Tíminn - 06.03.1951, Qupperneq 4

TÍMINN, þriðjudaginn 6. marz 1951.
54. b!að.
/ slendi ngaþæt t i r
Dánarminning: Jón Sveinsson,
útvegsbóndi
tííð9,stliðið haust andaðist
á heimili sínu í Neskaupstað
7ón Sveinsson útvegsbóndi á
'Tröllanesi.
Með Jóni er fallinn i valinn
dnn þeirra framtakssömu
nanna, sem drýgstan þátt
ittu í vexti og viðgangi þorps
ns á Nesi við Norðfjörð fyrstu
tratugi þess og fram yfir
>ann tíma, er það varð kaup-
daður og myndarlegur út-
íerðarbær. Jón var í hópi
jeirra manna, er grundvöll-
nn lögðu að vélbátaútgerð
)ar, og vann ósleitilega að
ýmsum framfaramálum um
angt skeið. Auk þess var
'iann mikill mannkostamað-
ir, sem vert er og skylt að
ninnast.
Jón Sveinsson var fæddur
tð Seldal í Norðfirði 1. des.
879, sonúr hjónanna Þor-
rjargar Pálsdóttur og Sveins
átefánssonar. l>au voru bæði
íorðlenzk að rett, Þorbjörg
ákagfirðingur, fædd á Álf-
'eirsvöllum í JNTaí.ifellssókn
842, en Sveinn H únvetningur
æddur á Ytri-Löngumýri í
iuðKúlusókn 1838 Til Norð-
jarðar fluttust þau með séra
Jinriki Hinrikssyri, er prest
ir varð á Skorrastað árið 1858,
m Þorbjörg var fósturdóttir
éra Hinriks, náskyld konu
íans. Sveinn og Þorbjörg gift
ust nokkrum árum eftir að
pau flutrust austur og bjuggu
Norðfirði, lengst af í Nausta
jvammx. Eignuðust þau nokk '
xr börn, en af þeim komst j
,ón einn til fullorðinsára.
Laust eftir fermingaraldur
íuttist Jón að Nesi með for- 1
jldrum sínum (1895), og átti I
xann þar heima upp frá því.!
Jm þær mundir var þar að
xsa upp þorp, og var sj ó-1
iókn stunduð þar af miklu
tappi á opnum árabátum. Ó-
/íða í fjörðum austanlands
/ar styttra að sækja á góð
iskimið en frá Norðfirði.
Skömmu eftir að Jón flutt-
.st áð Nesi, fór hann aðstunda
ijóróðra- Fyrstu árin var!
íann i skiprúmi hjá öðrumj
m árið 1901 keypti hann ára
xat frá Færeyjum og hóf út- j
geró árið eftir með öðrum
ingum og tápmiklum Norð-!
irðingi, Magnúsi Hávarðs- j
)yni, og áttu þeir Jón og Magn j
xs lengi síðan mikið saman
xð sælda. Fyrrnefndan bát
gerðu þeir út til ársins 1905.
áumaríö 1904 var storma- j
■amt á Austfjörðum, og var
pá erfitt um sjósókn á opn-
im arabátum, en afli var góð
:r, þegar á sjó gaf. Það sum-
xr var í fyrsta sinn gerður
ut vélbátur á Seyðisfirði, og
aöfðu Norðfirðingar spurn-
xr af því, að útgerð hans hefði
gengið ágætlega. því að hann
gat oft verið að veiðum, þó
að árabátar yrðu að liggja
í landi. Ekki leið á löngu, áð-
ur en þeir Jón og Magnús
réðust í að kaupa vélbát i
x-élagi við fjóra aðra unga
ug bjartsýna Norðfirðinga, og
var það fyrsti eða næstfyrsti
vélbátur, sem til Norðfjarðar
kom, og er hann enn gerður
út á Norðfirði. Útgerð hans
vpkk nrýðilega í höndum
.jeirra sexmenninga, en þeir
kusu brátt fremur að kaupa
sér bát tveir og tveir saman
og slitu því fljótlega félags-
skap sínum. Jón og Magnús
héldu þá áfram fyrra sam-
starfi og létu smíða sér nýj-
an bát, Hrólf Helgason, er
jafnan var nefndur Hrólfur
kraki eða aðéins Kraki, og
gerðu þeir hann út saman til
ársins 1923. Um eitt skeið
áttu þeir jafnframt og gerðu
út stærri vélbát, Drífu, en
seldu hana brátt, því að út-
gerð hennar heppnaðist
miklu miður en Kraka. Árið
1907 reistu þeir Jón og Magn
ús hús saman í þorpinu, þar
sem heitir að Tröllanesi. Hús
þetta stækkuðu þeir 1912 og
hefir það ávalt síðan verið
með reisulegri húsum á Norð
firði. Þar var heimili Jóns
til dauðadags, og var það ætið
með hinum mesta myndar-
brag.
Eftir að Jón og Magnús
skildu að skiptum, fékkst Jón
við ýmis störf. Um hríð var
hann verkstjóri við fiskverk-
un hjá Hinum sameinuðu ísl.
verzlunum á Norðfirði og síð
ar við ýmsar framkvæmdir,
er bæjarfélagið réðst í- Enn-
fremur gerði hann út ára-
bát og opinn vélbát (triliu)
frá 1925 og fram yfir 1930.
Jafnframt útgerð sinni og
öðrum störfum lagði Jón
ávalt stund á landbúnað. Átti
hann jafnan bæði kýr og
kindur og um eitt skeið af-
bragðsgóðan reiðhest, sem
hann hafði mikið dálæti. á.
Jón var maður félagslyndur
og hafði glöggan skilning á
öllu því, er varðaði almanna-
he:ll, og lét til sín taka ýmis
mál, er horfðu til umbóta og
framfara. Voru honum því
falin ýmis trúnaðarstörf. Ár-
ið 1913 var hinum forna Norð
fjarðarhreppi skipt, og varð
Nes þá sérstakur hreppur.
Jón var þá kosmn í hrepps-
nefnd og átti þar sæti lengst
af til 1929, er Neskaupstaður
fékk bæjarréttindi. Eftir það
sat hann oft í bæjarstjórn
sem varamaður Ingvars heit-
ins Pálmasonar. Jón var sam
vinnumaður af lífi og sál og
einn af hvatamönnum að
stofnun Kaupfélagsins Fram
á Norðfirði 1912 og átti sæti
í stjórn þess nálega frá upp-
hafi og til dauðadags- Þá átti
hann þátt í stofnun íshús-
félags Norðfjarðar og sat
lengi í stiórn hess. Ennfrem-
ur mun hann hafa ver ð einn
af stofnendum Lifrarbræðslu
félags Norðfjarðar, Sparisjóðs
Norðfjarðar og Samvinnufé-
lags útgerðarmanna á Norð-
firði.
Laginn var Jón og sam-
vinnuþýður, en þó einarður og
þéttur fyrir, ef til átaka kom.
Hann var stór í lund og fljót
ur að skipta skapi, ef hon-
um fannst sér misboðið, cn
sáttfús, nema sæmd hans
lægi við. Skapfestumaður var
hann mikill og óhlífinn við
sjálfan sig. Til marks um það
má nefna, að hann var lengst
af sjálfur formaður á bát
um þeim, sem hann gerði út,
enda þótt hann losnaði aldrei
við sjóveiki. Hefði honum þó
verið í lófa lagið að haga
störfum sínum á aðra lund,
ekki sízt sem hanrx var
rnanna bezt fálKnn til að
segja fyrir verkum við þau
störf, er vinna þurfti íyrir
útgerðina í landi. Raunar
var heilsu Jóns þannig hátt-
að lengst af ævinnar, að hann
gekk sjaldan heill til skógar,
en hann lét það ekki á sig
fá, enda munu fáir hafa um
það vitað aðrir en þeir, sem
höfðu af honum mest kynni,
því að hann var maður æðru
laus, og glaðlyndur, svo að
af bar. Kímnigáfa og skop-
skyn voru ríkir eig’inleikar
í fari hans. Hann var manna
skemmtilegastur heim að
sækja og hrókur alls fagn-
aðar í vinahópi. Hann hafði
glöggt auga fyrir öllu af hnytti
legum tilsvörum manna og
hafði gamansögur á taktein-
um og fór ágætlega með þær.
Gamansemi hans var þó ó-
venjulega græskulaus. Við
verkstjórn nutu þessir hæfi-
leikar Jóns sín ágætlega.
Hann hafði óvenjulegt lag á
að halda uppi glaðværð við
vinnu, en naut þó óskertrar
virðingar sem verkstjóri, því
að hann var fyrirmannlegur
í fasi, röggsamur og einbeitt -
ur, en jafnframt góðgjarn og
réttsýnn. Hygg ég, að fátítt
sé, að verkstjórum takist
jafn vel sem Jóni Sveinsssyni
að gæta í senn hagsmuna
verkamanna og vinnuveit-
anda.
Jón var hár maður vexti,
en fremur grannvaxinn, létt-
ur í hreyfingum og allur hinn
snyrtimannlegasti. Með glað-
legu og hlýlegu viðmóti sínu
laðaði hann menn að sér.
Hann naut því mikilla vín-
sælda, enda var hann. hjálp
fús og greiðvikinn. Hann var
athafnasamur maður, eins og
áður hefir verið lýst, safnaði
þó ekki auði, en komst jafnan
vel af.
6. júní 1902 gekk Jón að
eiga Lilju Jóhannesdóttur,
mikla ágætiskonu, norðlenzka
aö ætt, frá Nolli í Laufás-
sókn við Eyjafjörð, og lifir
hún mann sinn. Voru þau
hjón mjög samhent um rausn
og myndarskap á heimili og
utan þess. Þeim varð sex
barna auðið. Eitt þeirra dó
mjög ungt, en hin fimm eru
öll á lífi: Sveinn, útgerðar-
maður í Neskaupstað, Jóhann,
kennari í Neskaupstað, Hall-
grímur, lögregluþjónn í
Reykjavík, Ari, klæðskeri i
Reykjavík, og Þorbjörg, hús-
freyja í Stykkishólmi. Auk
þess ólu þau upp tvær fóstur-
dætur.
Síðustu árin átti Jón við
mikla, vanheilsu að stríða og
lá rúfhfastur síðustu mán-
uðina. í sumar er leið kom
ég til Norðfjarðar og fór þá
með föður mínum í heimsókn
til Jóns. Hann lá þá sjúkur,
(Framhald á 7. siðu.)
Refur bóndi átti hérna bréf- Birt hefir upp hin bitru él
stubb, sem sitt af hverju er í burt er þrauta-vandi.
eins og stundum fyrri. Kemur Skaparinn hefir skýlt þér vel
það hér:
og skilað þér að landi.
„Heilir og sælir heiðursmenn Það ég hreina heppni tel
hér í baðstofunni.
Þagað get ég ekki enn,
i orð mér fljúga af munni.
Stökur ylja ýmsum vel
! oft um vetrardaga,
þýða andans ísa-skel
— er það kunnug saga.
Að þessu sinni kem ég með
ýmsar stökur, og um hin ó-
I líkustu efni til ykkar, ef það
gæti orðið til þess að fleiri
kæmu fram á sjónarsviðið með
stökur sínar.
| Mikið hefir verið rætt og rit-
að um þær breytingar sem orð
ið hafa á lifnaðarháttum manna
hér á landi á síðari árum og
þá sérstaklega mataræðinu. I
tilefni þess urðu þessar stökur
til:
Hollan mat menn höfðu fyrr
hér á landi fanna.
Ostur, mjólk og islenzkt skyr
efldi hreysti manna.
Nú er það ei alveg eins,
— orku jafnt þó veiti
fæstir vilja neyta neins
nema það sé úr hveiti.
Eitt af þeim yrkisefnum er
svo rnargir hafa kveðið um, er
tíðarfarið og á það ekki sizt
við á þorranum, því þá eru
veður öll válynd. Kemur hér
ein staka er kveðin var á þorr-
anum fyrir nokkrum árum-
Breytist fátt til batnaðar
bragna máttur þrýtur.
Vestanáttin alls staðar
inn um gáttir þýtur.
Ennfremur eftirfarandi staka:
Élja-Grímur æstur er
illu hótar stríði.
Finnst mér eins og húsum hér
hundrað djöflar ríði.
Og mun ýmsum þykja nóg
1 sagt.
Þegar vélbáturinn „Kristján“
lenti í sjóhrakningunum fyrir
nokkrum árum, sem frægt er
orðið, sendi ég einum af skip-
verjum hans eftirfarandi stök-
ur, en hann var gamall sveit-
ungi minn og nágranni:
heill að komst úr strandi.
Lét þig ekki hljóta hel
hulinn verndar andi.
Þig ég alvalds umsjá fel
eins á sjó og landi.
Lifðu bæði lengi og vel
laus frá öllu grandi.
Eins og getið hefir verið um
í ,,Tímanum“ hefir sjónleikur-
inn Skugga- Sveinn verið sýnd-
ur á Akranesi að undanförnu,
við góða aðsókn og mikil fagn-
aðarlæti áhorfenda.- Ég kom á
eina leiksýninguna og urðu ínér
þá eftirfarandi stökur af
munni:
Skugga-Sveinn á Skaganum
skemmtun mörgum veitti.
Lýsi ég þannig leikendum
— list þar margur beitti. —
Skugga-Sveinn um aldir enn
öðlast þjóðar hylli.
Lengi því að muna menn
Matthíasar snilli,
Oft þykir efni dagblaðanna
misjafnt, og margt tínt til er
frétttr skal segja. Um það hljóð
ar eftirfarandi staka:
Birt er margt í blöðunum
ef betra efni þrýtur.
Talið er með tíðindum
tík ef hvolpum gýtur.
Eftir að hafa lesið í „Tim-
anum“ frásagnir um afreks-
verk sendimanna hins opinbera
í Vestmannaeyjum, duttu mér
þessar stökur í hug:
Ávörp hlutu Eyjamenn
urðu „hundar“, „dónar“.
Ræðusnjallir reynast enn
réttvísinnar þjónar.
Menn þó hafi mörgu kynnzt
er misjafnlega líkar,
nýtum drengjum nóg um finnst
nafnagiftir slíkar.
Ég skrifa svo ekki lengra bréf
að þessu sinni, en mun senda
betra bréf síðar. Kær kveðja
til Þórarins á Skúfi með þökk
fyrir allar stökurnar fyrr og
síðar.
í guðs friði.“
Starkaður gamli.
* Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug, við hið svip-
lega fráfall ciginmanns míns og föður okkar
MAGNÚSAR GUÐMUNDSSONAR
matsmanns frá Hörgsholti
Hafnarstræti 18, er fórst með flugvélinni GUtfaxa
þ. 31. f. m.
Bjarnheiður Brynjólfsdóttir Edda Magnúsdóttir
Haukur Magnússon Magnús Magnússon
Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug, við hið svip-
lega fráfall eiginmanns míns, föður okkar og stúp-
föður
GUÐMANS GUÐMUNDSSONAR
matsmanns frá Hörgsholti
Vatnsnesvegi 20, Keflavík, er fórst með flugvélinni Glit-
faxa þ. 31. f. m.
Ólavía Ólafsdóttir og börn
AUGLYSrVGASIMI TlMANS ER 8130«