Tíminn - 18.11.1951, Blaðsíða 5

262, blað.
TÍMINN, sunnuðaginn 18. nóvembef 1951-.
5.

Sunnud. 1S. nóv.
Stóru fréttirnar í
Alþýðublaðinu
í vikunni, sem leiö, hafa
verið óvenjulega stórar fyrir-
sagnir á forsíöu Alþýðublaðs-
ins. Ef menn heföu litiö á
fyrirsagnirnar án þess
aö lesa þær, heföi vel mátt
halda, aö gerzt hefðu einhver
stór og óvenjuleg heimstíö-
indi. Sú er þó ekki ra'unin,
eins og bezt veröur séð, ef rif j
aðar eru upp nokkrar af þess
um meginfyrirsögnum blaðs-
ins.
Á þriðjudaginn hljóöaöi aö
alfyrirsögn Alþýðublaðsins á
forsíðunni á' þessa leið, sett
með stóru og feitu letri á
miðri síðunni:
37 sinnum meira fé á fjár-
lögum til landbúnaðar en iðn
aðar. Þó vinnur nú um þriðji
hluti þjóðarinnar að iðnaöi,
en ekki nema fjórði hluti að
Iandbúnaði.
Þess er náttúrlega ekki get
iö, að verulegur hluti iðnað-
arins (mjólkurvinnsla, frysti
hús, ullariðnaður, ýms verk-
stæði o. fl.) byggist á land-
búnaöarframleiðslunni og
stuöningur viö landbúnaðinn
er því meira og minna stuðn-
ingur við þann hluta iðnað-
arins. •
Á fimmtudaginn hljóðaöi
aðalfyrirsögnin á forsíöu Al-
þýöublaösins á þessa leiö, og
var nú notað enn feitara let-
ur enn á þriöjudaginn og fyr-
irsögnin látin ná yfir alla
fimm dálka blaðsins:
Fulltrúar bænda vilja
hækka kjötverðið innanlands,
þvert ofan í gildandi lög, um
60 aura hvert kílógramm.
Heita í staðinn, að hætt skuli
við að flytja út meira dilka-
kjöt en búið er að leyfa út-
flutning á. Gerðu fulltrúar
bænda þetta „tilboð“ í verð-
lagsnefnd landbúnaðaraf-
urða.
Þessa „rosafregn" hefir
blaðið eftir Sæmundi Ólafs-
syni, sem er fulltrúi Sjó-
mannafélags Reykjavíkur í
nefndinni. Eins og rakið var í
grein Sverris Gíslasonar hér
í blaöinu í gær, hafa fulltrú-
ar. bænda í nefndinni hvorki
boriö fram tillögur eöa óskir
um þetta, heldur aöeins skýrt
frá umtali í þessa átt, en
þessi hugmynd mun m. a.
hafa komið fram frá kjöt-
kaupmönnum. Helzt verður
hægt að skýra þessa rosafrétt
Sæmundar þannig, að hann
hafi talið keppinaut sinn í A1
þýðusambandinu, Jón Sig-
urðsson, vinna sér helst til
mikla frægö, er hann birti
greinargerð verðlagseftirlits-
ins og fletti ofan af heildsöl
unum. Sæmundur hafi einnig
viljað vinna sér svipaða
frægð með því aö fletta ofan
af sízt betra okri eða okurtil-
raunum!
Á föstudaginn birtist svo
þriðja stórfrétt vikunnar á
forsíðu Alþýðublaðsins og nær
hún yfir fjóra dálka. Hún
hljóðar á þessa leið:
Ætla að ráðstafa 200 milljón
um króna við eina umræðu á
Alþingi. Furðulega ábyrgðar-
laus tillaga um meðfcrð mót
virðissjóðs.
Hér er átt við tillögu þeirra
Jörundar Brynjólfssonar og
Guðni Þórðarson:
14. grein úr Bandaríkjaför
Bílar á götum í stað reiðhjóla
Átkoman í Baiidaríkjuimm. — Tiie aniericau way «f livínst'. — Bag
stotan miðstöð helmilislífslns. — Kæliskápur oj*' klukka á cldavél-
inni. — Saumavélar sjaltlséðir g’ripir á heimilum. — Sanmjálp og
fórnir handarískrar alþýðu
Evrópumaður, sem kemur í
fyrsta sinn til Bandaríkjanna,
veröur undrandi á mörgu í
senn. Það, sem kallað er The
american way of living, það
hvernig lífinu er lifað í Amer-
íku, er svo stórlega frábrugð-
ið flestu því, sem við eigum að
venjast, að ókunnugir eru lengi
að átta sig á tilverunni í hin-
um nýja heimi.
Máltækið segir, að allt sé mest
í Ameríku. Engum dettur þó í
hug að taka þetta bókstaflega,
en engu að síður er talsvert til
í þessu, þótt yfirdrifið sé. Eitt
er að minnsta kosti víst að
hvergi í víðri veröld þar sem
menningarþjóðir búa eru lífs-
þpegindin meiri og lifskjörin
betri á þann mælikvarða sem,
við mælum þau.. f þeim efnum
á Ameríka líka mörg heimsmet.
Lífsþægindi og munaður.
Og hvernig eru þeir þá hinir
amerísku lifnaðarhættir. Hvern
ig eru kjör alþýðumanna nú til
dags í heimsálfunni, þar sem
menn leituöu gullsins, fundu
það stundum og stundum ekki,
og týndu því oft aftur.
Bandaríkjamaðurinn getur al
mennt veitt sér þau lífsþæg-
indi, sem talin eru til munaðar
í hinum gamla heimi. Samt eru
til þar autci'frar, sem eru rík-
ari og umfangsmeiri en gamli
heimurinn þekkir nema af frá
sögnum ævintýra og þjóð-
sagna.
Að þessu sinni verður ekki
leitazt við að skýra orsakir hins
mikla munar á daglegu lífi fólks
íns austan hafs og vestan, held
ur reynt að nefna nokkur
dæmi um það, hvernig hinn
venjulegi Bandaríkiamaður lif-
ír, viö beztu lífsskilyrði verald
arinnar.
Kunningi minn, sem er rit-
stjóri dagblaðs í iðnaðarborg
með hálfa miljón íbúa, sagði:
Þú heldur kannske, að líf okk
ai Bandaríkjamanna sé sam-
felldur sæludraumur við ævin-
týraleg lífsskilyrði. í guðanna
bænum, teldu sjálfum þér ekki
trú um það. Við krefjumst að
vísu sífellt aukinna lífsþæg-
inda,og fáum mikið af þeim,
en samt erum við ekki ham-
ingjusamari en þið í Evrópu,
sem teljið lifsþægindi okkar há
mark þess, sem hægt er að
Peturs Ottesens um að helm-
ingi mótvirðissjóðs sé með
tíð og tíma varið til landbún-
aðarlána. Vitanlega var aldr-
ei ætlast til að afgreiða til-
löguna öðruvísi en að umræð
unni væri tvískipt og hún at-
liuguð í nefnd á meðan.
Hér hefir þá verið gert yfir
lit um hélztu stórfréttir Al-
þýöublaösins í vikunni, sem
leiö. Leiðarar blaðsins hafa
^ svo vitanlega veriö útlegging
á þeim. Eins og blærinn á fyr
| irsögnunum bendir til, hefir
það verið aöaluppistaðan
j þar, aö landbúnaðinum sé allt
of mikiö hossað, bændurnir
hafi það olltof gott,miðað við
aöra, og þeir séu frekir 'og
yfirgangssamir úr hófi fram!
j Ýmsum getum er aö því
leitt, hvaö valdi þessum frétta
flutningi og skrifum Alþýöu-
Þessi mynd er af eltlhúsi í sveit í Ameríku. Kæliskápur og önnur
nýtízku tæki eru talin til brýnustu lífsnauðsynja.
óska sér. Þaö er nefnilega svo,
að þegar bíllinn, sjónvarpið og
ísskápurinn er kominn, verða
þetta brátt svo hversdagslegir
blutir að maður týnir aftur
bamingjunni sem er því sam-
fara að eignast þá.
Þrír landsmenn um hvern bíl.
Sennilega eru það bílarnir og
hin almenna bílaeign Banda-
ííkjamanna sem flestum Evrópu
búum verður einna starsýnast
á við fyrstu kynni af landi og
þjóð. Það mun láta nærri að í
landinu sé einn bíll á hverja
þrjá íbúa eða sem svaraði því
að á íslandi væru til nærri 50
þús. bílar. Og það er líka auð-
velt að eignast bíl i Bandaríkj-
unum, eða álíka auðvelt og það
er að eignast reiðhjól á íslandi.
En þau eru aftur á móti heldur
sjaldgæíir gripir í Bandaríkj-
unum.
Verkamaður getur t.d. feng-,
ið nýjan Chevrolet fólksbíl með
afborgunum, gegn lítið meira
en mánaðarkaups niðurgreiðslu,
en bílverðið allt ekki meira en
7—8 mánaða kaup. En fæstir
láglaunamenn kaupa nýja bíla.
Notaðir bílar í góðu lagi 6—10
ára, kosta sem svarar frá hálfs
mánaðar til tveggja mánaða
kaupi daglaunamanns. Skattar
eru sama og engir af bílum,
þar sem þeir eru ekki taldir til
óþarfa, heldur nauðsynja og
bensínið kostar í kringum eina
krónu líterinn.
Hús með afborgunum,
en há leiga.
Húsaleiga er aftur á móti dýr
á okkar mælikvarða og fer hækk
andi. Sæmilegar íbúðir í borg-
unum mun ekki hægt að fá mik
ið fyrir neðan 1600 kr. á mán-
uði og algengt að 3—4 herbergja
íbúöir séu leigðar á 2000 kr. og
þar yfir. íbúðirnar eru venju-
lega leigðar með húsgögnum, og
eins einstaklingsherbergi.
Það er lítið um það í stór-
borgunum, að einstaklingar
byggi sér hús. Heilar götur og
bverfi eru byggð upp á hag-
kvæman hátt, af bygginga fyrir-
tækjum og síðan seld tilbúin
væntanlegum eigendumi. Ein-
býlishús, vönduð og góð, myndu
kosta með fullgerðri lóð og bíl-
skúr 160—200 þúsund kr.
Til er svipað fyrirkomulag aö
eignast þessi hús og hér er með
blaðsins. Sumir telja, að viss
öfl í flokknum hafi ekki veriö
neitt ánægð yfir því, aö Jón
Sigurðsson skyldi afhjúpa
heildsalana og neyða flokk-
inn til að tala óvægilega um
þá um skeið. Þetta spilli fyrir
samvinnu við þá síöar og þess
vegna þurfi nú að beina bar-
áttunni i aðrar áttir og þá
einkum gegn bændunum, svo
aö ekki skapist auknir mögu
leikar fyrir samstarfi þeirra
og alþýðustéttanna í bæjun-
um.
Önnur skýring er sú, að
þetta stafi hvorki af góöum
né illum ásetningi, heldur sé
hér eingöngu um þaö að ræöa,
að ritstjórn Alþýðublaðsins
vanti bæöi fréttaefni og mál
til að berjast fyrir og þess-
vegna hafi blaðiö veriö fyllt
með þessu efni til þess að láta
síðurnar þó ekkj vera auöar,
Þegar allt kemur til alls, er
þessi skýring engan veginn
ósennileg.
Alþýðuflokkúrinn hefir
þjáöst af því undanfariö, aö
hann hefir skort mál til aö
berjast fyrir. Hann hefir ekki
fundiö sér verkefni, er öfluöu
honum fylgis og geröu hann
sigursælan í samkeppninni
viö kommúnista. Slíkt verk-
efni finnur hann vissulega
ekki, ef hann ætlar aö láta
blaö sitt halda áfram að vekja
andúö gegn hændum og aö-
skilja hinar vinnandi stéttir.
Þaö er nú vaxandi skilningur
á því, að hinar vinnandi stétt-
ir eigi aö vinna saman. Al-
þýöuflk. myndi einmitt finna
sér sigurvænlegt verkefni, ef
hann stuðlaði að því, aö slíkt
samstarf kæmist á.
verkamannabústaði og sam-
vinnubyggingar. Þannig eiga
fyrrv. hermenn rétt á að fá
lán með hagkvæmum kjörurn
ti! að borga mestan hluta kaup
verðsins, sem þeir greiða svo á
25—40 árum.
Dagstofan miðstöð
heimilislífsins.
fslendingar og Evrópubúar al
mennt geta margt lært af
Bandarikjamönnum, bæði í hag
kvæfnum og ódýrari aðferðum
við byggingu íbúðarhúsa og vit-
legri innréttingu. Algengasta
fyrirkomulagið þar er, að inn í
aðalsetustofu heimilisins sé
gengið inn í önnur herbergi húss
Ins, svefnherbergi, eldhús og
barnaherbergi. Stofan er fyrst
og fremst ætluö til þess, að
heimilisfólkið verji tómstund-
um sínum þar og heitir living-
room. Hér á íslandi ríkir víða
sá misskilningur, að stofur eru
hafðar svo fínar, að þær eru
helzt aðeins íyrir gesti og há-
tíðleg tækifæri, þar sem börn-
in fá ekki að koma nema rétt
á jólum og öðrum stórhátíð-
um.
Húsgögn á bandarískum
heimilum eru yfirleitt ekki fín
á okkar mælikvarða, heldur
sterkleg og traust og miðuð við
það, að vera til raunverulegra
þæginda fremur en augnayndis.
•
Sýndarmennskan á ekki
upp á pallborðið.
En á bak við þessa háttu
Bandaríkjamanna um húsa-
skipan og híbýlaprýði liggur
löng og merkileg saga. Orsak-
irnar er að finna í þeirri stað-
reynd, að Bandaríkjamenn hafa
kastað fyrir borð þeim íeifum
tildursháttar og snobbmennsku,
sem Evrópa heldur dauöahaldi
í, þrátt fyrir allt tal um jafn-
rétti og fullkomin þjóðfélög.
Hér er komið að atriði, sem
hefir víðtæk áhrif á líf og fram
komu bandarísku þjóðarinnar.
Hin hreina og tildurslausa fram
koma setur beinlínis svip sinn á
allt þjóðlífið. Sá broddborgara-
háttur, sem birtist í hégómlegri
viðleitni til stéttamunar í fram
komu milli manna, er Evrópa
þjáist svo mjög af, jafnvel í
þeim þjóðfélögum, þar sem þjóð
rekstrarmenn hafa ráðið í ára-
tugi, er fyrirlitinn í Bandarikj-
unum og beinlínis hlægilegur.
Ef til vill er þetta stærra atriði
í hinni ævintýralegu framþró-
un þjóðarinnar en menn gera
sér almennt ljóst.
í ríki liúsmóðurinnar.
Við áttum eftir að koma i eld
húsið. Ekki skulum við gleyma
hinni bandarísku húsmóður.
Hennar líf er frábrugðið því,
sem stallsystur hennar í Evrópu
eiga almennt að venjast.
Kæliskápurinn er næstum
því eins nauðsynlegur og elda-
vélin. Þvottavélar, strauvélar og
hrærivélar eru hversdagslegir
hlutir og brauðrist, sjálfvirkt
vöfflujárn og bakaraofn má
ekki vanta í eldhúsið, Og upp-
þvottavélar eru að verða al-
gengar. En það er hægt að fara
hús úr húsi, án þess að finna
saumavél á heimilunum.
Þurfa ekki að vinna i höndum,
nema rétt til gamans.
Efni til handavinnu er ótrú-
lega vandfundiö í verzlunum
stórborganna. Orsökin til þessa
er sjálfsagt sú, að allt, sem
þarf til klæða er svb ódýrt, að
það borgar sig ekki að sauma
það heima. Hin mikla sam-
keppni í fjöldaframleiðslunni
í fatnaði og nauðsynjum hús-
móöurinnar hefir þannig skap
að hinni bandarísku húsmóður
betri lífskjör en ríkisrekstur-
OS’rarohald á 7. síðu)