Tíminn - 11.02.1951, Side 4

TÍMINN. sunnudaginn 11. febrúar 1951.
35. blað
Framleiðslutækin og dreifbýlið
Sú skoðun er almenn og
íkjandi, að eitt hinna
scærstu meina, sem grafið
nefir um s'g í þjóðfélagi voru
lin síðari ár, sé fólksflótt-
inn frá hinum dreifðu byggð-
im. Af þessu meini stafar
jöiþættur vandi-
Sveitir og kauptún hafa orð
16 á bak að sjá þorra hins
mga og vinnandi fólks. Það
nefir að heiman farið og kem
ir eKki aftur. Eftir stendur
oyggðin, rúin hinum beztu
itarískröftum, en í höfuð-
oorg landsins og hinum
•tærstu kaupstöðum reynist
.orvelt að sjá hinum stóru
nópum aðkomufólks fyrir
nannsæmandi húsnæði og
3ðrum sKilyrðum. sem viðeig-
*ndi þykja í nútíma þjóðfé-
agi.
Ástæðuna t;l fólksflutning
ina þekkja all;r — hún er
>sköp einföld. Þar sem fjár-
nagnið er og þar sem at-
/innutækin eru starfrækt
rarf óumflýjanlega starfsfús-
<,r hendur. Eru því langmest-
tr likur til þess að gjörv hönd
iraustra ungmenna sé þar
xð verKi kölluð, enda fylgir
mn um góða afkomu þegar
íokuð er á sig lagt, og það
íæf.'i ungmennum þe;m, sem
íoría til komandi tíma.
Nu er það óhrekjanleg stað
eynd, að meginmagn þess
jár, sem þjóðin hefir haft
ir að spila á undanförnum
trum, og hin mik'lv.'rkustu
itvinnu- og framleiðslutæki,
iara verið staðsett i höfuð-
jorgmni og stærstu kaupstöð
inum. Be'n eða óbe.'n aðstoð
íins opinbera hefir stundum
/erið nokkurs ráðandi í þess-
im efnúm. Þess mætti vissu-
ega vænta, að því misrétti.
æm af þessum sökum hefir
•kapast, yrði sem fyrst og
■em bezt til bóta ráðið. Veil-
iii er aimennt viðurkennd og
únhverntíma kemur að því,
ið rétta verður hlut hinna
ire'fðari byggða ef þær e;ga
;Kki i auðn að falla. Það er
■annast sagna, að sums stað
ir ma ek*ki miklu muna, enda
/on, pví að takmörk eru fyrir
jvi hve lengi sérhvert byggð-
irlag getur sent sonu sína og
fætur að heiman og verða
im ailan aldur að sjá þeim
t bak. í minni sveit voru um
10 börn á skólaskyldualdri þeg
tr eg gekk i barnaskóla, fyrir
im pað bil 30 árum. Snorri
íigfússon. námsstjóri, á Ak-
ireyri, hef r tjáð mér nýlega
ið a sama svæði séu þau
3 nú.
Það virðist vissulega mál til
komiö að snúa við blaðinu.
"ílutur dreifbýlis'ns má eigi
engur vera fyrir borð bor-
nn. Tilvera og framtið fólks-
ins þar byggðist á því, að það
gæti tengt saman gæði lands
>g sjavar og hagnýtt hvort
veggja til hagsbóta-
Til viðbótar þeim fram-
eiðslutækjum, sem vér höf-
im nú í þjónustu vorri, koma
iý, og aó sögn fullkomin, til
ands'ns þessa mánuði. Tíu
ogarar, búnir nýtízku tækj-
rm, aó verðgildi allt að 100
nilljón'r króna. Hér er virki-
ega verulegt fjármagn. sem
jeita skal í þágu framleiðsl-
mnar og er vel ef svo reyn-
st sem t'l er efnt.
En hver verður nú hlutur
ireifbýlisins af þessum 100
nilljónum — þesum fram-
'jsiutælcjam, sem sjálfsagt
Iíftir Gísla KristjáHsson
ve ta mörgum atvinnu og enn
þá fleirum lífsframfæri?
En tæk', sem þessi veita
meira. Þau skapa einnig mörg
um djarfhuga ungl'ngum þrá
til þess að þreyta kapp við
Ægi og draga föng úr djúpum
hafsins á jafn voldugrj gnoð,
sem nýjum togara. Það v'ta
þeir, sem sjóinn sækja, að hin
nýju sklp eru jafnan betur
bú'n en hin eldri, enda hefir
þráfalt svo til gengið, að sk p
rúm hafa orðið auð á hinum
eldri förum þegar nýju skip-
in hafa komið. Já, hverjir
fá þetta fjármagn — þessi
framleiðslugögn ?
Þremur togurum hefir þeg-
ar verið ráðstafað. Einn
þe'rra hefir farið til dreif-
býl sins — á Patreksfjörð.
Væri nú enginn hlutur eðli-
legri en að stjórnarvöld lands
ins réttu í þetta sinn hlut
þeirra, sem hafa átt hann
rýran undanfarin ár, og
tækju 11 greina óskir hinna
ýmissu þorpa og minni bæja
umhverfis landið, við úthlut-
un togaranna sjö, sem eftir
eru. Engin krafa v:rðist sann
gjarnari en sú, að, þeim stöð-
um dreifbýlisins, sem hafa
hafnarskilyrði, óska að fá tog
ara og uppfylla þau skilyrð',
sem sett eru við móttöku
þeirra, verði heimilað að
kaupa þá og reka. Það væri
ekki til m kils mælzt þó að
hinum dreifðu byggðum væru
veittir 5 af umræddum 10
togurum. Óskir manna á þeim
stöðum, sem engan togara
hafa nú, eru ekki torskildar.
Um undanfarln ár hafa menn
á þessum slóðum séð ung-
mennin hverfa að heiman,
leitandi að því sem betra er
en heima verður boðið. Það
skal enginn lá ungum pTti,
þó að hann sé framgjarn og
með ríka sjálfsbjargarvið-
leitni, og sé honum svo var-
ið ieitar hann sér betra skip-
rúms en kuggurinn he;ma
bður.----— —
Og botnvörpungurinn dreg
ur. —
Frá hinum m;nni bæjum á
Vesturlandi, Norðurlandi og
Austurlandi koma nú ein-
dregnar ósk'r um að mega
öðlast hina nýju togara.
Enginn hlutur virðist eðli-
legri en sá, að þessir lands-
hlutar hljóti sinn bróður-
part. Ef röð n kemur ekki
að þeim nú — hvenær þá?
Vissulega mundi viðeigandi
að gefa hinum smærri kaup-
stöðum og þorpum tæki-
færi til þess að sýna hver
reynist þar útgerðarkostnað
ur og rekstursútkoma. Það er
Vitað, að á vissum stöðum —
þar með töldufn þeim, sem
nú biðja um togara hefir út-
koma á bátaútgerð á undan-
gengnum árum reynzt þann-
ig, að aflahlutur hefir jafnan
numið trygg'ngu þó að ann-
ars staðar hafi hann ekki
hrokkið til tryggingar, en afla
magn þó jafnmikið á báð-
um stöðum.
Gæti þetta gefið bendingu
um, að ú'tkoman af rekstri
togara, á þessum stöðum,
yrði eigi óhagstæðari en geng
ur og gerist, svo að ekki sé
me'ra sagt.
Því er ekki að leyna, að
togaraútgerð hefir löngum
verið kölluð stórútgerð, og
það með réttu. Hún gefur mik
o en krefst líka mikils. Og
hún krefst meðal annars nokk
urra verðmæta, sem á landi
eru sköpuð. Til verstöðvanna
á Suður- og Vesturlandi þarf
nú að flytja landbúnaðaraf-
urð'r úr hinum landsfjórð-
ungunum, 11 þess að sjá fólk
inu fyrir þessum lífsnauðsynj
um. Hvílíkur munur, að geta
fengið slíkar nauðsynjar í
sveitinni, sem liggur umhverf
is útgerðarstað nn, í stað þess
að flytja þær þvert yfir land-
ið eða hringinn í kr.ng um
það.
Þær eru margar stoðirnar,
sem renna undir þá stað-
reynd, að þá fyrst er fram-
leiðslutækjunum er dreift um
hverfis landið, er möguleik-
unum fyrir samstillingu kraft
anna, til lands og sjávar
nytja, vei sk'pað og þá þurfa
sve'tirnar og þofpin ekki að
sjá alla beztu ktafta hinnar
vaxandi kynslóðar hverfa
burt — til höfuðborgarinn-
ar eða stærstu kaupstaðanna.
Óskir íbúanna á Snæfells-
nesi, við Eyjafjörð og á Aust-
fjörðum, eru skiljanlegar, eðli
legar og sanngjarnar, enda
munu vandfundin þau rök,
er gegn því mæla, að hlutur
dreifbýlisins — og þá e'nnig
þessara svæða — hafi verið of
rýr að undanfcrnu og því sé
nú tími til kominn að bæta
úr. Vissulega er hér tæk'færi
til að votta að nú séu tíma-
mót mörkuð og það þjóðar-
mein bætt, sem að undan-
förnu hefir óðfluga vax’ð.
Nú er tækifæri til að sýna, að
hin'r smærri eru líka þess
| verðir að hlutur þeirra sé að
nokkru hafður.
Athyglisverð orð
Norska blaðið Gula Tidend
! birtir 6. janúar grein eftir
j Nils Mageröy um Norð-
i mannafund í Reykjavík. Þó
I að fólkið væri ekki fleira en
svo, að það kæmist fyrir í
einni stofu, bar ýmislegt
^merkilegt á góma. Höfundur
i segir, að Andersen Rysst sendi
jherra frá Álasundi hafi eðli-
lega verið öldungur samkvæm
isins og hefir eftir honum
ýms athyglisverð orð um mál
þróun Norðmanna, en um
þau efni hafi hann talað af
hita og alvöru. Benti hann
á, að Norðmönnum gleymdist
oft, að þeir ættu tvö systur-
mál í vestri, færeysku og ís-
lenzku, og sambandi við þau
héldu þeir aðeins gegnum ný
norskuna. Ef mál Norðmanna
væri samræmt, eins og marg-
ir góðir menn ynnu nú að,
væri verið að slíta þessi
tengsl. Mageröy hefir meðal
annars eftir sendiherranum:
, Það þarf ekk iað lesa ís-
lenzku lengi til að finna hvað
mikið við getum lært af þess-
ari auðugu, beygignaríku og
hnitmiðuðu systurtungu. Þar
er gróin menningartunga. —
Þegar Norðmaður les íslenzku
hlýtur hann að skammast
sín, ef hann vantar ekki vitið
til þess. íslendingar kveinka
sér ekki við að láta tungu
sína þróast, svo að hún geti
alltaf haft fullt vald á nýj-
um hugtökum og viðfangs-
efnum. Okkur verður það eitt
til ráðs, að nota lánuð töku-
orð. Það þykir því betra, sem
(Framhald á 7. síðu.)
í hálfan mánuð hefir ekki
verið bílfært um Hellisheiði og
Mosfellsheiði, en allar samgöng
ur austur fyrir fjall verið um
Krýsuvíkurleiðina. Það er at-
hyglisvert í því sambandi, að
nú er meira að segja Víkverji
hættur að halda því fram, að
Krýsuvíkurvegurinn s'é eins
snjóþungur og aðrir vegir aust
ur fyrir fja.ll, svo að þar af
má sjá, að jafnvel honum er
ekki fyrirmunað með öllu að
læra af reynzlunni. En tregt
var honum um að læra þetta
svo, að hann viðurkenndi það,
og raunar viðurkennir hann
það naumast enn nema með
þögninni.
Húsbóndahollusta hefir það
víst átt að vera, þegar Víkverji
j reyndi að telja fólki trú um
1 snjóþyngslin á Krýsuvíkurleið-
| inni. Gunnar Thoroddsen og
hans lið í bæjarstjórninni hafði
neitað um bráðabirgðaframlag
frá bænum til að koma á því
sambandi, að vegurinn næði
saman. Mjólkursamsalan lán-
aði fé til þess. En þá var um
að gera að nota Mbl. til að
láta sem flesta trúa því, að
þetta væri misráðið, og Krýsu-
víkurleiðin væri engu öruggari
en bara lengri en aðrar leiðir.
Og það vantaði ekki þægðina.
Þessar umræður geta verið
tákn þess, hvílíkt kapp er stund
um lagt á það, að blekkja menn.
Snjóþyngsli á vegum er til-
tölulega einfalt mál, sem reynzl
an sker úr, svo að ekki er um
að villast þegar fram í sækir.
En það eru mörg önnur mál,
sem erfiðara er fyrir almenn-
ing að átta sig á, en engu síð-
ur þykir ástæða til að segja
honum rangt til. Og það er
áreiðanlega gert. Það eru til
margar sjálfsagðar og heppileg
ar leiðir, tiltölulega öruggar í
flestum tilfellum, sem Mbl. er
þó nauðsynlegt, að telja fólki
trú um að séu vandræðavegir,
sem hafi enga öryggiskosti um
fram gömlu vegina en séu bara
erfiðari og torsóttari.
t Andstaða Mbl. við Krýsúvík-
urveginn er smámál í saman-
burði við það stórmál, þegar
blöðin eru notuð til þess að
verja málstað sinna manna með
öðru eins og því, sem hér er rif j
að upp. En við skulum gera
okkur það ljóst, að það, sem
blöðin segja stundum um nýj-
ar leiðir í verzlunarmálum, hús
næðismálum og áfengismálum
geta verið eins konar víkverska,
Krýsuvíkurþrætni gegn betri
vitund um galla þeirrar leiðar,
sem hætta þykir fyrir flokk-
inn að viðurkenna. Þó að hér
verði ekki nefnd dæmi um þetta
eru þau nóg til, og því þurfa
menn alltaf að nota dómgreind
sína.
Bezta mjólkurkýrin í Stokk-
hólmsléni í Svíþjóð síðasta ár,
heitir Fróða. Hún mjólkaði
7.142 kg. með 4,79% fitu og ger-
ir það 342 kg. smjörfeiti. Hús-
móðir hennar, frú Gústafsson,
átti bezta kúábú í léninu og
1 meðal kýrnyt hjá henni var
j 6135 kg., en fitan til jafnaðar
4,06% og verður þá smjörfeit-
in 249 kg. Þetta eru fallegar
tölur. Meðaltal ársins í
j léninu í heild er 11 kg.
^ hærra að smjörfeiti en næst á
' undan en það er meðfram tal-
ið stafa af góðu heyskaparári.
Sumir telja, að betur færi að
félag skattgreiðenda, það sem
verið er að stofna í Reykja-
vík þessa dagana, vildi heldur
nefna sig borgarafélag, því
að borgarar séu nú einu sinni
skattgreiðendur og skattgreið-
endur borgarar. Annars er hér
um talsvert merkilegan atburð
að ræða og sannarlega ekki á-
stæðulaust, að hafa einhverja
viðleitni til að auka öryggi ein-
stakra borgara gagnvart þeim
trúnaðarmönnum okkar, sem
leggja gjöldin á og innheimta.
Sízt mæli ég undanbrögðum og
refjum nokkra bót, en fulltrú-
um ríkisvalds og sveitarfélaga
geta líka verið mislagðar henc',-
ur.
Starka'ður gamli.
Innleysið póstkröfurnar
Enn eru þeir kaupendur mjög alvarlega á-
minntir, sem ekki hafa innleyst póstkröfur, sem bor-
izt hafa þeim frá innheimtu Timans.
Innheimta Tímans
OSTUR
er holl fæða, sem aldrei má vanta á matborðið.
Samband ísl.samvinnufélaga
Sími 2678.
Ragnar Jónsson
hæstaréttarlögmaður
Laugaveg 8 — Síml 7752
Lögfræðistörf og eignaum-
sf sla.
Minnmgarspjiöld
Kr abbameinsf élagsins
í Reykjavík.
Fást í verzluninni Remedia,
Austurstræti 7 og á skrifstofu
Elli- og hjúkrunarheimilis'ns