Tíminn - 13.05.1952, Blaðsíða 4

4.
TÍMIt'íN, þriðjudagiim 13. maí 1952.
106. blað.
Halldór K.rístján$son:
Orðið er frjáist
Einræðishættan og þingræðið
íslendingum er einræði
mjög á móti skapi. Þjóðin er
tmeigð til sjálfstæðis og frjálsj
lyndis og kalla má að ein- J
xæðishugtakið sé henni grýla. J
Þegar rætt er um stjórnar-'
hætti þykir það því alltaf á-
árifamikið að benda á ættar-
oragð einræðisins á því, sem
menn eru á móti.
flokkanna og umboðsmanna um undanþágurnar hefir ver
þeirra og fulltrúa. |ið beðið blátt áfram og bein-
Ef ráöherra brýtur lög línis í tekjuöflunarskyni fyrir
flokki sínum í hag eru ýms félögin eða veitingastaðina.
vandkvæði á því, að Alþingi Lögreglustjórinn hefir hvorki
hafi óháða og sjálfstæða af-'látið lög né regiugerð binda
stöðu í málinu. Lengi má lög- [ sig og er sennilega orðinn
in teygja, og hver og einn er'ábyrgur fyrir meiri ólöglegri
í nokkurri freistni að ljá áfengissölu en nokkur mað'-
þeim eyra, sem túlkar lögin' ur annar á íslandi.
Því hefir verið haldið fram' honum í hag. Auk þess er! Dómsmálaráðherra svaraði
Refur bóndi heldur áfram
kveðskap sínum, þaðan, sem frá
var horfið í síðustu viku:
En svo er líka margt gott og
fagurt að sjá í Reykjavík. Fyrir
nokkru síðan sat ég ásamt nokkr
um kunningjum mínum á veit-
ingastað nokkrum og drukkum
við gosdrykki. Þá kvað ég:
i opinberum umræðum hér á
íandi að það væri spor í ein- j
■æðisátt að skilja á milli lög-M
gjafarvalds og framkvæmda- j
valds þannig, að forseti en
ekki alþingi ætti að mynda
ríkisstjórn, Um þessa hluti er
’/ert að hugsa vandlega.
Hvað er einræði?
Einræði er það, að sami að-
ili hafi allt ríkisyaldið í he<ndi j
sér. Það þarf ekki að vera
-íinn maður, og nú er algeng-
ara, að það sé einn flokkur. >
Stjórnandinn hefir bæði (
iómsvald og löggjöf í hendi!
sér. í foi’nöld voru konungar,'
■sem settu kosti um líf og grið. i
Geðþótti stjórnandans var i
ifar öllum lögum. Reiði kon- <
mgs var næg dauðasök. Lýð- J
ræðið hefir alla tíð stefnt að
aví, að auka rétt manna og
tryggja hag þeirra gegn ríkis
valdi og stjórnendum. Þess
vegna er löggjöfin gerð óháð
framkvæmdavaldinu og dóms
/aldinu, svo að lög og
,'éttur sé ofar ríkisstj órninni.
Það má hafa það til marks
am þjóðfrelsið mörgu fremur,
avort hægt er að vinna mál
i móti ríkisvaldinu, — ríkis-
stjórninni sjálfri. Það er aldr
ei hægt í einræðislöndum. Þar
sem stjórnin hefir ekki dóms
valdið í hendi sér og beitir
því sér í hag, er ekki einræði:
Þingræðið okkar.
Hér er ætlast til að Alþingi
myndi ríkisstjórn. í reyndinni
verður þetta svo, að ráðherr-
arnir eru umboðsmenn flokk-
anna og fara með fram-
k-væmdavaldið í umboði
þeirra. Ef einhver ráðherra
brýtur af sér hylli flokksins
er - séð fyrir endann á ráð-
herradómi hans.
Hins vegar kynni að standa
syo á, að einhver ráðherra
befði tækifæri til að gera
flokki sínum greiða með því
að framkvæma ekki gildandi
lög. Alþingi stendur illa að
vígi að gæta sóma síns og
skyldu þegar svo ber undir,
en það er skylda Alþingis
samkvæmt íslenzkri stjórnar
skrá, að gæta þess að löggjöf
þess sé virt og framkvæmda-
valdið taki ekki löggjöfina í
sínar hendur. Hver sá ráð-
herra, sem ekki stjórnar sam
kvæmt lögum, er vitanlega
að taka löggjafarvaldið af A1
þingi. Hann setur vilja og geð
þótta stjórnandans ofar lög-
gjafarvaldinu. Það er ótvírætt
spor 1 einræðisátt.
Flokksræði og
þingræði.
Þingræði það, sem íslend-
íngar búa nú við, stendur að
ýmsu leyti höllum fæti gagn
vart flokksræðinu, en flokks-
ræðið býður hvarvetna og ó-
hjákvæmilega einræðinu
heim. Þingið hefir aö vísu náð
drjúgum hluta framkvæmda-
valdsins í sínar hendur, en
fyrst og fremst er fram-
kvæmdavaldið í höndum
hver flokkur að nokkru á- því til á Alþingi að í þessum
byrgur fyrir því, sem hans málum væri sér að mæta og'
ráðherra gerir. Mestu ræöur hann teldi allt rétt, sem lög-
þó ef til vill, að vilji Alþingi' reglustjóri hefði gert í þeim.
mæta lagabroti ráðherrans j
með vantrausti má búast við Qróði Sjálfstæðis-
því, að af því leiði stjórnar-! fiokksins.
slit. Þá má gera ráð fyrir, að j Njý skal ég varast allar full
annaðhvort taki við stjórnar- i yrðingar um það, hvað þeim
kreppa, sem enginn veit emhættismönnum, sem hér
hvernig leysist eþa andstæð- áttu hlut að máli, hefir geng-
ingar fyrri stjórnar fái völd- ið til. Hinu er ekki hægt að
in í sínar hendur. Eðlilega ^ loka augunum fyrir, að fram
þykir fylgismöAnum stjórnar kvæmd þeirrar var Sjálfstæð
innar hvorugur kosturinn istflokknum til hagsbóta fjár
góður. ... Ihagslega. Sjálfstæðishúsið
Auðvitað væri eðlilegast að Þefir mikið grætt á þessari
löggj afarsamkoman yrði fljót framkvæmd.
og ákveðin að mæta þvi meðl Nn það Væri mikil hvatvísi
vantrausti, ef einhver. ráð- ; ag álykta svo, að flokksleg
herra stjórnar eftir eigin geðjábatavon hljóti að hafa knúð
þótta í trássi viö landslög. En þessa yfirmenn íslenzkrar rétt
löggjafarsamkoma Islendinga j vj^j til a.ö einskisvirða lands-
á aö sjá þjóðinni fyrir stjórn ngg, þó að flokkur þeirra hafi
og auk þess er þingið nokkrir i óneitanlega hagnast á því, að
flokkar, ,sem hver um sighef- þeir héldu lögin ekkL
ir sína hagsmuni. Þingið j
myndi því oftast veia í slæmri Uppeldislega hliðin.
klípu og máttlítið til átaka, j
ef svo færi, sem nú hefir ver-
iö lýst.
Drukkið fast af öllum
ei þótt vit það brjáli.
Tíu flöskur tómar liér
tala sinu máli.
er
Nýlega kvað ég
stöku:
eftirfarandi
THbúin dæmi.
Nú má vera,
að einhver
Hér skal heldur ekki fjöl-
yrða um hina siðferðilegu
hlið þessa mála, þá sem að al
menningi snýr. Sjálfsagt veit
dómsmálastj órnin hversu
mörg vínveitingaleyfi lög-
segi, að hér sé aðeins verið reglustjórinn gaf Heimdalli ár
meö tilbúin dæmi, sem séu ið igso. Hafi einhver þeirra
óveruleg og hafi því enga verið veitt að yfirvarpi til að
stoð i raunhæfu stjórnmála- leppa aimenna vínsölu í hús-
lífi. Þeim mótbárum skal nú inu til hvers sem vildi, er það
mætt með því, að bregða upp gkýlaust reglugeröarbrot. En
mynd úr stjórnmálasögu hati Heimdallur haft vikuleg
seinni ára. Iar drykkjarveizlur 1 Sjálfstæð
ishúsinu, er þaö óneitanlega
Olöglegar vínveitingai'. J fróðlegt I sambandi við upp-
Á síðastliðnu ári kom fram1 eldismál höfuðstaðarins og
á Alþingi fyrirspurn, sem'siðleg áhrif Sjálfstæðisflokks
snerti vínveitingaleyfi þau, ins. Það hefir sannast fyrir
sem lögreglustj órinn i Reykja rétti, að Heimdallur nafn-
vik hafði veitt. Áfengislögin1 greindi í einu einasta Morg-
heimila lögreglustjóra að unblaði 30 börn á ómagaaldri,
veita leyfi til að hafa áfengi sem þá voru nýorðnir fé-
um hönd, en þó aðeins lagsmenn, yngsti 12 ára.
„þar sem sýnt er að féiags- r Morgunblaðið taldi þennan
skapurinn i heild eða einstak nýí a liðsauka mikinn sigur
ir þátttakendur í honum fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
hafa ekki fjárhagslegan Þessu félagi veitir svo lög-
hagnað af“. j reglustjórinn leyfi til að hafa
„Ekki má heldur veita slík svo sem eina félagsskemmtun
leyfi til vínnautnar í sam- með vinveitingum vikulega
kvæmum, scm haldin eru á allf árið 195°- Þær Þurfa svo
veitingastöðum, ef ætla má sem ekki ut 1 Keflavík telp-
Vegl troðna vart ég met
vandinn sizt þvi dvínar.
Alltaf held ég ef ég get
eigin götur minar.
Einhverju smni var ég á gangi
um götur Akraness og voru þær
forugar og blautar. Þá kvað ég:
Frá því drottinn forði mér
að fafla niður i svaðið.
Mannalega mig ég ber
meðan ég get staðið.
Eftirfarandi vísa var kveðin
fyrir mörgum árum, en þá var
ég á ferð i náttmyrkri og hríð:
Varla fæ ég veginn greint
verð á báðum áttum.
Þó að ferðin sækist seint
samt ég næ þó háttum.
Og það tókst mér líka.
Nýlega var eftirfarandi vísa
kveðin:
Orðin stóru öðrum frá
ei ég læt mig buga.
Hægt er mér að henda þá
hnútum þeim sem duga.
Tveir kunningjar mínir höfðu
það á orði í vetur að gaman væri
að vera á sæluviku Skagfirðinga
en þá voru allir vegir ófærir
vegna snjóa. Þá kvað ég:
Ekki hræðast ýtar tveir
ofsahríð né storma kviku.
Loftsins fara leiðir þeir
langi þá í sæluviku.
Stuttu fyrir s. I. áramót gaf
ég út dálitið ljóðakver, sem nú
er bráðum uppselt, og kom ég
þar fram undir minu rétta nafni.
Eftirfarandi stökur kvað ég, er
ég bauð kverið til kaups:
Lítið skáld ég eflaust er
ef þið viljið skoða.
Líkt og öðrum leyfist mér
ieirinn þó að hnoða.
Flest þó virðist fánýtt þar
— fáu hrósa beri.
Enginn lofar eyðurnar
i því litla kveri.
En kverið er þéttprentað.
Elnhver hér á Akranesi, karl
eða kona, kvað eftirfarandi visu,
er ég tók til mín:
Götur oft ég gengið hef
gáð að því í leyni,
hvort að skott á Skálda-Ref
skytist undan steini.
Vísunni svaraði ég þannig:
Aldrei ég í felur fer
frétzt það víða hefur
Vita skaltu að ég er
aðeins skottlaus refur.
Lögreglukór Reykjavíkur kom
nýlega hingað til Akraness og
hélt söngskemmtun við góðan
orðstýr. Undir söng hans kváð
ég eftirfarandi stöku:
Sú mun lofuð sönglist mjög
— syngja hetjur kunnar.
Kröftuglega kyrjar lög
kórinn lögreglunnar.
En ekki vil ég þó halda því
fram, að hann hafi sungið af
tómum kröftum.
Eftirfarandi vísa þarf eigi skýr
ingar við:
Ef þú hittir einhver-n mann,
sem elskar guð og sannleikann,
skaltu jafnan héiðra hann,
hugsaðu oft um vininn þann.
Eftirfarandi vísa þarf heldur
ekki skýringar við:
Inni kuldi er andleg pest
oft þess margui' geldur.
Hjörtum allra hlýjar bezt
hugsjónanna eldur.
Svo kemur hér að lokum eftir
farandi staka:
Trúarvissu trausta þá
tekur enginn frá mér.
Hvað sem daga drífi á
drottinn verði hjá mér. .
Slæ ég svo botninn í þetta
visnarabb mitt. — í guðs friði“.
Refur bóndi hefir þá lokið
kveðskap sinum að sinni.
Starkaður.
að til þeirra sé stofnað í
tekjuskyni fyrir veitingahús
ið“.
Síðan Sjálfstæðishúsið tók
til starfa í Reykjavík hefir
þessum undanþágum mjög
fjölgað og reglugerð og lög
ekki verið haldin. Árið 1950
mun Sjálfstæðishúsið hafa
selt áfengi 250 kvöld. Sjálf-
stæðisfélögin í Reykjavík
munu hafa fengið talsvert á
annað hundrað vínveitinga-
leyfi til að nota í húsinu. Auk
þessa hafa mörg leyfi verið
veitt öðrum aðilum og notuð
annars staðar.
Birt hefir verið skrá um vín
veitingaleyfi þau, sem íþrótta
félögin í Reykjavik fengu
1950. Hins vegar hafa aldrei
náðst neinar skýrslur um
leyfi þau, sem Sjálfstæðisfé-
lögin hafa fengið. Það hefir
greinilega komið fram, að
urnar til að dansa og drekka.
Lögreglustjórinn sér fyrir
því. Og dómsmálaráðherrann
leggur blessun sína yfir það.
Einræðishættan.
Hér skal nú ekki frekgr fjöl
yrða um þessi mál eða leiða
neinum getum að því, hvar
valdsmennirnir hafa séð siða
bótina í störfum sínum og
stefnu. Þessi saga er rifjuð
upp til að sýna hvað fyrir
hefir komið án nokkurra að-
gerða af hálfu löggjafarsam-
komunnar.
Sjálfsagt eru skiptar skoð-
anir um mikilvægi þess at-
riðis, sem hér er nefnt til
dæmis. Fleiri dæmi má
nefna um það, að Alþingi
sljógvast í vö.rzlu velsæmisins
gagnvart rikisstjórninni
vegha þess, að ráðherrarnir
(Framhaid á 6. siðu.)
i
ÚR VIÐ ALLRA
HÆFI
Vatnsþétt, höggfrí úr
stáli, einnig úr gulli og
pletti i mjög miklu úr-
vaii.
Sendum gegn póstkröfu
ÚRA- OG SKARTGRIPAVERZLUN
Magmisar Ásmundssonar & Co.
Ingólfsstræti 3
HAFNFIRÐINGAR!
Tíminn kostar kr. 15,00 á mánuði. — Út-
sölumaður Þorsteinn Björnsson, Hliðar-
braut 8, sími 9776.
Afgreiðsla TIM Á x\ S