Tíminn - 02.10.1951, Blaðsíða 3

í'Oíi ji'K'i.'v .i c/.iJ-jjsÍjyr<>>■:«} .VÍVmtT
222. blaS.
TÍMTNN, þriðjudaginn 2, október 1951.
Samvinna Norðurlanda |
!
Ávarp Steingríms Steinþórssonar forsætis
ráðherra, flutt á liinum norræna degi
29. septemlier 1951
Góðir áheyrendur !
í dag halda hinar fimm
Norðurlandaþjóðir sameigin-
legan hátíðisdag um öll Norð
urlönd. Norrænu félögin, er
spenna um allar þjóðirnar,
hafa Norrænan dag.
Þá er eðlilegt að margir
spyrji: Hvað er norræn sam-
vinna? Er norræn samvinna
nokkuö annað en orðagjálfur
— fögur orð flutt við ýmis
tækifæri — orð sem geta
hljómað vel í veizlum og ráð-
stefnum — en eru nánast án
alls raunveruleika.
Ég vil segja örfá orð um
þetta frá mínum sjónarhóli:
Sú kynslóð, sem nú er að
verða gömul og ég heyri til,
en átti sín æskuspor frá alda
mótum síðustu og fram um
1941, varð fyrir geysilegum
vonbrigðum. Við trúðum því
á æskuárum okkar, að veröld
in væri á framfaravegi. Við
þóttumst þess fullviss, að
styrjaldir og hvers konar of-
beidi gegn einstaklingum og
heilum þjóðum væri að baki.
Vaxandi frelsi, jöfnuður,
bræðralag væri framundan.
Þessi trú og von unga fólks
ins frá fyrsta tug þessarar
aldar hefir dáið — orðio að
öskuhrúgu — í tveimur
heimsstyrjöldum frá 1914 og
í raun og veru látlausu styrj-
aldarástandj um heim allan
siðustu 40 árin.
Þessi vonbrigði aldamóta-
kynslóðarinnar hafa oröið ör-
lagarík. Margir hafa tapað
trú á að ríkjandi þjóðskipu-
lág eigi tilverurétt. — Hafa
glataö trú á, að sú menning,
sem hin vestrjænu menning-
arríki hafa reist af grunni
síöustu aldirnar, fái staðist.
— Öryggisleysi — vonleysi
hefir gripið um sfg. Unga
kynslóðin nú mun þó eiga um
enn sárara að binda í þessum
einurn, en okkar kynslóð.
Helztu tilraunir hinna vest
rænu menningarríkja til þess
að koma í veg fyrir styrjaldir
og hverskonar ofbeldi í við-
skiptum þjóða í milli, hafa
verið að stofna til friðsam-
legs alþjóða samstarfs, þar
sem unnið væri samkvæmt
réttum lýðræðisreglum, en
ofbeldi útilokað.
Þjóðabandalagið, sem stofn
að var eftir heimstyrjöldina
fyrri liðaðist sundur. Gafst al
gjörlega upp við sitt megin
verkefni — varðveizlu friðar-
ins. Á rústum þess hófst hin
siöari heimsstyrjöld.
Samtök Sameinuðu þjóð-
anna nú eiga í vök að verjast.
Loft allt er lævi blandið —
ofbeldisöfl vaða uppj víða um
heim og leitast við að eyði-
leggja- friðsamt þjóðasam-
slarf. En þrátt fyrir þessa
reynslu trúi ég því ákveðið aö
eina úrræðið til verndar
friði og réttlæti sé aö leiða
sem flestar þjóðir til friðsam
legs samstarfs þá leið verði
að fara framvegis, þrátt fyrir
ýms vonbrigði.
Noröurlandaþjóðirnar eru
smáar. Vér fslendingar erum
smæst þeirra. Þessar þjóðir
eru náskildar. Uppruni þeirra
sá sami í meginatriðum.
Tunga og öll menning vax-
in af sömu rót. Vér íslending
ar lítum á þessar þjóðir sem
eina fjölskyldu og viljum
styrkja samstarf milli hinna
einstöku ríkja sem mest og
bezt.
Samvinna Norðurlandarikj-
anna fimm er mikil og marg-
vísleg. Sú samvinna hefir
markað veruleg spor á ýms-
um sviöum — bæði varöandi
atvinnumál og menningarverð
mæti.
Engum, sem til þekkir, det.t
ur nú í hug, að styrjöld geti
brotist út milli Norðurlanda-
þjóða, þótt þær hafi áður fyrr
borizt á banaspjót — og þrátt
f yrir hinn styr j aldaróða
heim. Hverju er það aö
þakka? Án efa að verulegu
leyti hinu fjölþætta og nána
samstarfi, sem þróast hefir
milli þessara þjóða síðustu
áratugina, og nær æ til fleiri
viðfangsefira.
Ég endurtek því: Helztu úr
ræði — já ég vil segja því
nær eina úrræðið til þess að
fyrirbyggja árásir og ofbeldi,
er að efla kynningu þjóðanna.
Leiða þær til friðsamlegs1
samstarfs á sem flestum svið ^
um. Fá þj óöirnar til þess að,
skilja, að vér erum bræður',
og systur — öll um borð á
sama farinu. Þetta er hug-
sjón samtaka sameinuðu þjóð
anna og þetta er sú hugsjón,
sem norræn samvinna er
reist á.
Eitt sinn sem oftar var ís-
lenzkur fiskibátur í róðri.:
Sortabylur og sesivindur skall
yfir. Veðm’ofsinn og hafrót-
ið kastaði hinnj litlu báts-
kænu til og frá. Áhöfn báts-
ins þreytti baráttu gegn
stormi og særoki og einbeitti
sér að því, að ná landi, en
það virtist vonlaust eins og
að fór. Ágjöfin óx — þeir,
sem stóðu í auptri, höfðu
ekki við. Loks fór svo að von
leysið heltók áhöfnina. Ræðar
arnir lögðu inn árar. Stýri-
maður ætlaði að yfirgefa stýr
ið. Þeir sem stóðu í austri
sögðu að tilgangslaust væri
að reyna frekar. Allir virtust
vonlausir — nema aldraður
gráskekkjaður maður, sem
jvar í austri. Þegar vonleysið
og þreytan heltók alla, beygði
I hann sig niður, sökkti föt-
. unni sinni í sjóinn sem var í
] bátnum, helti úr henni út fyr
| ir borðstokkinn og sagði; „Ég
ætla nú að hella úr samt“.
Hann æðraðist ekki. Þetta
hafði þau áhrif á félaga hans,
að þeir tóku aftur til starfa
gegn ofurvaldi Ægis. Og þeir
sigruðu — náðu landi, vegna
hetjulundar hins aldna sjó-
garps.
Þetta er sönn saga. — Ein
af hetjusögum úr lífi ís-1
lenzkra sjómanna.
(Framhald á 6. síðu)
Skotið á hálf- i
tamdar endur
á bæjarlandi
Akureyrar
Nú fyrir nokkrum dög-
um varð vart við skothríð
á bæjarlandi Akureyrar,
skammt frá gróðrarstöð-
inni. Er að var komið forð-
uðu þessir þokkaiegu skot-
menn sér í bíl á veginum
og komust undan, án þess
að vitað væri, * hverjir
þarna höfðu verið að
skjóta á dauðspakar,
hálftamdar endur.
Uppivaðsla og blygðunar
leysi skotmanna, sem ein-
skis virðast skirrast, fer nú
sífellt vaxandi, og eru
mörg dæmi um blygðunar
Iaust fugladráp, jafnvel í
varplöndum að vorlagi, og
sums staðar á landinu eru
sveitir og kauptún, þar
sem ungir menn virðast al
teknir af undarlegri dráp-
fýsn, svo að kvikur fugl
helzt hvergi viö. Virðist
tími til kominn, að yfirvöld
in íaki í taumana, innkalli
óþörf byssuleyfi, er veitt
hafa veifið, og fylgi því
strangt eftir, að ekki fari
aðrir menn með byssur en
Iþeir, sem hafa fullgilt
leyfi til þess.
Vönduð ensk þýðing Hrafns
sögu Sveinbjarnarsonar
Eftir Rlcliard Beclc prófcssor
The Saga of Hrafn Svein-' fússonar, ásamt mjög at-
bjarnarson. The Life of an hyglisveröri umsögn ensks
Icelandic Physician of the skipstjóra. Framan við þýð-
Thirteenth Century. Trans- inguna er heilsíðu teikning af
lated with an Introducion Hrafnseyri eftir Guðmund
and Notes by Anne Tjoms- Einarsson frá Miðdal; einnig
land, M.D. (Islandica, Vol.' er í bókinni landabréf af, Vest-
35, edited by Kristján Kai-ls fjörðum, og loks skrá yfir
son), Corhell University manna- og staðanöfn.
Press,
1951.
Ithaca, New York,
Hrafns saga Sveinbjarnar-
Mjög hittir það vel í mark,
að Hrafns saga er í ensku
þýðingunni kölluð „Ævisaga
íslenzks læknis á 13. öld“.
sonar er bæði vel rituð og (Því að eins og réttilega hefir
merkileg menningarsöguheim sagt verið á öðrum stað, ber
ild; einkum hafa þeir kaflai’|hann hæst allra norrænna
hennar, sem fjalla um lækn-|lækna i fornum sið. Því til á
ingar Hrafns, vakið athygli er \ réttingar má minna á það að
lendra fræðimanna, verið , Anne Tjomsland bendir á það
snúið á útlend tungumál og .i inngangsritgerð sinni (bls.
teknir til ítarlegrar athugun-1 XH)> að Hrafn og danski
ar. Þó njóta þeir kaflar sín' læknirinn Henrik Harpe-
Jeigi til fullnustu, nema þeir!strenS seu einir læknar af
séu lesnir i ljósi söguheildar- | Norðurlöndunum frá miðöld-
innar og með samtíðarat- j um> sem taldir eru í þýzku
burði í baksýn. Þessi enska grundvallarriti um fremstu
; heildarþýðing Hrafns sögu er Isekna allra alda og þjóða. En
því hin þarfasta, og mun í ritinu Læknar á íslandi
eigi aðeins kærkomin sér-1 (Sögurit XXI, Reykjavík,
fræðingum í norrænum fræð, 1944) fær Hrafn þennan
um, heldur og öðrum þeim, fagra vitnisburð:
sem áhuga hafa fyrir þeim „Hann var hið mesta göfug
efnum almennt, göfug-:menni og tók læknisstarfið
mennska Hrafns velcur að-' Þeim tökum, er vera mega til
dáun lesenda, jafnframt sem fyrirmyndar læknum á öllum
Guðrún Á. Símonar
heldur söng-
skemmtun hér
Guðrún Á. Símonar, óperu-
söngkona, sem dvalizt hefir
hér á landi undanfarnar vik-
ur og haldið söngskemmtan-
ir, m. a. á Akureyri, efnir nú
til söngskemmtunar í Gamla
bíó miðvikudaginn 3. okt kl.
7,15 síðd. Á efnisskránni eru
lög eftir Strauss, Sibelius,
Brahms og fleiri erlend tón-
skáld en einnig lög eftir Björg
vin Guðmundsson, Jónas
Tómasson og Jón Þórarins-
son. _ -íf'S
Guðrún Á. Símonar er
kunnog mikilhæf söngkona,
enda standa henni nú opnar
margar dyr við óperur og
sönghallir í Bretlandi. Hún er
nú senn á förum héöan til
London aftur, þar sem hún
dvelur í vetur, en óráðið mun
enn, hvar hún syngur, en
mörg tilboð hefir hún fengið
eins og áður segir. Munu marg
ir fagna því að fá að hlusta
á Guðrúnu áður .en hún fer.
örlaga- og atburðarík saga
hans tekur hug þeirra föst-
um tökum.
Með tilliti til læknisfræði-
legu lýsinganna í sögunni,
var það einnig ágætlega ráð-
ið, að Anne Tjomsland læknir
hefir annast þýðinguna. Fylg
ir hún henni úr hlaði með
næsta ítarlegri og einkar
greinargóðri fnngangsritgerð.
Er þar lýst bókmennta- og
sögulegu gildi sögunnar, rak-
ið í megindráttum efni henn
ar, sagt frá tilgátum fræði
manna um ritun hennar og
höfund, og getið handrita
hennar. Þá er sérstakui' kafli
helgaður afkomendum Hrafns
og lækningastarfsemi þeirra,
er sýnir það glöggt, hversu
læknislistin hélst lengi í ætt
inni. Lokakafli inngangsins
ræðir síðan um lækningar
norrænna manna að fornu,
með tilvitnunum til íslenzkra
og erlendra rita.
Útgáfa Hrafns sögu í Sturl
unga sögu II (1878) hefir ver
ið lögð til grundvallar þýð-
ingunni. Er hún mjög vand-
virknislega af hendi leyst,
þræðir trúlega frumritið, en
er laus við tyrfni í málfari
og um allt hin læsilegasta.
Söguköflunum hafa verið
settar fyrirsagnir, er glöggva
lesandanum yfirsýn. Efni
lausavísnanna hefir verið
snúið 1 óbundið mál, og hefir
sú aðferð að minnsta kosti
það til sín ágætis, að vísurn-
ar skiljast hinum erlenda les
anda, en þær eru samgrónar
meginefni sögunnar og varpa
birtu á það með mörgum
hætti. Skýringar þýðanda
eru gagnorðar og ná vel til-
gangi sínum, þó hefði mér
sýnst ástæða til (á bls. 36)
að vitna neðanmáls til rits
Halldórs Hermannssonar:
Sæmund Sigfússon and the
Oddaverjar (Islandica, Vol 22,
1932).
Góður bókarauki er að kafl
anum úr Guðmundar sögu
biskupus Arasonar, um utan-
för þeirra biskups og Hrafns
Sveinbjarnarsonar, sem prent
aður er í eftirmála, í enskri
þýðingu dr. Guðbrands Vig-
tímum. Saga Hrafns er ekki
aðeins skemmtileg heimild
um lækningar hans og
lækniskunnáttu, heldur og
fagurt vitni þess, hve líknar-
skylda læknisins og ábyrgðar
tilfinning var honum rík í
brjósti“.
Þetta sannar saga hans ó-
tvírætt, en slíkum manni er
erlendum sem íslenzkum les-
endum hollt að kynnast.
Þjóðverjar vissu
ekki um hermanna-
grafirnar í Braut-
arholti
í sumar, er þýzki prófastur
inn Schúbring var hér á landi,
fór fram að Brautarholti á
Kjalarnesi minnjinga'rathöfn
við grafir þýzkra hermanna,
sem þar hvíla, og var þar þá
reist minnismerki.
Nú hefir umsjá þýzkra her
mannagrafa skrifað hingað
bréf, þar sem Ólafi Bjarna-
syni, bónda í Brautarholti, er
þökkuð virðuleg framkoma. í
bréfi til Gísla Sigurbjörns-
sonar er þess einnig getið, að
í Þýzkalandi hafi mönnum
ekki verið kunnugt um þess-
ar hermanangrafir, fyrr en
vinteskja fékkst um það til
Gísla, og hefir það vakið at-'-
hygli í Þýzkalandi og verið
getið þar í blöðum, hversu vel
íslendingum hafi farizt í
þessu máli.
Þá hefir einnig borizt bréf
frá Niemöller, hinum fræga
kennimann, þar sem hann
þakkar séra Sigurbirni Á.
Gíslasyni og Gísla Sigur-
björnssyni fyrir góðar mót-
tökur og fyjirgreiðslu við sr.
Shúbring, fulltrúa sinri.
fíbrci^ið Tíni^nu-
Kaupið Tímann!
NrV<