Tíminn - 01.03.1952, Blaðsíða 5

£0. blað.
TÍMINN, laugardaginn 1. marz 1952.
5.
Laugard. 1. mttrz
LEIKFÉLAG REYKJAVIKUR:
Tony vaknar til lífsins
Leynivinir Thors-
aranna
Kommúnistar hafa vaknað
af værum blundi og orðið úr-
illir, þegar bent var á það
hér í blaðinu í fyrradag, að
Einar Olgeirsson hefði reynzt
Thorsurunum hið þægasta
verkfæri í stjórn Faxa. Kveld
rilfarnir væru þar búnir að
sólunda 30 millj. kr. í 5000
mála síldarverksmiðju og
slegið með því öll met í grun-
samlegum byggingarkostn-
aði. Allan þann tíma, sem
þessi byggingarframkvæmd
hefir staðið yfir eða á fjórða
ár, hefir Einar Olgeirsson set
ið í stjórn fyrirtækisins og
foröast að ónáða Thorsarana
nokkuð með óþægilegum
spurningum vegna hins óeðli-
lega byggingarkostnaðar. —
Hann hefir sætt sig mæta vel
við það, að allan þennan
tima hafa ekki verið haldnir
nema tveir stjórnarfundir. Á
fyrri fundinum, sem haldinn
var fljótlega eftir skipun
stjórnarinnar, var rætt um
laun hennar. Seinni fundur-
inn var svo haldinn fyrir
nokkrum dögum, er reikning-
ar fyrirtækisins voru fyrst
lagðir fram eftir að Þórður
Björnsson hafði margspurt
um þá í bæjarstjórninni. Ein
ar Olgeirsson var svo sem
ekki neitt að reka á eftir
þeim. Hann treysti Thorsur-
unum til ráðvendni og heið-
arleika, enda hafa þeir að
sjálfsögðu munað eftir að
greiða honum stjórnarlaunin.
Einari kom ekki til hugar að
vera að móðga Thorsarana
með óskum um að mega kíkja
í reikningana.
En nú hefir Tíminn gert
þetta mál að umtalsefni og
raskað svefnró Einars í Faxa-
stjórninni. Einar er reiður yf-
ir þessu ónæði og þykist
jafnframt þurfa að hrinda
því ámæli, að hann sé nokk-
uð í þingum við Thorsarana.
í forustugrein Þjóðviljans í
gær hyggst hann að svara
Tímanum, svo um muni. Uppi
staðan í grein hans er sú, að
Tíminn þurfi ekki aö vera
stórorður um þessi mál. Tím-
inn og Framsóknarmenn hafi
talaö illa um saltfiskseinok-
unina, en samt hafi ekki orðið.
neitt úr frv. því, sem Fram-
sóknarmenn fluttu á seinasta
þingi þess efnis, að S.Í.S. fengi
ieyfi til saltfisksútflutnings.
Þessari ádeilu Einars er
fljótsvarað. Thorsararnir, sem
mestu ráða í saltfiskhringn-
um, eiga víðar bandamenn en
í stjórn Faxa. Þegar áður-
nefnt frv. var lagt fyrir þing-
ið, varð Þjóðviljinn fyrri til
þess en Mbl. að ráðast gegn
því. í forustugrein Þjóðvilj-
ans 6. desember sl. segir, að
í frv. sé lagt til „að einokun-
inni verði haldið áfram með
þeirri breytingu einni, að ein
okunin verði falin S.Í.F. og
Vilhjálmi Þór!“ Síðan segir
Þjóðviljinn:
„Einokun sú, sem Tíminn
hefir talið mjög hættulega
og skaðlega, er nú orðin á-
gæt og þörf — aðeins ef
klíka Vilhjálms Þórs fær að
hirða einhverja mola, sem
hrjóta af borðum Thors-
aranna. . . . Nú langar hann
(þ.e. Vilhjálmur Þór) að
græða einnig % þessu sviði,
Fyrir nokkru var frumsýndur
í Iðnó furðulegur „gamanleikur“
eftir Harald Á. Sigurðsson. Þessi
sjónleikur hefir hlotið nafnið
„Tony vaknar til lífsins", og
fjallar um ævintýri og ástir
kostulegs gervimanns, sem hef
ir bæði fráleika og atgjörvi fram
yfir aðra mennska, en breyska
menn. 1 stuttum formála í leik
skránni tekur Haraldur það
fram, að það verði aldrei sagt
um Tony, að hann „sé vel af
guði gerður“ og hér hefir höf-
undinum áreiðanlega ekki skjátl
azt, því að þessi sjónleikur get-
ur naumast kallazt völundar-
smíði, hvernig sem á hann er
litið. Vel má vera að Haraldi
hefði heppnazt að semja all-
þokkalegan gamanleik, ef sterk
ari öfl hefðu bylzt um í brjósti
hans, og ef örlítið háleitara
markmiö en það eitt að stytta
mönnum stundir „eitt skamm-
degiskvöld“ hefði vakað fyrir
honum. Græzkulaust gaman ger
ir engum mein svona endrum
og smnum, en þegar því er ekki
einu sinni til að dreifa, þá horf-
ir málið sannarlega nokkuð öðru
vísi við, en það er því miður
fjarri lagi, að þessi skrípaleikur,
sem höfundurinn vill hefja upp
í æðra veldi og kalla gamanleik,
sé þannig gerður, að af honum
megi hljótast dýrleg skemmtun.
Ekki er svo vel, að Haraldi tak
ist að snerta innstu taug gam-
anleiksins, hversu mjög sem
hann þó reynir. Honum virðist
vera bæði fúrðu Ijúft og létt að
setja saman ósvikna „farsa“ eða
skrípaleiki, en því fer hins veg
ar fjarri, að hann sé gæddur
þeirri sjaldgæfu gáfu að semja
sýningarhæfa gamanleiki, enda
mun það mála sannast, að ýms-
um láta ýmsar iðnir og mönn-
um er því hollast að hætta sér
sem minnst út fyrir sitt eigið
verksvið.
Steindór Hjörleifsson leikur
\^1|'
Vörn neytenda gegn
verzlunarokri
í Degi 20. f.m. er rætt um
verzlunarmálin og bent á þá
staöreynd, að verzlunin verði
aldrei góð, nema neytendur
sjálfir hafi vakandi áhuga
fyrir því að gera sem hag-
stæðust kaup. Þetta gildir
ekki sízt, þegar um frjálsa
verðmyndun eða samkeppni
er að ræða. Dagur segir:
— En hin frjálsa samkeppni
verður ekki það verðlagseftir-
lit, sem bezt er, nelna fólk-
ið í landinu hafi raunveru-
Iegan áhuga fýrir vöruverði
og láti þá njóta viðskiptanna,
sem ódýrast selja. Ef menn
flana að því í hugsunarleysi
að kaupa vöruna án þess að
gera sér nokkra grein fyrir
því, hvort verðið sé hófsam-
i Iegt miðað við allar aðstæð-
ur, eru kostir hinnar frjálsu
samkeppni duldir og hún ger
, ir ekki það gagn, sem efni
Oks, útgerðarmann. Hljóp hann skuli sólunda leikgáfum smum stan(ja til. Reynslan sýnir
í skaröið fyrir Hauk Óskarsson, í jafn innantómum og lágkúru- I að þai. sem kaupfélagsskapur
legum skrípaleikjum, þar sem '
Brynjólfnr Jóliannesson og Steindór Hjörleifsson.
og því veldur, að hann kann
ekki hlutverk sitt sem skyldi.
Ýmist svelgist hann á orðunum,
stamar eða verður óðamála og
baðar svo samtímis út öllum öng
um í einskærri uppgjöf og úr-
ræðaleysi. Vandaðri leikstjóri
hefði hæglega getað kippt þessu
í viðunandi lag.
Kristjana Breiðfjörð kemur
hér í fyrsta sinn fram á leik-
sviði í höfuðborginni. Fer hún
, er öflugur og menn vakandi
ýmist meinhæg meðalmennskan fyrir kostum kaupfélags-
rís upp í algleymingi eða gróft skipulagSÍnS) verður verzlun-
gamanið leikur lausum hala. in jjg
Það væri fjarri lagi að kveða upp 1 dæmi,
nokkurn áfellisdóm um Alfreð,
því að hann er frábær gaman-
leikari, sem hefir eins og svo
fjöldamargir ágætis fyrirrenn-
ara villzt inn á refilstigu revý-
unnar, og vafamál er hvort
hann eigi nokkuru tímann aft
seinni
sem frægust eru í
tíð um misnotkun
með hlutverk frú Oks, og leysir i urkvæmt til heimkynna háleit-
hún þetta þó innviðalitla hlut- ari listar, en tíminn einn getur
Alfreð Andrésscn (Tony) og
» Árni Tryggvason.
verk sitt allsómasamlega af
hendi. Fríðleiki hennar og fram
koma veita henni annars mik-
inn stuðning, auk þess er röddin
fjarska blæfögur og skýr.
| Öll túlkun Brynjólfs Jóhannes
sonar á uppfinningamanninum
ber merki áreynslu og sannfær
, ingaleysis. Illu heilli hyggst
hann krydda leik sinn með ó-
viðeigandi látbragði og hvimleið
um hortittum (eins og t. d. sko,
|jamm, ja o. s. frv.). Sjaldan
hefir tekizt jafn voveiflega til
fyrir Brynjólfi.
Alfreð Andréssyni hefir verið
falið að leika titilhlutverkið, það
einasta hlutverk í þessum skrípa
leik, þar sem er nokkurn veginn
bitstætt í, þótt það hafi ekki í
rauninni upp á marga munnfyll
ina að bjóða. Alfreð hefir ber-
sýnilega sýnt þessu hlutverki
mikla rækt og alúð, og bjargar
þar með því, sem bjargað verð
ur og er það ætið lofsvert, hversu
ómerkilegt sem hlutverkið kann
þó að vera. Gervi hans er af-
bragð, hreyfingarnar og lát-
bragðið í fullu samræmi við stirð
leika og klunnabrag gervimanns
ins, annars ber allt hans ásta-
brall á sér helzt til trúðkenndan
og um leið ósannfærandi svip.
Raunalegt má kallast, að Alfreð
auðvitað skorið úr um það.
Leikstjórn Brynjólfs Jóhannes
sonar var í senn vanhugsuð og
viðvaningsleg. Þegar öllu er á
botninn hvolft, þá er Leikfélagi
Reykjavíkur lítill sæmdarauki
að þessari sýningu, og það geng
ur reyndar furðu næst, að þessi
ófélegi vanskapnaður skuli hafa
fundið náð fyrir augum jafn
smekkvísra og kröfuharðra
manna eins og þeir Lárus Sig-
urbjörnsson og Þorsteinn Ö.
Stephensen eru. Þessi ljóti blett
ur á leikskrá félagsins mun ei
afmást fyrst um sinn.
Halldér Þarsteinsson.
nú vill hann koma fyrir sín-
um Hálfdani Bjarnasyni í
Ítalíu, sínum Pipinellis í
Grikklandi og sínum Þórði
Albertssyni á Spáni........
Gleymd er nú öll stóru orðin
um nauðsyn útflutnings-
frelsis, fái Framsókn sjálf
einhvern einokunarskækil í
sinn hlut er hún fyllilega á-
nægð.“
Grein ÞjóÖviljans er svo
öll í þessum dúr. Það er tal-
að' um frv. sem „aumlega
' bón Framsóknar,“ að Vil-
Jhjálmur Þór vilji hér fá
: „gróðaaðstöðu á kostnað al-
mennings“ o. s. frv, Öll er
] greinin bersýnilega skrifuð
jtil að réttlæta þann ásetn-
'ing kommúnista að hjálpa í-
haldinu til þess að fella frv.
Rökin eiga að vera þau, að
það geri aðeins illt verra, að
"Vilhjálmur Þór fái sinn Hálf-
dán Bjarnason, Pipinellis og
Þórð Albertsson!
Eftir þessa yfirlýsingu Þjóð
viljans var það Ijóst, að frv.
myndi ekki ná framgangi á
þinginu að sinni. Kommún-
\star myndu hjálpa íhaldinu
til að fella það. Kveldúlfarnir
áttu enn sína leynivini í
kommúnistaflokknum, er
voru reiðubúnir til að verja
hagsmuni þeirra. Niöurstaðan
varð því sú, að samkomulag
náðist milli stjórnarflokk-
anna um þetta mál til bráöa-
birgða og að sérstök pefnd
skyldi undirbúa tillögur um
saltfiskverzlunina fyrir næsta
þing.
Þegar kunnugt var um
þetta samkomulag, sneru
j hinnar frjálsu álagningar, eru
um vöruflokka, sem aðeins
voru fluttir inn af einkaheild
sölum en ekki af kaupfélög-
unum fyrr en síðar. — Verð-
samanburðurinn fékkst ekki í
bili og þeir, sem ekki voru
vel á verði, glæptust á því að
kaupa hina dýru vöru og
greiða þar með óhóflega á-
lagningu í vasa nokkurra
heildsala.
En þessi óvarkárni fólks
stóð aðeins skamma hríð. Þeg
ar menn áttuðu sig á því,
hvað hér var að gerast, kipptu
þeir að sér hendinni með
kaupin. Reynslan er sú, að
hin rándýra vara selzt ekki...
Reynslan, sem fengin er af
hinu frjálsa verðlagi nú um
sinn, er ékki löng, en hún
hefir þegar kennt landsmönn
um ýmislegt, sem þeir ættu
að leggja sér vel á minni.
Hún hefir til dæmis sýnt
það, að þrátt fyrir hækkaða
álagningu getur verð á vöru-
flokkum lækkað frá því sem
var á tímum verðlagseftir-
Iits og vöruskorts, þegar
svartamarkaðinum er útrýmt.
Hún hefir kennt, að í hópi
innflytjenda eru alltaf ein-
hverjir, sem reyna að mis-
nota þann trúnað, sem þeim
er sýndur og selja vöruna ó-
eðlilega háu verði. En það er
óþarfi fyrir fólk að greiða
þessum fuglum nokkurn
aukaskatt. Það er oftast eng-
in nauðsyn að hlaupa til að
kaupa vöruna í fyrstu búð.
Loks hefir reynslan sýnt og
sannað, að kaupfélögin
kommúnistar óðara við blað- tryggja viðskiptamönnum sín
inu. Þeir gerðust stuðnings- um sannvirðisverð á hverj-
menn frv. á sömu stundu. um tíma og þar sem öflug
Fulltrúi þeirra i sjávarútvegs- samkeppni frá þeirra hendi
nefnd neðri deildar, er hafði er við líði, er verzlunin hag-
málið til meöferðar, skilaði stæðust, ef fólk kann að not-
jákvæöu áliti rétt fyrir þing- færa sér þá aöstöðu, sem sam
lokin eftir að hafa legið á vinnuverzlunin veitir.
frv. með fulltrúum Sjálf-j Raunhæfasta umbótin í
stæðisflokksins hátt á annan verzlunarmálunum að sinni
mánuð! ] er sú, að efla samvinnuverzl-
Slíkur leikaraskapur breyt- unina á hverjum stað á land-
ir vitanlega engu um það, aö inu og þar með innflutnigns-
kommúnistar hjálpuðu Thors verzlun kaupfélaganna í þeim
urunum til þess að hindra vörum, sem ekki eru hr.ðar
framgang frumvarpsins. Salt leyfisveitingum ríkisvaldsins.
fiskseinokunin á þeim líf sitt Meö því móti geta landsmenn
að þakka. Það er gott að Þjóð-( sjálfir tryggt sér eins hag-
viljinn skuli gefa tilefni til stæða verzlun og unnt er að
þess að rifja þetta upp. Það'veita á yfirstandandi tíð og
sýnir, að víðar liggja leyni-' foröað því, að nokkur geti
þræ^ir milli Thorsaranna og hagnast á því, að selja vör-
kommúnista en i stj órn Faxa. * ur óhæfilega háu verði. —