Tíminn - 17.08.1951, Blaðsíða 5

184. blað.
TIMINN, föstudaginn 17. ágúst 1951.
Fostud. 17. ágúst
ERLENT YFIRLIT:
Geta Finnar tekið þátt í
norrænu ráðgjafarþingi ?
Fjárstjórn ríkisios
og Reykjavíkur
Fyrir síðustu bæjarstjórn-
arkosningar stóð mikið til
hjá Sjálfstæðisflokknum, því
að mikla nauðsyn þar til að
viðra flíkurnar áður en geng-
ið væri fyrir kjósendur, svo
að traust þeirra fengist til»
að fara með stjórn bæjarins
næsta kjörtímabil, sem auðvit
að átti að verða glæsilegra
framfara- og blómatímabil en
nokkru sinni fyrr, og ljómi
gullinna loforða breiddist yf-
ir síður Morgunblaðsins. Ein-
hvern veginn fannst borgar-
stjóranum þó, að sá gullroði
einn væri ekki nægur. og sýna
þyrfti einhvern manndóm í
verki. En það var ekki hægt
u'm vik. Tíminn hafði þá um
skeið flett ofan af óstjórn-
inni, ráðleysinu og ónytjungs
hættinum í sjúkrahúsmálum
bæjarins og sýnt og sannað
með tölum, samanburði og ó-
hrekjandi rökum, að önnur
eins forsinán átti sér hvergi
stað á öllu landinu, sem í sjálf
um höfuðstaðnum. Reykjavík
urbær átti ekkert sjúkrahús
sem gefandi var það nafn, og
sjúkragjöld í þeim fáu sjúkra
rúmum, sem bærinjj réð yfir
\oru hærri en þekktist ahn-
ars staðar.
En þegar borgarstjórinn
vildi hefjast handa um sjúkra
húsbyggingu og sótti um leyfi
til þess, var ekki einu sinni
til teikning af henni. Þær
teikningar og annar undir-
búningur er nú fyrst að sjá
dagsins Ijós um þessar mund-
ir.
En eitthvað varð að gera
fyrir bæjarstjórnarkosning-
arnar, og það fangaráð var
tekið að fara að grafa fyrir
nýrri heilsuverndarstöð við
Barónsstíg. En hin „glæsi-
lega fjármálastjórn‘“ Reykja
víkur átti engan eyri til að
leggja í bygginguna. Þá var
gripið til þess ráðs að láta
ráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins, sem með þessi mál fór,
greiða Rcykjavíkurbæ .eina
miljón króna af framiagi rík
isins til framkvæmdanna þeg
ar í stað og fyrir fram. Þetta
var ólöglegt með öllu. Sam-
kvæmt lögum má ekki greiða
ríkisframlag til slíkra fram-
kvæmda, nema til jafns við
það, scm bæirnir leggja sjálf
ir fram hverju sinni.
Var nú farið að grafa og
steypa grunninn, kosningarn
ar fóru fram og íhaldinu var
falin fjármálastjórn Reykja-
víkur eitt kjörtímabil enn. En
svo þraut ríkisframlagið, og
bærinn átti engan eyri fram
að leggja í heilsuverndarstöð
ina. Nú eru liðin tvö ár, og
heilsuverndarstööin er ekki
risin úr grasi. Búið er að
vinna þar fyrir ca. 1,2 milj.
kr. En á þessum tveimur ár-
um hafa bæjaryfirvöldin þrá
faldlega heimtað aðra miljón
úr ríkissjóðí til framkvæmd-
anna. Málin standa því þann
i'g, að ríkið hefir lagt eina
miljón 1 heilsuverndarstöðina
en bæjarsjóður 200 þúsund
kr. Samt heimtar borgarstjóri
aðra miljón, þótt lög mæli
fyrir, að slík framlög megi
Á ráðstefnu norræna þing-
mannasambandsins í Stokk-
hólmi sl. mánudag var borin
fram tillaga sem hlýtur að vekja
mikla athygli allra þeirra, er
áhuga hafa á því að treysta nor
ræna samvinnu. — Danskir þing
menn á ráðstefnunni báru fram
tillögu þess efnis að komið verði
á fót norrænu þingi, eins fljótt
og auðið verði. í tillögunni er
ekki gert ráð fyrir, að um lög-
gjafarþing verði að ræða heldur
ráðgjafaþing. Er ætlazt til þess
af flutningsmönnum tillögunn-
ar, að fulltrúarnir á samkundu
þessari ræði um og velji þær
leiðir, er happadrýgstar þykja
til eflingar norrænni sam-
vinnu, og er svo ráð fyrir gert
í tillögunnni að samþykktir
þingsins geti haft úrslitaáhrif á
ákvarðanir viðkomandl ríkis-
stjórna í ýmsum málum.
Undén, utanríkisráðherra Sví
þjóðar, lýsti þegar yfir stuðn-
ingi sínum við tillöguna, með
þeim fyrirvara, að þeir, sem
stæðu að stofnun norræna þings
ins, lærðu af reynslu þeirri, er
fengizt hefði aí Evrópuráðinu í
Strassborg og létu sér mistökin
þar að kenningu verða. Hann
lagði til að tillögur þær, sem dr.
P. Munch, fyrrv. utanríkisráð-
herra Dana samdi 1938 um
stofnun norrænnar þingsam-
kundu, yrðu lagðar til grund-
vallar við stofnun væntanlegs
þings. Tillögur Munch voru
aldrei birtar, aðeins ræddar af
stjórnum Norðurlandanna.
Nefnd fjallar nú um hvernig
unnt muni að hrinda þessu máli
í framkvæmd. Fram hefir kom-
ið tillaga um að allt að 85 full-
trúar eigi sæti á hinu norræna
þingi, er komi saman til fund-
ar nokkrar vikur á ári hverju,
og verði rætt þar um nýjar til-
lögur varðandi norræna sam-
vinnu og gerðar samþykktir og
ályktanir.
Spurningin, sem fyrst og
fremst vaknar, þegar athuguð er
tillagan um stofnun norræns
þings, er sú, hvort Finnland
geti átt þar fulltrúa.
Fulltrúarnir á ráðstefnunni
eru á einu máli um að mikil-
vægt sé að Finnland geti átt
aðild að þinginu, ef það geri
ekki samvinnuna erfiðari og
dragi úr starfsgetu þingsiiis.
Það er einlæg ósk Finna sjálfra
að eiga fulltrúa á þinginu.
Hins vegar er augljóst, að
nokkur vandkvæði munu vera
á þátttöku þeirra.
Sem fyrr greinir var tillaga
þessi borin fram á ráðstefnu nor
ræna þingmannassambandsins
en forseti hennar er Vilhelm
Buhl, fyrrum forsætisráöherra.
Ráðstefnu þessa sitja 81 full-
trúi. Það var Hans Hedtoft, fyrr
verandi forsætisráðherra, er bar
tillöguna fram, en hann nýtur
óskoraðs stuðnings alira dönsku.
fulltrúanna í ráði þingmanna-
sambandsins, þeirra Bertel
Dahlgaard, Elgaard og íhalds-
þingmannsins Einar Foss.
Hedtoft fylgdi tillögunni úr
hlaði með ræðu, þar sem hann
rakti þætti norrænnar sam-
vinnu i dag. Síöan vék hann að
ræðu, er norski forsæ tisráðherr
ann Einar Gerhardsen flutti og
mikla athygli vakti á sínum
tíma, en þar ræddi Gerhardsen
um, hve umræður á norrænu
þingi gætu haft mikil áhrif á
skoðanir og ákvarðahir ríkis
stjórna Norðurlanda. Því næst
ræddi Hedtoft um tiUögur dr.
Munch frá 1938 og áður hefir
verið drepið á.
Dr. Munch sneri sér til utan-
ríkisráðherra Finnlands, ís-
lands, Noregs og Svíþjóðar og
benti á ao skipuleggja þyrfti
betur norræna samvinnu og
taka hana fastari tökum en ver
ið hefði, en slík samvinna milli
Norðurlandanna gæti verið
mjög mikilvæg á ýmsum svið-
um, Hún væri enn alltof laus
í reipunum. Hann kvaðst því
vilja leggja til að komið yrði
á fót norrænni ráðgjafasam-
kundu. Þar skyldu eiga sæti for
sætis og utanríkisráðherrar auk
þingmarma er skipaðir væru af
þingum viðkomandi landa. Sam
kunda þessi skyldi koma sam-
an til fundar 14 daga ár hvert.
1 febrúar 1939 ræddu utan-
ríkisráðherrar Norðurlanda hug
mynd þessa í Helsingfors. Að-
eins einn þeirra var andvígur
henni, prófessor Halfdan Koht,
þáverandi utanríkisráðherra
Noregs. Hann vildi að ráðherr-
arnir einir ræddu þessi mál, án
þátttöku þingmanna.
Hedtoft skýrði ennfremur frá
því að í Daiftnörk yrði nú vart
vaxandi undrunar og óánægju
vegna þess hve þing og rílós-
stjórnir Norðurlandanna fimm
virtust láta sig litlu skipta nor-
æna samvinnu og hve lítill ár-
angur næðist á því sviði. Hed-
toft sagði að Norðurlöndunum
þætti sjálfsagt að taka þátt i,
störfum Evrópuráðsins með fjar'
lægum og framandi þjóðum,
eins og Tyrklandi, Grikklandi og
ítalíu. Hann kvað hins vegar
miklu eðlilegra að Norðurlönd-
in litu sér nær og ynnu meira
og betur saman.
Undén utanríkisráðherra Sví
þjóðar lýsti yfir fylgi sínu við
tillögu Hedtofts með þeim fyrir
vara er fyrr greinir. Oscar Torp
landvarnaráðherra Noregs,
kvaðst einnig fylgjandi henni,
en landi hans, Svend Nielsen,
fyrrum ráðherra, iét * ljós þá
HEDTOFT
shoðun að hyggilegra myndi að
stækka starfssvið norræna þing
mannasambandsins en koma a
fót nýrri stofnun.
Fyrrverandi forsætisráðherra
Finnlands, jafnaðarmaðurinn
Karl-August Fagerholm, lét með
varúð í ljós skilning á gildi til-
lögunnar, en lét jafnframt í
ljós ótta sinn við að Finnar
myndu ekki geta átt aðild að
norrænu þingi. Hann talaði
sem fulltrúi finnsku sendinefnd
arinnar á ráðstefnunni ,en auk
hans eiga sæti í henni kommún
istarnir Eino Kilpi, fyrrum ráð-
herra, og hin aðsópsmikla eig-
inkona hans, Sylvi-Kylliki Kilpi.
Þátttaka þeirra í nefndinni er
ástæðan fyrir því að allsend-
is er talið óvíst að Finnar geti
átt aðild að norræna þinginu.
Bertel Dahlgaard benti á, að
ekki væri nægilgt að halda
10,000 fallegar ræður um nor-
ræna samvinnu á ári hverju.
Fram til þessa hefði þessi sam-
vinna verið alltof áhrifalítil. í
þeim geigvænlegu átökum, er
nú ættu sér stað milli stór-
veldanna, væri smáþjóðunum
lífsnauðsyn að vinna saman, til
þess að varðveita frelsi sitt og
sjálfstæði. Það væri því mikil-
vægt að koma á fót norrænu
þingi þar sem Norðurlöndin
gætu rætt sameiginleg vanda-
mál sin.
Að umræðunum loknum var
eftirtöldum mönnum falið að
semja beina tillögu og leggja
fyrir ráðstefnuna: Hans Hed-
toft, Fagerholm, sænska próf.
Nils Herlitz og Sigurði Bjarna-
syni alþingismanni. Er því aug
ljóst að enn er gengið út frá
; þeim möguleika að Finnland
í geti orðið aðili að þinginu.
i Ætlunin er að norræna þing-
ið geri samþykktir og ályktan-
ir varðandi mál þau, er efst eru
á baugi hverju sinni, eins og
Evrópuráðið í Strassburg. Það
á ekki fið ræða landvarnamál.
Hins vegar er því ætlað að hafa
vakandi auga með öllu er miöa
kann að því að efla norræna
samvinnu.
(Úr „Politiken'.)
Katla leigð úr landi
Að sögn blaða og annarra,
hefir Katla, eitt bezta skip
islenzka siglingaflotans, ver-
ið leigt til Ameríku um
margra mánaða skeið.
Þetta þykir mörgum ótrú-
legt, þar eð vitað er, að taka
hefir þurft mörg útlend skip
á leigu vegna nauðsynlegra
vöruflutninga og hefir leiga
fyrir þau numið stórfé í er-
lendum gjaldeyri. Menn vitna
líka í lagaákvæði, er lengi
hafa verið í gildi, sem BANNA
LEIGU SKIPA ÚR LANDI,
og undrast því meira þessa
ráðstöfun.
Það er einnig vitað, að á
næstu mánuðum er mikil
þörf skiþa, bæði vegna út-
flutningsafurðanna og inn-
flutningsins. Þeirri þörf verð
ur ekki fullnægt nema með
erlendum leiguskipum. Menn
spyrja því hverju sæti, að
Katla er leigð úr landi um
lengri tíma, og endurtaka
spurninguna á meðan henni
fæst ekki svarað.
Innflutningur á þessu ári
hefir verið mjög mikill og
sala afurðanna verið örari en
oft áður. Skipaþörfin hefir
því verið og er enn mjög mik-
il. Sakir alls þessa er leigan
á Kötlu til annarra landa
mikið undrunarefni og veld-
ur þeim vonbrigðum, er álitu
að þetta skip væri til þess
keypt, að létta á flutningaþörf
inni og koma íslenzku þjóð-
inni að notum. A.
ekki greiða nema til jafns við
framlög bæjarins.
Á þessum tveimur árum eða
hálfu kjörtímabilinu hefir hin
„glæsilega fjármálastjórn“
Reykjavíkur snúizt í „illa
nauðsyn“ aukaniðurjöfnunar
samfara yfirlýsingu bæjar-
stjórnarmeirihlutans um fjár
þrot fyrir dyrum og beiðni um
riiksstyrk handa Reykjavík.
Sú beiðni lýsir þó Sjálf-
stæðisflokknum betur en
flest annað. Þegar ráðherrar
hans skildu við fjárstjórn rík
isins fyrir hálfu öðru ári var
svo komið, að lausaskuldir
ríkissjóðs voru orðnar 113
milj. kr. Það fannst Sjálfstæð
ismönnum að vísu ekki gott
og játuðu, að illa væri komið.
En svona væri að þurfa að
stjórna með öðrum flokkum
og hafa ekkj valdið á einni
hendi sögðu þeir. Það væri
nú eitthvað öðru vísi með
Reykjavík, þar sem þeir réðu
einir öllu og gætu haldið
stefnunni, enda sýndi hin
„glæsilega fjármálastjórn“
bæjarins bezt muninn.
Nú er skipt um. Framsókn
armenn hafa um stund farið
með fjárráð rikisins og ofur-
lítið tekið að grynna á óreiðu
skuldunum og færa margt til
eðlilegra horfs. En griman er
fallin af fjármálastjórn
Reykj avíkur, f j árþrot f yrir
dyrum, og þá snýr Sjálfs£æð
isflokkurinn sér til ríkisins, af
því að hann sér, að það er
lítið eitt tekið að rétta við,
og biður um styrk, vill hirða í
óreiðuhit Reykjavíkur hverja
þá krónu, sem kann að afl-
ast hjá ríkinu, og veitir ekki
af til að grynna á óreiðuskuld
um þess frá stjórnartímum
Sj álf stæðismanna.
Utan úr heimi
Ilættumerki frá Suðurhafs-
eyjum.
Skelfdur trúboði á broshýr-
um eyjum í Suðurhafinu, þar
sem ógnir veraldarinnar hafa
enn ekki barið að dyrum, heí-
ir sent trúboðssamtökum sín-
um i Suður-Englandi alvar-
legt skeyti, þar sem hann var-
ar við mikilli hættu. Biður
trúboðinn þess heitt og inni-
lega, að félagið sendi honum
ekki meira af brjóstahöldur-
um til þess að auka siðgæðið.
Honum hafði tekizt vel að
fá stúlkurnar á hinum suð-
rænu eyjum til þess að nota
þessar þýðingarmiklu flíkur,
en því miður misskildu þæi
samt tilganginn með þeim
klipptu á þær göt og létu við
allt annan stað en meiningin
var.
Samband við aðrar.
(Framhald af 4. síðu)
er komin undir. Án sambands
við þrotlaust lif annarra
stjarna væri líf þessarar ein-
stöku jarðar jafnóhugsanlegt
og kvæðj væri án höfundar,
og það sem nú ríður á, er að
íbúar jarðarinnar læri áð
bæta þetta samband og auka.
Menn hafa lengi fundið, að
þeir eru sjálfum sér ekki nóg-
ir. Þeir hafa fundið, að eitt-
hvað æðra er til og stundum
þóttst finna handleiðslu bess,
og hefir af þessu sprottið trú
á guði og vætti og síðar skipu
lögð trúarbrögð. Hefir, eins
og kunnugt er, miklu fé og
fyrirhöfn verið varið til að ná
auknum samböndum við þess
ar verur, og er þar kunnast,
sem fórnað hefir verið hinni
kristnu kirkju. Og þykir mönn
um það ekki hafa verið um
of, þá ætti þeim ekki að þýkja
um of að leggja fram nokkitrt
fé og nokkra fyrirhöfn til
sambandstilrauna, sem miklu
væru vísindalegri og þar af
leiðandi árangursvænlegri en
nokkrar áður. Það sem hér
ræðir um, er ekki neitun
gegn því, sem trúarbrögðin
hafa verið að leita eftir, og
ekki heldur nein ógrunduð
hugmynd. Heldur er hér um
nýja og sérstaka vísindaund-
irstöðu að ræða, og að auki
allt máiefnið þannig, að allt
annað, sem merkilegast er I
þekkingu, kemur þar til stuðn
ings. Mun hver, sem af alúð
reynir að kynnast málavöxt-
um, geta gengið úr skugga
um, að svo er. Og að styðja
þetta málefni mun reynast
meira til farsældar en flesta
fær grunað. Samband við
lengra komna íbúa annarra
hnatta er samband við guð-
ina, og efling þess sambands
yrði sama og að guðsríki verði
einnig hér á jörðu.
Þorsteinn Jónsson
á Úlfsstöðum.