Tíminn - 25.09.1953, Blaðsíða 5

216. blað.
TÍMINN, föstuðaginn 25. september 1953.
5
Föstud. 25. sept.
Viðræður um mimii-
hlutastjóm
Alþýðublaðið skýrir frá því
í gær, að nokkur viðtöl hafi
átt sér stað eftir kosningarn
ar milli forustumanna úr
Framsóknarflokknum og Al-
þýðuflokknum um myndun
minnihlutastjórnar þessara
flokka. Jafnframt gefur það
í skyn, að það hafi strandaö
á Framsóknarflokknum ein-
um, að ekkert hafi úr bessu
orðið.
Það er rétt, að slik samtöl
áttu sér stað og má vera, að
þau hefðu leitt til nokkurs
árangurs, ef samkomulag
hefði strandað um meiri-
hlutastjórn vegna ósann-
gjarnra skilyrða af hálfu Sjálf
stæðisflokksins. Þó gat vel
svo farið, að slík stjórn hefði
elcki komizt á, þótt báðir
flokkarnir væru þess fýsandi.
Forseti gat alveg eins tekið
þá kosti, að fela stærsta þing
flokknum að mynda minni-
hlutastjórn eða að mynda
utanþingsstjórn, er sæti að
völdum meðan kosn. færu
fram. Hvorttveggja hefði leitt
til kosninga í haust, en þær
hefðu þó lítið bætt, þar sem
ekki er líklegt, að veruleg
breyting hefði orðið á kjör-
fylgi flokkanna á þeim stutta
tíma, sem liðinn er frá sein-
ustu kosningum.
Ef forsetinn hefði hins veg
ar farið inn á þá braut að fela
þessum tveimur flokkum
minnihlutastjórn, hefði vissu
lega verið með því teflt á tæp
asta vað. Flestar líkur benda
til þess, að stjórnin hefði
strax fengið vantra-ast og vetr
arkosningar þá farið fram.
Ef stjórnin hefði fengið að
sitja, hefði það orðið að byggj
ast á stuðningi eða hlutleysi
kommúnista, sem hefðu tekið
þá afstöðu af ótta við kosning
ar í vetur. Hins vegar má telja
víst, að þeir hefðu gert banda
lag við Sjálfstæðisflokkinn
mn að gera stjórninni sem
mest til miska og skapað þann
ig hálfgert eða algert öng-
þveiti í þinginu.
Þetta viðhorf gerði það að
verkum, að ekki aðeins ráð-
andi menn í Framsóknar-
flokknum, heidur engu síður
ýmsir slíkir menn í Alþýðu-
flokknum, töldu slíka minni
hlutastjórn slíkt áhættutafl,
að ekki bæri að efna til þess,
nema sem hins fullkomnasta
neyðarúrræðis.
Hitt mun hins vegar hafa
komið í Ijós í þessum viðtöl-
um, að skilningur er vaxandi
á því í báoum þessum flokk-
um, að aukin samstaða þeirra
er nauðsynleg til að hamla
gegn valdi íhalds og sérhyggju
í landinu. Hitt er hins vegar
meira en vafasamt, að það
hefði greitt fyrir slíkri sam-
stöðu til frambúðar að stofna
til umræddrar minnihluta-
stjórnar undir þeim kringum
stæðum, sem nú eru.
Meðan svc háttar um and-
stæðinga íhalds og sérhyggju
á landi hér, að stór hluti
þeirra fylkir sér undir merki
kómmúnista og einangrar sig
þannig frá samstarfi við aðra,
verður tæplega komið á stjórn
arsamstarfi íhaldsandstæð-
inga. Svipað gildir um það, ef
Eftirtektarverð bók
Þorsteinn Jónsson á Úlfs-
stöðum: Tunglsgeislar. —
Nokfcrkr hugleiðingar í
sambandi við íslenzka
heinjgfræði. — Prentað á
kos£|$ð höfundar. ísafold
arprentsmiðja. Reykjavík
1953.
í nið’urlagskafia Nýals (1.
bindi, sem kom út árið 1922,
standa þ§ssar setningar: „Ný-
all heitir svo af því, að hann
er fyrsfa bók hins nýja tíma,
fyrsta bókin á jörðu hér, sem
skrifuð ér af þekkingu á til-
gangi lífsins. Og á framhaldi
lífsins, því að það er ekki um
þekkingu að ræða meðan hald
ið er að lifað sé áfram í anda
heimi. Sji trú er dysexiliktisk,
dugir ekki til að komast á
hina réttu leið.“ — En þessu
máli dr. Helga Pjeturss hef-
ir verið lítill gaumur gefinn.
Hinar stórkostlegu uppgötv-
anir hans í heims- og líf-
fræði hafa ekki vakið athygli
nema aðeins örfárra manna
enn sem komið er og allra
sízt að um þær eða útfrá
þeim hafi verið skrifaðar bæk
ur, þó að þetta víðfeðma efni
gefi ástæðu til þess. Það ligg-
ur við áð mönnum hafi fund-
izt að hin margvíslegu og
furðulegu fyrirbrigði, sem
standa í sambandi við lífs-
orkuna, yera eins og utan við
náttúrufræðina, eða þá vera
svo torskilin að þau yrðu
aldrei ráðin.
Undanskilin þessu er þó
Þorsteinn Jónsson á Úlfsstöð
um, því 1940 kom út bók hans
Samtöl’ .um íslenzka heim-
speki, mjög rökfast og vel
samið ,rit. Og nú hefir Þor-
steinn látið frá sér fara nýja
bók um þessi efni, sem nefnd
er í uppiiaíi þessarar grein-
ar og hér verður minnzt á.
í bckinni eru þessar ritgerð
ir: Haust; Barnafræðsla
(Fjórirþættir í samræðu-
formi); Rætt um drauma
(Fjögur þréf); Rætt um spíri
tísk rit (Samtal); Um
drauma (Nokkrar smágrein-
ar); Við. greftrun; Hin ís-
lenzka heimsfræði og spá-
dómur nokkur; Sköpunar-
saga Bifelíunnar í ijósi ís-
lenzkrar . heimsfræði; Blámi
himinsins; Fljót lífsins; Ó-
fullnægjandi skýringar;
Gunnar á Hlíðarenda; Eftir-
máli Tunglsgeislanna (Sam-
tal).
Eins og sjá má, er yfirgrips
mikið. effni og skyldi enginn
halda, áð um sé að ræða bein
ar endurtekningar úr ritum
dr. Helga, enda veita þau
hver j um glöggum lesanda
nýja útsýn í hverju einu.
Jafnfrámt því, sem Þorsteinn
skýrir /fyrir lesendum sínum
uppgötvánir og kenningar dr.
Helga, færir hann þær meira
og minna út, fyrir eigin at-
huganir. . Nýjar rökfærslur
koma þarna t. a. m. fram
fyrir uppgötvun dr. H. P. á
eðli svefns og drauma, og eins
að bústaðir framliðinna
manna séu á öðrum stjörn-
um. Hæst mun höfundur
samt fara í að útfæra þætti
úr hinni stórkostlegu kenn-
ingu dr. Helga um þróun lífs-
ins, hvað markar helsteínu
og lífstefnu. Ný hugtök skap-
ast af þessu og nýyrði. Þor-
steinn segir í niðurlagskafl-
anum eftir að hafa áður ræki
lega skýrt þessi atriði í Barna
fræðsluþáttunum fyrr í bók-
inni: „Það liggur alveg ljóst
fyrir, sé aðeins af nógu háum
sjónarhól horft, að lífsþró-
unin hlýtur að hafa bygs-zt
upp af minningum þess um
það, sem fram við það hefir
komið, og að ættminnið (auð
kennt af mér, B. B.) er, þó
óafvitandi minni sé, jafn
raunverulegt og minni vitund
arinnar. Lífið er byggt upp
samkvæmt sams konar lög-
máli og vitundin, þó að stig-
munur sé, og þarf því ekki
annað, til að skilja aðalatrið-
in þar, en að skoða huga sinn
og gera sér grein fyrir, hversu
minningarnar eru þar bygg-
ingarefnið eða undirstaðan".
— Mikilsverðar athuganir
koma þarna enn fram gegn
hinni villandi endurholdgun
arkenningu guðspekinga. Fyr
ir þeirri ritgerð standa þessi
einkunnarorð: „Villan er
ekki lengur hættuleg en með
an menn vita ekki af henni.
En menn vita nú yfirleitt
ekki, að þaö sé neitt hættu-
legt að gera sér rangar hug-
myndir um tilveruna. Ég til-
færi til viðbótar þessi ein-
kunnarorð úr bókinni. Fyrir
henni er þetta: „Af eigin
rammleik ljómar tunglið
ekki. En þó endurskín það
jörðinni geislum, sem hún
annars hefði farið á mis.“
Fyrir ritgerðinni Haust stend
ur: „Sérhver einmáni er sem
nátt án stjarna, eða stjarna
sem ekki finnur nátt.“
Hér verður ekki meira far-
ið út í hið margþætta efni
Tunglsgeisla. Við lestur
þeirra sést bezt, hve óumræði
lega margt skýrist og upplýs-
ist í ljósi kenninga dr. Helga
Það er eins og tjald hafi ver-
ið dregið frá, er byrgt hefir
fyrir alla útsýn á tilverunni.
Framundan er furðuleg og
fögur útsýn og óendanlegt
rannsóknarefni.
Tunglsgeislar eru í hópi
þeirra bókmennta, er um get-
ur í upphafi greinarinnar,
bók þekkingarauka og gegn
fjandskaparstefnunni í
hvaða mynd sem hún birt-
ist. — Hið fjölbreytilega form
ritgerðanna gefur bókinni
mikið gildi. Hún er á mjög
fögru máli. Stíll Þorsteins
einkennist af djúpri hugsun,
göfgi og vandvirkni. Ég fæ
ekki séð, að þeir menn á landi
hér, sem láta sig andleg mál
nokkru varða, geti látið hjá
liða að lesa þessa eftirtektar-
verðu bók hins nýja tíma.
Brekkubæ í Hornafirði,
Bjarni Bjarnason.
F R I Ð U R
(Framhaid af 3. Bíðu)!
að hverfa eins og samstilltur
tónn í mjúkláta hljómkviðu
náttúrunnar.
Kaupsýslumaður einn seg-
ir þessa sögu: „Ég var í kaup
sýsluferð og kom heim í gisti
húsið síðla kvölds andlega
sundurtættur og yfirspennt-
ur á taugum. Ég reyndi að
skrifa bréf, en kom ekki huga
mínum að viðfangsefninu. Ég
reikaði um gólfið. Ég reyndi
að lesa blöðin en gat það ekki
heldur. Loks ákvað ég að fara
niður og fá mér áfengan
drykk, til þess að breyta
ástandi mínu og gleyma sjálf
um mér. Þá rakst ég á biblí-
una í herberginu. Ég hafði
ekki flett upp í henni árum
saman. Ég greip hana eins og
í hálfgerðu fáti og kom niður
á sálmana. Ég las einn stand
andi. Síðan settist ég niður.
Brátt kom ég að 23. sálminum.
Ég hafði lært hann í sunnu-
dagsskólanum, þegar ég var
barn og varð undrandi, þeg-
ar ég varð mér þess meðvit-
andi, að ég kunni hann að
mestu ennþá. Ég reyndi að
lesa hann upphátt: „Hann
leiddi mig meðfram hinum
kyrru vötnum. Hann endur-
nærði sál mína.... “ Ég endur
tók orðin og ég endurtók þau
aftur hærra rómi og svo vissi
ég ekki fyrri til en ég vakn-
aði! Um stundarfjórðungur
var liðinn. — Ég hafði sofnað.
Og ég var hvíldur og endur-
nærður eins og eftir góða
hvíld heillar nætur. Og mér
hafði veitzt það, sem ég hafði
ekki fundið mjög lengi, Ég
hafði öðlazt innri frið“.
Full stjórn huga þíns og
æsikennda fæst að vísu ekki
við það eitt að lesa bækur,
háleita speki, sálma Davíðs
eða fögur ljóð, þótt það veiti
oft mikilsverða hjálp'. Hið
eina haldbæra ráð er að vinna
að sjálfstamningu stöðugt og
með þrautseigju. Leyndardóm
ur friðarins er, að kyrra huga
þinn, forðast skyndileg og
óhugsað viðbragð, minnka
hraðann, ná stjórn á geð-
brigðum þínum og fasi, orða-
vali þínu og þeim tón, sem
þú velur orðum þínum og
máli. Mæl þú aldrei hraðar en
þú hugsar. Hugsaðu aldrei
hraðar en full skynsemi þín
leyfir þér. Þín eigin orð koma
þér oft úr jafnvægi og spenna
vinstri sinnaöir menn skipa
sér undir merki sprengiflokka
eins og Þjóðvarnarflokksins,
sem aðeins eru Sjálfstæðis-
flokknum til hjálpar. Þessa
staðreynd verða vinstri menn
landsins að gera sér ljósa og
vinna samkvæmt því. Ekki
sízt er það mikil nauðsyn fyr
ir Aþýðuflokksmenn að gera
sér þetta ljóst, því að ein
jmesta ógæfa íslenzkra stjórn
mála er einmitt sú, að þeim
I hefir ekki tekizt að vinna fylg
ið af kommúnistum á sama
hátt og bræðraflokkum þeirra
á Norðurlöndum.
Leiðin til þess að ná þessu
marki er ekki sú að fara að
hefja deilur um hvers vegna
ekki var nú stofnað til mjög
áhættusams minnihlutasam-
starfs. Leiðin til þess er fyrst
og fremst sú að gera vinstri
mönnum grein fyrir, að það
er klofningsstarf kommún-
ista og slíkra sprengimanna,
sem stendur í vegi þess, að
skapazt geti traust samstarf
íhaldsandstæðinga.
huga þinn og taugar. Önnur
orð geta fengið þér friðar og
jafnvægis og verkað á sama
hátt á aðra. En umfram alt
minnkaðu hraðann. Norman
Vincent segir enn þessa sögu:
„Eddie Rickenbacker á jafn-
an óskaplega annríkt. Samt
virðist hann alltaf hafa yfir
að ráða dularfullum orku-
sjóði. Ég komst að leyndar-
dómi hans af tilviljun. Við
vorum að' vinna saman að því
að gera dagskráratriði fyrir
sjónvarp. Okkur hafði verið
tjáð að myndatakan gæti
gengið fljótt fyrir sig, en verk
ið tafðist lengi umfram áætl
aðan tíma. Eddie sýndi engin
merki óþolinmæði. Hann stik
aði ekki um gólfið, fjasaði
ekki. 1 stofunni voru tveir
ruggustólar. Hann settist í
annan þeirra fyllilega róleg-
ur.
„Ilvernig getur þú verið
svona rólegur“? sagði ég.
„Eins og þú átt annríkt“.
„Ég ástunda það, sem þú
predikar“, sagöi hann; dró
hinn ruggustólinn nær sér og
bauð mér sæti. Ég setti mig
sjálfan í hvíldarstöðu. Og þá
gaf Eddie mér þrjú ráð, sem
hann sjálfur tjáðist beita;
„Fyrst. Settu þig í algera
hvíldarstöðu. Slakaðu gersam
lega á öllum vöðvum. Sjáðu
fyrir þér í huganum striga-
poka fullan af kartöflum.
Hugsaðu þér pokan ristan að
endilöngu og kartöflurnar
fara sína leið. Hvað er mátt-
lausara en tómur strigapoki?
Annað. Tæmdu huga þinn
gersamlega öllum óþægind-
um, svo sem gremju yfir von
brigðum, eftirsjá, ósigrum,
rangsleitni, sem þú kannt að
hafa orðið fyrir. Þetta gét-
urðu með því að hugsa ein-
ungis um þá staði og stundir,
sem hafa veitt þér mestu feg
urð og frið: Fjöll böðuð í skini
sólsetursins, haustfölva
skóga, kyrran dal fylltan óm-
þýðum röddum morgunsins,
spegilslétt vatn í tunglsljósi.
Þriðja. Lyftu huga þínum til
Guðs eða til almættisins eða
til hárra valda, — hvað sem
þú helzt villt kalla það. —-
Lyft augum þínum til fjall-
anna“. — Og sál þín og innri
verund kemst í samræmi við
tónfall móður náttúru. Þú
öðlast innri frið“.
J. Þ.
Gerðu hjartaskurð á
harni með rakvélarblaði
Fyrir nokkrum dögum vildi það til í Aarhus að tveggja
ára_gömul telpa var vakin til lífsins, eftir að hjarta henn-
ar var hætt að slá.
Litla stúlkan hafði legið
sofandi í rimlarúmi heima
hjá sér, er móðir hennar
gekk stundarkorn frá henni.
Þegar hún kom aftur, hafði
litla stúlkan troðið höfðinu
á milli rimlanna og var með
vitundarlaus. Hélt móðir að
hún væri köfnuð.
Hjartað var hætt að slá.
Móðirin hljóp strax á
næstu hæð hússins en þar
bjó læknir, sem einmitt þá
stundina hafði fengið heim-
sókn af embættisbróður sín-
um. Báðir læknarnir þutu
niður til stúlkunnar og gerði
annar þeirra þegar hjarta-
skurð á henni og hreyfði
hjartað með hendinni, á leið
inni til sjúkrahússins. Hjálp
uðust læknarnir að við þessa
bj örgunartilraun.
Kakblað notað sem
uppskurðarhnífur.
Á næstum ótrúlegan hátt,
komu læknarnir hjarta
barnsins af stað aftur, er til
sjúkrahússins kom. En við
skurðaðgerðina sem fram-
kvæmd var í heimahúsum,
notuðust þeir við rakblað í
stað skurðhnífs. Gáfu þeir
góðar vonir um að barnið
yrði albata eftir nokkurn
tíma. j