Tíminn - 25.09.1952, Blaðsíða 5

2M>. blað.
TIMINN, fimmtudaginn 25. september 1952.
Fimmiutl. 25. sent.
Kosningin í Vestur-
Úrslitanna í aukakosning-
unum í Vestur-ísafjarðarsýslu
var víða beðið með töluverðri
eftirvæntingu. Og ýinsum
mun finnast, að þau hafi orð
ið nokkuð önnur en blöðin
höfðu sagt fyrir.
Vestur-ísfirðingum sjátfum
kemur það þó sízt á óvænt að
Framsóknarflokkurinn geng-
ur með sigur af hólmi og Eirík
ur Þorsteinsson náði kosn-
ingu. Allir kunnugir vissu, að
Framsóknarflokkurinn var
ERLENT YFIRLIT:
Þjððernishreyfing í Kenýu
Svertingjar í Keuýu mynda leynihreyfingu
til að Jknv j.i fram nýja skipim jarðeigna-
mála og þjóðleg réttindi sín
í ensku nýlendunni Kenya i Aust Mau“. Uppruni þess er hins vegar
ur-Afriku hefir þjóðernishreyfing, þokukenndur, eins og félagið sjálft.
sem nefnist '„Mau-Mau“ komið af |
stað óeirðum, og takmark þessarar Neyddir í „Mau-Mau“.
hreyfingar er að hrekja hvíta menn
úr nýlendunni.
Það einasta. sem vitað er um
„Mau-Mau“ er frá svertingjum. sem
í eftirfarándi grein, sem er eftir _ bafa verið neyddir í félagSskapinn.
1 „Mau-Mau“ lætur sér ekki nægja
sterkasti flokkurinn í hérað-
inu, enda hefir hann um all-
langt skeið gengið heill til
baráttu í hverjum alþingis-
kosningum en slík barátta
styrkir jafnan samheldnina.
Það vissu Vestur-ísfirðingar
líka, að Eiríkuf Þorsteinsson
hinn þekktá, danska blaðamann
Jörgen Bast,'. er nokkuð greint frá reUa áróður í nýlendunni, eins
þessu nýja vandamáli og birtist hjá Kikuyunum í Nairobi, held- j
grein hans hér í lauslegri þýðingu: ur hefir negrum hvað eftir annað
5.
I
Drep spillÍRgarinnar
{ Mbl. birtir forustugrein, sem
á að vera vörn í áfengismál-
I unum. Er þar margs konar
, gaspur, sem ekki er hægt að
elta ólar við en meginatrið-
unum skulu gerð nokkur skil.
j Blac^ið segirl að ekki sé
hægt að neita Sjálfstæðishús-
inu um vínveitingaleyfi, þvi að
eitt verði yfir alla að ganga.
Hér ef því til að svara, að
landslög kveða svo á, að ekki
skuli eitt yfir alla ganga, held
ur aðeins eitt veitingahús í
Reykjavík hafa leyfi til vín-
veitinga.
Mbl. segir því í raun réttri,
að það megi ekki halda lög
ANTHONY EDEN,
Lii. iiCgf UliX livctu Cibll cliilf ciu , , _ __ ,J 1 X-' ’ ***'w’0* -"'O
verið rænt og þeir hafa verið ílutt utanrikisraðherra Bretlands, iancjsins_ og þetta er vörn.
ir á stöðvar „Mau-Mau“ á eyðistöð fær erfitt vandamál til a<’, dómsmálaráðherrans. Honum
fást við í Kenýa. þykir ekki ástæða til að taka
mánuöum virtist aðeins þýðingar- ] tii að eanea Mau ~Man“ né-" sverin * ,. „ . , . , , I lögin hátíðlega ef hægt er
lítíð ský yfir hinni stóru, ensku íð!þaf sem béh vaSt, undir Íð m^dir; Hann segir að þo að. hann ; að efía fiokkssj óðinn með því
„r,xéin™ i elö’ Par sem þeir gangast undir að oskl eftir þvi, að Kenya verði vanð
(
Hættulegur„ félagsskapur. „ , .. , , .
um. Meðan a „hræðilegum helgi-
Fyrirbrigði.n sem fyrir nokkrum s-;ðum“ stendur eru þeir neyddir
óveðurshimrii; sem hefir
hræðslu, ekki aðeins hjá hinum
hvítu íbúunð Kenya, heldur einnig
í nærliggjaridi löndum, og í nýlendu
að brjóta þau. A
Þá sjá menn siðferðið þar.
Blaðið segir, að Tíminn
nylendu Kenya i Austur-Afriku. vinna af öilum mætti að takmarki sem ríki, geti hann ekki stutt hvitu
heíir skyndilega vaxið og oiðið að ..Mau_Mau..; Að reka alIa hvita innflytjendurna og stjórnina í bar
vax o nM,!ln frá Kenya, og þvínæst Afríku. áttunni gegn „Mau-Mau“, nema ráð
.1. fyrstu ypptu menn aðeiris öxl- in verði bót á því ástandi, sem ætti að kynna sér, hve Oft
um á vissum stöðum í Kenya yfir hefir orgið orsok þessarar uppreisn j Framsóknarmenn í Reykja-
, „þessu Ku-Kux-Klan með öfugu ar
málaráðuneytinu í London. j takmarki<.. elns og það var kallað '
Vegna þess-, hve þetta hefir skeð j
snögglega, hafa heimsblöðin
hefir hvers manns traust fyrir ekki fylgzt vel með þessu fyrlr- j feitt í'‘huí'áð óska eftirþvíT“að hinn verða Tkostnað ?theThit7settlers“ þvi’ að samkvæmt höfðatölu-
kapp sitt og harðfylgi og eng j 1 aýútnefndl iandsstjóh, hinn þekkti og um ieið aó verða nokkur breyting , reglu.ilafl ekki venð hanað á
j vík hafi fengið vínveitinga-
Með öðrum orðum krefst hann leyfi fyrir skemmtanir t. d. á
pnnr °g Það var einkennandi fynr þess> að jarðnæði verði skipt á u ári lœtur liee1a að
enn , þessi rólegheit, aö engum datt yfir- milii fólfcsins. en það hlýtur að P g
inn efar áhuga hans á margs
konar framfaramálum í hér-
aði. Þar ber 20 ára saga hon-
um fagurt vitni. Og forstaða
hans fyrir kaupfélaginu á
Þingeýri hefir sýnt það, xið
honum er yndi og ánægja að
hjálpa mönnum til að koma
einhverju gagnlegu í verk.
Þess vegna er hann líka vin-
sæll af þeim mönnum, sem
átt hafa skipti við hann.
Andstæðingar Framsóknar-
manna reyndu bæði leynt og
ljóst aö spilla fyrir kosningu
Eiríks, svo sem vænta má.
h«n„w^nÍ1T®ta * U“ f lei; - Afríkusérfræðingur _ Slr Evelyn á stjórnarfyrirkomulagi nýlendunn
; þá miðað við styrkleika flokk
anna í Reykjavík.
Þetta gæti verið satt, en
það skiptir engu máli. Vín-
hættulegasta, sem skeð hefir íjBaring) kæmi tll Kenya.
Afriku um aldaraðir. - En á síðustu vikum hefir óttinn '
féiaf sveyi?inSdUsemU er° kaflað yEXÍð Það SýnÖÍ SÍg SkyndÍ;. Mál mál“nna........................
„Mau-Mau“. naf’n sem þegar hefir lega’ ‘v íelagsskapur ”Mau-Mau“ ( Það er ekki vafi á því, aS krafan ; veitingaleyfin eru hvorki
fengið ghgvæSan hS íví Z,íf T Þf “g betri né verri þó að einhver
hóv„A-„vr. Ko,\ „iSoiíi sK1Pta tuBum þusunda — og þen allt fellur í skuggann fyrir — og
Lta við malið er að það er ekkí ““ UÚ 6kkÍ elngÖngU af Kikuyu‘ Það er rétt að veita því athygli, að
hrevfint óirihvers illa un lÍtst Þioðflokknum. Andi „Mau-Mau“ ástandið minnir á vissan hátt á
hieyfing einhvers a upplystst hafði geystst yfir landið eins og það) sem ieiddi til stjórnarbyltingar
þjóðflokks, vegna haturs á hvítum
mönnum, heldur er í röðum þess
þjóðflokkur,,sem venjulega er álit-
inn einn sá bezt menntaðisti í Aust
ur-Afríku, hinn fjölmenni Kikuyu-
þjóðflokkur. '
Heimkynni Itikuyu.
Þegar maður fer með járnbraut
skógareldur.
Ógnarstarfsemi.
í Egyptalandi.
Fyrir ensku stjórnina er málið
hluti þeirra hafi verið veitt-
ur Framsóknarmönnum.
Hins'vegar er ekki hægt að
skilja þessa vörn fyrir dóms-
málaráðherrann öðru vísi en
, nriög alvarlegt. Ekki aðeins af því; SV0) ag hann telji sig Öruggan
En það var ekki nóg með það. að Kenya er ein af þýðingarmestu j fvrir allri easnrvni í T'tnan-
íeUU‘'í““. « færa megi likúr' fyrir
iyrstu snenst það gegn svertingj- einnig eftir tap Indlands er Kenya j ’
því, að einhverjir Framsókn-
armenn hafi fjárhagslegan
legir viöburðir, að árásir og rán 1 Bæði í Englandi og einnig meðal ábata af framfetði hans. VÖrn
sem ekki vildu gangast undir orðin mjög þýðingarmikil hernaðar
eiðinn, en nú eru það orðnir dag- j miðstöð,
Reyndu þeir óspart að sundra
Framscknarmönnum í þess-!frá höfuðstáö Kcnya, Nairobi, eftir séu framin í þessari áöur friðsömu j hinna frjálslyndari innflytjenda i hans er raunverulega þessi:
ari baráttu. Vitanlegt var að! hinu hæðótta lancli og fer upp nýlendu — og af því stafar óttinn 1 Kenya viðurkenna menn, nokkuð Þegi þú. Þínir menn fengu
nokkuð voru skiptar skoðanir
um það í héraði í sumar, hvort
hlíðar hins.riiikla fjalls Kenya, sem
nafn landsins _er dregið af, eru víð-
lend héruð Kikuyu-þjóöflokksins
þar í 2000 _m, hæð, og er honum
stjórnáð aí. öldungaráði. — Það er
rétt að taka það fram, að margir
andstæðingar að yrði sér til j helztu leiðtogar „Mau-Mau“ hafa
Eiríkur Þorsteinsson ætti að
vera í framboði fremur en aðr
ir heimamenn. Þetta ,væntu
liðs. Spöruðu þeir ekki lofið
um þá menn aöra, sem þeir
töldu koma til greina í fram-
boð. Má og vera að þar hafi
þeir sagt margt maklegt. En
nú sjá. þeiiY að torsótt er við
að berjast slíkt mannaval sem
Framsóknarflokkurinn á í hér
aðinu og eru líkur til að þeim
vaxi það í augum ekki síður
en verið h||ir.
Bæði Alþýðuflokkurinn og
Sj álf stæðisf lokkurinn munu
hafá húgs'að ráð sitt vandlega
áður en þeir ákváðu framboð
sín. Frambjóðendurnir munu
hafa verið taldir hafa al-
mennt gildi og fylgi engú sið-
ur en flokksfylgi. Er það og
vitað mál, að frambjóðandi
Alþýðuflokksins er mætur
maður í sinni sveit og vel
metinn i héraði og hefir ef-
laust fengið talsvert atkvæða
magn, sem Alþýðuflokkur-
inn á ekki, svo sem blöð flokks
ins hafa rækilega sagt.
Aukakosning þessi leiðir
það glöggt í Ijós, að það er
ekki mikið fylgi eða traust,
sem Alþýðuflokkurinn hefir
unnið sér út um land með^hafa gengið yfir hann. Það
stefnu sinni hin síðustu ár. j er áreiðanlegt, að læra má af
Tveir þriðju atkvæðamagns í' afikakosningunni í Vestur-ísa
Vestur-ísafjarðarsýslu eru í fjarðarsýslu að þessu leyti,
sjávarþorpum, svo að enginn j enda þótt úrslit slíkra kosn-
þarf að halda, að þessi kosn- j inga velti stundum á staö-
ingasigur byggist á einhliða j bundnum og annarlegum or-
landbúnaðarpólitík. Mætti; sökum.
fengið menntun sína þar.
Þetta er hérað, sem er vel ræktað
og þar sem velmegun virðist ríkjg,
— með breiðum maísökrum og
bændabýlum og hinum hringlaga
strákofum Kikuyuanna. og þar
gengur vel klætt kvenfólk um með
sína þungu, skínandi eyrnalokka —
og maður verður undrandi yfir því,
að einmitt á þessum stað skuli
uppreisnarhugur vera í fólki.
Vantar jarðnæði.
En þaö erií einnig dökkar hliðar
á málinu. Þjóðflokkur Kikuyu vant
ar jarðnæðj- og þannig hefir það
verið í mörg ár- Þeir hafa séð Eng-
lendinga byggja upp nýlendúna sem
eitthvert fyrirmyndarríki með stör
um búgörðum og kaffiekrum á sama
tíma og tugþúsundir frumbyggjend
anna verða að yfirgefa æskustöðv-
arriár og leita til bæjanna • eftir
vinnu — og flestir þeirra verða
atvinnuleysi og örbrigð að bráð.
Af þessu stafar reiðin. Og þess
vegna var „Mau-Mau“ stofnað.
Hinn mest áberandi og bezt tal-
andi fulltrúí Kikuyuana er vel þekkt
ur. Það er sérstakur „Mathu“, sem
er meðlimur í The Kenya Executive
Council, en hann hefir varla átt
nokkurn þátt í uppbyggingu „Mau-
fyrir framtíðinni. Það var hvort eð seint þó) að rétt sé að gera eitthvað ; sinn hlllt af ólöglegum ha"n-
er vitað með vissu, að það var ekki fyrir Kikuyuana og aðra innfædda 1-
vegna þrjósku innfæddra, heldur1 menI1) og það meira að segja, að
gegn þeim hvítu, sem vopnum var ' slikt hefði átt að eiga sér stað fyrir
safnað og starfsenyn skipulögð. i mörgum árum síöan, en þeir. sem
í mesta flýti hófst baráttan gegn ' hera kostnaðinn, reyna að hindra
„Mau-Mau“. Þúsundir af Kikuyu- slikt eins og hægt er.
þjóðflokknum voru handteknir j f Afríku, þar sem uppreisnarhug
vegna gruns um að vera virkir þátt urinn syður undir niðri landshorn
takendur í „Mau-Mau“, og margar j anna a mim, hefir skapazt nýtt
þessar handtökur voru í Nairobi. alvarlegt vandamál — og það verður
Þegar mikill hluti af virkum félög- j fyigzt með því af athygli, hvaða ráð
um byrjaði að starfa að næturlagi, gir Evelyn Baring og stjórnin í
var í mörgum héruöum settur Lpndon reyna til þess að leysa það.
banntími — en þýðingarmest er
þó ef til vill. að stofnaður hefir
verið njósnaflokkur, sem hefir í
Clag yfir 1000 bifreiöar í sinni þjón-
ustu. Þótt maður sé allur af vilja
gerður, er ekki hægt að segja að
ástandið sé eðlilegt.
Hvernig er hægt að
stöðva „Mau-Mau“?
Neyðarskeyti hefir vériþ sent til
Löndon: Sendið í skyndi landstjór-
ann til Nairobi — og einnig hefir
;The Kenya Legislative Council ver
:ið kvatt saman til að taka ákvarð
anir, gegn útbreiðslu „Mau-Mau“.
En það verður erfitt, því að starf-
semin er yfirgripsmikil — en góð
samvinna við innfædda væri þó
stórt^spor í rétta átt.
' Én hvernig er hægt að ná þeirri
sámvinnu?
Ræða, sem gefur nokkra hugmynd
um það, var flutt í London nýlega,
þar sem áöurnefndur leiðtogi
Kikuyu, Mathu, dvelur um þessar
þetta allt vera nokkur hug-
vekja fyrir Alþýðuflokblnn,
svo að nann ’tæki stefnu sína
og star&aðferðir til endurskoð
Það mun verða að athlægi
vestra, sem Mbl. segir nú, að
Sj álf stæðisf lokkurinn hafi
unnið einhvern kosningasig-
unar áður en fleiri kosningar j ur. Það eru nú rétt 10 ár síð-
an Sjálfstæðisflokkurinn bauð
síðast fram í alvöru í sýslunni
og þá fékk hann 77 atkvæð-
um meira en nú. Síðan hefir
hann aðeins boðið fram til
málamynda og engin ástæða
til að meta styrk hans eftir
þeim látalátum. En um hitt
skal ekki þræta við Mbl. að
þrátt fyrir þetta sé uppskera
flokksins nú drjúgum meiri
en efni og verðleikar standa
til.
Raddir nábúarLna
Mbl. segir svo í forpstugrein
um áfengismálin í gær:
„En áður en Tíminn hneykslast
svo mjög á vinveitingum í Sjálf-
stæðishúsinu er bezt að hann
kynni sér ástandiö á sínu eigin1
heimili. Hann þarf ekki að leita
til annarra til þess að fá fregnir
Þetta er sú siðfræði, sem
hvergi gildir nema i bæli spill
ingarinnar.
Þar sem svona hugsun fær
að þróast í friði, hlýtur að
mryndast spillingarbæli.
Samkvæmt þessu . getur
ráðherra, sem er trúað til
að vernda og framkvæma
ákveðin Iög, en sniðgengur
þau eða brýtur, svo að hans
menn og hans flokkur hafi
fjárhagslegan ábata af,
keypt sér öruggan frið og
þögn um málið með því að
láta andstæðinga njóta ein-
hvers fjárhagslega í þessu
sambandi.
Þetta er einkenni á spilltu
stjórnarfari.
Vínveitingar á samkomum
unglinga hafa mjög stuðlað
af því, hversu oft Framsóknar-
menn hafa fengið vínveitingaleyfi ; úð auknum dl’ykkjuskap Og
fyrir skemmtanir sínar, t. d. á j þeirri ógæfu, sem honum fylg
þessu ári. Um það getur hann j.ir. Þegar sumir veitingastaðil’
sjáifsagt fengið uppiýsingar á 0g veitingafélög græða á vín
flokksskrifstofu Framsóknar. Sið
an þarf hann ekki annað en að
bera saman fjölda Sjálfstæöis-
manna og Framsóknarmanna hér
í bæ og birta. hversu oft Sjálf-
stæðisfélögip hefðu átt að fá leyfi
miðað við samtök Framsóknar-
manna.
Ef Tíminn aflar þessara upp-
lýsinga, gerir samanburðinn sam
vizkulega og birtir riiðurstöðurn
ar skal Morgunblaði&' afla sam-
bærilegra gagna um Sjálfstæðis-
félpgin, svo að í eitt skipti fyrir
öll sé skorið úr um það, hverjir
syndugri séu í þessum efnum,
Sjálfstæðismenn eða félagsskap-
ur Halldórs Kristjánssonar frá
Kirkjubóli.“
Tíminn telur heppilegra, aö
lögreglustj.óri birti gögnin, en
það er annað, sem Mbl. birt-
ir með þessum orðum og rétt
er að hugleiða.
sölu freistast aðrir löngum til
að hugsa sem svo, að þeir
verði að fara inn á sömu
braut. Þannig grefur spilling-
in um sig. Og þegar hún er
orðin nógu víðtæk, ætlast höf
uðpaurar spillingarinnar til
þess, að þeir séu friðhelgir,
því að allir eigi einhverja
samherja eða vandamenn,
sem séu bendlaðir við ósóm-
ann.
Á þessu byggist vörn Mbls.
Þegar Timinn hefir beðið
um skýrslur um úthlutun vín
veitingaíeyfa, hefir hann aldr
ei mælzt til þess, að einn eða
neinn væri undanskilinn, held
ur aðeins hins, að þeir trún-
aðarmenn almennings, sem
falin hefir verið framkvæmd
(Framháld á 6. sÍSu).