Tíminn - 25.09.1953, Blaðsíða 4

1
TÍMINN, föstudaginn 25. september 1953.
216. blað.
Guttormur Pálsson, Hallornnsstah:
Orðið er frjálst
Hallormsstaðaskógur
og nafngiftir Benedlkts frá Hofteigi
Frásögn Njálssögu um far- hér vi'ð skóggæzlu, sem hefir
mdkonurnar, er heimsóttu þá verið árið 1913. Hann tel-
-llíðarenda og Bergþórshvol, ur skóginn þá stórvaxinn.
m eftirtektarverð. Fluttu þær. Voru þá (1913) 8 ár liðin frá
'lallgerði langbrók fréttir af því, er sauðfjárhald hætti
■törfum heimamanna á Berg hér á Hallormsstaða og sett
oórshvoli, og gaf þaö henni'var varnargirðing sunnan og
.ilefni til að ná sér niðri á1 norðan við skóginn. Rétt er
•Vjáli og fjölskyldu hans. Fór það, að 1913 var nokkur hluti
'iallgerður, sem kunnugt er,1 skógarins ofan og neöan við
láðulegum orðum um Njál og ’ aifaraveginn við Fljótið álit-
;onu hans. Farandkonur iegur. Þar stóöu þá gömul tré
íomu skömmu síðar til Berg-, allþétt, 6—8 m. á hæð. Aldur
Dórshvols og tjáðu Bergþóru1 þessara trjáa var þá 80—90
immæli Hallgerðar. Kvað ár, og ungviði var farið að
Aergþóra þá svo að orði með . vaxa talsvert milli gömlu
úgin orðum Njálu: „Gjafir | trjánna eftir þessa 8 ára frið
•ru yður gefnar feðgum, er un. Hinn lágvaxni kjarrskóg
róndi minn nefndur karl1 ur var þá farinn að rétta við
ainn skegglausi en synirjog hækka talsvert og milli
rans taðskegglingar.“ j runnanna í rjóðrum, sem áð-
B. G. hefir farið að dæmi'ur voru> sPratt nú nýgræð-
lallgerðar og veitt okkur. ingur. í stuttu máli, þessi 8
aitðmundi Davíðssyni nafn-! ara íriðun hafði máð af skóg
Úftir, sem eru af likum toga ‘ inum mörg einkenni hnign-
^punnir og gjafir þær, er hún j unarinnar, og líf og gróður
>aldi Njáli og sonum hansJ var kominn dálítið á rekspöl,
Vlér er nær að halda, að B. G.l Þar s°ni áður var hnignum
■é gjöfull, þegar því er að °S barátta vegna sauðfjár-
■kipta, og gefur sjálfsagt af beitarinnar. En til þess að
góðum hug. En nú hefir hann staðfesta ummæli mín í Tím
trugðið venju, vegna þess að anum í febr. s. 1., gríp ég niö-
umum er ljóst, að við Guðm.lur í skýrslur sjónarvotta um
Daviðsson stöndum á öndverð > ástand skógarins áður en frið
,m meiði við skoðanir hansjunin hofst hér- Skýrslur þess
í. áhrifum sauðfjárbeitar á ar eru skráðar af þessum 4
íróður landsins. Nafngiftum mönnum: Séra Sigurði Gunn
3enedykts fylgja engar skýr- arssyni. Sæmundi Eyjólfs-
ngar í síðustu grein hans í syni> Einari Helgasyni og C.
Timanum um þetta atriði, en E- Flensborg. Allir þessir
immæli i fyrri greinum um menn voru þjóðkunnir og
■ ,Sauðfé og gróður," þar sem einn_þeirra er á lífi, Flens-
íann telur friðun skóglend- borg, fyrrv. forstjóri Heiða-
s hið sama og að leggja land íélagsins. Eg byrja á yngstu
ð í auðn, skýra hvað hann á skýrslunni, skýrslu Flens-
•ið með nafngiftunum. Hann bor&s fra arinu 1901, fjórum
u búinn að fjandskapast við arum áður en skógarfriðunin
illar stofnanir, er gerðar hofst- Harm segir meðal ann-
rafa verið til viðreisnar skóg ars r skýrslu sinni: „Það er
argróðri, svo sem á Hallorms sérlega æskilegt, að eitthvað
ítað, í Fnjóskadal, Þingvöll-j verbi §ert Hallormsstaða-
,m o s frv skógi til bóta til þess að ekki
Hann heldur, að því er séð fari eins með hann °§ aðra
• erður, að Hallgerðar-aðferð skóga hér á landi, með því aö
n sé vel fallin til að styðja'annars mun ekki vara lengi,
nálstað hans. Hann velur að Norðurskógurinn verði
láðsyrði og kallar okkur Jnafnið tðmt.“ Sá hluti skóg-
luðm. Davíðsson „eyði-! arins> er, Flensborg nefnir
>tjóra.“ Hann heldur að það Norðurskóg, er allt skóglendi
nuni hrífa. í bili hefir hann;miili Staðarár og Hafursár,
íleymt því, að þá hefir hann!eða ca> hlutar skógarins.
selt sig undir sömu synd og Flensborg segir á öðrum staö
lallgeröur langbrók. Hannj1 skýrslunni: „A stórum svæö
íefir gerzt réttur arftaki j um er kjarrið ekki hærra en
rennar í mannskemmandi! 2—4 fet og mjög þétt og nag-
verknaði. Langbrókarhugar- j að • ■ ■ ■“ Einar Helgason seg-
arið hefir náð á honum tök- jir 1 skýrslu sinni frá árinu
’im. En hvað um það, ef B.j1900:. »Partur er nefndur
3. áttar sig og biður afsök-,nyrzti. hiuti skógarins.
inar, þá mun ég fyrirgefa Skeggjastaðir í Fellum eiga
ronum hrösun hans, og læt bar itok- Þar er skógurinn í
ég því útrætt um þetta nú.
Það er annað og ópersónu-
,'égra atriði í seinustu ritsmíð
3. G., sem gefur tilefni til
andsvara. Eru það ummæli
lans, er hann gerir tilraun
:il að hnekkja því, er ég sagði
'im ástand Hallormsstaða-
skógar um það bil er hann
var friðaður og er í grein
ninni í Tímanum frá 20.
febrúar þ. á. 41. tölubl. Skulu
bessu gerð nokkur skil. í
grein þessari hélt ég því fram,
að Hallormsstaðaskógur
.aetði verið svo eyddur um
síðustu aldamót, að frægð
hans hefði verið hætta búin
af völdum sauðfjárbeitar. —
Þetta kemur -illa við Bene-
dikt. Hann grípur því 'til þess
að leiða sjálfan sig sem vitni.
Hann kveðst hafa komið í skóg
framför, en lágvaxinn, 3—5
fet....“ Skj>rslu þessa er að
finna í Búnaöarritinu. Sæ-
mundur Eyjólfsson segir í
skýrslu sinni 1893: „.... Svo
er nú komið um Hallorms-
staðaskóg, að ungvioi er þar
rnjög þroskalítiö, kræklótt og
vanskapað, og getur aldrei
orðið stórvaxið. Er það bæði
vegna þess, að það va&tar
skjól, og vegna þess að það
er skemmt af fjárbeit. Þar
verður því á flestum stöðum
eigi annað eftir en smákjarr,
er gömlu trén deyja, skógur-
inn má því eigi komast til
þroska aftur....“ Skýrslu
þessa er að finna í Búnaðar-
ritinu. Séra Sigurður Gunn-
arsson segir í skýrslu sinni
um Hallormsstaðaskóg árið
1865: „Telja má að 5/6 hlut-
:inn 4 árum eftir að ég tók'ar skógarins séu kjarr eða
smáhrís, y2—2y2 alin á hæð.
Víðáttumikil svæði í skógin-
1 um, sem voru skógi vaxin fyr
ir 32 árum, en ég dvaldi þá
um tíma á Hallormsstað, eru
nú skóglaus. Sums staðar
eru ræturnar fúnaðar niður
og orðnar að mold, en sums
staðar tekur skógurinn aö
gróa á ný. Þar sem skógur-
inn er einna stærstur ber
víða á uppblæstri, er veldur
því, að trén kulna út....“
Skýrslu þessa er að finna í
dönsku riti frá árinu 1865.
i Hvaöa hugmynd fær sá, er
les þessar skýrslur um ástand
skógarins á seinni hluta 19.
aldar og fram yfir aldamótin
síðustu? Skýrslurnar bregöa
upp ömurlegri myndi af skóg
inum, þeirri afturför og
hættu, að stór svæöi verði
skóglaus. Meginhluti skóg-
lendisins er lágvaxiö kjarr,
en ekki skógur. Að undan-
skildum Vs—Vg af flatarmáli
skógarins er skógurinn verð-
lítið og óálitlegt kjarr. —
Fimmti. hlutinn getur kallazt
skógur eða rafttækur skógur,
en hann er orðinn gamall og
litlar líkur til, að hann yngi
sig upp. Þetta er það, sem les
andinn fær út úr skýrslunum,
er að framan greinir. Ég held
því fram, að þaö sé elcki of-
mælt, að tilvera hans, sem
gaf honum frægðarorð, hafi
verið í mikilli hættu. B. G.
getur ekki hnekkt ummælum
mínum í Tímanum og standa
þau óhögguð, þrátt fyrir at-
hugasemdir hans.
Þeim mönnum, er áhuga
hafa á að kynnast sögu Hall
ormsstaðaskógar siðustu 90
árin, vil ég benda á rit mitt
um skóginn, er út kom 1931,
í minningu þess, að skógrækt
in hér var þá 25 ára, svo og
ritgerð mína um Hallorms-
staðaskóg í ársriti Skógrækt-
arfélags íslands 1945, í til-
efni af 40 ára friðun skógar-
ins. —
Þegar skógrækt var hafin
hér á landi, átti hún heldurj
fáa fylgismenn meðal almenn!
ings. Nú er svo komið að þeim
fjölgar með ári hverju, er ljá
1 skógrækt og sandgræðslu lið- 1
veizlu sína, beint og óbeint.1
Öflug samtök starfa með það
fyrir augum að hrinda af stað
skógrækt í landinu. Það mun
því fá lítinn hljómgrunn
meðal almennings að vinnaj
gegn skógræktar-hreyfing-;
unni með fáránlegum rök- j
semdum og lítilmótlegum að-
dróttunum í garð skógrækt-1
armanna, er stappa nærri ó- 1
drengskap. j
Útúrsnúning B. G. og ónot
í minn garð í síðustu grein
hans, þeirri er hér um ræð- j •
ir, hef ég að engu.
Benedikt Gíslason á tvær
tegundir penna í fórum sín-
um. önnuv tegundin er betri,
hin lakari. Hina síðarnefndu
notar hann oft til að vega að
mönnum og málefnum og
vandar þá lítt til rölcsemda.
Með betri tegundinni ræðir
hann hlutlaust, og ferst hon-
um þá stundum vel í athug-
unum sínum. Það eru vinsam
leg tilmæli mín til hans, sem
yngri manns að árum, að
hann noti sem oftast hina
betn tegund, en leggi hina
á hilluna.
Refur bóndi heldur nú áfram
kveðskap sínum, þar sem frá var
horfið í gær:
Ung kona úr Reykjavík dvaldi á
Kambshóli í sumarleyfi sínu í hálf
an mánuð, og vann með okkur
Pétri bónda að heyskap og var dug-
leg með afbrigðum. Dag nokkurn
var sólskin sterkt og sólbrann hún
mjög í andliti. Þá kvað ég:
Brennd af sól og breytt er sú,
bólginn hennar muður.
Þekkir enginn þessa frú,
þegar hún kemur suður.
Einn dag í góðu veðri var kona
Við það bezt þó er það eitt,
ef þau kynnu að meta,
að hann kostar ekki neitt
annað en það að — éta.
Einhverju sinni í sumar, er ég leit
, 1 spegil, veitti ég því athygli, að
j ég var farinn að hærast, en þó
I vonum minna og kastaði þá þessari
stöku frami
é I '.
Útlit mitt er ærið breytt,
— augað við það tefur.
Ég er fyrir ekki neitt
orðinn silfur-refur.
Gamalt spakmæli segir, „að eng-
Þes,! ,» þ,o þvott og » m. töt *» «?"■ “Í
af mér.. Þá kvað ég:
Vist er frúin væn og sterk,
vön að hreinsa drítinn,
en það er hálfgert þrælaverk
að þvo af Rebba skítinn.
Mcð Guju „sumarleyfiskonu" fór
ég sunnudagskvöld eitt í fjall-
göngu ásamt dreng, sem á bænum
var. Gengum við upp á Kambinn,
sem er fjall, er bærinn Kambshóll
er kenndur við og stendur undir.
Er fjali þetta tæpir 1000 metrar á
hæð og útsýni af því hið fegursta.
Þar uppi á fjallsbrúninni duttu mér
þessar stökur í hug:
Hægt var sótt á hæstu brún
horft á dalinn fríða.
Engi, vötn og iðgræn tún
eins og skóginn víða.
Fyrir augun fjölmargt bar
fjalls á tindi háum.
Okið, Skjaldbreið, einnig þar
Eiríksjökul sáum.
Mun fjallganga þessi verða mér
ógleymanleg.
Á Kambshóli er berjaland mikið
og gott eins og víðar í Svínadal,
og mátti því sjá á stundum margt
manna á berjamó, er ber voru orð-
in þroskuð. í tilefni af því urðu
eftirfarandi stökur til:
Eru þroskuð orðin ber
upp við f jallið háa.
Veitt því geta vífin sér
varalitinn bláa.
þvi finnst mér nú orðið nokkur
vafi og kveð því:
Menn orðstý fyr af afreksverkum
fengu,
þó á því stundum væri talsverð bið.
Nú verður margur ágætur af engu,
á öllu er þannig framfaranna snið.
Eftirfarandi vísa tel ég að ekkl
i þurfi skýringar við:
*; |
Þekki drottinn þjóðin horsk
þá er traustið lasið. >
Sjómenn trúa á síld og þorsk, i
en sveitafólk á grasið.
Er ég einn í tölu hinna síðar-
nefndu.
Á Kambshóli var ég um tíma
samtíða konu úr Reykjavík, er
Kristín heitir, vel hagorðri og
greindri. Lét hún stundum fjúka
í kviðlingum, sem ég tel mig þó
ekki hafa leyfi til að birta. Henni
vii ég færa þakkir fyrir skemmti-
legar samverustundir ásamt öðrum.
er ég kynntist og hafði á einhvera
hótt saman við að sælda og enda
svo þetta rabb með eftirfarandi
stöku, er skýrir sig sjálf:
Leystur þá úr læðing var
logi óður falinn,
þegar kaupakonurnar
kvöddu Svínadalinn".
Lýkur svo kveðskap Refs bónda,
Starkaður

Framsóknarmenn!
n
I
Framsóknarflokkurinn
störf hans og stefna“
I>arf aö vera í eigu hvers flokksmanns. —
Þaö er skoðun margra þeirra, er fylgzt hafa með
og tekið þátt í starfi Framsóknarflokksins, að þessi
bók sé eitt bezta stjórnmálarit hliðstæðs eðlis. „Fram-
sóknarflokkurinn, störf hans og stefna“ er heimildar-
rit ritað á breiðum grundvelli af einum ritfærasta
pennt flokksins. Bókin ber þess glöggt vitni,
að hún er rituð í dúr fræðilegrar sannsýni um menn
og málefni. — Ungir Framsóknarmenn og aðrir, sem
nú eru að hefja stjórnmálaþátttöku, er brýn nauðsyn
að kynna sér efni þessarar bókar.
Starf og stefna virkustu umbótaafla þjóðarinnar
síðustu 30 árin er hverjum ungum manni nauðsynlegt
að kynna sér. „Framsóknarflokkurinn, störf hans og
stefna“ er bók, sem hverjum flokksmanni er ómissandi.
Sendiö flokksskrifstofu Framsóknarflokksins, Lind-
argötu 9, pöntun og látið andviröið, kr. 20,00, fylgja
henni. — Ath.: Upplag bókarinnar er nokkuð takmark
að og tryggið ykkur bókina í tíma.
Ski’ifstofa Framsóknarflokksins

«'-■•»•<

m«anhK«í«tn;
Gerist áskrifendur
að TIMANUM
Áskriftasími 2323