Tíminn - 31.12.1954, Page 9

298. blað.
TÍMINN, föstudaginn 31. desember 1954.
9
Föstud. 31. des.
Um áramét
Hér á landi hefir á margan
hátt verið bjart yfir árinu,
sem nú er að enda. Afkoman
hefir yfirleitt verið góð til
lands og sjávar og þjóðin buið
við velmegun. Frá efnalegu
sjónarmiði telst árið 1954
vissulega hagstætt ár.
Hitt er svo annað mál, sem
ekki er síður vert að gefa
gaum, að velmegunin hefir
ekki eingöngu verið að þakka
eigin framtaki þjóðarinnar
eða hagstæðu tíðarfari og afla
brögðuim 'Gandvarnarvinnan
hefir átt drjúgan þátt í henni.
Margt bendir til, að henni
taki senn að Ijúka, og væri
það líka æskilegt. Því fylgir
hins vegar, að þjóðin verður
að auka framtak sitt og ráð-
deild, ef hún ætlar að halda
jafngóðum og batnandi lifs—
kjcrum.
Þess ber líka að minnast,
að þótt margt hafi verið vel
gert af hálfu stjórnarvalda
landsins á árinu, sem er að
ljúka þarfnast sitthvað fleira
endurbóta. Nokkur ofþennsla
hefir átt sér stað i atvinnu-
og fjármálum og m. a. ýtt
undir . óeðlilega fólksflutn-
inga. Úr þessu verður að bæta.
Ráðstaíanir verður að gera til
þess að draga úr oíþenslunni
og rétta verður hlut beirra
sveita og kaupstaða, sem höll
ustum fæti standa, með því að
beina auknu fjármagni þang-
að. Hlýtur það að v.erða eitt
af helztu verkefnum fram-
haldsþingsins að beina auknu
fjármagni til þessara staða,
en hins vegar síður þangað,
þar sem ofþensla er nú.
í alþjóðamálum hefir árið,
sem er að líða, á ýmsan hátt
verið ánægjulegt ár. Þetta
verða fyrstu áramótin um all-
iangt skeið, þegar hvergi er
barizt í veröldinni. Forvígis-
menn þjóðanna keppast jafn
framt við að lýsa yfir þeirri
trú sinni, að friðarhorfur hafi
ekki verið betri en nú síðan
heimsstyrjöldinni lauk. Án
efa er þetta mest að þakka
því, að varnir lýðræðisþjóð-
anna hafa .styrkzt mjög á
undanförnum árum og yfir-
gangsöflin eru því ófúsari til
árása. Hins vegar er hætt við,
að þau færðust fljótt í aukana
aftur, ef varnir lýðræðisþjóð
anna veiktust og þær gleymdu
vöku rinni.
Sú von hefir sjaldan verið
eins sterk eins og um bessi
áramót, að fyrr en siðar tak-
ist að ná samkomulagi milli
stórveldanna um allsherjar
afvopnun. Samkomulag það,
sem náðist á þeim vettvangi
á nýloknu þingi S.Þ., hefir
m. a. glætt þær vonir. Þetta
samkomulag gekk að vísu ekki
lengra en það, að málinu var
vísað til sameiginlegrar nefnd
ar stórveldanna og mun hún
hefja að fjalla um það eftir
áramótin. Störfum beirrar
nefndar verður veitt mikil
athygli. Ekkert myndi vekja
almennari fögnuð í heimin-
um en ef samkomuiag næðist
um að draga eitthvað úr víg
búnaðinum.
Hið ófriðvænlega ástand,
sem hefir ríkt í heiminum, hef
ir m. a. orsakað það, að ís-
lendingar hafa talið það
skyldu sína við sjálfa sig og
varnir frjálsra þjóða að leyfa
nokkra hersetu í landinu.
Slíkt er vissulega ekki æski-
(Framhald af 8. síSu).
Valílið er iyrir hendi
— vilja og samtölc
vantar
Tölur hagstofunnar um
kjósendafylgi stjórnmála-
flokkanna sýna, að valdið er
til. Ef lýðræðissinnuð vinstri
öfl sameinast, er auðvelt að
stjórna landinu. Kjósendur
hafa fengið umboðsmönnum
sínum meiri hlutann, en þeir
hafa ekki haft-vilja eða sam
tök til að nota hann. Vinstri
öflin voru miklu veikari meðal
kjósenda á árunum 1923—38
og unnu þó stórvirki með því
að standa saman.
Umbótacflin, eins og þau
eru nú, eru eitt aumkvunar-
verðasta fyrirbæri í þessu
landi. Hvenær hefir það kom
ið fyrir, að fjórir menn, sem
barizt hafi móti sameiginleg
um andstæðingum, hafi sigr
að, ef það var alltaf fyrsta
áhugamál hvers um sig að
berja á félögum ' sínum og
koma þeim fyrst undir? Svo
skringilegt sem það niá virð-
ast, er þó barátta umbóta-
flokkanna við íhaldið með
þessum hætti. Það er ekki að
furða, þótt árangurinn sé
ekki glæsilegur meðan svona
er haldið á spöðunum!
fonudvöIinriiMi
verSíer afl vera
JýSræSi
Um það verður ekki deilt,
að Framsóknarflokkurinn hef
ir verið og er íiú uppistaðan í
íhaldsandstöðunni í landinu,
jafnframt því sem hann verð
ur að viðhalda löglegri stjórn.
Flokkurinn er á sama hátt og
svipaðir umbótaflokkar í ná-
lægum löndum reiðubúinn til
þess að vinna með lýðræðis-
legum verkamannaflokki að
því að koma á og halda uppi
heilbrigðri stjórnarstefnu,
eins og þeirri, er tíðkast ann
ars staðar á Norðurlöndum,
eftir því sem við á. Ýmsir
munu telja það eðlilegt, að
jafnaðarmenn, þjóðvarnar-
menn og ekki-kommúnistar í
Sósíalistaflokknum tækju
höndum saman við Framsókn
arflokkinn og meiri hluti yrði
unninn þannig. En það fyrir
komulag samstarfs- er ekki
skilyrði af hendi Framsóknar
flokksins. Fiarri því. Til er sú
leið, að þeir í fyrrnefndum
flokkum, sem ekki vilia sam
einast Framsóknarflokknum,
sameinist í einn sterkan lýð-
ræðissinnaöan jafnaðar-
mannaflokk. í raun og sann-
leika hafa núverandi jafnaðar
menn, mikill hluti Sósíalista-
flokksins (þeir, sem ekki eru
kommúnistar). og þjóðvarnar
menn alveg sömu stefnu í
þjóðmálum í grundvallaratrið
um. Það, sem skilur, er per-
sónulegur mei;naður, stífni og
vondur vani. — Skýrsla hag-
stofunnar sýnir, að Framsókn
armenn -j- jafnaðarmenn +
helmingur núverandi Sósíal-
legt til frambúðar. íslending-
ar munu því fylgjast vel með
því, sem gerist i alþjóðamál-
um. Þeir munú ekki leyfa her
setuna lengur en þörf krefur,
en þó gæta þess að ganga
ekki svo fram i þeim efnum,
að það sé ósamrýmanlegt
skyldum þeirra við það varn
arkerfi, sem nú tryggir frið-
istaflokks + þjóðvarnarmenn
hafa meiri hluta með þjóð-
inni. Þær skoð'anir, sem þing-
menn þessara flokka telja sig
umboosmenn fyrir, eru því í
meiri hluta í landinu — og
eiga að stjórna samkvæmt
því. — En stærra atriði er bó,
að þetta sýnist eina ráðið til
þess að koma i veg fyrir keðju
styrjöld í landi hér milli vinn
andi fólks og milliliðagróðans,
þar sem allir tapa að lokum
nema örfáir menn, því að
þessi styrjöld stefnir að því
að liða þjóðfélagið í sundur.
Þannig horfir í dag. Nú munu
menn spyrja, hvaða von sé til
þess, að svona samtök milli
umbótaaflanna takist. Þjóð-
varnarmenn setji t. d. öllu of
ar, að herinn fari úr landi í
dag. Slíkar skoðanir eru til
innan jafnaðarmannaflokks-
ins og Framsóknarflokksins.
en þessir menn eru þó kyrrir
í sínum flokki og vinna með
honum að margháttuðum sam
eiginlegum umbótamálum.
Þannig vinna menn, sem eru
pólitískt þroskaðir, bæði hér
og í erlendum stjórnmála-
flokkum, sbr. t. d. brezka og
1 franska jafnaðarmenn. Þaö
getur aldrei orðið um nein
skynsamleg samtök að ræða,
heldur vaxandi eymd umbóta
aflanna, ef menn ná ekki
þeim lágmarksþroska pöli-
tískt, að vera um skeið í minni
hluta i flokki sínum í einu
máli eða fleirum, án þess að
kljúfa flokkinn út af hverju
ágreinings- og sérmáli, veikja
þannig umbótaöflin í umbóta
starfinu, en efla íhaldið og
auka framgang þess.
Sama er með þjóðnýtingu.
Jafnaðarmenn verða auðvitað
að leggja ýmislegt af henni til
hliðar meðan hún hefir ekki
meirihlutafylgi með þjóðinni.
Annars líta nú margir, sem
ekki eru þjóðnýtingarmenn,
svo á. að núverandi „þjóðnýt-
ing“ á stórum tækjum eins og
togurunum, þar sem tapið
eitt er þjóðnýtt, sé versta teg
und þjóðnýtingar og að betra
sé að stíga skrefið alveg.
Af þessu er augljóst, að ef
vinstri stjórnmálaflokkana
skortir ekki þroska og vilja,
þá er grundvöllurinn til stað
ar.
Langvarandi ábyrgðarlítil
stjórnarandstaða verka-
manna er hættuleg íslenzku
þjóðfélagi.
Það er og aðkallandi nauð
syn fyrir þjóðfélagið, að vinn
andi stéttirnar sameiginlega
taki á sig ábyrgð um skeiö.
Síért hlwtvcrk
Það er margt, sem gera
þarf, og verður fátt eitt talið.
Fyrst af öllu þarf að upp-
ræta gróðabralls-, umboðs-
launa og milliliðakerfið, sem
lagzt hefir eins og tærandi
sjúkdómur á atvinnulíf þjóðar
innar og viðskiptalíf. — Sumt
af því, sem lagfæra þarf, verð
ur lagfært með samvinnu eða
lögþvingaðri samvinnu (fisk-
verkunarstöðvar, innkaup til
framleiðslunnar o. fl.), sumt
með þjóðnýtingu, þar sem
öðru verður vart við komíð.
En hvað sem aðferðum líð-
ur, verður þetta að gerast
þannig, að vinnandi fólk sann
færist um, að upprætt sé það
leynilega arðrán, sem það t.rú
ir að til staðar sé í mörgum
greinum viðskiptalífsins.
Þetta er fyrsta skilyrðið til
þess, að vinnandi fólk hætti
hinum sífelldu verkfallsstyrj -
öldum við þennan óvin, er leið
ir til falls krónunnar hvað
eftir annað, unz fullkominni
íjármálaupplausn veldur.
Stefna stjórnarinnar verð-
ur auðvitað að byggjast á vel
viijaðri bændapólitík og ör-
uggri stefnu í fjármálum. Um
leið og unnið er að því að
t-ryggja hverjum manni rétt-
látt endurgjald vinnu sinnar.
svo sem áður er lýst og bænd
ur landsins hafa sýnt i verki
að er framkvæmanlegt, þarf
að leggja á það miklu meiri
áherzlu en gert hefir verið til
þessa að auka virðingu manna
fyrir framleiðslunni, fyrir
vinnunni.
Það verður að auka stórlega
verklegt nám og kennslu í
tækni í skólum landsins. Viö
urkenna ber, að miklir hæfi
leikar til að nema bókleg
fræði eru mikils verðir. En
ungu fólki þarf einnig að skilj
ast, að hæfiieikar til verklegra
vinnubragða og staðgóð þekk
ing á því sviði þjóðlífsins er í
engu minna verð. Þessa kunn
áttu og hæfileika ber þjóðinni
að virða og launa engu síður
en mikla kunnáttu í bóklegum
fræðum.
Á allt þetta skortir mjög
með þjóðinni.. Ég hef áður
bent á, að basl þjóðarfulltrúa
við að draga landsmenn í
dilka og veita sumum heiðurs
merki fyrir vel unnin störf
(sem ætti sennilega að leggja
niður), hefir farið þannig úr
hendi, að mjög sjaldan kem
ur fyrir, að framúrskarandi
mönnum úr framleiðslunni
eða þeim, sem fást við erfiðis
vinnu, sé veitt viðurkenning.
Þjóðfélag, sem á öllum svið-
um metur svo lítils það, sem
snertir atvinnulífið — frain
leiðslu- og erfiðisstörf, er og
verður illa á vegi statt. Hve-
nær sem að því kemur, að
vinnandi fólk taki völdin í
þessu landi, ætti sú stjórn að
láta það verða sitt fyrsta verk
að hefja vinnuna til virðing
ar í landinu að nýju ásamt
þeim mörgu dyggðum, sem
fylgja í kjölfar þess.
Bændnr og annað
viimamli fólk
Það hefir vakið mikla at-
hygli á seinni árum, hve vinn
andi stéttir, ekki sízt bændur,
hafa haft mikil áhrif á kosn
ingaúrslit í mörgum löndum.
Áberandi er þetta meðal ann
ars í Bandaríkjunum við
tvennar (jafnvel þrennar)
síðustu kosningar. Um öll
Norðurlönd hafa bændur og
verkamenn farið með völd
lengst af síðustu áratugi.
Þetta eru þær þjóðir, sem tald
ar eru meðal þeirra sem bezt
er stjórnað, þar sem jafn-
vægi er mest og stjórnmála
legur þroski öðrum þjóðum
heims til fyrirmyndar. í þess
um löndum hafa vinnandi
stéttum skilizt þau sannindi,
að sjálfs er höndin hollust, að
þær eiga sjálfar að stjórna;
þær hafa sjálfar beztan
þroska til að gera það. Þær
þurfa engar sérhagsmuna-
eða milliliðastéttir til þess að
gera það — og fleyta svo rj óm
ann ofan af mjólkurbyttunum
eins og ráðsmaðurinn forð-
um.
Þeir, sem tala um samstarf
umbótaflokkanna eins og
fjarstæðu, eins og ófullkomið
stjórnarfar, ættu að líta til
reynslu Norðurlanda siðustu
áratugina. Þar hefir verka-
mönnum skilizt, að miklar
framfarir í landbúnaði, rétt-
lát aðbúð að bændastéttinni,
er grundvöllur þess, að fram
leiddar séu góðar landbúnað-
arvörur og seldar við réttlátu
verði. Bændur skilja, að
greiða verður verkamönnum
þau laun, er framleiðslan þol
ir, þvi að vaxandi kaupgeta
þeirra eykur og tryggir eftir-
spurn eftir landbúnaðarvör-
um. Að öðrum kosti er sala
landbúnaðarvara ótrygg og af
koma bænda í hættu. Þessi
staðreynd blasir við.
Aðrar stéttir finna og meta
það jafnvægi og öryggi, sem
stjórn þessara stétta hefir
skapað í þjóðfélögunum. En
ein stétt er þó alls staðar og
alltaf móti svona rikisstjórn.
Hinir óþörfu milliliðir. Þeir og
þeirra áhangendur draga auð
vitað alltaf með scr margt
fólk til andstöðu með áróðri
studdum auðmagni. Slíkt ger.
ist bæði hér og annars staðar.
Yiimandi fólk vill
jafna fjárfestingia
og alvinsuj
Ég get að lokum ekki látið
undir höfuð leggjast að
minna á stórmál, sem er í
nánum tengslum við hið af-
markaða umræðuefni mitt.
í lok síðasta stjórnartíma-
bils mun fjárfesting líklega
hafa verið fremur um of. Með
tilkomu hinnar nýju ríkis-
stjórnar var linað á gildandi
reglum um fjárfestingu. í stað
þess að takmarka fjárfesting-
una, sem í lok síðasta stjórnar
tímabils mátti ekki meira vera
vegna framkvæmda á Kefla-
víkurflugvelli, var horfið að
því ráði að auka hana veru-
lega. Þetta var þá eitt af þvi,
sem var talið vinsælt af mörg
um, bæði almenningi og í hópi
einstaklinga, sem hugðust
hagnast á húsbyggingum til
sölu eða leigu. — Sú hætta
vofir alltaf yfir þjóöfélaginu,
að milliliðir og spákaupmenn,
sem iafnan siá sér leik á borði
að geta haft hag af ýmsum
tegundum fjárfestingar og of
þenslu, með margvíslegum
hætti, noti pólitískt vald, sem
þjóðin fær þeim til þess að
stuðla að ofþenslu í viðskipt
um. Tekizt hafði um skeið að
ná nokkru jafnvægi í efna-
hagsmálum. Skapazt hafði
tiltrú til verðgildis ppning-
anna og sparifjársöfnun auk
izt mjög fram á mitt siðasta
ár. Því miður virðist nú síð-
ustu mánuðina aftur stefna í
öfuga átt með sparifjársöfn-
unina.
Hin rétta stefna og sú, sem
vinnandi stéttir, — ásamt
þjóðinni í heild, — hafa hags
muni af, — er að hafa jafna
fjárfestingu, jafna og stöðuga
vinnu, forðast of mikla fjár-
festingu um stund, með eftir
farandi framkvæmdaleysi, at
vinnuleysi og markaðshruni
fyrir landbúnaðarvörur. Það
er lítt hugsanlegt að ríkis-
stjórn, sem vinnandi stéttir
Framh. á 13. síðu.
inn í heiminum.
Með þeirri von, að sam-
vinna þjóðanna aukizt og frið
urinn styrkist og samvinnu-
hugsjónin móti meira og
meira alla sambúð manna,
óskar Tíminn lesendum sín-
um gleðilegs árs og þakkar
þeim samstarfið á liðna ár-
inu.