Tíminn - 01.03.1952, Page 4

4.
TÍMTNN, laugardagmn l'. marz 1952.
50. bla&
Hæstaréttardómur í mjólkurmáli
Nýlega er genginn dómur í
bæstarótti í rnáJi, sem höfðað
var vorið 1950 eftir kæru frá
heilbrigðisnefnd Reykjavíkur
gegn Mjólkursölunni'. En til-
drög málsins voru, að heil-
brigðisnefnd áleit mjólkur-
búin hafa gengið of langt í ao
verja mjólkina skemmdu.’n
með því að liita hana að vissu ,
marki og á þann hátt, að auka* 1
geymsluþol hennar. En þó aðj
hitun í rúmlega 50°C gerði'
þetta, lifðu verstu gerlarnir af
og mögnuðust líkt og púkinn
á fjósbitanum og yrðu lítt
viðráðanlegir við fullkomna
geriisneiðingu.
Hér er um merkilegt mál
að ræða, og þykir því rétt að
rifja upp forsögu þess í stór-
um dráttum.
Hin óttalega vitneskja.
Morguninn 5. maí
1950
vöknuðu Reykvíkingar við
vondar fréttir. Þrjú af morg-
unblöðunum fluttu þeim í-
skyggileg tíðindi.Upplýst væri
að menn drykkju upphitað I
mjólkurgutl, sem væri óhæft'
til neyzlu, enda væri hér um1
bein vörusvik að ræða. Þetta
fengu menn með morgun-
kaffinu í misjafnlega sterk-
um inngjöfum.
Blöðin voru kampakát og
greindu heimildir sínar. Bæj-
arstjórn Reykjavíkur hélt
fund daginn áður og á þeim
fundi gerði borgarstjórinn
þetta að umræðuefni og gaf
skýrslu um málið.
Alþýðublaðið var sýnu hóg-
værast, en hafði þó stóra fyr-
irsögn:
„Tvö mjólkurbú senda hing
að mjólk, sem er talin óhæf
neyzlumjólk."
í undirfyrirsögn feitletrar
blaðið, að upphituð mjólk sé
talin
„skaðsamleg og gersamlega
óhæf til neyzlu.“
Þjóðviljinn hafði geysistóra
fyrirsögn um að tvö mjólkur-
bú væru:
„Uppvís að vörusvikum."
Öll grein blaðsins var álíka
góðviljuð, enda þykist það
standa traustum fótum og
vitnar í greinargerð borgar-
stjóra.
Morgunblaðið vill ekki vera
eftirbátur Þjóðviljans í frá-
sögn um sviksern.i mjólkur-
framleiöenda og trúnaðar-
manna þeirra. Er fyrirsögn
blaðsins eins og um stórtíð-
indi sé að ræða. Nær hún tvö
föld yfir þrjá dálka blaðsins,
með þrefaldri undirfyrirsögn
tveggja dálka. Þá er grein-
inni skipt í kafla og fyrir-
sögn þeirra er: Vörusvik. Er
sá kafli nær allur feitletrað-
ur.
Mikils þótti við þurfa til að
sýna röggsemi liðsodda
Reykjavíkur fyrir velferð og
heilsu sinna ástkæru undir-
sátu, en varar jafnframt við
vondu fólki, sem freistaði að
pretta þá og svíkja ofan í þá
fjöldafans af ódrepandi gerl-
um.
Við þessi válegu tíðindi
greip uggur og ótti ýmsa og
var mikið um símahringing-
ar til Mjólkursamsölunnar og
menn áhyggjufullir.
Ákæra og málshöfðun.
Eins og að líkum lætur,
krafðist heilbrigðisnefnd
málshöfðunar og samkvæmt
því lagði dómsmálaráðuneyt-
ið fyrir sakadómarann í
Reykjavík með bréfi 31. maí
1950, að rannsaka mál þetta
fyrir rétti og höfða síðan mál
gegn mjólkurbússtjóranum í
Reykjavík, Pétri M. Sigurðs-
syni, fyrir brot gegn lögum
frá 1936.og reglugerð frá 1946.
Það vekur eftirtekt, að
dómsmálaráðuneytið fyrir-
skipar rannsókn og málshöfð-
un þegar að henni lokinni.
Er það ekki lítil röggsemi, að
gefa sér ekki tíma til að líta
yfir málsskjölin, áður en mál
er höfðað: Er hér engin lin-
kind í beitingu ákæruvalds-
ins og þess uggvænlegra. sem
málshöföunin var gegn strang
heiðarlegum dugnaðarmanni,
sem hefir með starfi sínu átt
giftudrjúgan þátt í að bæta
meðferö sölumjólkur með
þeim árangri, að nú er mjólk-
in, sem Reykvíkingar neyta,
talin betri en mjólk í höfuð-
borgum annarra Norðurlanda,
að áliti kunnugra manna og
dómbærra.
Rannsókn og
dómsniðurstaða.
Lögregluréttur Reykjavíkur
tók nú máliö til rannsóknar.
Með kærunni fyigdu bréf
borgarlæknisins í Reykjavík,
Mjólkursamsölunnar, álits-
gerð mjólkureftirlitsmanns
ríkisins og Sigurðar A. Pét-
urssonar gerlafræðings. Þá
hefir lögreglurétturinn kvatt
marga menn fyrir rétt, auk
kærða og fyrrgreindra manna,
m.a. Árna Benediktsson for-
stjóra, Stefán Björnsson
mjólkurfræðing, Kára Guð-
mundsson núverandi mjólk-
ureftirlitsmann. Enn voru
mjólkurbússtjórarnir í Borg-
arnesi og Selfossi yfirheyrðir
o. fl. Er þetta allt langt mál
og ítarlegt. En málskjölin öll,
greinargerð og dómsforsend-
ur eru 38 vélritaðar blaðsíður
í stórarka broti. Dómsniður-
staða undirréttar var alger
sýknun, en málskostnaður all
ur skyldi greiðast úr ríkis-
sjóði.
Áfrýjun til hæstaréttar.
Ekki þótti ákæruvaldinu
þetta viðhlýtandi málsúrslit
og áfrýjaði því dómnum til
hæstaréttar. Ef til vill hefir
heilbrigðisnefnd Reykjavíkur
átt þar einhvern hlut að máli
og viljað freista að hressa
upp á hrörnandi álit og lítinn
árangur í máli, sem upphaf-
lega var hrint á flot með aug-
lýsingaskrumi og yfirlæti í
frásögn.
En bikar niðurlægingar-
innar var ekki að fullu tæmd-
ur. Málið var dæmt í hæsta-
rétti nýlega. Þá gerðust þau
stóreftirtektarverðu tíðindi,
að skipaður sækjandi, Einar
Arnórsson, krafðist ekki sekt
ardóms. Honum mun hafa
þótt, þegar hann fór að kynna
sér málsástæður allar, að mál
ið væri bezt geymt í gleymsk-
unnar djúpi.
Verjandi málsins, Svein-
björn Jónsson hæstaréttarlög
maður, hafði því það sérstæða
hlutverk að verja mál, sem
ekki var krafist sektardóms í.
Enda var dómsniðurstaða
hæstaréttar, staðfesting á
dómi undirréttar, eða alger
sýknun, að því viðbættu, að
ríkissjóður greiði allan á-
frýjunarkostnað málsins.
Lokaorð.
Þessu máli er nú til lykta
leitt. Gleiðletraðar blaðafyrir-
sagnir fyrnast. Skuggi fortíð-
arinnar leggst yfir óheppileg-
an málatilbúnað og blaða-
mennsku. En augu manna opn
ast fyrir, að það er á-
byrgðarhluti, að bera vöru-
j svik á menn, sem vinna af
fullri trúmennsku aö starfi
sínu og án áreitni við nokk-
urn mann, Hér eftir mun
varla verða ýtt úr vör með
jafn tilefnislaust málaþras á
hendur Mj ólkursamsölunni1
og mjólkurbússtjóra hennar.
Skipaður sækjandi ákæru-
t valdsins, mun hafa skiliö rétt,!
í að þegar var fulllangt gengið.
| Hann vék því frá þeirri meg-
invenju allra sækjenda, sem
krefjast sektardóms. Allir,
sem kynna sér málið hlut-
drægnislaust, skilja ástæðu
hans. En liðsoddar ákæru- j
, valdsins hafa fengið eftir-;
ihinnilega hirtingu. I
Þetta er í annað sinn, sem j
Pétur M. Sigurðfeson mjólkur-
bússtjóri, hefir neyðst til að
standa í málaferlum vegna
ar.vinnu sinnar. Fyrra njálið
endaði einnig með algerri
sýknun hans fyrir hæstarétti.
Ósennilegt er, að oftar verði
höggvið í hinn sama knérunn.
Hér eftir munu neytendur og
framleiðendur koma sér sam-
an um þessi mál. Fjöldi þeirra
skilur þegar, að fullkomin
vöruvöndun er beggja hagur.
En ákærur og málarekstur er
i óþökk meginþorra neytenda
og oftast til ills eins. Ef upp
koma tvenns konar sjónarmið,
á tvímælalaust að semja um
þau með velvild og víðsýni
beggja aðila. Kaupstaðarbú-
um er nauðsynlegt, að fá góða
mjólk og framleiðendum er
jafn nauðsynlegt að selja
hana. Hvorugur getur vel án
hins verið.
Að standa í málaferlum fyr
ir þessa viðskiptavini, er hálf
gerð ómenning. B. G.
íslendiiig'aþættir . . .
(Framhald af 3. síðu.)
asta nauðsynjaverk fyrir sjálf
an sig. Þótti mönnum skemmt
un að vera í starfi með hon-
um, enda mátti það vera
dauft blóð, sem eigi hrærðist
í nánd við fjörtök hans.
Helgi Þórðarson var dreng-
ur góður, vel greindur, rétt-
sýnn í dómum og skoöunum,
einarður og hreinskiptinn.
Fyrir því hefði hann verið vel
fallinn til þátttöku í félags-
^ málum og öðrum trúnaðar-
1 störfum. En hann seildist ekki
I inn á þau svið, mun ekki hafa
fundið hjá sér löngun til þess,
enda jafnan gnægð nærtæk-
ari verkefna fyrir hendi. Vér,
sem þekktum hann bezt,- finn
jum, að happ væri það þjóð
; vorri að eiga sem flesta menn
jhonum líka að skapgerð og
starfsvilja.
Þó að Helgi Þórðarson fengi
sem aðrir að reyna andbyr og
vonbrigði í lifi sínu, mátti
hann kallast gæfumaður.
Hann fékk um langa ævi að
njóta ánægjulegs heimilis-
, lífs með góðri konu o_g mann-
vænlegum börnum. Á síðast-
j liðnu sumri veittist honum
1 sú gleði, að Lára dóttir hans,
1 sem býr við ágæt kjör í Vest-
j urheimi, kom í heimsókn til
hans og systkina sinna. Hann
var heilsugóður um ævina og
sinnti störfum til hins síðasta.
Helgi Þórðarson átti vel-
vild og vinarhug aö mæta,
hvarvetna þar sem hann
kynntist, fyrr og síðar. Vinir
hans nær og fjær minnast
hans með þökk fyrir dreng-
lund og dáðríkt ævistarf.
Jón Guðnason.
Sveitakona ræðir hér um upp-
eldi barna og kemur víða við:
„Heill og sæll, Starkaður!
Ou est la femme? -— Hvar er
konan — segir gamalt franskt
máltæki, sem stundum rifjast
upp fyrir mér, þegar mér finnst
konurnar full sparar á, að láta
til sín heýra og rabba í bróðerni
um dagleg viðhorf á þeim vett-
vangi, þar sem ekki er við þeim
amazt, eins og til dæmis í bað-
stofunni þinni, heiðursmaður
Starkaður. — Ég lít nefnilega
svo til, að þú munir ógjarnan
sýna nokkrum ógestrisni, er ber
að þínum dyrum, og því muni
konunum einnig vera þar vel
tekið, sem þátttakendum í al-
mennii rabbi. — Held næstum,
að það gæti farið svo, að þær
myndu lífga upp baðstofukrók-
inn, ef þær tækju sig til svona
við og við, og kæmu þar með
sitt suð. — 1 því trausti, að þetta
sé rétt athugað hjá mér, ætla ég
nú að gamni mínu að stinga nið
ur pennanum í áttina til þín.
Það er nú ávallt svo, áð sínum
augum lítur hver á silfrið og
að ýms eru sjónarmiðin ólík og
áhugamálin, sem vonlegt er. —
Eina ósk munu þó allar. konur
eiga sameiginlega. Þær vilja, að
vel sé búið að ungu og uppvax
andi kynslóðinni, — vilja að sín
börn verði hamingjusamar og
gæfuríkar manneskjur.
Nú er ekki þar með sagt, að
svipaðar óskir bærist ekki einn
ig í brjóstum karla. — Jú, jú,
mikil ósköp. Auðvitað vilja fjöl-
margir þeirra börnum sínum allt
hið bezta. — En í þeirra hópi
eru þó, að því er virðist, furðu
margir, sem vilja skjóta sér
undan föðurskyldunum við börn
in sín. Þannig lítur það að
minnsta kosti út, ef litið er til
þeirra staðreynda, hve tala ó-
skilgetinna barna hér á landi er
há. — Það virðist næstum svo,
að reynslan kenni nútímanum
gömlu hávamálavísuna, (um
„að meyjar orði o. s. frv.) upp
á nýtt, og hún verði í reynd-
inni svona:
Karlmanns orði
skyidi kona ei trúa
né því es karlar kveða;
því á hverfanda hveli
váru þeim hjörtu of sköpuð
brigð í brjóst of lagið.
Stúlkurnar mættu að minnsta
kosti hugsa sig ögn betur um,
áður en þær leggja sjálfa sig og
börnin sín út í alla þá erfiðleika,
sem því fylgja, að eiga ótraust-
an mann, sem faðir að barni
sínu, — mann, sem á allan hátt
bregzt skyldu sinni gagnvart
eigin afkvæmi.
í
Rétt er þó að benda á það í
þessu sambandi, að mörg óskil-
: getin börn eru svo skráð, þó að
j foreldrarnir ætli sér að giftast
I og' geri það, svona einhvem
tíma. — í sumum héruðum lands
ins er það mikil tízka, að for-
eldrar láti skrásetja elzta barn
ið, eða jafnvel tvö þau elztu, sem
lausaleiksbörn, af því að þeim
fannst það nú aukaatriði, hvort
þau voru gift eða ekki, áður en
krakki kom. Úr því að þau voru
búin að opinbera og ætluðu að
baksa saman í lífinu, töldu
þau þar með fyrir það byggt, að
nokkur siðleysisblettur félli á
þau, þó að þau eignuðust barn
áður en þau giftust.
Þetta finnst mér alrangt hugs
að. Það er að öllu leyti drengi-
legra og hreinskiptara gagnvart
öllum aðilum, að standa við sitt
i tíma en að láta reka á reiðan-
um. Mér finnst líka konunni
alltaf óvirðing gerr með slíkri
framkomu.
En þessi leiða tízka á sinn
þátt í því, að hækka tölu óskil-
getinna barna fram úr öllu lagi,
svo að það er ljótur blettur á
þjóðinni út í frá. Blettur, sem
vekur undrun og ógeð og er
henni til mikillar vansæmdar.
Þetta þarf að lagast og breyt-
ast.
Já, börnin eiga að vera ham-
ingjusöm og glöð í bernsku
sinni, af því að.fullorðna fólkið,
sem sér um andlegar og likam-
legar þarfir þeirra, á að vera
þeim vanda vaxið, að skapa þeim
skilyrði til gróskumikils þroska.
Langa-afar okkar og ömmur
þráðu svo ákaft að fá svalað fróð
leiksþrá sinni og menntafýsn,
að á þeirra barnsaldri voru leir-
flögin notuð sem vettvangur til
að krota í stafi meS smala-
j priki, pottahrím haft að bleki
og f jöðurstafur að penna. — Þau
! börðust sinni baráttu berum hnú
um við mikla og margvíslega
J erfiðleika, en skiluðu sinum arfi
með sóma. -
Nú þarf enginn að nota leir-
flag eða sót til sinnar stafagerð
ar. Skólarnir sjá um það. Nú
þarf enginn að stelast til að
læra eða sýta það, að hafa ekki
átt kost' a. m. k. einhverrar
menntunar, þó að ekki sé fyrir
það að synja að aðstæður
manna til náms séu nokkuð mis
jafnar enn, sé um framhalds-
nám að ræða, — bæði eftir því,
hvar fólk er í sveit sett og einn
ig töluvert eftir kynjum.
En hvað sem um það er, þá
' sýnir það sig æ ofan í æ, að
' skólaganga er ekki einhlýt til
1 aö gera fólkið að góðum og nýt
| um mönnum. Hún veitir sín
réttindi og eykur góða afkomu-
j möguleika. — En spurningin er,
hvort skólar og heimili nútím-
(Framhald á 6. siðu.)
WV.VAVW.’AVAV.’.W.WAV.W.W.W.V.WA’.W
| Reykjavík—Keflavík—Sandgerði ;j
í í
Frá 1. marz verða ferðir á leiðinni Reykjavík — Kefla-
vík — Sandgerði, sem hér segir: í;
Átta ferðir á dag alla daga:
Frá Reykjavík:
Frá Keflavík:
1
I
rAV.V.VAW.VJW.'AVW.VA'AV.V.WAWAVAV.^WU
Kl. 9,30, kl. 11, kl. 13,15, kl. 15,
kl. 17, kl. 19, kl. 21,15, kl/ 23,15.
Kl. 9,30, kl. 11, kl. 13,15, kl. 15,
kl. 17, kl. 19, kl. 21,15, kl. 23,15.
Sérstakur bíll verður í förum milli Keflavíkur og Sand- j|«
gerðis og eru ferðir hans í beinu sambandi við allar :■
feröirnar milli Reykjavíkur og Keflavíkur. í;
Bifreiðastöð Steindórs og
Sérleyfisbifreiðar Keflavíkur.