Tíminn - 27.05.1952, Blaðsíða 5

117. blað.
TÍMINN, þriðjudagiiin 27. maí 1952.
S.
I»riðjud. 27. nuií
*
Menningartengsl Is-
lands og Danmerkur
Eins og kunnugt er, dvelur
hér um þessar mundir leik-
ílokkur frá konunglega leik-
húsinu í Kaupmannahöfn og
heldur sýningar í Þjóðleikhús
inu á einu af þekktari leik-
ritum Holbergs. í leikflokki
þessum eru margir af þekkt-
ustu leikurum Dana.
Það er óþarft að taka það
fram að koma og sýningar
þessa leikflokks eru merkur
atburður í sögu hérlendrar
leiklistar. Danir hafa um
langt skeið staðið framar-
lega í leikiistinni og það er
því skemmtilegt og fróðlegt
fyrir þá, sem ekki hafa átt
þess kost áður, að kynnast
nokkrum beztu starfskröftum
þeirra á leiksviðinu.
ERLENT YFIRLIT:
Estes Kefauver
Verður hann framhjóðandt demokrata í
forsetakosningunum í hanst?
Um nœstu mánaðamót fara þá að halda ekki lengur áfram
fram í Bandaríkjunum seinustu á þeirri braut. Hann hóf þá
prófkjörirr um forsetaefnin. Þau laganám við Yaleháskólann og
fara franí'í Kaliforníu og Suður lauk prófi þaðan 1927.
Dakota í sambandi við kosningu ! Kefauver telur sig hafa haft
fulltrúa á' flokksþingin, er end- mikið gagn af íþróttaiðkunum
anlega ákveða framboðið. sínum áður fyrr. Hann er með
Nokkur fylki munu velja full- afbrigðum hraustur og þrekmik
trúa sina síðar, en án þess að ill. Það hefir komið sér vel fyrir
prófkjör ' fari fram. Þeir hann að undanförnu, því að
verða tiínefndir af ráðamönn- segja má, að hann hafi ferðast
um flokkánna í hlutaðeigandi látlaust marga undanfarna
fylkjum. Kosningu fulltrúanna mánuði og aldrei gefið sér
er annars mjög langt komið. { minnsta tóm til hvíldar. Þó hef-
Það er nú ljóst orðið, að Taft ir hann ekki látið neitt á sjá.
og Eisenhower munu heyja að- |
aleinvígið á flokksþingi repu- Nancy kemur tii sögunnar.
blikana, Eins og nú horfir, mun J Að laganáminu loknu hóf
Friðheigi þjóð-
höfðingja
Sá misskilningur virðist
vera til hér á landi, að
ekki megi ræða um störf eða
persónu þjóðhöfðingjans, því
j að hann eigi að vera friðhelg
ur. Það sé alveg sama hvernig
hann komi fram eða hvað
(hann aðhafist. Hann eigi að
vexa hafin yfir alla gagrýni.
Slíkur hugsunarháttur fyr-
ir finnst sennilega ó-
víða annarsstaðar. Þar sem
konungsvaldið er einna rót-
I grónast, eins og t. d. á Norður
löndum og í Bretlandi er ekki
I hlífst við að gagnrýna störf
lega við mörg þúsuv--u iuavma. þjóðhöfðingjans, ef þess þyk-
Árangurinn varð sá, að hann ir þurfa. Minnstu munaði t.
sigraði glæsilega við prófkjörið. d. fyrir 30 árum, að Danir
Á Þmgi hefir heldur lítið bor- 1 steyptu Kristjáni X. úr stóii
ið á Kefauver. Hann er ekki
KEFAUVER
senniiega hvor um sig fá nokk- Kefauver málflutningsstörf í
uð á sjö.tta hundrað atkvæða Chatanooga i Tennessee. Hann mjki iwLXnaðu al ar <úald 1 Vegna þeSS’ að hann skiPaði
strax í fyrstu umferðinm, en þótti í fyrstu ekki snjall mál- j Meðal þingmanna hefir utanÞmgsstjórn. Fyrir rúm-
604 atkvæöi þarf til þess að flutningsmaður, en fékk hins h ’ kki unnls sx_ Vprnlpcr„r um 15 árum hófu brezku blöð
verða útnéfndur. Svo mikxð at- (vegar fljótt orð á sig fyrir það,1 Vjnsældil. er yiðurkennt ”að in að gagm’ýna Bretakonung
kvæðamagn er hvorugur þeirra að hann væri óvenjulega lag- hann sé allgógur starfsmaðúr í í sambandi við einkamál hans
hklegur tii að fa x fyrstu umferð inn vlð að koma fram malum nefndum Annars hefir Kefauv. 0g leiddi það tii þess, að hann
mm. í>að yeröa þvi hirnr onaou og vinna mal, þvi að framkoma rtl< - „„„nrvrxt . . ,, .
ráða atiir„r“Ui!t.re gersl **°*\»°& A‘4
honum velviljaða.
þar sem hann ber fram tillög-
Hjá demokrötum ríkir enn j Arið 1934 varð örlagaár í sögu ^um hrevttaaaTá behíí konu“s 81,1,1 fra völdutn V«S“»
í raun og veru er hér þó fullkoipin óvissa um það, hvern j Kefauvers. Þá kynntist hann j ^ bingi hefir Kefauver yfir-! Þess> að hann hafði tekið ör-
ig baráttan verður á flokks skozkri stúlku, Nancy Piggott „ .t'L eindremð fvleiandi la?aríkar ákvarðanir, án sam
þingi þeirra. Tvö sigurvænleg- (að nafni, er var í heimsókn hjá j stefnu þeirra Roosevelts og Tru ! ráðs við þingið og stjórn þess.
^ frænku^innj_ Nancy vai oven.iu j mans> bæði j ilinanlands- 0g ut Fyrir- fáum vikum gerðu jafn
■ > gremd,1 anlandsmálum. Þó hefir hann aðarmenn í belgíská þinginu
ir hafa-hins vegar gefið kost á Paðir hennar hafði fluttfS •
sér, en enginn samt sótt það af Bandaríkjunum til Glasgow og J 5°f S fvlgt Snu 3ur-'Þ f oröun hms nyja kon
neinu kappi, nema Kefauver : gerzt þar skipaverkfræðingur. I rBmínna en hins veear talið UngS a° mæta ekkl sja,fur Vlð
öldungadéildarmaður. Hann hef, Þau Kefauver og Nancy felldu j "rfamær..m„ns „ans„ nf laa t : útíór Georgs Bretakonungs.
ir tekið-þátt í öllum profkjor- , strax hugi saman og giftu sig ? - g k verði bessum Jj’ I Þannig mætti lengi telja. í
unum og alls staðar borið hærri j Skotlandi ári síðar. Eftir gift-j f ; áföneum í utanríkis ölliim lýðræðislöndum er það
hlut, nema í Flonda, þar sem, inguna tók Kefauver að láta málum hefir hann að því leyti orðin úrelt kenning, að þjóð-
hann tapaðx fýnr Kussel old-! meira a ser iDera opinberlega og . gengið lengfa en Truman, að höfðinginn sé alveg friðhelg-
m!f„i »18 »ar SS 5 Syjgjfi'-; «_h.“" “«*
izt. Reynslan at h.»r oft te« virtan Þát« } I SnTshaf* Wáíann. ^Æsart "£>'
bendxr þanmg til, að Kefauvei j kosnnigaundirbumngx hans. I , AHnnishafsbandalasið af °a s-,altsagt aö sllK &aSnryni
gæti orðið vinsælt forsetaefni. j vetur hefir hún ferðast mikið 1 hJ^\ Atlantöhaísb gí) aí. se byggð á rökum og sé gerð
Enn sem komið er beitir þó j með honum og stundum hefir j j með háttvísi.
flokksstjórnin sér á móti hon-|hun ferðast ein og rekið kosn" ! coauleaar yfírhevrslur Það er því leiðinlegt að sjá
um og hun mun raða mestu um , ingaáróður fyrir mann sinn og , f. s J J f heirri lirpitn ir»nninni hnirt
vera ekki einskorðaður um val frambjóðandans. Vel má þó ’ 0rðið vel ágengt. Hún hefir góða I Vlnsældir Þær, sem Kefauv- Þeirri ureltu kenmngu hald-
man og Stevenson, hafa neit-; lega glæsileg stúlka,
að að gefa- kost á sér. Ýmsir aðr skemmtileg og framtakssöm. i
um miklu meira en leiklistar-
legan atburð að ræða. Koma
hins danska leikflokks eru
ein af mörgum sönnunum
þess, að menningartengsl ís-
lands og Danmerkur hafa
ekki rofnað, þótt hin stjórn-
arfarslegu tengsl hafi verið
slitin.
Um langt skeið voru helztu
menningartengsl íslands við
umheiminn fyrst og fremst
bundin við Danmörku. Þang-
að sóttu þeir íslendingar, sem
utan fóru, menntun sína og
fræöslu. Þetta hafði vitanlega
ýrnsa galla, því að bezt er að
geta haft sem víðast yfirlit og
of. Að þvi leytinu var þetta j vera, að hún verði að sætta sig
hinsvegar styrkur, að Danir við útnefningu hans, ef hún
hafa verið og eru mikil menn getur ekki bent á annan sigur-
ingarþjóð og af þeim hefir. væniegri.
því mátt margt gott og gagn- I ... „ ...
legt læra. Þegar á allt er litið,Mlkl11 lþIotta^Jfpui;
hafa menningartengslin við
Carey Estes Kefauver verður
_ .. , . 49 ára gamall 26. júlí í sumar og
Danmorku verið Islendingum ■ er því yngsti maðurinn af þeim>
á margan hátt til styrktar.1 sem gefið hafa kost á sér tu
Þótt margt misjafnt megi' forsetafrámboðs fyrir aðal-
segja um stjórnarfarsleg og' flokkaná að þessu smni. Hinir
efnahagsleg samskipti Dana' eru allii’ komnir nokkuð á sex-
og íslendinga fyrr á tímum, tugs- eða sjötugsaldur.
Kefauver er fæddur í smábæ
í Tennessee, Madisonville að i
framkomu, kemur vel fyrir sig
er hefir unnið sér, rekja ið fram hér á landi, að þjóð-
orði og h’efir unnið sér hylli! 1r*tur tu Þess- f 1950 var hann höfðinginn eigi ekki aðeins
kvenþjóðarinnar fyrir það að kjonrm formaður þmgnefndar, að vera alveg friðhelgur, held
(Framhald a 6. siðu). | ur eigi forsetaefnin að vera
j það einnig. Það megi ekki
! tala um kosti þeirra eða galla,
jverðleika eða óverðleika, eða
í Mbl. á sunnudaginn er. hver sé tilgangurinn með
rætt um forsetaframboð Al- j framboði þeirra. Þetta séu
vera talin ein bezt klædda kona
Bandaríkjanna, en kjóla sína
saumar hún sjálf. Flestum kem
ur saman um, að Kefauver eigi
gengi sitt konu sinni að veru-
legu leyti að þakka.
Þótt Nancy komi mikið fram
Raddir nábúanna
' nafni, en þar rak faðir hans; Þingstörf Kefauvers.
járnvöruverzlun jafnframt því, j Árið 1938 reyndi Kefauver að
sem hann gegndi bæjarstjóra-j ná kosningu tíl fylkisþings í
starfi’nu úm nokkurt skeið. Eft-
ir að liafa lokið tilskildri skóla-
göngu, ;Kóf Kefauver nám við
ber íslendingum að meta og'
viðurkenna það menningar-
lega gildi, er fylgt hefir sam-
búðinni við Dani.
Þegar stjórnarfarlegt sam-
band milli íslands og Dan-
merkur var endanlega rofið í
lok seinustu heimsstyrjaldar,
öttuðust ýmsir, að það myndi
verða til að kæla sambúð þess
ara ríkja í framtíðinni. Leið-
irnar myndu ekki aðeins
skilja stjórnarfarslega, held-
ur líka menningarlega. Sú hef
ir hinsvegar ekki orðið raun-
in, sem betur fer. íslenzkir
námsmenn hafa haldið áfram
í engu minna mæli en áður
að afla sér menntunar í Dan-
mörku í margvíslegum efnum,
íslenzkir listamenn hafa afl- norræil þjóð. Að vísu getur
að sér þar frama og virðingar okkur gfeint á við hinar nor
eins og áöur, og danskir lista! rænu frændur um sitthvað og
menn og menningarfrömuðir j ólík afsfaða getur valdið því,
hafa sótt okkur heim. Að vísu að leiðirnar liggi ekki alltaf
öflum við okkur nú fræðslu saman. Okkur getur greint á
og menntunar oftir fleiri leið. við Dani í handritamálinu og
um en áður, en það hefir samt, Græniaiidsmálinu og þeir geta
ekki orðið til að veikja menn talið okkur of kröfuharða og
opinberlega, hefir hún ekki van! þýðuflokksins og þó einkum friðhelgir menn. Fyrst kastar
rækt heimili þeirra Kefauvers. j þá viðleitni hans að telja það þetta þó tólftunum, þegar
þessari kenningu er. haldiö
fram í Alþýðublaðinu — mál-
i gagni þess flokks, er rauf fyrst
Það er talið með miklum fyrir- ópólitískt:
myndarbrag. Þau eiga þrjár
dætur og einn kjörson.
Tennessee, en mistókst það.
Næsta ár vann hann hins veg-
ar í aukakosningu til fulltrúa-
háskólann í Tennessee. Hann deildar- Bandaríkjaþings og sat
tók mikinn þátt í félagslífi og i þar óslitið til 1948, er hann náði
íþróttaiðkunum stúdenta og j kosningu sem öldungadeildar-
var ejnn helzti íþróttamaður j maður.
skólans á þeim tíma. Hann náði I Kefauver varð fyrst þjóðkunn
góðum árangri í hástökki og
kúluvarpi, en knattspyrnan var
þó aðálíþrótt hans. Til þess að
stæla sig' og herða, vann hann
í kolanámu í einu af sumarleyf
um sín«m. Að náminu loknu,
j gerðist hann knattspyrnukenn-
ari um eins árs skeið, en ákvað
ur, er hann sigraði í kosning
um til öldungadeildarinnar
1948. Hann gekk í berhögg við
flokksstjórnina í Tennessee, er
hafði ætlað sér annan fram-
bjóðanda. Kefauver ferðaðist þá
um fylkið fram og aftur, hélt
marga fundi og ræddi persónu-
ingarlegu böndin við Dan-
mörku. Þau eru jafn traust
og áöur.
Þaö er áreiðanlega von og
ösk íslendinga, að þetta sam-
bapd haldfst áfram og það
ekki aðeins við Danmörku,
heldur Norðurlöndin öll. ís-
lendingar eru og vilja vera
við þá of tillitslitla í þessum
efnum. En slíkar deilur mega
ekki og munu ekki skyggja á
heildarsambúðina. Vini getur
alltaf.,greint á um einstök at-
riði, þess að það skaði vin
áttuna. Það er aðeins merki
frjálsrar og óþvingaðrar sam
búðar; Öruggastur og beztur
grundvöllur góðrar vináttu er
andleg og menningarleg sam
eign. Á þeim grundvelli bygg
ist sambúð Dana og íslend-
inga og samvinna hinna nor-
rænu þjóða yfirleitt.
Það er ástæða til þess að
þakka hinum danska leik-
flokki komuna. í því fellst
ekki aðeins þakklæti fyrir
hinar ágætu sýningar hans.
Hitt er ekki síður þakkarvert,
að koma hans sýnir, að menn
ingartengsl íslands og Dan
merkur eru enn traust og að
danskir menningarfrömuðir
vilja gera sitt til að treysta
þau.
„Undir þessum huliðshjálmi
á AlþýðUflokkurinn að vera . . „ .....
meðan leiðtogar hans eru að ur emmguna um forsetakjor-
berjast fyrir frambjóðanda ákvað að bjóða fram
sínum við forsetakjörið. Nú er (einn af helztu leiðtogum sín-
treyst á það, að almenningur um í þeirri von, að aðstaða
í landinu, sem lítið traust hef flokksins yrði betur tryggð á
ir sýnt Alþýðuflokknum við þann hátt. Eftir þennan verkn
undanfarnar kosningar, sjái að> situr málgagn Alþýðu-
ekki hverju ram er im ir j flokksins a sig sauðarandlit og
hjalmmum. Þar situr litul „ , ....
flokkur, sem langar til aðij^ ^ ,,svort sknf‘‘ og
verða stóc, að sjálfsögðu á ’ fnðhelgisbrot, að þessar fynr
kostnað annara flokka. Hann ætlanir flokksins séu afhjúp
veit að hann á sér einskis við-
gangs von, ef hann kemur
hreinn og beinn til fólksins og
segir sannleikann:
Hér er Ásgeir Ásgeirsson,
einn af baráttumönnum okk-
ar og Ieiðtogum. Gjörið svo vel
aðar!
Hitt er hinsvegar ekki frið-
helgisbrot, þegar sama mál-
gagn gefur í skyn, að Ólafur
Thors og Hermann Jónasson
hafi sameinast um framboð
að vcita honum brautargengi. séra Bjarna Jónssonar til þess
til þess að setjast i valdamesta
embætti þjóðarinnar.
I staðlnn fyrir að segja þetta
fer Stefán Jóhann á stúfana
og ætlast til þess að þingmað-
ur Vestur-fsfirðinga sé allt í
einu orðinn „ópólitískur“ i
augum íslendinga!!
Þetta lýsir miklu vanmati á
þroska og skilningi íslenzkra
kjósenda á þjóðmálum."
Það er líka næsta ólíklegt,
að þessi feluleikur Alþýðu-
flokksins heppnist. Þjóðin
mun gera sér ljóst, að hlut-
leysi forsetaembættisins er
úr sögunni, ef þangað veldist
pólitískur flokksforingi eins
og þingmaður Vestur-ísfirð-
inga.
að tryggja pólitíska aðstöðu
sína! Öllu gleggra verður þó
þeirri aðdróttun vart komið
á framfæri, að hann sé hand
bendi þeirra.
Þjóðkjöri forsetans hlýtur
það óhjákvæmilega að fylgja,
að meira og minna sé rætt
um forsetaefnin, kosti þeirra
og verðleika. Slíkar umræður
eru nauðsynlegar til þess, að
menn geti hagnýtt sér kosn-
ingaréttinn. Ekkert forseta-
efni getur verið friðhelgt og
undanþegið því að vera sett
undir slíka smásjá kjósend-
anna. Óhjákvæmilegt er líka,
að stjórnmál blandist inn í
(Framh. á 7. síðu).