Tíminn - 02.10.1951, Blaðsíða 5

ZZZ. Ma«.
TÍMTIVN, }5riðjudae'nn 2. október 1951.
5.
ÞriÍSijud. 2. oki.
ERLENT YFIRLIT:
Kuwait -- yngsta olíulandið
Olínfrátmleiðslass |iar verður
Verðlagsmálin
Skýrsla verðlagseftirlitsins
um álagningu verzlananna eft
ir að verðlagshömlurnar voru
afnumdar heldur áfram að
vera eitt helsta umtalsefnið
manna á meðal. Slíkt er líka
eðlilegt, þar sem fátt er al-
menningi meira hagsmuna-
mál en að verzlunarálagning-
unni sé í hóf stillt.
Skýrsla þessi sýnir, að marg
ir heildsalar og smásalar
hafa misnotað sér þá aðstöðu,
sem frelsið veitti. Einkum á
þetta þó við um heildsalanna.
Við þessu mátti líka alltaf bú
ast meðan vöruframboðið var
ekki nóg, eins og margir
Framsóknarmenn óttuðust.
Hinsvegar er ekki þar með
sagt, að opinbert verðlagseft-
irlit hefði verið þess megnugt
að hindra þetta okur. Það
var a. m. k. þess ómegnugt í
stjórnartíð Stefáns Jóhanns,
þegar vörurnar voru seldar
okurverði á svörtum mark-
aði. Sannleikurinn er sá, að
okur er erfitt að hindra með-
an vöruskortur er og á með-
an verzlunin er að verulegu
leyti rekin af einstaklingum,
því að jafnan er einhver í
þeim hópi reiðubúinn til að
misnota aðstöðu sína.
í áframhaldi af skýrslu
verðlagseftirlitsins verður
það að teljast sjálfsagt, að
nöfn þeirra einstaklinga
og fyrirtækja verði birt, er
mest hafa misnotað að-
stöðu sína. Almenningur á
heimtingu á því. Þau verzl-
unarfyrirtæki, sem ekki hafa
brotið af sér, eiga rétt á því
að vera losuð undan óeðli-
legum grun. Og því aðeins
gerir verðlagseftirlitið neyt-
endurn fulít gagn meö þess-
ari upplýsingastarfsemi
sinni, að þeir fái fulla vit-
neskju um, hvaða fyrirtæki
reynast þeim verst.
Af eðlilegum ástæðum
hafa menn einkum veitt at-
hygli okurtilraunum þeim, er
hafa átt sér stað í sambandi
við hina frjálsu verömynd-
un. Hinu er þó ekki síður á-
stæða til að veita athygli, -að
mörg fyrirtæki hafa farið
hófsamlega að ráði sínu, en
við því mátti alltaf búast, að
álagningin hækkaði nokkuð
vegna stóraukins verzlunar-
kostnaðar. Þetta þarf þó að
rannsakast betur, því að það
er mikil vísbending um það,
hvernig þessi nýja skipan
xnuni gefast, ef hér yrði nægi
Iegt vöruframboð og innflutn
ingj hagað í samræmi við
það, hvert neytendur vilja
beina verzlun sinni. Þá myndi
verzlunin brátt leita til þeirra
sem bezt kjör bjóða, og okr-
ararnir heltast úr lestinni af
'sjálfu sér.
Þetta aðhald neytenda
tryggir vissulega bezta og heil
brigðasta verzlun, ef það
fær að njóta sín. Frumskil-
yrði þess er að vöruframboð-
ið sé nóg og þeir gangi fyrir
innflutningi, er neytendur
vilja skipta við.
Skýrsla verögæzlustjóra
gefur það ótvírætt til kynna,
að fyrirtækj samrinnu-
manna hafa yfirleitt gengið
skexnmst í álagningunni og
hafa þau þó þá sérstöðu að
1 greiöa arð af viðskipíumim
seimilega I m
” >' >
meiri en í Iran :i næsta ari
Við botn Persaflóa liggur lítið
land, sem litlar sögur hafa far-
ið af fram að þessu. Nafn þess
er Kuwait. Það er tæpur fjórð-
ungur íslands að flatarmáli, en
meginhluti þess er uppblásin
eyðimörk. íbúatala þess er svip-
uð og á íslanöi. Vatnsskortur
hefir veriö eitt mesta vandamál
þess. Hann stendur ekki aðeins
nauðsynlegri í-æktun í vegi, held
ur vantar oft vatn til brýnustu
neyzlu. Vegna þess hve óbyggi-
legt land þetta var, létu Tyrkir
það óátalið, er það losaði sig að
nær fullu undan yfirráðum
þeirra um seinustu aldamót og
sheikinn þar lýsti yfir nokkru
síðar sjálfstæði landsins undir
vernd Breta. Sú skipan hefir
staðið óbreytt síðan.
Nú er hins vegar svo komið,
að nágrannaríkin eru farin að
líta þetta litla land öfundar-
augum, en þau eru Saudi-Arabía,
Irak og Iran. Allar horfur eru á,
að Kuwait verði þeim skæður
keppinautur á sviði olíufram-
leiðslunnar. Það er nefnilega
komið í ljós, að þar er nóg af
olíu neðanjarðar, þótt hörgull sé
á vatni. Því er jafnvel spáð, að
innan lítils tíma verði Kuwait
mesta olíuframleiðslu land
heimsins, næst á eftir Banda-
ríkjunum.
Bretar og olían
í Kuwait.
Þótt nágrannaríkin kunni að
vilja sjálfstæði þessa litla lands
feigt, má telja líklegt, að því sé
engin hætta búin í bráð. Það á
volduga verndara, þar sem Bret-
ar og Bandaríkjamenn eru.
Brezkt-amerískt oliufélag ann-
ast olíuvinnsluna þar og mun
verða reynt að tryggja hags-
muni þess eftir megni. Þar sem
þjóðin er fámenn og landið lítið,
verður og vafalaust hægt að láta
henni eftir svo mikið af olíu-
gróðanum, að velmegun getur
verið þar miklu meiri en í ná-
grannalöndunum. Því er senni-
legt, að hún vilji ekki skipta og
þegar er það ekki tilfinnanlegt
fyrir þá að missa hráolíuna þar,
því að Kuwait bætir það tap.
Hins vegar er missir oiíuhreins-
unarstöðvarinnar i Ababan mjög
tilfinnanlegur fyrir þá meðan
þeir geta ekki annað hreinsun-
inni sjálfir. Sá missir myndi
valda því, að þeir yrðu að
kaupa allmikið af hreinsaðri
olíu frá dollarasvæðinu og auka
með því hallann á viðskiptunum
við dollaralöndin.
Olíuvinnsla í Kuwait.
Það var árið 1934 sem félagið
Kuwait Oil Company fékk olíu-
vinnsluréttmdi í Kuwait til 75
ára. Olíufélag þetta er sameign
Anglo-Iranian Oii Company og
ameríska félagsins Golf Oil
Company. Félag þetta hófst
strax handa um víðtæka olíu-
leit, en hún bar ekki árangur
fyrr en 1938, er Burgan-olíu-
lindasvæðið fannst. Ekki var þó
hafist handa um olíuvinnslu
næstu árin vegna styrjaldarinn-
legu lífi að austurlenskum þjóð
Akurnesingar unnu
Val á vítaspyrnu
Leikur íslandsmeistaranna
frá Akranesi við Reykjavíkur
meistarana Val var ágætur
leikur, jafn og tvísýnn. Nokkr
ar breytingar voru géT’öa~ á
liði Akurnesmga frá IslanH«-
mótinu. Pétur Georgsson lék
nú ekki með, en Guðjón Finn
bogason lék innherja og Ólaf
ur Vilhjálmsson framvörð. Þá
var nýr bakvörður. Helgi Hálf
dánarson og Jakob lék í stað
Magnúsar í marki. Vörn liðs-
ins var traustari en áður
nema hvað markmaðurinn
var nokkur óöruggur.
Akurnesingar byrjuðu mjög
höfðingjasið. Hann hafði keypt Vel og eftir nokkurra mín leik
sér skemmtisiglingaskip, mikið
af bílum, búið höll sína hvers
konar skrauti og þægindum og
hafði 37 konur í kvennabúri sinu.
Abdullah sheik lifir hins vegar
allt öðru lííi en fyrirrennari
hans og frændi gerði. Hann er
strangur trúmaður og bindindis-
maður og lætur sér nægja þrjár
konur. Hann býr áfram í sömu
húsakynnum og hann bjó í áð-
ur en hann var sheik, þvi að
hann telur íburð kungshallar-
innar óeðlilegan. Hann lætur sig
fékk Guömundur Jónsson á
vinstri kanti knöttinn í góðu
færi og skoraði þegar með
fastri spyrnu undir stöng, al-
gjörlega óverjandi. Akurnes-
ingar voru yfirleitt mun
meira í sókn framan af hálf-
leiknum og réðu yfir miðju
vallarins. Þeim tókst þó ekki
að skora fleiri mörk t hálf-
leiknum, en tvö hættuleg-
ustu upphlaup þeirra stöðv-
ar. Eftir styrjöldina var hins st;jórn landslns miklu varða og aði miðframvörður Vals, Ein-
vegar fljótlega hafist handa. Ar- gr bægi f jármáia,- og heilbrigð- ar Halldórsson, með viljandi
^ w hendi rétt fyrir utan vítateig.
í slíkum tilfellum, er leik-
ið 1946 var framleiðslan 800 þús. ismalarágherra í stjórn sinni.
smalestir og 1947 2 milljonir sma Markmið hans er að gera Ku-
lesta. Síðan hefir hún aukist risa
skrefum. Síðastl. ár var hún 17
wait að mesta velmegunarlandi menn hvað eftir annað gera
millj smálesta og í ár er búist veraldai\ ^ann notar oliugróð- viljandi hendi, og eyðileggja
smil. Tíl samanburðar má geta mgarsliilyrði almeimmgf á ann-1ms M1 að.skora' er ekk‘ ,auka
-r ' JJ ** ; an hátt. Hann hlutast og til um sPyrna nógu strangur dómur.
Iran í fyrra var 30 millj. smal.1 að oliufélagið greiði sæmileg Þa á hiklaust að dæma víta-
j laun. Um þessar mundir standa | spyrnu, þó brotið sé framið
I yfir samningár milli hans og ^ utan vítateigs, enda er það
j olíufélagsins um nýtt leigugjald. eini dómurinn, sem er nógu
í Hann vill fá það hækkaö, og verð 1 strangur til að hindra slík
| ur vafalaust á það fallist. Því hrot.
mun valda reypslan frá Iran. i Valsmenn náðu yfirhönd-
iMargtbeirdir þvi txl að Abdull-1^ giðast j hálfleiknum og
ah sheik getx latið draum smn *
um miklar framfarir og almehna - æ að þeim tækxst að
rikjunum emum undanskildum. hagsæld í Kuwait rætast, ef gang skora. Sveini Benediktssyni
Buigon-olíulindasvæðið er i ur lieimatburðanna kollvarpar , tókst að skalla frá á mark-
ekki fyrirætlunum hans. Annað . línu mjög góðan skallknött
Hér er alls staðar miðað við hrá
olíu.
Með slíku áframhaldi verður
Kuwait brátt orðin stærri olíu-
framleiðandi en Iran. Til þess
virðast líka miklir möguleikar.
Rannsóknir benda til, að þar sé
að finna meira olíumagn í jörðu
en i nokkru öðru landi, að Banda
skammt frá landamærum Saudi-
Arabiu. Þar eru nú rúmlega 100 maj er hve vel þessi viðleitni1 frá nýliðanum Geir Borgar,
olmhrnrmor c-oi-n til i o fn o A_ 1 07
sem er í 130 m. hæð. Frá þeim
fórna samstarfinu við Breta og: rennur olían síðan 10 km. leið
nrUiAnnnmadiiwe^«nVefr-nou’|hans verður séð af valdhöfum’og í öðru tilfellj. varði Jakob
ai 1j00 m djupir. Þaðan ei oh- , riágramiai-ikjanna., er enn hugsa tvisvar miög vel
unm dælt i geyma^ í_Ahmadx, * mest um hag sjálfrar sin og fá_ tvf
mennrar yfirstéttar.
Bandaríkj amenn.
Afstaða Breta i
Irandeilunni
til olíuhafnarinnar í Mena al
Ahmadi. Þar biða nú jafnan olíu
er m. a. talin mörkuð af því, að skip í tugatali, er flytja oliuna
þeir telji sig geta að fullu bætt; til hreinsunarstöðvanna víðsveg
oliutapið í Iran með oliunni frá jar am allan heim.
Kuwait. Þetta gildir þó ekki!
næstu árin. í Kuwait er enn ekki Merkilegur stjórnandí.
til nein olíuhreinsunarstöð að
ráði, svo að þar er enn nær ein-
Því er óþarft að lýsa, að oliu-
vinnslan í Kuwait hefir ger-
Raddlr nábúanna
göngu um framleiðslu hráolíu að , breytt liíi manna þar. Nýir bæir
ræða. Ætlun Breta er að reisa j hafa þotið þar upp, búnir öllum
hreinsunarstöðvar heirna fyrir! nýtízkuþægindum. Reynt hefir
og flytja hráolíuna þangað. Þeir þó verið að flytja inn sem minnst
hafa þegar byggt stórar hreins- j af verkafóiki, svo að aðkomu-
unarstöðvar og aörar eru í bygg- mennirnir eru aðallega brezkir
ingu. Eftir 3—4 ár munu Bretar j og amerískir sérfræðingar.
í seinni hálfleik var leikur
inn mjög jafn og skoruðu
bæði liðin sitt hvort markið.
Akurnesingar skoruðu sitt
mark úr vítaspyrnu, eftir að
Einar hafði varið með hendi
I Vikutíðmdum 23. f. m. er(i vítateignum) og skoraði Hall
þessi klausa um risnu- og ut- j dor sigurbjörnsson, • en litlu
anfararkostnað Reykjavíkur- :munaði ag Helgi Danielsson
óæíar: jverði. Valsmenn skoruðu sitt
„Á árinu 1949 var bæjarráði mark, er nokkuð var áliðið
1 geta hreinsað alla þá olíu, er
þeir nota sjálfir og jafnvel meira
til. Eftir það verður það ekki til-
; finnanlegt fyrir þá sjálfa að
, hafa misst oliuna í Iran, ef deil-
Nú fer með völd i Kuwait
Abdullah al Salim al Sabar. —
Hann tók við völdum i febrúar
1950. Abdullah er 56 ára gamall.
Fyrirrennari hans hafði notaS
an þar snýst á þann veg. Og nú ' olíugróðann til þess að lifa dýrð-
KT'r
við áramót. í þau skipti,
sem samanburður er gei’ður
á verðlagi S. í. S. og heild-
salanna, er hlutur S. í. S.
jafnan mjög góður. Þetta
aamá má og segja um ýms
einkafyrii’tæki.
Af þessai'í i;eynslu á almenn
'ingur aö dráí'a réttar álykt-
anir. Hann á áð beina verzlun
sinni tii þéirtáT aðila, er bezt
kjör bjóða. Með því tryggir
hann sér bezta verzlun.
j En það er ekki nóg að al-
j menningur geri þettá. Opin-
berir aðilar verða einnig að
Bankarnir ráða ekki litlu um
það með lánveitingastarf-
semi sinni, hver innflutn-
inginn hreppir. Aðgæzluleysi
á þeim stöðum getur einmitt
valdið því, að innflutning-
urinn falli í skaut þeirra, sem
lakast búa að almenningi.
Ef neytendur og hið opin-
bera haldast þannig í hend-
ur um að beina verzluninni
til þeirra, sem bezt kiör bjóða,
er hægt að tryggja hér góða
og heilbrigða verzlun. Opin-
Reykjavíkur boðið til Stokk
hólms. Það boð kostaði bæjar-
búa kr. 96.147.60. Sama ár
fengu aðrir starfsmenn bæjar-
ins til utanfara kr. 40.422.11.
Tónlistarkórnum voru greidd-
ar vegna utaníarar á árinu
1948 kr. 25.000.00. En risna bæj-
arins varð kr. 154.559.74.
Á árinu 1950 bauð svo bæjar-
ráð Reykjavíkur bæjarráði
Stokkhólms heim. Kostaði það
Reykvikinga kr. 73.592.16. Ut-
anfai’ir starfsmanna bæjarins
kostuðu það ár ekki nema kr.
26.479.40. En þar við bætist
líka utanför vegna 900 ára af-
mælis. Oslóborgar, ásamt gjöf,
kr. 23.779.03, Qg utanför vegna
400 ára afmælis Helsinki á-
samt gjöf kr. 17.181.98. Afmælis
gjafir voru greiddar úr bæjar-
sjóði það ár kr. 28.990.00. Auk
alls þessa varð risnan kr.
170.333.94. Og svo voru Tónlist-
arkórnum greiddar upp i utan-
förina sælu 1948, kr. 25.000.00,
og symfóníuhljómsveitin fékk
kr. 150.000.00.“
Svona mætti lengi telja
dæmin, segja Vikutíðindin og
ber verðlagsákvæði geta gert
gagn undir vissum kringum- jbæta við að lokum: Ekki er að
gera sér þetta ljóst. Þótt inn-Istæðum, en bezta og örugg-'íurða þó þeir þurfi að leggja
flutningur ýmsra vara hafi asta verolagseftirlitið verður' á aukaútsvör.
að nafninu til veriö gefin þó það, að neytendur fylgjist)
frjáls, eru enn ýmsar hömlur
í vegi þess, að það sé í ýmsum
tilfeílum meiræ en nafnið.
vel með sjálfir og geti beint
verzluninni þangað, sem
kjörin er-u bezt.
Auglýsið í Tímanuiu
leiks. Gunnar Gunnarsson
spyrnti fast á markið, en
Jakob varði, en hélt ekki
knettinum og rann hann til
Sveins Helgasonar, sem skor-
aöi þegar.
Lið'in.
Tveir riienn báru mjög af
í þessum leik og voru það
Helgi Daníelsson markmaður
Vals, sem varði mjög glæsi-
lega, og Halldór Halldórsson,
Val, sem var settur til höfuðs
Ríkarði og hélt honum algjör
lega niðri. Þá lék Sveinn
Helgason mjög vel, en fékk
ekki þá aðstoð, sem þurfti í
framlínunni. Innherjar liðs-
ins voru seinir og voru veik-
ustu menn liðsins. Nýliðinn á
vinstri kanti gerði margt lag-
legt. í vörninni voru Gunnar
og Guðbrandur mjög traustir.
í liði Akurnesinga bar
mest á framvörðunum Sveini
Teitssyni og Óiafi Vilhjálms-
syni og voru þeir beztu menn
liðsins ásamt Halldóri Sigur-
björnssyni. Guðjón lék einnig
prýðilega sem innherji, þó
hann sé betri sem framvörð-
ur. Hinir tveir stóru, lands-
liðsmennirnir Rikarður og
(Framhaid á 6. siðu)