Tíminn - 09.07.1952, Blaðsíða 5

151. blað.
XIMINN, miðvikudaginn 9. júlí 1952.
Mtðvikiid. 9. jtíít
Stefna fram-
tíðarinnar
Það var fróðlegt og uppörv-
andi að hlýða á ræður þær,
sem hinir erlendu gestir fluttu
á afmælisfundi S.Í.S. á föstu-
daginn var. Ræður þessar
voru þess ljós merki, að sam-
vinnuhreyfingin í heiminum
er hvarvetna að eflast, þar
'Sem henni er ekki haldiö í viðj
um af stjórnarvöldunum. Það
er ekki sízt athyglisvert, að
hún virðist eiga sérstöku fylgi
að fagna hjá þeim þjóðum,
sem eru efnahagslega skammt
starf hefir verið unnið, en
meira bíður komandi kynslóða
Ræða yilhjálms Þór á afmælisfimdi S./.S. 4. />. m.
Þegar vér minnumst liðinna 50
ára, er eðlilegt að líta aftur, og
nokkru lengra en 50 ár.
íslenzka þjóðin hafði um aldir
átt við harðæri, skort og óstjórn
að búa. Þegar hún vaknaði og tók
að hrista af sér fjötrana og berj-
ast fyrir fullveldi sínu, þá var
það ekki pólitískt sjálfstæði, sem
mest kallaði að, heldur fyrst og
íremst menningarlegt og efna-
hagslegt sjálfstæði.
Hún varð að byggja á fornum
menningararfi trausta nútíma
á veg komnar og þurfa jöfn- j menningu, og hún þurfti að
um höndum að bæta efnalega skapa sér sjálfsvirðingu, sjálfs-
afkomu sína og styrkja fé-; traust og ná sjálfstjórn á öllum
lagslegan þroska sinn. Þessar sínum málum.
þjóðir beita úrræðum sam-J Það, sem fyrst og fremst þurfti,
vinnunnar í sívaxandi mæli var að taka verzlunina í eigin
við lausn margháttaðra vanda hendur og finna leiðir til að hag
mála. nýta gæði landsins handa fólk-
í ræðu þeirri, er formaö- inu sjálfu, sem í því bjó, og á
ur Alþjóðasambandsins, Sir þann veg lyfta þjóðinni úr djúpi
Harry Gill, flutti á fundinum, fátæktar og kúgunar til velmeg-
vakti hann sérstaka athygli á unar og vellíðunar.
þessu atriöi, og sama gerðu.
fleiri fulltrúar. 1 Brautryðjendastarf
Samvinnustefnan hefir hér Þmgeyinga.
fundið verkefni, sem vafa- , Eitt hið gagnlegasta og sterk-
laust á eftir að auka mjög asta vopn, sem íslendingar völdu j
veg hennar og álit á komandi j baráttu sinni við þessi tröll-
árum. Það hlýtur nú sívax- auknii verkefni, var Samvinnu-
andi viðurkenningu, að ekkert stefnan. Hún brauzt fram í hug-
verkefni sé nú meira aðkall- um þingeyskra bænda, eins og
andi, ef tryggja eigi frið og Sqj gegnum skýjaþykkni, er þeir
frelsi í heiminum, en að rétta af mrfsku og stórhug gengu fram
hlut þeirra þjóða, sem lakast hjá hinum rótgrónu, í verzlun
þjóðir aiiSráðandi selstöðukaupmönn-
Skipakaup Riíssa
í Danraörku
Undanfarna daga hafa átt
sér stað nokkur orðaskipti
mjlli stjórna Danmerkur og
Bandaríkjanna í tilefni a£
skipakaupum Rússa í Dan-
mörku.
Tilefni orðaskipta þessara
Vilhjálmur Þór
sendi menn utan tú -að kynna
sér-markaðsmöguleika og betri
meðferð framleiðsluvara. Allt var
þetta undirbúningsstarf. Þegar
tíminn leyfði^ áræði, kunnátta
og þroski hafði náðst, hófst
verzlunarstarfsemin, og fyrr en
varði var Sambandið orðið eitt
af stærstu verzlunarfyrirtækjum
landsins. Á fyrri stríðsárunum
var dýrtíð og vöruskortur i land-
inu, sem var notuð óspart til spá
kaup’mennsku. í þeim leik voru
Sambandið eða kaupfélögin
aldrei þátttakendur. Þá sáu
iandsmenn glöggt kosti sam-
vinnufélaganna og flykktust í
reiðubúnir til að berjast fyrir og
með, og með starfi sínu innan
félaganna eignast bá þekkingu,
sk lning og æfingu á félágsmál-
um og heilbrigðu samstarfi, að
þeir hafa orðið hæfir til að ann-
ast og verið kallaðir til að taka
að sér mikil ábyrgðastörf á svo
að segja öllum sviðum þjóðfé-
lagsins. Hafa samvinnufélögin
þannig einnig á þennan hátt
lagt stóran skerf til þeirrar miklu
uppbyggingar, sem sköpuð hefir
veriö með þessari þjóö áratugina
fyrirfarandi.
! Og ekki sízt er það nrkils virði,
að þessir menn hafa í sambúð
sinni við samvinnuhugsjónina,
sem kennir að enginn er of smár,
j enginn er of veikbyggður, eng-
! inn er of fátækur til þess að eiga
rétt á að njóta afraksturs erfiðis
síns, rétt til að bera úr býtum
fyrir það sem hann framleiðir,
eiga rétt til með dómgreind sinni
að hafa jöfn áhrif á gang mála,1
eins og sá ríki, stóri og mátt.ugi,1
virðist í höfuðatriöum þetta:
Vorið 1949 sömdu rússnesk
stjórnarvöld við dönsku
skipasmiðastöðína Burmeistcr
& Wain um smíði sjö skipa,
fimm kæliskipa og tveggja
olíuskipa. Um líkt leyti sömdu
Rússar um skipasmíðar víðar
í Vestur-Evrópu. Samkvæmt
yfirlití, er birt var í maí í
fyrra, höfðu Rússar þá samn-
inga um byggingu 67 skipa í
Vestur-Evrópu, eða 32 í Sví-
þjóð, 13 í Svíþjóð, 12 í Belgiu,
3 í ítalHi og 7 í Danmörku.
Nokkur af þessum skipum
voru olíuskip.
Samningar Rússa við Bur-
meister & Wcin voru á sínum
tíma samþykktur af dönskum
stjórnarvöldum.
Alllöngu eftir að samni'ng-
ar þessir voru gerðir, sam-
þykkti Bandaríkjaþing Battie
lögin svonefndu, en sam-
kvæmt þeim má Bandaríkja-
stjórn ekki veita fjárhagslega
tilgang túverunnar, þann, að
að rnenn eiga að vera bræður, I
sem í réttlæti og bróðurhug!
vinna saman að lausn” erfiðra 1
- hafa lært að skilia einn æðsta aÖSt0ð ríkjum Þeim’ er Selja
J ð Rússum vörur eða tæki, er
geta haft verulega hernaðar-
Iega þýðingu.
Um seinustu mánaðamót
,var fyrra olíuskipið, er Bur-
mala, eiga ekki að berjast á bana l meister & Wain smíða fvrir
spjotum, heldur með heilbrigðujRússa samkv áðurnefn(illm
samstarfi og samvinnu aö njálp! samningum( tilbúið til afhend
ast að með að gera líf allra ingar> Nokkru áður mun
manna bjartara, betra og kær-
leiksríkara
Minning þeirra, sem fyrstir
mgar.
dönsku stjórninni hafa borist
sú ósk frá stjórn Bandaríkj-
nna, að hún hindraði afhend
eru settar. Þessar
heimta nú bætt kjör og Jafn- um og hóíu ~sína eigin ‘verzlun íélögin. Þessi vöxtur endurspegl-
ræði. Þær hafa ekki trú á við skozka kaumnenn aðist 1 Sambandinu, en þá —
kapítalisma og samkeppnis-’ Þetta gerðist með stofnun: eins og ávallt verður _ fór hag- j landi, Ufir. Með aödaun rennum samrýmdist ekkiBattle-lögum
stefnu, því að þá muni að- KaupféIagS Þingeyinga Í882. Þar ur kaupfélaganna eftir hag fé- ver huganum tU þessarra braut-j um, að Danir létu Rússa fá
eins nýir auðdrottnar leysa1 var fyrsta hnörr íslenzku sam- iagsmanna og hagur Sambands-
hina fyrri af hólmi. Þæi tiúa vmnuhreyfingarinnar hleypt af ius eftii hag káupfélaganna.
því, að eitthvað nýtt verði að st0kkunum, og síðan hefir bætzt Þannig vai þetta, ei og veiður
koma til sögunnar og' í leit við hver farkosturinn af oðrum alltaf" allt ein órofa heild.
þeirra að því beinist hugur og engin gagnsókn, enginn gagn- í ÞeSar Sambandíð hóf starf-
margra að kommúnismanum.: aroður megnað að stöðva vöxt semi sina’ voru sambandsfélögin
Reyndin hefir hinsvegar sýnt,' þessa fi0ta° l”í" — ann ——
að hann er ekki leiöin, því að Eins
og brautryðjendurnir
þrjú, félagsmenn 600, umsetning
in fá hundruð krónur.
j í dag eru sambandsfélögin 13
sinnum fleiri, eða 55, félags-
mannatalan fimmtugföld, eða
um 31.000 þúsund, og samtals
umsetning yfir 400 millj. kr.
! lyftu fána samvinnunnar í þessu . ingu skipsins, þar sem það
ryðjenda, sem með tvær hendur | olíuskíp á sama tíma og
tómar tókust fangbrögðum við Bandaríkin veittu þeim efna-
tröllaukin viðfangsefni með eldi hagslega aöstoð.
hugsjóna og sannfæringar, ogj í orðsendingu Bandaríkj-
byggðu fyrstu kaupfélögin, og af anna mun hafa komið fram,
sömu víðsýni og bjargfastri trú j að þau hefðu ekkert við það
stofnuðu Sambandið, Lengi mun að athuga, þótt Danir smíð-
hann leiöir aðeins til nýrrar trúðu j Upphafi á mátt samvinnu
áþjánar og skapar nýja, fá-‘ samtakanna tij úrlausnar mik-
menna yfirráðastétt. Það er iifa vandamála heima í héraði,
samvinnan, sem er rétta leiö- gáu þeir brátt> að me3 samein_
in til að leysa hið gamla, úr-'ugum félögum
í einu landssam-
elta skipulag af hólmi og þandi mundi orka þeirra vaxaí í byrjun vom sjóðir Sambands
tryggja bætt lífskjör, aukinn Qg styrkur þeirra margfaldast,. ins engir, fa«teignir engar.
félagslegan þroska og réttláta Qg þeir stofnuðu Sambandið 1902.
þjóðfélagshætti. j Háif þid er nú iiðinj siðan
í þeim nýju ríkjum, sem þetta gerðizt. Hver kynslóðin
orðið hafa til á síðari árum, hefur tekið við af annarri og
hafa framfarir hvergi verið fetað í fótspor þeirra. sem merk
meiri en í ísrael. Hvergi hefir ið hófu Græðlingurinn, sem sett nema litil] hlutl raunverulegra
líka úrræðum samvinnunnar ur var ’j iorð 1902, er orðinn að verðmæta þessarra eigna.
verið beitt jafnmikið. Þar er mlkiu tre, er breiðir greinar sín-1
langmest verzlunin í höndum ar um iandið ant 1 Félagslegt gildi sam-
kaupfélaga, landbúnaðurinn | vinnunnar,
er rekinn á samvinnugrund- vöxtur S.f S
velli að mjög miklu leyti og
í dag eru sjóðir Sambandsins
og sambandsfélaganna um 90
millj. kr. og fasteignir og áhöld
og skip sömu aðila um 106 mxllj.
kr. bókfært verð, en það er ekki
1 ■
verða byggt a þeim grunm, sem uðu kæliskip fyrir Rússa, en
þeir lögðu, og seint mun þjóðin ^ hinsvegar teldust olíuskíp til
fá fullþakkað starf þeirra. Að- j hernaðarlega mikilvægra
eins einn þessarra manna, Stein tækja.
grímur Jónsson, fyrrverandi bæj| Danska stjórnin hefir í sam
arfógeti, er nú á lífi og er hér ■ bandi við fulltrúa stjórnmála-
með oss í dag. Hann hefir að flokkanna hafnað þessari ósk
verðleikum verið’ sérstaklega J 0g hafa Rússar nú tekið á móti
hylltur hér á aðalfundinum fyrir, skipinu. Stjórnih byggir þessa
afstöðu sína á því, að búið
(Framh. á 7. síðu).
Stutt svar til AB
AB reynir nú að gera lítið úr
þeim ummælum sínum, að
bændur hafi í sambandi við
, forsetakjörið sýnt minna sjálf
___________________ __ ... .... laganna, sem með árvekni og'stæði og virt rétt sinn minna
fjöldi iðnfyrirtækja. Styrkur Sambandið fór hægt aí siað, ekki mestu máli. Hitt er án efa skyldurækni hafa unnið og vinna en aðrar stéttir. Það segír það
þessa nýja ríkis byggist ekki en t*að útbreiddi samvinnuhug
E11 þessar stóru tölur skipta
stuttu síðan
En vér minnumst einnig þeirra
mörgu forystumanna, sem á eft-
ir íyrstu brautryðjendunum
komu, mannanna, sem um langt
skeið hafa starfað og staðið í
striti dagsins en sem nú eru
horfnir frá störfum, og allra
þeirra þúsunda góðra starfs-
manna Sambandsins og kaupfé-
sízt á því, að það hefir valið si°mna 1 r*ðu og.riti. Það leið-
þessa nýju leiö. En fsrael er bemdi um félagsmál, hvatti fé-
hinsvegar engin undantekn- lagsmenn lil vöjuvöndunar ogt
ing í þessum efnum. Hin nýju " ' "
ríki Asíu, Indland, Pakistan, vegna þeirrar reynslu, er af vinnuhreyfinguna og beitti
ekki síður mikils virði, að gegn-
um áratugina hafa þúsundir fé-.
lagsmanna tiieinkað sér háar
hugsjónir, sem þeir hafa veriö
Indónesía og Burma, beita úr- slíkri starfrækslu hefir hlot
ræðum samvinnunnar í sífelt izt. I ræðu þeirri, sem Harold
stærra mæli. Samvinnan er á Taylor, fulltrúi British' Co-
góðri leið með að verða leið- operative Union, flutti á af-
arljós Asíuþjóðanna. mælisfundi S.I.S., vakti hann
En .það er ekki aðeins, að athygli á því, að leiðtogar
þær þjóðir, sem skemmst eru hægri og vinstri arms Verka-
komnar efnalega, sem beina mannaflokksins brezka, Her-
nú athygli sinni að úrræðmn bert Morrison og Aneurin Be-
samvinnunnar. Hún á einnig van, hafi á síðustu mánuðun-
vaxandi fylgi að fagna í um lýst yfir sterkri trú sinni
Ameríku og Evrópu. i Evr- á mikilvægi 'samvinnuhreyf-
ópu stafar þetta ekki sízt ingarinnar. Þetta er ekki sízt
af því, að þeir, sem hafa athyglisvert fyrir þá sök, að
trúaö á ágæti þjóðnýt- meðan Verkamannaflokkur-
ingar og rikisrekstrar, hafa inn fór með stjórn, var hann
orðið fyrir verulegu áfalli helzt til tómlátur um sam-
einkum úrræöum þjóðnýting-
arihnar. Allt bendir til þess,
að á þessu verði breyting, þeg-
ar flokkurinn kemur aftur til
valda i Bretlandi, og að þá
muni þar hefjast ný fram-
sókn á sviði samvinnunnar.
Þannig mætti halda áfram
að rekja söguna um vaxandi
útbreiðslu og álit samvinnu-
stefnunnar. Það er full ástæða
til aö ætla, að hún muni auka
stórlega ítök stn i heiminum
á komandi áratugum og verða
sú stefn'an, sem vonin um
framfarir, frið og frelsi verð-
ur einkum tengd við.
störf sín. Og ekki sízt höfum blekkingar hjá Tímanum, að
við í huga þá óteljandi sveitjárás felist í þessum ummæl-
traustra, góðra nianna og
kvenna, sem hafa verið og eru
féiagsmenn sambandsfélaganna,
og með skilningi og trúmennsku
Við gott málefni og stóra hug-
sjón hafa gert það unnt að ná
þeim árangri, sem þégar er
fenginn.
Verksvið S.f.S.
Um árangur af starfsemi Sam-
um. Ritstjóri AB ætti að líta
í eigin barm. Myndi hann ekkl
telja sér hallrr.ælt, ef hann
værí sagður ósjálfstæður og
virða ekkí rétt sinn?
Þá segist AB alltaf skrifa
hlýlega um séra Bjarna. Já,
eru það ekki dæmalaust hlý-
leg skrif, að ekki hafi aðrir
getaö kosið hann en þeir, sem
séu svo ósjálfstæðir, að flokk-
bandsins er ekki vert fyrir mig i arnir getí alveg sagt þeim fyr
að ræða beinlínis.
Starfið hefir verið aðallega og
fyrst og fremst að annast verzl-
uriina fyrir félögin og félags-
mennina, bæði sölu á fram-
leiðslu þeirta og útvegun og sölu
á neyzluvörunum. Þetta var, er
ir verkum?
Þá segir AB að lokum, að
það vilji ekki halda áfram ýf-
ingum út af forsetakjörinu.
Vel miælt. Rétt á eftir talar
það svo um „kosningáróg og
ófyrirleitní Hermanns og Ól-
og á alltaf að veröa kjaminn í; afs“! Það vantar hér ekki
(Framhald á 6. síðu), lkeilindin fremur en áður.