Tíminn - 24.12.1953, Page 3

3
JDLABLAÐ TIMANS 1953
iá
r
* , ni.
A stað einn skammt fyrir norðan
Parísarborg langaði Þorlák mjög til
[ að koma. St. Denis hét sá staður.
' Karl konungur (hinn sköllótti)
hafði á sínum tíma ákveðið, að
P mikil hátíð skyldi verða haldin í
í St. Denis á ári hverju miðvikudag-
f inn í annarri viku júnímánaðar.
f Þannig hafði nú verið í þrjár aldir.
Þorlákur og félagi hans, Hug-
bjartur, lögðu af stað í morgunsár-
| ið. Þeir ætluðu að fylgjast með há-
tíðahöldunum frá byrjun. Það var
f líka bezt að nota sér morgunsval-
! ann til þess að ganga alla leiðina
f og bíða ekki, þangað til sólin færi
að steikja mann til muna. Þeir
r hófu för sína við píslarvottahæðina
(Montmartre). Það var ætlun
þeirra að ganga sömu leiðina, sem
I Dýonísíus gekk foröum með höfuð
f sitt undir hendinni. Píslarvotta-
! hæðin var heitin svo vegna þess,
f að Dýonísíus og félagar hans dóu
f píslarvættisdauða við þessa hæð.
f Helgisagan sagði, að þegar búið var
I að hálshöggva Dýonísíus, þá hafi
f hann tekið höfuð sitt í hendur sér,
i þvegið það vel og lagt síðan af stað
f norður á bóginn með höfuðið und-
! ir hendinni. Þegar hann stöðvaðist
f og hneig niður, var hann kominn
! í rösklega tíu kílómetra fjarlægð
f frá hæðinni í París. Á þeim stað
f var byggt klaustur, sem nú var
1 frægt orðið um öll lönd. Munkar
( þessa klausturs voru mjög hreykn-
1 ir af uppruna klaustursins. Þeir
! höfðu þó ekki gleymt þeim von-
f brigðum, sem þeir urðu fyrir, þeg-
ar það sannaðist, að sá Dýonísíus,
f sem klaustrið hét eftir, væri Dýon-
! ísíus, fyrsti biskup Parísarborgar.
f Það hafði verið trúa þeirra, að
! hann væri sá Dýonísíus, sem tók
I kristna trú, eftir að Páll postuli
hafði haldið ræðu á Aresarhæð-
inni. Munkarnir voru búnir að
sætta sig við þá staðreynd. Þeir
fundu einhverja huggun í því, að
þeir ættu að minnsta kosti bezta
og fegursta handiútið, sem geymdi
öll dýrmæt ritverk þess Dýonísíus-
ar, sem var lærisveinn Páls post-
ula. En munkarnir vissu, að ný
raun væri í aðsigi. Því var haldið
f fram, að þessi bók^gæti ekki verið
! eftir Dýonísíus, Areopagusdómara,
■ heldur hlyti hún að vera talsvert
! yngri. Þetta mátti ekki nefna í
þeirra viðurvist. Þorláki hafði verið
1 sagt frá því, hversu viðkvæmt mál
það væri og hann ætti að gæta þess
að láta engan efa á sér finna, þeg-
ar nefndur væri uppruni ritsins.
! Ritið ætlaði Þorlákur að skoða
rækilega, því að efni þess var hon-
f um mjög hugleikið, hvað sem um
f uppruna þess væri sagt. Frá barn-
æsku hafði Þorlákur verið mest i
því, sem guðs er. Rit Dýonísíusar
1 voru uppáhaldsrit þeirra, sem hugs-
uðu mikið um sambandið milli
mannssálarinnar og guðs.
Hugur Þorláks dvaldist oft við
efni ritsins á þessari morgun-
; göngu.
Þekking vor á guði er tvenn, seg-
ir Dýonísíus, hún er jákvæð og nei-
kvæð. Jákvæða þekkingin segir
oss, að guð sé algóður, alvitur o. s.
frv., en neikvæða þekkingin segir
oss, að hin mesta þekking vor á
guði sé um leiö vanþekking. Þessi
neikvæöa þekking gnæfir hátt yf-
ir jákvæöa þekkingu vora. Guð er
ekki hlutur, en hlutirnir einir
liggja innan takmarka þekkingar
vorrar. Guð er hafinn upp yfir alla
hluti og þess vegna einnig yfir
þekkingu vora, sem er takmörkuð
af hlutunum. Eðli guðs er hulið
þekkingu vorri. Hann býr í hinum
huldu bústöðum stöðugleikans,
I sem enginn hefur aðgang að. En
Höfundur þessarar skemmti-
legu o? fráðlegu greinar im
Þorlák helga e? kaþólskur
pre tur, sem dvaiið befur um
20 ára skeið hér á iandi. Er
hann hollenzkur og heitir P.
H. M. Vroomen. En þegar
hann gerð'ist islenzkur ríkis-
borgari varð hann aö varpa
fjölskyldunafni s£nu fyrk'
borð og tók sér þá nafnið
Marteinn Pétur Jakobsson.
— Séra Vroomen sem dvaiizt
liefir hér á landi frá 1935,
lagði frá byrjun mikla ctund á
íslenzkunám cg hefir kynnt
sér meðal annars sögu, starf
og tímabil Þorláks helga.
Hann bregður hér upp fáein-
um svipmynáum, samkvæmt
því sem lifir í huga hans í
samræmi við ævisögu og
tímabil Þorláks. Séra Vroo-
men kann góð tök á íslenzku
og talar og ritar fallegra mál
en margir íslendingar nú á
dögum.
en guð skapaði alla hluti, segir í
ritum Dýonísíusar, bar hann hug-
myndirnar um þá í huga sér. Þeg-
ar hann var búinn að skapa þá,
voru þeir aðskildir frá honum.
Sköpunin er ávöxtur af gæzku hans
og geislun af ljóma hans. Milli guðs
og mannsins eru himneskir and-
ar í röðum alls hins skapaða eftir
fullkomleika. Þótt allt komi frá
guði, er þó ekki allt guð, en af því
að gæzka guðs gegnsýrir allt það,
sem til er, getum vér sagt, að guð
fylli allt hið skapaða með nærveru
sinni og lífi. Hinir sköpuðu hlutir
eru táknmyndir guðdómleikans.
Guð, sem er takmark- alls hins
skapaða, dregur allt að sér með
elskunni, sem hann elur í öllu. Hið
góða, eftir að hafa komið að ofan
í hið skapaða, leitar aftur til upp-
runa síns. Fyrir manninn felur
þetta afturhvarf til guðs í sér hin
ýmsu fyrirbrigði af leiöslu hugar-
ins og hrifningu elskunnar.
Rit Dýonísíusar voru óþrjótandi
gullnáma fyrir þá, sem hugleiöa
sambandið milli sálarinnar og guðs.
Þorlákur gat ekki óskað sér neins
betra. Hann hugsaði oft og mikið
um þetta efni, sérstaklega nú, þeg-
ar hann var að fara til St. Denis.
Þorlákur hrökk við. Skyldi fé-
lagi hans ekki verða leiður á því
að hafa hann alltaf annars hugar
og þegjandi við hliö sér? En sem
betúr fór virtist bróðir Hugbjart-
ur einnig hafa nóg að hugsa um.
Hann leit yfir fólkið, menh, kon-
ur og börn, sem fóru sama mjóa

með elsku sinni dregur hann elsku veginn, sem ruddur var fyrir mörg-
jora til sín. um öldum um endalausa skóginn
Morguninn • var indæll. -Allt .norður til St. Denis. Riddarar og
lai&ntl - Þerlák álgæzku Áðúr • fylgdaclia, f#i^Mugiuai ;,.búa- . ;•
ingum riðu heldur hátíðlega fram
hjá bræðrunum.
Þorlákur naut þess að vera inn-
an um þetta fólk úr öllum stétt-
um víða að úr Frakklandi og jafn-
vel úr mörgum öðrum löndum
Evrópu. — Honum varð litið á
gamlan mann með langspil á bak-
inu, varir hans bærðust, eins og
væri hann að söngla. „Hann er víst
að þyija einhverja nýja sögu, sem
hann ætlar að skemmta fólkinu
með á hátíðinni," hugsaði Þorlák-
nr. Rétt hjá þeim bræðrum þramm
aoi roskinn maður með stærri kistu
á bakinu. „Hann er með nesti
lianda heilli fjöLskyldu, en virðist
þó vera einn síns liðs,“ sagði Þor-
lákur við Hugbjart og benti á
manninn. „Nei,“ svaraði Hugbjart-
ur, „hann er kaupmaður, og áreið-
anlega með dvrmæta skartgripi frá
beztu gullsmiðum landsins og ef til
vill frá Austurlöndum. Sérðu ekki,
að hann er gyðingur?“ Riddari á
þreytulegum klár tölti fram hjá
bræðrunum. laann leit við þeim
heldur ófrýnn. „Sjáðu, hann þekk-
ir búninginn,“ sagði Hugbjartur við
Þorlák, „honum er vist eins og
fleirum í nöp við reglu okkar, af
því að hún er ósmeyk við að grípa
á kýlinu, þegar þessir skarfar þurfa
þess meo.“ — Alls staðar sama sag-
an,“ hugsaði Þorlákur. En honum
kom allt í einu hlátur í huga, þeg-
af hann leit aftan á riddarann og
sá, að hann var jafnbola þjó hests-
ins og hossaði eins og mjölpoki.
Þetta myndi þykja" ófögur sjón á
íslandi.
„Nú erum við bráðum komnir,“
sagði bróðir Hugbjartur. Það var
auðséð á börnunum. Þau voru far-
in að þreytast, en nú kom líf og
kæti í þau aftur. Skammt fram-
undan beið sólarljósið þeirra í allri
sinni dýrð. Sólin hélt þar hátið á
gulu kornökrum klaustursins. Hér
og þar fram með veginum stóðu
fáeinar manneskjur, sem fylgdust
með fólkinu, er fór eftir veginum.
„Eru þeir að bíða eftir kunningj-
um?‘í spmði Þorlákur. „Það getur
vel verið,“ svaraði Hugbjartur,
„annars er þetta fólk komið langt
að. Það kemur alltaf kvöldið áður
og tjaldar við skógarjaðarinn.“
Þegar þeir komu úr skóginum,
sá Þorlákur tjöld hér og þar. Hon-
um varð snöggvast hugsað til ís-
lands við miklar samkomur. Hann
varð hrifinn, þegar hann leit yfir
víða akra, sem teygðust mjög langt
út á alla vegu. Voldug tré dökkra
skóga stóðu kringum þá sem fíl-
efldir verðir. í miðju þessarar dýrð-
ar stóð mikil bygging í forsælu
trjáþyrpingar. Þar var klaustrið og
kirkjan. „Mætti ekki kalla slika
staði sólbletti menningarinnar,
sem munkarnir hafa stafað um
endalausa skóga forfeðra vorra?“
spurði bróðir Hugbjartur, hreyk-
inn og feginn. Hrifning beggja ját-
aði því. En allt í einu urðu þeir að
forða sér út á vegarbrún, því að
riddari kom á fleygiferð eftir veg-
inum og þaut fram hjá þeim. „Er
það nokkur furða,“ sagði bróðir
Hugbjartur, þegar bræðurnir voru
búnir að ná sér eftir þennan
hrottaskap, „þótt margan aðals-
mann fýsi þess að krækja í ann-
an eins blett?“
Aragrúi af fólki var á hlaðinu
við aöaldyr klaustursins. Bræðurn-
ir sáu, að það fór allt aö streyma
til kirkjunnar. „Við verðum að
flýta okkur, ef við eigúm að kom-
ast inn í kirkjuna," sagði bróðir
Hugbjartur. En þegar þeir komu
nær, var engin leið að hraða sér.
Þeir urðu að láta berast áfram
með fólksstraumnum. Þeir þurrk-
uðu svitann af andliti sínu og litu
á mannfjöldann á hlaðinu, sem var
eins og stórt torg í forsælu trjánna.
En það var. kirkj an, sem dró mest
- athygli-þeirrgi. REöri vanmý^ogveifiki
eins og kirkjur voru flestar. Vegg-
irnir voru ekki eins þykkir og bog-
arnir voru oddbogar. í boganum
yfir aðalhlið kirkjunnar var há-
mynd af allsherjardóminum, Krist-
ur dæmir lifendur og dauða.
Hægt þokuðust bræðurnir á-
fram og athuguðu í næði allt hið
nýja, sem fyrir augun bar. Þeir
gátu þegar litið langt inn í kirkj-
una og voru vissir um, að þeir
mundu komast inn. Þeir fóru nú
að lesa í hljóði bænirnar og sálm-
ana, sem þeir heyrðu bræðurna
syngja í kórnum á undan messu.
Stutt var til upphafs messunnar.
Þegar tíðagerðinni var lokið,
var hringt inn með öllum klukk-
unum. Orgeltónar ómuðu um
kirkjuna. Skærar drengj araddir
tóku að syngja inngangsbæn mess-
unnar, meðan skrúðbúin röð af
klerkum leið hátiðlega inn fyrir
altari. Hinar stærri og smærri
vígslur áttu einn eða fleiri fulltrúa
í hópnum. Þegar hver og einn var
kominn á sinn stað, knékrupu þeir
allir, signdu sig, og presturinn hóf
messuna. Hrein listheild, byggð
upp af mörgum kynslóðum liðinna
alda, greip eyrað, augað og hug-
ann. Með söngvum og táknrænum
kirkjusiðum var farið að þeirri at-
höfn, sem myndi framkvæma i
miðri messu, boðorð Jesú: „Gjörið
þetta í mína minningu."
IV.
Löng var biðin eftir langþráðum
gesti. Pilturinn, sem hélt njósnum
um komu hans á hólnum bak við
bæjarhúsin að Odda, skyggndist
enn einu sinni af gaumgæfni fram
á veginn. Óþolinmóður fór hann
snöggvast ofan til bæjarins.
Roskin kona gekk hægt upp hól-
inn. „Hvílíkur yndisdagur, allt
fagnar komu hans,“ hugsaði hún
þennan morgun. Nú gekk hún sem
í leiðslu, margt leið um huga
hennar. Þó var það aðeins hann,
sem átti hann allan. Hún leit langt
eftir götunni. Hún mændi og gat
ekki losaö sig við þennan veru-
leika. Hann var að koma. Tárin
sviptu hana sýninni. Hún fór nið-
ur hólinn. Þegar pilturinn var
kominn aftur og fór að kalla og
hoppa af kæti yfir því, að gestur-
inn væri að koma, þá sat hún
hreyfingarlaus, þar sem hún hafði
setið allan morguninn.
Þorlákur sá allt þetta í anda,
þótt hann væri ennþá of langt í
burtu til þess að greina fólkið við
bæinn. Hann kom nær og nær.
Honum var eins og margir ljúfir
draumar liðins tíma væru að ræt-
ast, en hann fann einnig að skugga
sorgarinnar mundi ekki vanta:
Ljós og skuggar mynduðu dýrð
gimsteinsins, sem Oddi var í lífi
Þorláks og fagur var hann á að
líta á þessum degi. Hér var allt,
sem honum var dýrast í heimi.
Þarna sat hún mamma á sínum
stað við hólinn. Þrír smásveinar
voru að leika sér hjá henni. Þor-
lákur hafði aldrei séð þá áður.
Mamma var að standa upp. Þarna
voru systur hans, Ragnheiður og
Eyvara. Jón Loftsson var að koma
úr bænum. Hann fór til mömmu og
leiddi hana til komumanna. í dyr-
unum stóð önnur kona, Halldóra
Brandsdóttir, húsfreyj utign með
raunablæ, hún kom hikandi fáein
skref. Margir aðrir biðu eftir Þor-
láki.
Þorlákur sá allt og skildi. Af
hverju átti það, sem honum var
dýrast, að vera um leið lifandi
mynd þess, er honum var falið að
vinna á móti, og særði hann mest?
Ráðagerðir guðs lá’gu þungar á sál
hans, en ekki kæíðu þau þá gleði-
kennd, sem réð öllu í honum. Hann
unni þessum manneskjunr af heil-
um hug.
• •.... -.-ri Fratah. á bls. 30.