Tíminn - 21.03.1954, Qupperneq 3

€7. blaff.
TÍMINN, sunnHdaginn 21. marz 1954.
r- — ,---------1
B
Kæru Þingeyingar og aðrir
gestir.
Ég hefi vist verið kominn á
sjötta eða sjöunda ár, þegar
ég uppgötvaði heiminn, það
er að segja þegar ég gerði1
fyrstu jarðfræðilegar eða þó
öllu heldur heimsfræðilegar
athuganir upp á eigin spýtur.
— Ég átti þá heima á litlum
bæ í Reykjadal, Höskuldsstöð-
uffi, sem sténdur undir brekku
rótum vestan megin í daln-
Jónas Þorbergsson:
H E
Flutt á E* iiíIis «' aí I í 1S54
skildu mig eftir hryggan við |
bjartan dag,
Þið hafið kannske öll lesið
um, upp af Vestmannsvatni, sögu Örvar-Oddds og mörg
beint á móti Vatnshlíðinni. — ykkar munið eitthvað úr
Ég hafði þá þegar oftsinnis þeirri sögu og þá allra helzt
fengið að fara með pabba mín
um á fyrirdrátt í Vestmanns-
vatni og til þess að ganga varp
ið í Höskuldsey. Og ég hafði
fengið að koma í Vatnshlíð-
ina,. þessa undursamlega
íögru skógarhlíð, þar sem
björkin angar súmarlangt og
þar sem vaxa stærst kræki-
ber í Þingeyjarsýslu. —
Snemmsumarsnótt á Vest-
mannsvatni, þegar hlíðin
speglaði sig í kyrrum vatns-
fletinum, en sólin gekk fyrir
dalsmynnið í norðri og him-
briminn -
cöng sín trega-
blöndnú íjóð um lágnættið, er
mér í bárnsminni, sem feg-
ursta tjáning náttúrunnar á
þessgri jörð, — fyrirheit um
kærleika, frið og farsæld. —
hin stórbrotnu örlög þessa
mikla herkonungs. — Oddur
ólst upp í Berurjóðri, er menn
ætla, að verið hafi á Jaðri í
Noregi. — Völva spáði Oddi
því, að hann myndi verða
allra manna elztur og lifa
þrjú hundruð ár, en að haus
hestsins Faxa myndi verða
honum að aldurtila. — Oddur
hafði skjót handtök. Hann
hjó hestínn, gróf hann djúpt
í jörð, bar að möld og grjót
og moldaðir sem bezt. Síðan
hófust ævintýri Odds. Hann
fór viða um lönd, rataði í
hvers konar mannraunir og
svaðilfarir; gerðist herkon-
Ferðamönnum, sem koma norðan sandana með Jöklusá á
Fjöllum á heitum og sólríkum degi, vex oft í augu su tign
ungur og háði margar orrust- og fegurð, sem hvílir yfir Herðubreið, sem rís í hillingum
ur. Hann.átti örvarnar Gusis- í suöri i Þingeysku öræfunum, Margir líta syo á, að þessi
i nautá, sem voru þeirrar nátt- herðabreiða f jalladrottning sé fegursta f jall landsins, þótt
Með þessa heimsmynd fyrir úru, að þær leituðu marks, erfitt sé um slíkan samjöfnuð, en hún er óumdeildanlega
aúgum gerði ég mína fræði- , hvað sem hann vildi hæfa og tignasta f jall í ríki Þingeyjarsýslu. Fáir hafa gengið á
legú uþpgötvun. Heiman frá hurfu jafnan til hans aftur tind hennar, enda er gangan torsótt, en ýmsir sækja hana
mér séð, var dalurinn minn frá skotmarki. — Oddur eign- þó heim hin síðari ár. Lindá er. ill viðureignar, eins og
lokaður fjöllum á alla vegu.' aðist að lokum konungsdóttur myndin sýnir, því að Jökuísá hefir sótt hana heim.
í suðri lokaði Mýraröxl dal- ' í Garðaríki og varð þar kon-1
botninum. í norðri sveigðist ungur. En er hann hafði náð finningar; enginn þáttur er vegna þess að við uppgötvuð-
Fljótsþeiðin austurávið og þeim aldri, er honum hafði jafnsárlega snúinn um hjarta um heiminn í Þingeyjarsýslu
Núpurinn lokaði hálfum daln (verið spáð fyrir, fýsti hann þitt eins og átthagatengslin! og við eigum sameiginlega
um. En Hva.mmsheiðin sveigð norður í Hrafnistu, þar sem frá fyrstu áhrifum umhverfis erfð- bernskuástar okkar til
ist vésturávið á móti og lokaði, hann var fæddur, og faðir þíns, meðan þú varst barn,! átthaganna og heimaþúfunn-
öllum dalnum. — Þannig var hans, Grímur loðinkinni, þar sem þý fyrst opnaðir augu ar. Og við erum ekki eiiiir um
dalurinn lokaður fjallabrún-, hafði búið. — Drottning Odds, skynjunar þinnar og skilnings þessa þjonustu við upphafs-
nm á alla vegu. Og þá var það _ Silkisíf, undraðist, hví hann móti Ijösi jarðárinnar. — Þú kenntíir okkar og fölskvalausu
fýsti brott frá ríki sínu, þar gerist máske viðförull; berst bernskuást. íslendingar 'úr
sem -hann átti hvers konar meg straumfalli manngrúans öðrúrn byggðárlögúm þessa
gengi að fagna og var mest um stærstu borgir, reikar um lands hafá stofnað sams kon-
eitt sinn, að ég fór að hug
leiða, hvað myndi vera hand-
an við þessar brúnir. Og ég
norðurhafa velta þar á breiða
sanda.
Það mun eiga að heita svo,
að átthagafélögin séu stofnuð
til þess að halda til fremdar
hag og heiðri átthagabyggða
sim;a. Þau hafa unnið nokkuð
að því, að gefa út fræöirit og
sagnrit um átthagabyggðirn-
ar. En þessum félögum mun
sækjast seint menningarróð-
urinn í skutnum, ef linlega
er róið framí. En með tilkomu
1 styrjaldaráhrifanna og vél-
yrkjunnar hefir mjög óvæn-
lega um skipazt andlegt menn
ingarlíf í íslenzkum sveitum
írá því, sem áður var. — Mál-
fundafélög ungra manna slik
sem þau gerðust á blómaskeiðí
ungmennafélaganna, eru horf
in úr sveitunum. Þjóðariþrótt
okkar, glíman, hefir lotið
I lægra haldi fyrir öðrum I-
þróttum. Reiðhestarnir, sem
lyftu anda mannsins á flug,
iru að hverfa af vegunum
Áhugi ungra manna fyrir.bók-
um og bókaramennt viða lam-
aður með þrældómskenndu
skyldunámi. — Mér er tjáð,
að auk þess, að vinna ötullega
að búi og bjargráðum, hafi
ungir menn úr sveitum aðeins
tvö áhugamál: Annað er það,
að standa sig vel í íþrótta-
keppni. Hitt er, að komast á
næsta dansleik.
i En hvað um það? Frjáls
andleg reisn og menningar-
viðleitni framknúin af innri
,þörf fólksins sjálfs, gengur í
I öldum bæði í sveit og við sjó
1 allt eftir högum og líðan þess
á hverjum tíma. Nú liður flest
,um svo vel, að þeir þurfa ekki
á andlegri menningu að halda
--- Það eru kannske aðeins
við útlagarnir í Þingeyinga-
félaginu og öðrum átthagafé-
lögum, sem líður ekki alls
kostar vél. Við berum í brjóst-
um okkar saknaðarkennd og
meira og minna sára átthaga-
þrá. Og það eru þessar kennd-
inr, sem hafa knúið fram fé-
lag okkar og veita því lífs-
geröi þá uppgötvun með sjálf metinn af öllum mönnum. — glæstar hahir, undrast íurðu- jar átthagafélög aí sömu til-
um mér, að handan við brún- [ En Oddur kvaöst vilja sjá, verk og dásemdir hvers konar hvötum og í sama tilgangi.
irnar tæki ekkert við, nema hversu vœri háttað um óðal húgvits og hagleiks mann-'öllum íslendingum cg öllum xiAíVan á hpiman
þverhnýpt djúp. Eg sá það i feðra sinna og varð eigi latt- anna, fellur í stafi frammi fyr mönnum er sameiginleg þessi m fpttarfivo-ofSir
hendi minni, að það hlaut að ur. — Og er hann með mörgu jr úndursámlegri náítúrufeg- j frumstæða, djúpsetta kennd kv.- a Aqinrinrnan^hátt
vera akaflega háskasamlegt, föruneyti hafði gist Hrafnistu urð járðárinnar. — Samt sem'átthagatengslanna. Þær taug- hiAnmt. kFprleikdtiifinninonm
að fara upp á þessar brúnir,' og ráðstafað óðali sínu og águr heíir bú ekkert séo iafn'ar eru sterkar oe siit beúra , K.æíI.e Sl ™
af hví að há e-æti svn til hnriK r>o- mcmn Ucmc cioiHn a& i.enr pu etiKeji seo Jdin ar eru si_rK.ar og pe.ira hernskuminnmganna, þa er-
pV1 pa gætl svo tlf bon , hann og menn nans sigldu imdursamlegt og fyrsta um- eru sár. _1TV, ,,iA á ..Atrn iaíw
að maður hrapaði niður í ó-,framhjá Berurjóðri, þar sem hverfi þitt, þar sem þú á um Vlð a rettn lei°-
þekkt, skelfilegt djúp. Dal- hann hafði uppfóstrazt, leit- morgni líísins gekkst á fund
tirmn minn var fyrir mer öll aði Oddur þar til strandar og nattúrumar sjálfrar* þar sem
veröldin að viðbættum sól og gekk á land. Voru þar þá auðn jþu fergt fyrstu landkönnunar—
1 ir einar yfir að líta; hrjóstur ferðir þinar og ný undrunar-
efni og torráðnar gátur mættu
vaknáhdi skilningi þínum sér-
hvern tíag. — Og þú finnur
tungli og stjörnum.
Síðar gerði ég stærrl upp
ekki miklu máli í félagi okk-
ar. Félagið sjálft, tilvera þess
og viðleitni er minni Þing-
glögglega, að hin eiginlega rót eyjarSýSiu. Samanburöar-
mat á byggðarlögum og lands-
og uppblásnar tættur, þar sem
götvanir. Ég komst brátt að áður hafði veriö blómleg
raun um, að veröldin var byggð. Þótti Oddi þar dapur-
miklu stærri en Reykjadalur- le£t um að lítast. — Og er
inn, meira að segja stærri en hann og förunautar hans hfs bíns, verundar þinnar,
Þingeyjarsýsla öll. Ég hefi héldu tii strandar varð fyrir stendur djupt í mold jaroar-
ferðast um lönd og álfur, Þeim hrosshaus blásinn og hinar, þar sem vagga þín stóð
meira að segja dvalizt lang-: fornleSur- pá varð Oddi að og þu gekkst fram hin íyrstu
dvölum í annarri heimsálfu;; or®i:. »Hvort innn Þar vera. Sp0r. Allt', sem síðan hefir
uppgötvað stærri og stærri ! haiisimr Faxa, er Völvan spáði hiaðizt á oían, er meira og
heim. Samt sem áöur er fyrsta mér forðum, að myndi verða minna ósamstætt hröngl lífs-
uppgötvun mín merkust. Hún' mér aS bana- Varð honum það reynslu þinnar. Svipmyndir hurgum _ Við vitum ofurvel
stendur enn óhögguð i vitund fyrir> að hann stakk við haiisn umhveríis þins breyta lit og að þjnéeviarsvsla bvr vfir
minni, í tilfinningum mínumlum með sP.jóti sinu> svo haus- hnum. Vinir þínir hverfa eins miklum andstæðúm hrika-
og í niðurstöðum lífsreynslu mn hallaðist við. Hrokklaðist! Dg foksandur. — Jafnyel
Til þess mun hafa verið Og nú höfum við hitzt hér
ætlast, að þessi stutta ræða i kvöld og við gleðjumst hvert
yrði ö'ðrurn þræði minni átt- með öðru yfir þvi, að eiga
hagabyggöar ckkar. Þess hátt þessa sameiginlegu hugð;
ar ræðuminni skipta reyndar þessa sameiginlegu bernsku-
ást, sem er máske óeigingj örn.
ust allra ásta, af þvi að hún
gerir ekki annað en streyma
til upphafs síns í þögulli að-
dáun og þakklátssemi; krefst
hlutum er auk þess ávallt einksis, vonar ekkert nema
hæpið og orkar tvimælis. í kannske það, að mega eiga
augum og tilfinningum allra þess kost, að fá iitið fornar
barna bessa lancs bua átt-
hagabyggöir þeirra yfir ein-
hvérs konar töfrúm og yfir-
ieiks og mildi í línum og lands
smíð, að hún á víðlendusti
samgróin heiðalönd vaíin'
Aðalfundi Félags ísl. síma-
mínnar. I Þá naðra undan hausnum og tengslin við nánustu ástvini
Meðan ég dvaldist langdvöl-1 hj,0 1 fot °ddl fvrir 0fan„;0¥a'! Eetað bilað- — Ekkert stendur
um í annarri heimsálfu, kvaldi Hljóf þegar b!dstur, 1xfdtmn i örugglega stöðugt nema jyrsta
heimþráín mig alla stund. Ég og drep og leiddl þaö hann i heimsmynd óvitaskaparins;
minnist þess, að ég stundum tU bana' En menn hans gerðu, íyrstu ástir, er þú tengdir við
við sólarupprás starði á skýja- honum grafarþr0 'Berui-jóöri. kœran blett. _ seiðmagn átt- _
bakka í norðausturátt og gerði “ Sannaðlst a 0rvar"0hn3 hagaþrárinnar eitt opnar þér líf er ríkastóg margbreytileg- mar, er baðst nú eindregiö
mér í hugarlund, að þeir væru ^að’ sem forðum var kveðlð, sýn til dýpstu kynna veru a t fegurstu elfu lands-!undan endurkosningu, Sæ-
íslenzkra ’:að rom er su taug, er rekka þinnar. ----------
gróðrarflosi lyngs og víðis, manna er nýlega lokið. I
víðlendasta birkiskóga lands- framkvæmdastjórn voru
ins, fegursta veiðivatn lands- kosnir Jón Kárason, formað-
ins, Mývatn, þar sem andfugla ur, í stað. Andrésar G. Þor-
gnýpur^ og tindar
fjalla. Ég sá morgunkirtla sól-
roðans steypast yfir fjöllin.
dregur föðurtúna til.“
þinnar. Þar, sem vagga þin ing, þar sem er Laxá _ yjg'mundur Símonarson, varafor
sióð, jinnur þú sjáljan þig. vitum ag hún ber í íáömi sín-j maður, Aðalsteinn Norberg,
Af þessum ástæðum er því um sérkenniiegasta íjail lands, gjaldkeri og Agnar Stefáns-
háttað um mig, að mér ins, þar sem er HeröubreiðþSon, ritari.
j Félagið telur nú hátt á
Ættj arðarástin er ekki fyrst
Ég hlustaði á niö margra 0g fremst ást til lands og þjóð- svo háttað um mig, að mér ins, þar
vatna; hlustaði á vorþyt þing- ar; hún er að eðli sínu og und- verður það því síður eíasamt, stærsta fossinn, þar sem er
eyskra sunnanvinda; heyrði irrót ást til æskustöðvanna; sern árin færast yfir, að fyrstu Ðettif.oss, eir.a fúrðulegustu j fimmta hundrað félaga, sem
lífið rísa í grónum dal; sá heimaþúfúnnar. Þínar dýpstu uppgötvun min um heiminn náttúrusmið landsins, þar semj dreyfðir eru um allt land,
morgunreykina stíga hæglát- ( kenndir eru ef til vill duldar stendur óhögguð. — í vitundter ÁsbjTrgi, að hún á goshveri. enda er 15 manna félagsráð,
lega frá kyrrlátum sveitabæj-^ og jafnvel djúpt grafnar und- minni og dýpsta kcerleiksþeli og heitar laugar. Við vitumjskipað fulltrúum allra deilda
um undir þingeyskum dala-'ir dæguráhrifum, striti, ör- til moládr 03 lanás, til jarðar líka, að hún er ein af harð-'jfélágsins, ábyrgt um stjórn
hlíðum. — Andi landsins fór birgð eða sorgum. — En ef cg lieivis cr ckkert til handan býlustu byggðum landsins.þess og kýs það framkvæmda
töírum um sál mína og gerði þú þrátt fyrir allt þetta, átt við hrúnir Reykjadáls. vegnásnjóalaga, að hún teigir
mig sjáandi um rúm og tíma dýpstu kenndir þínar óspilltar j Hvers vegna höfum við Þing fót sinn alit norður í íshaf, að
saknaðarins. Og þessir töfrar muntu reyna þáð, að ekkert eyingar stofnað félag okkar?
veittu mér ljúfsára drauma- hefir markazt jafndjúpt og
gleði í xnorgunsárihú, en. varanlega á eðli þitt og'til-
Hvers vegna erum við sa.ma’n
kcmin hér í kvöld? Það er
sjálít Ódáðahraun hefir teygt
þar hramma sinn alit til
sjávar og að þyngstu öldur
stjórn úr sínum hópi.
Félagið er elzta stéttarfé-
lag opinberra starfsmanna
hér á landi og verður 40 ára
í býrjun næsta árs. ^