 18.11. 1950,
Tjarnarendurnar
Efíir Guðniund Davíðsson
Fjöldi af villiöndum safn-
t ast á Reykjavikurtjörn á
cerð. Þeir sem nú á næstu' hverju vori og halda þar til
arum ætla sér að byggja vot-
neyshlöður, ættu að hafa það
huga, að búa svo um, að
nægt verði að fergja grasið
jtrax eftir að gryfjan er fyllt.
Ég geri ráð fyrir, að munur-
ínn á hinni heitu og köldu
iðferð sé allt að 20%, þann-
:tg að farg skili þetta meira
fóðri úr sama magni af grasi,
en heita aðferðin. En eins og
allt sumarið. Margir einstak-
lingar í þessum friða fugla-
hóp, eiga oft um sárt að binda
um varptímann vegna ást-
vinamissis, eggja og unga
sinna- Þetta bakar þeim oft
raunir og hjartasorg. Mann-
fólkið ætti að þekkja svipað
úr sínu eigin lífi. Einstakling-
ar bera það ekki að jafnaði
utan á sér, sem inni fyrir
kunnugt er, framkvæma flest' j,ýr. Svo er það um fuglana.
;r þeirra, er nota heitu að- ! Endurnar skortir öryggi um
íerðina þá aðferð, án þess að | varptímann. Sumar verpa í
rergja- Kaldverkun verður; grennd við tjörnina nálægt
ekki framkvæmd án ferging-
ir a einhvern hátt. Ef mun-
irinn er 20%, þá getur hver
,sem viil, gert sér fulla grein
f.vrir því, hvort sú fyrirhöfn,
sem farg hefir í för með sér,
,-varar kostnaði eða ekki. Það
ar þo alltaf það, að óskemmt
vel verkað vothey er fyrsta
flokks fóður, en við hitaverk-
inaraðferðina, verður það
tæplega sagt.
Margir telja þá vinnu, sem
:fer l að fergja erfiöa, og lítt
i'ramkvæmanlega fyrir ein-
yrkja. Það vill nú svo vel til,
að nú í sumar hefir á 4 stöð-
im á landinu verið reynd ný
gerð af fargútbúnaði, sem er
islenzk, einföld og góð upp-
finning. Þessi votheyspressa
var reynd á Sámsstöðum í
sumar og hefir Árni Gunn-
laugsson, járnsmiður á Lauga
almannafæri. Hreiðrin finn-
ast þá stundum af mönnum,
sem ræna eggjunum. Og þó
að ungarnir komizt á legg, eru
kettir oft til taks að stytta
þeim aldur, áður en þeir kom
ast á óhultan stað. Þá eru
sumir menn svo ósvífnir að
skjóta eggja fullar endur,
mæður frá ungum sínum og
maka.
Auðvelt væri að hjálpa
tjarnaröndunum til að varð-
veita afkvæmi sín um varp-
tímann, með því að tryggja
þeim óhultan hreiðurstað og
veita þeim örugga vernd. Það
mætti útbúa handa þeim
hreiðurhólf við tjörnina til
að verpa í, þannig að negla
saman í vinkil tvö borð ó-
hefluð. er litu út eins og
renna. Afmarka sfð^n hreið-
71 í Ileykjavík, fundiö, urhólf með skilrúmum úr ier-
hyrndum, óhefluðum fjölum.
Þessum útbúnaði skyldi kom-
ið fyrir á tjarnarbakkanum
eða framan í honum, rétt fyr-
ir ofan vatnsborðið. Opið á
hólfunum yrði auðvitað látið
snúa að tjörninni. Engar fjal-
ir þarf í botn hólfanna, en
gera verður hann sléttan og
hallalausan. Dálitið af sinu
eða þurru heyi skyldi láta i
hvert hólf handa fuglinum að
nota í hreiðurgerðina. Eftir
að endurnar hafa leitt út
unga sína og þeir eru farnir
að bjarga sér mætti taka
þennan útbúnað í burtu og
geyma hann á þurrum og góð
um stað til næsta vors. i
Vel má ætla, að endurnar
vendust á að nota hreiðurskýl
in er frá liði, en óvist að þær!
gerðu það fyrsta árið, sem
þau yrðu sett niður.
Endur reita venjulega af sér
dún í hreiður sin. Að þessu
leyti eru nokkrar tekjur af
andavarpi. Dúnn er nú í háu
verði. Gæti þvi svo farið, að
endurnar á Reykjavíkurtjörn
borguðu drjúga leigu eftir
veru sína þar, um það er lyki.
Varla þarf að gera ráð fyrir,
að Reykjavíkurtjörn verði lög
uð svo af manna höndum, að
allir uni því vel. En flestir
munu sammála um, að villi-
fuglalífið á tjörninni sé — og
verði, bæjarbúum til yndis og
ánægju, enda óspillt frá nátt-
úrunnar hendi.
Takízt að koma öndunum
(Framhaid á 7. síðu.) I
Sveinn Sveinsson frá Fossi
ræðir hér um skepnurnar sínar,
veðurskyn þeirra og fleira:
„Það er alkunna á meðal
manna, sem hafa alizt upp með
skepnum og haft það lífstarf að
búa með þeim, að flestum dýr-
um, bseði tömdum og ótömdum,
er meðskapað að finna á sér
veðurbreytingar. Svo eru hest-
ar, ég tala nú ekki um útigöngu
hross, fara að hama sig undir
óveður, kulda og illviðri. Þau
fara að draga sig saman og
hama sig undan þeirri átt„ sem
hann er að gróa upp í. Stund-
um finna þau þetta svo fljótt á
sér, að það getur munað allt að
dregri áður en óveðrið ..kellur
a. og fara þau þá aftur á hag.i
annað veifið. og svo ettur að
nma sig, eða sitt á hvað, þang-
a-1 úl óveðrið skellur á. En svo
fmna þau líka alveg eins á sér
vet urbreytingu'.u til batnaðar,
þv? oft áður en slagviðri eða
ii-,f.in minnkar crg ekki er sjá-
ai.u gt að nein breyting sc í að-
sigi. þá kannsK; allt í einu eru
bau búin að dteifa sér á haga,
og þá er það segi i saga, að hann
er að snúa sér ot; batna veður.
Sama sagan er með' sauðféð, og
kem ég að því síðar.
Einu sinni var það í Ásum í
Skaftártungum að áliðnu
hausti, að rauð hryssa, sem
pabbi átti og ég síðar, var kom
in inn í hesthús snemma á degi
í góðu veðri, lengst innan úr
högum frá öðrum hrossum, því
jörð var auð og ekki farið að
gefa, nema kúm. Fyrst hélt
maður nú að eitthvað væri að
hryssunni, enda var hún aum-
ingjaleg, en svo var ekki. Þó
vildi hún ekki fara út. Var hún
því látin eiga sig og gefinn hey-
biti, en morguninn eftir var
komið norðan bál og hélzt það
kólgukast í hálfan mánuð, og
eitthvað snjóaði líka. Þetta var
þá það, sem Rauðka gamla fann
á sér.
Þegar ég bjó í Ásum í Skaft-
ártungum flutti ég gamla bæinn
neðan af Eldvatnsbakkanum og
byggði nýtt timburhús á þeim
fallegasta stað, sem til er í Ás-
um og þó víðar sé leitað. Hvergi
á byggðu bóli hef ég við fjall-
endi komið, sem sést eins vel
til veðurs í allar áttir, og aldrei
var þar aðfenni í byljum. Út
um gluggana gat maður séð að
öllum beitarhúsum, sem voru þó
sitt í hvorri áttinni og langt í
burtu frá bænum, því svo hag-
aði þar til með haga, að þeirra
var iangtum betri not með því
móti. Það var merkilegt á stund
um í byljum og hríðarveðrum,
þegar féð fór að fara út áður
en nokkuð fór að batna veðrið.
Það var segin saga, að þá var
það rétt á eftir að hann sneri
sér og batnaði veðrið, og þó var
það merkilegast við þetta, að
nákvæmlega fór féð út á sömu
mínútu í öllum húsunum, þó
svona væri langt á milli þeirra,
og ekki sæist frá einu húsinu til
annars. Það sauðfé, sem alltaf
er haft við opið hús, liggur
alltaf inni í vondum veðrum,
en öðruvísi er með það fé, sem
alltaf er byrgt. Ef svo vill til, að
það sé við opið hús, þá skal það
alltaf liggja úti, hvað vont sem
veðrið er. Annars er það oftast
svo, að þar sem sauðfé er við
opið hús, að sömu fáar kindur
liggja úti fyrir dyrum í góðu
veðri en inni fyrir dyrum í vond
um veðrum, og líkast til eru það
þær kindur helzt, sem finna á
sér veöurbreytinguna, sem að
framan getur, líkt og forustu-
sauðir, sem voru víða þekktir
fyrir tilfinningagáfur.
í Ásum er bæði gagn og gam-
an að eiga sauðfé, þar þurfti
aldrei reka kvíær frá kvíum.
Þær máttu ráöa því í hvaða átt
þær fóru, og síðla sumars lágu
þær oft lengi á bólinu við færi-
grindurnar, og merkilegt var að
sjá það, þegar þær stóðu upp
og rásuðu burtu i hagann, að
ailtaf fylgdu þær áttinni, t. d.
væri hann á austan, þá fóru
þær austan megin, en ef þær
breyttu út af því og fóru vestur
úr eða norður, þá brást það ekki.
að á næsta dægri fór hann í
þá átt, og undir norðanátt vildu
þær sækja til heiða. Það bar
mest á þessu áður en hann var
kominn í þá átt. Svona var
þetta næm tilfinning, sem mað
ur gat mikið treyst á.
Við fáa atvinnu kemur meiri
mannamunur fram hjá ungum
mönnum en við sauðfjárhirð-
ingu. Sumir menn, sem hafa þó
verið við fjárhirðingu, hafa
hvorki getað né viljað, vanið
fjárhundinn sinn, láta hann
vaða á undan sér, þar sem féð
átti að vera kyrrt og rólegt, og
ef þeir voru í kindaleit. þá látið
hundinn fara það langt á undan.
sér, að maðurinn kannske sá
j aldrei þær kindur, sem styggð-
! ust við hundinn eitthvað út í
buskann, kannske út i sköruð
vötn og drápu sig. Svona fjár-
mennska var hörmuleg, en sem
betur fór voru þeir fleiri, sem
höguðu sér eins og menn, létu
hundinn sinn skilja það, hve-
nær hann átti að vera á eftir
þeim, og hvenær hann mátti
vera á undan þeim o. s. frv.
Fátt var eins nauðsynlegt við
sauöfjárhirðingu eins og að hafa
góða og vel vanda hunda, og
fátt var eins skaðlegt við fjár-
hirðinguna eins og að hafa illa
vanda hunda. Þeir fóru oft illa
með féð ,og gátu verið beinlínis
hættulegir fénu fyrir óvana“.
I svona frásögnum opnast inrt
sýn í þann heim, sem opinn
stendur þeim, sem lifa með hús-
dýrunum, hirða þau og gæta
þeirra. Þar er margt merkilegt
athugunarefni glöggum huga.
Starkaður gamli.
Greiðið blaðgjald
ársins mo
Innheimta TÍMANS