Tíminn - 17.05.1952, Blaðsíða 5

110. blað.
TÍMINN, laugardaginn 17. maí 1952.
Ltmgurtl. 17. titaí
Afskipti flokkanna
af forsetakjörinu
ERLENT YFIRLIT:
Forsetakjörið í Bandaríkjunum
Eins «í* nú Iiorfir. eru verulegar líkur til
þcss a® Taft verði forsetaefni republikana
Vaxandi-fithygli beinist nú að
undirbúningi forsetakosning-
anna í Bandaríkjunum. Kosn-
Sá áróður hefir verið tekin ingar fulltrúa á flokksþingin, er
- | akveða frambjoðendurnar, eru
uPP i Alþýðublaðmu að mið-lað verða langt komnar> og má
stjormr Framsoknarflokksins j nokkuð ráða af þeim> hvernig
og Sjálfstæðisflokksms séu . fara muni. Enn er þeim þó ekki
með stuðningi sínum við séra
Bajnra Jnsson sem forseta-
efni að beita kjósendur ein-
hverri voðalegri kúgun og
valdboði. Alþýðublaðið hróp-
ar látlaust um flokksvaldið og
skorar á menn að láta það nú
ekki beygja sig.
Þegar þessi mál eru skoðuö
betur niður í kjölinn, er
trauðla hsegt að nefna dæmi
um öllju meiri láita,læti og
hræsni en umrædd skrif Al-
þýðublaðsins.
Meðan viðræðurnar um
forsetakjörið voru á undirbún
ingsstigi, var stjórn Alþýðu-
flokksins eina flokksstjórnin,
er batt sig við einn mann sem
forsetaefni og neitaði að
hlusta á nokkrar aðrar tillög
ur. Þó er vafalaust víst, að
meginþorrinn af kj ósendum
svo langt komið, að hægt sé
nokkuð að fullyrða um endan-
leg' úrslit.
Þann 8. þ.m., en síðan hafa
fáir nýir fúlltrúar verið kjörn-
Ir. stóðu ' fulltrúakosningarnar
forseti, ef hann hreppir það
sæti, þar sem flokksmenn hans
á þingi séu yfirleitt á önd-
verðum meið við hann í utan-
ríkismálum. Taft myndi verða
áhrifamestji lúiðtogi republik-
ana í þinginu. Æskilegast
myndi verða fyrir Eisenhower,
að demokratar héldu áfram
þingmeirihluta sínum, en venj
an er sú, að flokkurinn, sem
fær forsetann kjörinn, fái einn
ig meirihlutann á þinginu. í
sambandi
Stevenson.
höfðingi
Þegar þjóðhöfðingjaem-
bættið var flutt inn í landið,
var það áhyggjuefni margra,
að erfiðlega myndi ganga að
sníða því það form, sem
hæfði hérlendum aðstæðum.
Hér er um svipað embætti að
ræða og konungsembætti, þar
sem slíkir stjórnarhættir eru
enn í gildi. í sambandi við
slík embætti hafa í viðkom-
andi löndum skapast ýmiskon
ar tildur og yfirborðs-
mennska, sem byggist þar á
aldagömlum venjum og hefð.
hjá republíkönum þannig, að, kosnir allir fulltrúadeildar- !
búið var .að kjósa 791 fulltrúa mennirnir og þriðjungur öld-1
af 1206 álls og skiptust þeir ungadeildarmannanna.
þannig milli forsetaefnanna:
Fæst Stevenson til fram-
Taft ....v................ 332 þoðs ag lokum?
Eisenhower ............... 286 j jjjá demokrötum ríkir full-
Stassen ...,1.............. 23 komin ringulreið síðan Trunym
Warren ...-;................ 6 og stevenson ríkisstjóri drógu
Mac Arthup ................. 2 ^ sig j hlé. Stevenson er senni-
Oháðir .. £............... 142 (iega það forsetaefni flokksins,
. i er mest fylgi myndi hljóta.
lega geta ráðtð mestu um val- íslendingar eru hins vegar ó-
ið. Ekki er talið ósennilegt, að vanir slíku og munu ekki
við forsetakjörið er. hún fallist á framboð Kefauv- J óska eftir að innleiða þessa
lhr fulltruadeildar- ! ers. ef Eisenhower verður fram siði hér> gú hætta var og er
hins vegar yfirvofandi, að
teprulegum forseta geti dott-
ið í hug að auka veg embætt-
is síns á þennan hátt.
ers, ef Eisenhower verður fram
bjóðandi demokrata, því að
demokratar munu þá gera sér
takmarkaðar sigurvonir. Undir
þeim kringumstæðum kann
flokksstjórnin að telja rétt að
lofa Kefauver að sýna sig.
Af einstökum forsetaefnum
mun Russel öldungadeildarmað
ur sennilega hafa flesta full-
trúa á bak við sig, er á flokks-
þingið kemur, því að fulltrúar
suðurríkjanna munu
Til þess að fá hreinan meiri j Hann er vinsæll meðal hinna
hluta, þarf 604 fulltrúa. | gömlu fylgismanna Roosevelts, styðja hann. Hins vegar er ó
Hjá demókrötum var á sama J enda einn af þeim, og er einn- | sennilegt, að norðurrikj amenn
tíma búið að kjósa 559 full- j ig aiivel séður af demokrötum fallist á hann, þótt hann njóti
trúa af 1230. alls og skiptust þeir j suðurríkjunum, er neita að mikils álits og sé yfirleitt frjáls
þannig Tnillj forsetaefna:
styðja Truman. Framkoma lyndur. Aftur á móti gæti vel
Stevensons er líka þannig, að orðið samkomulag um hann
Kefauver ................ 104 hann þykir líklegur til að ná sem varaforsetaefni, ef Steven-
Alþýðuflokksins hefðu vel get | Harriman ............. 93 hyui kjósenda. Má i þessu sam son væri forsetaefni. Það styð-
að hugsað sér fleiri menn sem | Russel ................. 41 bandi geta þess, að nýlega ur m.a. að slíku samkomulagi,
forsetaefni og unnið það til
samkomulags að styðja eitt-
hvert þeirra. Flokkstjórn Al-
þýðuflokksins beitti hinsveg-
ar valdi sínu til að loka öllum
slikum leiðum og hindraöi
með því, að samkomulag gæti
náðst.
Flokkstj órn Alþýðuflokksins
lét sér það ekki heldur nægja
að beita eigin valdi, heldur
reyndi að fá aðrar flokkstjórn
ir til að beita valdi sínu á
sama hátt. í grein, sem Ólafur
Thors skriíar í Mbl. i gær, er
þaö nákvæmlega rakið, hve
kappsamlega hafi verið unnið
að því að fá flokksstjórn Sjálf
stæðisflokksins til þess að
styðj a Ásgeir Ásgeirsson og
sameina þannig flokksvald A1
þýðuflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins til þess að vinna að
kosningu hans.
Þegar það svo mistókst aö
fá flokksvald Sjálfstæðis-
flokksins til þess að styðja Ás
geir Ásgeirsson, greip flokks-
stjórn Alþýðuflokksins það til
ráðs að ákveða framboð Ás-
geirs Ásgeirssonar áður en
hinir flokkarnir höfðu tekið
nokkrar ákvarðanir. Þannig
átti að ógna þeim með ósam-
Kerr .....'............ 33 héldu demokratar mikla veizlu að Stevenson og Russel eru
Humphrey ............... 23 j New York, þar sem allir þeir \ frændur og eru góðir kunningj
Stevenson .............. 15 menn, er gefið höfðu kost á sér ar. Framboð þeirra yrði mjög
Truman ..................... 12 til framboðs fy.íir flokkinn,
Aðrir ...................... 52 háldu ræður. Auk þess talaði
Oháðir ..................... 185 stevenson, sem lýsti yfir því, að
_' hann væri ekki forsetaefni, en
Til þess að fá hreinan meiri samt hlaut hann langbeztar
hluta hjá demokrötum, þarf undirtektir allra ræðumanna,
616 atkvæði. J enda sá, sem flutti skemmtileg-
I ustu og áhrifamestu ræðuna.
Taft og Eisenhower. j Þrátt fyrir öll tilmæli flokks-
Eins og nú horfir hjá repu- bræðra sinna hingað til, hefir
(Framhald á 6. síðu.)
Raddir nábúanna
I»að er einn af kostum séra
Bjarna Jónssonar sem for-
setaefnis, að engin hætta er
á því, að hann muni reyna að
gera neitt tildur úr forseta-
yfirleitt embættinu. Hann er flestum
líklegri til þess að verða lát-
laus og alþýðlegur þjóðhöfð-
ingi. Hann hefir manna mesta
reynslu í því að umgangast
háa og lága og hefir gert það
með þeirri háttvísi og lát-
leysi, að orð fer af. Hann
myndi kunna vel að taka á
móti tignum mönnum, en þó
halda þeirri látlausu og al-
þýölegu framkomu, sem unn-
ið hefir honum óskiptar vin-
sældir allra þeirra, er hafa
kynnzt honum persónulega.
Mbl. svarar í gær þeim full
yrðingum Alþýðublaðsins, að
^ stjórnmálaflokkarnir séu að
blikönum, eru sigurhorfur Tafts Stevenson neitað að gefa kost1 ”fe?rraj( f°rsetakjörið í flokks
taldar verulegar. Hann er tal- á sér og segist ekki ætla sér Mhl spp',r
inn líklegri til þess að fá meira hærra en að vera ríkisstjóri á
af þeim fulltrúum, sem eftir er fram. Samt er það þó ekki talið
að kjósa en. Eisenhower og verð útilokað, að hann gefi kost á
ur því að líkindum fylgismesta sér, ef Taft verður valinn for-
forsetaefnið, er á flokksþingið setaefni republikana, en flokks-
kemur. Hihs vegar er ekki lík- þing demokrata verður haldið
legt, að hann hafi hreinan ’ nokkru síðar en flokksþing repu
meirihluta. Það verða því ó- , blikana. Hins vegar er talið úti
háðu fulltrúarnir, er ráða úr- ! lokað, að hann gefi kost á sér,
slitunum á flokksþinginu. Á ef republikanir tefla Eisenhow-
þessu stigF er erfitt að segja er fram. Sennilegast er þá að
um, hvernig þeir snúast. { annað hvort Harrimann eða
Aðstaða „Tafts hefir mjög Kefauver öldungadeildarmaður
styrkzt við.það, að Truman og verði valinn.
Stevenson ríkisstj. hafa dregið j
sig í hlé sem forsetaefni demo- ! Kefauver.
krata, en þeir hafa verið tald- j Kefauver hefir undanfarið
ir sigurvsenlegastír af demo- haft allmildð fylgi við prófkosn
krötum. Sénnilega kemur það ingar, en óvíst er hvort það end
til að ráðá mestu á flokksþingi ist honum fram á flokksþingið,
republikana, hverjar sigurhorf- ! en oft hefir það reynzt ósigur-
ur demokrata verða þá taldar. J vænlegt við prófkjörin að vinna
Ef þær verða taldar slæmar, í fyrsiu lotu. Sú var t.d. reynsla
komulagi, ef þeir féllust ekkijverður Taft sennilega fyrir val Stassens 1948, en hann vann þá
á stuðning við Asgeir og til
viðbótar átti svo að nota fjöl
skyldu- og kunningsskapar-
tengsl til þess að stuðla að
þeirri niðurstöðu.
Það er því óhætt að full-
yrða, að ekki hefir í sam-
-bandi við framboð neins
forsetaefnis verið beitt eins
blygðunarlausu flokksvaldi,
klíkuskap og neðanjarðarstarf
semi og í sambandi við fram
boð Ásgeirs Ásgeirssonar. Hjá
því verður ekki komist að
segja þetta vegna hins sífelda
áróðurs stuðningsmanna
hans, að aðrir beiti flokks-
valdi.
Um framboð séra Bjarna
Jónssonar er það hinsvegar
að segja, að hann sóttist ekki
eftir framboði með neinu of-
urkappi og setti ekki neinar
flokksvélar í gang. Hann
inu, því að flokksstjórnin kýs fyrstu prófkjörin og horfði
hann heldúr. Séu sigurhorfur mjög glæsilega hjá honum um
demokrata taldar góðar, mun skeið, en hins vegar snerist
flokksstjórnin sennilega neyð- straumurinn á móti honum, er
ast til þess að fallast á Eisen-' nálgaðist flokksþingið og beið
hower, þar sem hann er væn-
legastur til að afla flokknum
fylgis undir þeim kringumstæð
um.
Nokkuð er á það bent í amer-
ískum blöðum, að Eisenhower
muni hljóta erfiða aðstöðu sem
hann fullbominn ósigur að lok
um.
Eins og nú standa sakir, er
flokksstjórnin andvíg Kefauver.
Þar sem flestir fulltrúarnir
verða óháðir, þegar á flokks-
þingið kemur, mun hún senni-
þar sem þeir treystu honum
til réttsýni og hlutleysis í for
setaembættinu og töldu hann
vænlegastan til þess að geta
orðið einirigarmerki.
Þessir flokkar stóðu ekki
heldur.að framboðinu vegna
þess, að þeir hefðu í hyggju
að beita kjósendur neinu of-
urvaldi eöa þvingunum, held
ur einfaldlega af þeirri á-
gaf ekki kost á sér fyrr en eft^-stæðu, að þeir töldu það
ir, að tveir stæi'stu stjórn-
málaflokkarnir höfuð eindreg
ið skorað á hann að gera það,
skyldu sína við flokksmenn
sína og þjóðina að benda á
forsetaefni, sem hægt væri að
treysta og hægt væri að sam
einast um, ef þjóðin vill á-
fram láta forsetann vera slíkt
einingarmerki og stjórnar-
skipunin gerir ráð fyrir. Það
er svo kjósendanna að segja
til um það, hvort þeir vilja
slíka einingu eða ekki. Það er
nú hlutverk þeirra að velja á
milli leiðsagnar flokksins, er
rauf eininguna, og þeirra
flokka, sem reyna að bæta það
óhapp og vinna að því að
skapa einingu um næsta for
seta íslands.
viðjar“. Mbl. segir
„Kratablaðið heldur því
fram, að Sjálfstæðisflokkur-
inn og Framsóknarflokurinn
séu með stuðningi sínum við
framboð séra Bjarna Jónsson
ar, að „reyra forsetakjörið í
flokksviðjar“.
Það er rétt, að menn beri
þessa staðhæfingu saman við
allan aðdraganda framboða til
forsetakjörs.
Það hefir frá upphafi verið
skoðun Sjálfstæðisflokksins að
æskilegt væri að sem víðtæk-
ast samkomulag næðist um
framboð næsta forseta. Á
grundvelli þeirrar skoðunar
hafa lýðræðisflokkarnir freist
að þess mánuðum saman, að
ná samkomulagi um sameig-
inlegan frambjóðanda.
Af hálfu Framsóknarflokks
ins og Sjálfstæðisflokksins
hafa ýmsir menn verið til-
nefndir, sem staðið hafa utan
og ofan við hina hörðu og ó-
vægilegu dægurbaráttu stjórn
málanna.
En Alþýðuflokkurinn hefir
aldrei tekið annað í mál en
stuðning við einn af þing-
mönnum sínum. Þessum
minnsta flokki þjóðarinnar
hefir ekki komið til hugar að
benda á neinn mann líklegri
til þess að vera einingartákn
þessarar sundurþykku smá-
þjóðar en einn þeirra manna,
sem staðið hefir í fremstu víg
línu í dægurbaráttunni s. 1.
20 ár.
Alþýðuflokkurinn hefir með
öðrum orðum aðeins séð eina
leið í þessu máli: Framboð
eins af baráttumönnum flokks
síns.“
Það ferst því engum síður
en stuðningsflokki Ásgeirs Ás
geirssonar að vera að tala um
um flokksvald og flokksviðjar.
Hann beitti einmitt flokks-
valdi sínu til að hindra það,
að samkomulag næðist um for
setakjörið.
íslenzka þjóðhöfðingjaem-
bættið er enn ungt og lítt
mótað. Það hefir ekki lítil á-
hrif á mótun þess, hver eft-
irmaður Sveins Björnssonar
verður. Það getur ráðið úr-
slitunum um það, hvort það
verður gert að tildursstöðu
eða verður sniðið alþýðlegt
form. Séra Bjarni myndi á-
reiðanlega forðast tildrið. —
Hann myndi aldrei hafa til
sýnis skrautmyndir af sér í
búðargluggum og á gatna-
mótum, vafðar í silkislæður.
Slíkt yfirlæti er honum fjarri
skapi. Með því að gera séra
Bjarna Jónsson að forseta,
eignast þjóðin yfirlætislaus-
an og alþýðlegan þjóðhöfð-
ingja.
*
Arás á Hæstarétt
Þjóðviljinn heldur uppi
furðulegum árásum á Hæsta-
rétt þessa dagana í tilefni af
dómum hans um óeirðamálið
jfrá 30. marz 1949. Hér skal
ekki lagt mat á réttmæti
þessara dóma, enda má vafa-
laust deila um þá. Þar getur
sitt sýnzt hverjum um máls-
atvik og málsbætur. Hitt er
jafn ósæmilegt að ætla Hæsta
rétti það, að hann hafi kveð-
ið upp dóm sinn eftir óskum
eða fyrirmælum óviðkomandi
manna. Slíkt er áreiðanlega
fjarri öllu lagi. Þjóðviljinn
bætir ekki málstað sinn og
skjólstæðinga sinna með slík
um árásum á æðsta dómstól
þjóðarinnar.
Við því er vitanlega ekk-
ert að segja, þótt deilt sé á
úrskurði Hæstaréttar, ef það
er gert með rökum og hátt-
vísi. Slík gagnrýni getur.þvert
á móti, verið heppileg. Skrif
Þjóðviljans eru allt annarar
tegundar og eru fyrir neðan
allt velsæmi.