Tíminn - 13.05.1952, Blaðsíða 5

1C6. blao.
TfWÍNN, þriðjudaginn 13. maí 1952.
S.
Þriðjud. 13. maí
Sjötagur í dag:
Jakob Krlstinsson
Það, sem þeim er
heilagast
Sjaldan hefir það komið
öllu gleggra í ljós en sein-
ustu dagana, hvað það er,
sem forsprökkum íslenzkra
kommúnista er hjartfólgnast
og viðkvæmast af öllu.
Nokkru eftir áramótin birti
Dr. Benjamín Eiríksson yfir-
lit um fjárhagsafkomuna og
viðskiptakjörin á síðastliðnu
ári. Þetta yfirlit afsannaði
mjög glögglega ýmsar firrur,
sem kommúnistar hafa hald-
ið fram um þessi mál. Þjóð-
viljinn reyndi að hnekkja ein
stökum röksemdum Benja-
míns, en var þó sæmilega sið
legur og hófsamur í málflutn
ingi.
Nú fyrir nokkru hefir svo
dr. Benjamín birt annan
greinarflokk í sömu blöðum.
Þessi greinarflokkur hans
fjaliar um lífskjör og stjórn-
arhætti í Rússlandi og bregð-
ur upp talsvert annari mynd
af ástandinu þar en Þjóðvilj-
inn hefir haldið að lesendum
sínum. Frásagnir sínar um
þetta byggir dr. Benjamín
undantekningarlaust á stað-
festum opinberum heimild-
um, en slíkt verður hinsveg-
ar ekki sagt um Rússlands-
skrif Þjóðviljans.
Það hefði mátt ætla, ef- allt
væri með felldu, að forsprakk
ar íslenzkra kommúnista
tækju sér ekki eins nærri,
þót't þeir væru staðnir að mis
sögnum um erlend mál og
innlend, því að missagnir um
þau geta verið afsakanlegri.
Slíku er þó siður en svo að
heilsa. Oft hafa rithöfundar
Þjóðviljans misst stjórn á
skapsmunum sínum en þó
aldrei fullkomlegrar en í til-
efni af umræddum greinar-
flokki Benjamíns.
Fórustugrein Þjóðviljans á
laugardaginn var er næsta
gott sýnishorn um þetta.
Skulu hér á eftir valin úr
henni nokkur sýnishorn:
„Hann (þ. e. Benjamín)
níðist líka á þeim látnu, til
þess að ætla þeim þær
verstu hvatir, sem hann er
haldinn af“. (Þessar „verstu
hvatir“ eru fóignar í því að
segja annað um ástandið í
.Bússlandi en kommúnistar
vilja vera láta!)
„Ástsælnustu forustu-
menn þjóðarinnar þarf ekki
að verja fyrir árás fyrirlitn-
asta mannsins, sem nú er
uppi á íslandi“.
„Hið ameríska auðvald
þurfti að fá nógu samverka
liðugan ódreng ... Benja-
mín Eiríksson var fús til
verksins“.
„Það eru fingraför þessa
svikara við íslenzka þjóð ..“
„Það er hin drepandi hönd
þessa f jandmanns íslenzkrar
alþýðu.. “.
„Og svo heldur þessi leigði
erindreki útlends valds ...“
Þessi sýnishorn nægja til
þess að sýna í hvaða anda
greinin er skrifuð og sama
gildir um aðrar greinar Þjóð
viljans um þessi mál. Það er
hvergi reynt að hnekkja á-
lyktunum Benjamíns með
rökum, heldur er hann ausinn
þeim mun meiri persónuleg-
um svívirðingum og illyröum.
Við Jakob Kristinsson mun-
um fyrst hafa sézt í Gagnfræða
skólanum á Akureyri 1904. Mér
er hann minnisstæður frá þeim
árum, þessi glæsilegi og gáf-
aði Eyfirðingur, sem varð strax
hvers manns hugljúfi, fáskipt-
inn að Vísu, en einbeittur þeg-
ar svo bar undir, og enginn veifi
skati. Við munum allir, félagar
hans, þá þegar hafa talið hon-
um vísán veg og frama. Svo
skilja leiðir. Jakob Kristinsson
fer langskóíaleið, tekur. stúdents
próf og guðfræðipróf, gerist
prestur hjá fslendmgum vestan
hafs, kemur heim aftur, verð-
ur um tug ára skólastjóri á Eið-
um og síðást fræðslumálastjóri
landsins. Og nú „seztur í helgan
stein“. Sá talsháttur getur hér
vel átt við að því leyti, að innan
veggja „stéinsins“, þar sem sr. ■
Jakob situr nú, ríkir kyrlátur
helgiblær og friður. En á hinn'
bóginn fer því fjarri, að í því
„helgisetri" sé hætt að hugsa
og starfa. Öðru nær. Þar starf
ar af aiefli síleitandi hugur, sí-
ung sáí; ljóssækinn andi, sem
þráir að 'varpa birtu inn á mann |
legar þroskaleiðir og hækka og
göfga sjónarmiðin. j
„Sáðmaður gekk út að sá....“ •
Jakob Kristinsson gekk ungur
út til þeirrar iðju, og þó ekki
fyrr eil hann hafði búið sig vel
úr garði, leitað og fundið hið
bezta sáðkorn. Hann skildi hlut
verk sáðmannsins, skyldur hans
og ábyrgðarstarf. Hann lagði
mikið á sig til þess að hafa gott j
að bjóða úr góðum sjóði, og hef
ir alla æfi eflt þann sjóð og
aukið, því að hann hefir yndi
af að velta fyrir sér margs kon-
ar ráðgátum dularfullra lög-
mála mannlegrar tilveru og
æðstu hugsjóna. Um þetta hefir
hann mikið rætt og ritað, bæði
fyrr og síðar. Og þótt ég sé ekki
dómbær um sumt af því efni,
leynist engum hin skarpa hugs
un og siiilldarlega framsetning
hvers þess efnis, er hann fjall-
ar urn. Og alveg nýverið hefir
sr. Jakob Kristinsson unnið
þrekvirki á þessum leiðum, sem
áreiðanlega mun verða honum
til verðugrar og varanlegrar
sæmdar. Á ég þar við þýðingu
hans á hinni stórmerku bók
franská heimspekingsins og
hugsuðarins Lecomte du Noúy,
sem hann hefir nefnt á íslenzku
Stefnumark mannkyns. Það er
meir en vafasamt, að nokkur
annar maður hefði lagt á sig
það óhemjú erfiði, sem það hlýt
ur að vera, að koma öllum slik-
um hugsunum, heimspeki og há
speki í íslenzkan búning. Og þar
eru sannarlega engar tötrum
klæddar hugsanaflækjur á boð-
stólum af þýðandans hálfu,
heldur kjarngott og magnþrung
ið íslenzkt mál, ljóst og lipurt.
Og þar úir og grúir af svo snilld
ærið umhugsunarefni. Það
og á vitorði þeirra, sem
er
tili
bónda í Myrkárdal í Hörgárdal.
Hún andaðist 26. maí 1940. Síð-
ari kona hans er Ingibjörg
Tryggvadóttir bónda á Hall-
dórsstöðum í Bárðardal.
Þess er ekki kostur i stuttri
blaðagrein að lýsa Jakobi Krist-
þekkja, hvílikur afburða ræðu-
j maður sr. Jakob er, bæði djú-
’ hygginn og málsnjall. Og svo
inssyni svo að fullnægjandi sé,
enda ekki tilgangurinn að fara
hér út í neina „sálkönnun", þó
að fróðlegt gæti verið. Sá, er
þessar línur ritar, vildi hins veg
:er mal hans jafnan þrungið i „ . . .
'.. , . iar freista þess að vekia athygli
difsspeki og siðferðilegn alvoru. I ....... B
I a þvi starfi afmælisbarnsins, er
| Og það hygg ég að væri nú, hann þekkir bezt, og segja í
mikill fengur að eiga slíkan stuttu máli frá kynnum sínum
i fyrirlesara handa einhverjum . af manninum, en þau hafa frá
upphafi og til þessa dags verið
hin ánægjulegustu, og aldrei
hefir þar borið skugga á. —
Það var Guðspekifélagi Is-
lands hið mesta happ, að séra
Jakob skyldi í upphafi veljast
til forustu þess, enda er enginn
vafi á því, að félagið á honum,
ásamt ýmsum öðrum ágætum
mönnum, að þakka það brautar
gengi, er því hlotnaðist þegar í
upphafi. Hann var og er
að mörgu leyti virðuleg-
ur og ágætur fulltrúi
þeirra hugsjóna, er félagið
heldur á lofti, og má nefna
ungmennahópnum, t.d. hinum
verðandi sáðmönnum, kenn-
araefnunum í Kennaraskólan-
um, til þess að freista þess að
dýpka lífsskilning þeirra, göfga
hugrirfar og hækka sjónarmið.
Ævistarf sr. Jakobs Kristins-
sonar er eigi þess eðlis að ár-
angur þess verði mséldur á vog-
arlega meitluðum setningum, að j jr né metin til fjár. En það hef
ætla má að þær verði að spak- ^ ir ant verið í anda þess boð-
mælum, sem lengi lifa, svo fram skapar, að mest sé um vert af
arlega að menn nenna að lesa ■ öllu að leitað sé fyrst guðsríkis
bókina með athygli, og öðru j 0g réttlætis þess, og þá muni
vísi lesin verður hún engum að' ailt annað veitast að auki — og
gagni. Og við slí.kan lestur kem! „guðsríkið er hið innra með
ur þeim oft í hug, sem takmark, yður“, að eflingu guðsneistans margt til Hann er prúSmenni
aðan skilning hefir á efnivið í sérhverri mannssál sé mestj hið mesta) hjartahlýr og við-
hennar, hvort meira afrek sé að
skrifa svona bók á sínu móður-
máli af hálærðum heimspek-
ingi og vísindamanni, eða koma
henni í þvílíkan búning ís-
um vert, að mannræktin, í þess! mótSgóður, svo að af ber, greind
orðs háleitustu merkingu, sé j ur maSur 0g gjorhugull. Vand-
í raun og sannleika undirstaða virkur er hann með afbrigðum,
alls velfarnaðar einstaklinga og. og það svo uijög^ aS stundum
heildar. Og það er í krafti þess j getur þag orðið dálítið á kostn-
lenzkrar tungu. Af þessu má anda, þeirrar lífsskoðunar, sem!
, að afkastanna. En ekki hygg ég
sja, að sr. Jakob hefir ekki set- menn eins og sr. Jakob Krist- þo> að þar sé mikill skaði skeð.
ið iðjulaus hin siðustu ár. Og insson ' '
þ.ó að allir, sem til þekkja, viti
og viðurkenni hvílíkur ágætis-
maður hann var við skólastjórn
og kennslu, og hversu viturlega
og virðulega hann hélt á valdi
sínu sem fræðslumálastjóri, og
hve farsællega hann stýrði því
embætti, þá kann svo að fara,
að framtíðin eigi ekki sízt að
þakka honum það, að hann
kom slíkri bók, sem Stefnumark
mannkyns er, á íslenzkt mál.
Því að varla er það hugsanlegt,
að nokkur sá, sem les slíka bók
vel og hugsar um efni hennar
vitkist ekki eitthvað á lestrinum
og verði andlegar sinnaðri á eft
ir, en það er einmitt „stefnu-
mark“ höfundarins og þýðand-
ans að svo verði. Og á þann hátt
má vera, að sr. Jakob Kristins-
son eignist fjölmarga „nemend-
ur“ á komandi tíð. Og þess vildi
ég óska, honum og þjóð minni,
af heilum hug.
Fyrir nálega þremur áratug-
um flutti sr. Jakob Kristinsson
ræðu á samkomu kennara. Efni
hennar var frásaga af leitandi
mannveru, fremur lítilsigldri að
vísu, en sem átti þó leitarþrána
í brjósti sínu og var alla æfi í
leit. Fyrst að „stúlkunni sinni“,
þar næst að margs konar verald
ar-gæðum, og síðast að „lykl-
um himnaríkis". Svo snilldar-
lega var þetta framsett og svo
viturlega og skáldlega á efn-
inu tekið, að ræða þessi hefir
mér aldrei úr minni liðið.
Og hún hefir oft orðið mér
vinna sín ómetanlegu ur> þvi að hetri er vandvirkni
störf, sem ekki verða mæld eða . en vinnuhraði Og víst er um
vegin til verðlauna, en sem eru ' það> að þegar Jakob stjornaðl
máske miklu mest virði þi'átt. Guaspckiféiaginn, voru áhrif
fyrir Það-' hans valdug og sterk, þ'ó að
Sr. Jakob Kristinsson er tví- , hann Væri maður kyrrlátur og
kvæntur. Fyrri konu sína, Helgu . hetði sig ekki mikið meira í
Jónsdóttur, missti hann fyrir 10 frammi en ýmsir aðrh. Hygg ég,
árum, hina ágætustu konu. Síð . að ekki sé ofmæltj að Jakob
ari kona hans, Ingibjörg hafi stundum gert meira gagn
Tryggvadóttir, er einnig ágæt með einum fyrirlestri en sumir
kona og honum ómetanlegur aðrir með tíu> og er þetta ekki
lífsförunautur á efri árum. Hef sagt til þess að Varpa skugga á
ir hann að þessu leyti, sem öðru neinn> er hér a hlut að máli. En
verið hamingjumaður. | margt ber til, að þessu var þann
Þetta er ekki ævisaga, heldur ig hattað. jakob hugsar vand-
aðeins afmælisávarp úr hópi! lega bvert það mál, er hann
gamalla vina og félaga. Því að flytUr, leggur sál sína í það, og
við, sem lengi höfum þekkt sr. j er venjulega fundvís á kjarna
Jakob Kristinsson, og að nokkru
átt hann að samherja og sam-
verkamanni, dáum hinn lífs-
vitra og göfuga drengskapar-
mann, þökkum honum af heil-
þess. Hann hefir ágætt vald á
íslenzkri tungu, hlýlega rödd,
sem þó er oft gædd miklum á-
herzluþunga, og er ræða hans
vepjulega ekki siður geðvirk en
um hug, hyllum hann í dag, og bugvirk. Nær hann því oft til
Æsingúr Þjóðviljamanna er
svo mikill, að þeir sjá ekki,
að með þessu styrkja þeir
mest mál Benjamíns, því aö
þetta er háttalag þeirra, sem
ekki geta varið sig með rök-
um, og grípa því til persónu-
legra svívirðinga í staöinn.
Illyrði og svívirðingar
Þjóðviljans skaða því ekki
Benjamín. Þau eru þvert á
móti sönnun þess, að hann
hefir farið með rétt mál. Þau
sýna og sanna, að talsmenn
Rússa hér geta ekki hnekkt
röksemdum og ályktunum
hans.
Fyrir íslenzku þjóðina alla
eru þau svo hin eftirtektar-
verðustu og lærdómsríkustu
vegna þess, að þau sýna og
sanna, hvað forsprökkum ís-
lenzkra kommúnista er dýr-
mætast og heilagast af öllu.
Þeir taka því sæmilega
mannalega, þegar óhróðri
þeirra um íslenzk málefni er
hnekkt. Hinsvegar ætla þeir
alveg vitlausir að verða og
missa alla stjórn á skapsmun
um sínum, þegar lof þeiyra
um ástandið í Sovétríkjunum
er afhjúpað. Sterkari sönnun
er ekki hægt að fá fyrir því,
að það er þjónusta við vald-
hafana í Moskvu, sem er
þeim fyrir öllu og þeir setja
hærra en nokkuð annað.
biðjum honum mikillar bless-
unar.
Snorri Sigfússon.
í dag er séra Jakob Krist-
insson, fyrrverandi fræðslu-
málastjóri, sjötugur að aldri.
Hann er fæddur 13. maí 1882 í
Syðri-Dalsgörðum í Eyjafirði.
Foreldrar hans voru þau Krist-
inn, bóndi á Hrísum í Eyjafirði
Ketilsson og kona hans Salóme
Hólmfríður Pálsdóttir frá Há-
nefsstöðum í Svarfaðardal.
Jakob lauk stúdentsprófi í
júní 1911 og guðfræðiprófi við
Háskóla íslands 15. júní 1914
með 1. einkunn. Vígður 26. júní
1914 til prestsþjónustu í Quill-
Lake, Vatna, Sólheima og Foam
Lakesóknum i Saskatchewan í
hjartna áheyrenda sinna, og
munu flestir vera ofurlítið betri
menn að máli hans loknu, eins
og þeir munu fáir vera, er ekki
fari heldur betri menn og glað-
ari af fundi hans. — Frá vissu
sjónarmiði má segja, að það
hafi verið skaði, að hann helg-
aði sig ekki algjörlega þjónustu
kirkjunnar, jafn góður kenni-
maður og hann er; en ég hygg
þó, að kénnimennska hans und-
ir merki Guðspekinnar hafi á-
reiðanlega jafngilt prestsstarfi
og raunar miklu meira, því að
Guðspekin fullnægir fleiri þrám
og þörfum mannsálarinnar en
trúarbrögðin, að þeim annars
ólöstuðum. Sjálfur mun hann og
telja, að hann hefði ekki vaxið
á öðru meira í andlegum skiln-
Kanada og gegndi þeirri þjón- ! ingi en að ganga Guðspekinni á
ustu til 1919, en hvarf þá aftur hönd og tileinka sér hana.
til íslands. Var forseti Guðspeki
félags íslands 1920—1928 og átti
heima í Reykjavík, í aðalstöðv
um félagsins þar. Settur skóla-
stjóri við Alþýðuskólann á Eið-'
um 28. apríl 1928 frá 1. maí s.
á. og skipaður 4. ágúst 1931.
Fék lausn frá skólastjórastörf-
um 14. júní 1948 frá 1. okt. s.á.
Skipaður fræðslumálastjóri 14.
janúar 1939 frá 1. febrúar s.á.
og gegndi því starfi til 1. ágúst
1944. Dvelur nú í Reykjavík.
Jakob er tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Helga Jónsdóttir
Það, sem mér hefir alltaf fund
izt einkenna séra Jakob Krist-
insson mest, er hjartahlýja og
mikil prúðmennska. En þeir,
er gerzt mega um það vita,
segja þó, að það, sem ríkast sé
í eðli hans, sé sannleikshollusta.
Víst er um það, að vamm sitt
vill hann ekki vita í neinu, og
aldrei hefði hann gengið Guð-
spekinni á hönd, ef hann hefði
ekki þráð mieri og dýpri skiln-
ing og þekkingu á lögmálum til
verunnar, meiri sannleika, en
(Framhald á 6. síðu.)