Tíminn - 16.01.1955, Page 5

12. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 16. janúar 1955.
5
Matt. 25,1—13.
Sr. Jakob Jónsson:
Þáttur kirkjunnar
i.
Þegar vér heyrum þessa
dæmisögu lesna upp af blöð-
um biblíunnar, vekur hún al-
varlegar hugsanir hjá oss.
Þó er ég ekki viss um, að .svo
hafi verið í upphafi hjá
þeim, sem fyrstir heyrðu sagt
frá meyjunum tíu. Vera má,
að sagan sé sönn í bókstaf-
legri merkingu. Annað eins
og þetta gat vel átt sér stað
i Gyðingalandi, að einhverj-
ar af brúðarmeyjunum hefðu
orðið sér til skammar, og
gleymt að kaupa olíu á lampa
sína. Síðap þotið burtu um
miðja nótt,,til þess að vekja
upp einhvern kaupmanninn í
bænum, og við það orðið of
seinar til bess að taka á
móti brúðgumapum. Og vér
getum vel hugsað oss, hvern-
ig þær hafa litið út í augum
sveitunga sinna, sem ef til
vill höíðu safnast saman á-
lengdar, til þess að horfa á,
þegar brúðurin með fylgdar-
lici sínu tarki á móti brúð-
gumanum. — Það var ofar-
lega í fcrnþjóðunum að gera
gys að þeim, sem urðu fyrir
skammariegum óförum. Gam
an þeirra tíma var oftast
nær fremur grátt og gróft.
Það er því ekki ólíklegt, að
úr einhverju skotinu hafi
gollið við hæðnishlátur eða
fyndni fokið, þegar skartbún
ar stúlkur stóðu um hánótt
úti fyrir veizlusalnum börðu
utan dyrnar og hrópuðu:
Herra, herra, Ijúk upp fyrir
oss.
Svo hefir sagan flogið um
alla sveitiná, og hláturinn
soðið niðri í fólkinu. Loks
þerst ,sagan. til eyrna Jesú
frá' Názárét. Í méðferð snill-
ínganna getur ómerkileg
slúðursaga,. prðið að perlu,
hversdagslegt óhapp orðið að
opinberun hárrar speki, sund
urlaus alþýðusögn að meitl-
uðu meistaraverki. Og sagan
um meyjarnar tíu verður í
munni .Tesú að alvöruþrungn
um boðskap til allra hans ját
enda, hvar og hvenær s&in er.
Þessi dæmisaga er ein
þeirra, sem sett hefir verið í
samband við endurkomu
Krists og hinn efsta dóm.
Hún er ævagömul, sú trú, að
einhvern tíma komi að enda
lokum hins skapaða heims
Alllöngu fyrir daga kristin-
dómsins var farið að gera ráð
fyrir því, að samfara endin-
urn færi fram dómur yfir
mannkyninu, bæði lifendum
og dauðum. Hvað var eðli-
legra cn það, að maðurinn
væri \eginn og metinn við
lok ævi sinnar, sakirnar gerð
ar upp, og hinn dáni krafini\
reikningsskapar, þegar hann
skilaði af sér dagsverki sinn
ar jarðnesku ævi? Og hlaut
þá ekki eitthvað svipað að
eiga sér stað, þegar allur
hinn skapaði heimur dæi,
yrði að engu, frumefnin leyst
ust sundur, formið hyrfi og
hið sýnilega og áþreifanlega
eydtíist, eins og timbrið brenn
ur, járnið bráðnar, lífið
slokknar. Var það ekki bein
afleið’ing at hinu fyrra, að
einmitt þá yrðu gerðir upp
reik.nm.gar aliiar veraldar-
innar?
Hitt var nýtí, og fylgdi á-
trúnaði kristinna manna á
Drottinn sem heimsdómar-
ann, að hann sjálfur mundi
þá koma að nýju fyrir sjón-
ir mannanna, sem hvort
tveggja í senn sigurvegari og
dómari. Þessi von kristninn-
ar um endurkomu Krists hef
ir geíið mannkynssögunni
sérst.akt innihald. Menn kom
Eftirþankar eftir 1. desember
Predikun flutt 2. sunnudag í aðventu
ust ekki hjá því að lita á það
sem rntgintakmark mannlifs
ins aö stsndast prófið fynr
hástóli Krists. Hann varð tak
mar k m annky ns sögu n nar,
hvort sem úm var að ræoa
sögu heMdarinnar, eða cin-
stakra þjóða.
Þegar jesús var spurður að
því hvenær endirinn yrði,
kvaðst hann ekki vita það.
En harm bað menn að vera
viðbiina, eins og brúðarmeyj
ar. sem gætu átt von á ’orúð-
gumanum á hverri stundu.
Hann ællaðist til þes.s, að
hvert augnablik hverrar
mannsífevi, livert tímabii sög
unnar, væri vaka og viðbún-
aður. Þannig varð boðskapur
ínn mn heimsendi og endur-
komu hars að eggjan til v.'.k
andi athygli hverrar líðandi
stuntíar. Enginn vissi, nema
einmitt það augnablik, sem
var að líöa, fæli í sér uppfvll
ing hinnar miklu og íögru
vonar. Enginn vissi, nema
einraítt dagurinn, sem var
ab líða, mundi heyra kallið
álengdar. að brúðgumhin
væri að koma, — eða sá, sem
svaf vært við drauma sina,
yiði kvatídur til þess að taka
á móti honum, og tenclra
lampa sína, honum til heið-
urs.
En saman við 'cilhlökkun-
ina, vonina, fögnuðinn, bland
aðist hin sára tilfinnirg ef-
ans um það, að mennirnir
yrðu raunverulega hæfir til
að taka við hmu-mi-klar'tæki-
færi, — hvort þeir af öllu
hjarta og öllum hug gætu
fylgt drottni sínum inn í
brúðkaupsfögnuð eilífðarinn
ar.
Það er engin furða, þott
það hafi oft orðið áhyggju-
efni kristinna manna, hvern-
ig þcir ættu að búa sig untíir
hið' mikla tækifæri, sem hm-
ir trúuðu mundu fá í lok tfm
anna til bess að fagna frels-
ara sínum Sumir hafa gert
það með því að vera með ei-
líf heilabrot og spádóma u.m
það, að nú væri heimsentíir
á næsta leiti. Þeir hræða fólk
ið með halastjörnum og drep
sóttum, eldgosum og styrjöld
um, og upprifjan alls konar
teikra, sem þeir vita ekki
meira um en aðrir menn. —
Aðnr hafa farið réttari leið,
sem er í því fólgin að sýna
alvarlega viðleitni til þess að
veita Kristi viðtöku, bjóða
hann velkominn á hvern
þai.’.n hátt, sem hann kemur
til vor á líðandi stundu, —
því hvernig skyldi sá maður
vera við því búinn að kveikja
á lömpum sínum á brúðkaups
daginn, sem er honum mót-
snúinn, þegar hann kemar í
venjulega vitjan?
Til er smásaga eftir vest-
ur-ísienzkan - rithöfund, er
fjallar um samsæti, sem
halda skyldi fyrir frægan rit
höfund. Enginn veizlugesta
þekkti stórmennið í sjón. En
þá kom maður að dyrunum
og óskaði þess, að mega taka
þátt í veizlunni. Honum var
vísað á brott, vegna þess, að
hann þótti ekki nógu fínn íil
þess að eiga sæti meðal sam-
kvæmisgestanna. Þeir þekktu
ekki sjálfan heiðursgestinn,
af því að hann var ekki al-
veg eins og þeir bjuggust við.
Þannig gæti farið fyrir oss
mörnunum, hvenær sem er.
Kristur kemur til vor á tíegi
hverjum í klæðum, sem talin
eru hversdagsklæði. Það er
ofur hversdagslegur hlutur,
að messað er í kirkjunum, til
þess að flytja orð hans og
boðskap. Það er einnig venju
legt, að biblían sé til á heim
ilunum. Og hversdagslegt er
það einnig, að andi Krists
knýji á dyr hins biðjandi
manns, hvort ’sem hann er
stadtí.ur i svefnherbergi sínu,
bða úti á víðavangi, eða á
saínaðarguðsþjónustu með
safnaöarsystkinum sínum.
Enginn af oss veit, hvenær
heimsendir kemur, en hict
veit hvert mannsbarn, að á
hverjum einasta degi kemur
brúðguminn til þín og mín.
Áminning tíæmisögunnar er
því ekki sú, að vér eigum að
biða til hins efsta dags eftir
því að eignast olíu á lamp-
ana. Það var einmitt liin
stóra synd fávísu meyjanna,
að gleyma líðandi stund,
II.
Einhverjum kann nú að
finnast, sem þetta komi ekki
mikið við því ræðuefni, sem
ég hefi auglýst. Ekki eru
þetta neinir eftirþankar eft-
ir fyrsta desember, sem nú
er fyrir skömmu liðinn hjá.
Og þó er það ekki eins fjar-
lægt og sumum kann að virð
ast.
Hinn fyrsti desember er
upphaflega haldinn hátíðleg
ur til minningar um það, að
ísland varð stjórnarfarslega
sjálfstætt, enda þótt það
hefði erlendan konung. Sá
konungur var íslenzkur em-
bættismaður.
Þegar ísland fékk sjálf-
stæði sitt, mun allur almenn
ingur hafa litið svo á, að full
veldið væri svo að segja ein-
göngu samningsatriði milli
tveggja þjóða, íslendinga og
Dana. — Þegar sú þjóð, sem
ráðið hafði landi voru um
nokkurra alda skeið, hafði
gefið eftir af frjálsum vilja
þann rétt, sem fortiðin hafði
eignað henni, virtist í raun-
inni allt fengið, og ekki þurfti
framar neins að spyrja.
Síðan þetta gerðist, eru nú
liðin 36 ár, og á þessum ár-
um hefir viðhorfið breytzt á
nokkuð einkennilegan hátt.
Það kom berlega í ljós hjá
flestum ræðumönnum við síð
ustu hátiðahöldin, að þeir
töldu sjálfstæði íslands og
framtíðarfrelsi ekki fyrst og
fremst undir þvi komið, að
um semdist með hinum tveim
norrænu bræðraþjóðum, Dön
um og oss. Hættan, sem landi
voru er búin, stafar ekki af
neinni einni þjóð, heldur
þeim ragnarökum, þeim
heimsendi í vissum skilningi,
sem yfir heiminn kann að
koma, ef mannkynið heldur
áfram á þeirri braut, sem
íram að þessu hefir verið far
in. Kætt var um mál íslend-
inga i sambandi við þróunina
í austri og vestri, og þar með
er komið inn á heimsmálin
sjálf. En ef vér athugum þau
mál nánar, og berum það-
saman við hinar gömlu
kristnu kenningar um heims
endi og dóm, komumst vér
að nokkuð einkennilegri nið
u"stöðu.
Mannkynið er aftur fariö
að vænta heimsendis, en það
er ekki heimsendir, sem kem
ur yfir mennina sem æðri
ákvörðun, heldur hrun, sem
mannkynið leiðir yfir sig
sjálft. Það er heimsendir,
sem kemur eins og spreng-
ingin, þegar neistinn hefir
borizt hæfilega langt eftir
tundurþræðinum, eins og bál
ið, þegar kösturinn hefir ver
ið hlaðinn að fullu. —
Það er ekki heimsendir.
sem hefir í för með sér sig-
uríör að minnsta kosti ein-
hvers hluta mannkynsms
inn í fagra eilífð, heldur dóm
ur til allsherjar tortímingar.
Það er sigurför djöfulsins, en
ekki guðs.
Það er ekki heimsendir,
sem birtir dóm yfir réttu og
röngu, göðu og illu, heldur
fullkomin tortíming alls,
livort sem það hefir verið gott
eða illt í jarðnesku lífi.
Það kann að vera hægt að
gera athugasenjdir við heims
slitakenningar gamla tím-
ans, en þær fluttu þó ein-
hverja vön, — einhverja
skímu af gleði, — og sumar
hvorki meira né minna en
fyrirheit um allsherjarsigur
hins góða í tilverunni. En
heimsslitakenning nútímans
er annars eðlis. Hún skapar
alveg sérstakt hugarástand
hjá mannfólkinu, ekki sízt
hinum yngri. Vér erum orðn
ir eins og maður, sem geng-
ur við hliðina á trölli og veit
ekki, hvenær eða á hverri
stundu loppan þrífur hann á
loft og fleygir honum lengst
á haf út. Hvernig liði þér, ef
þú vissir af slíkri ófreskju
með hramminn á lofti, hvar
sem þú værir staddur, þegar
þú gengir um göturnar, þeg-
ar þú sætir til borðs,þegar þú
værir að skemmJa þér, eða
þegar þú færir til kirkju? —
Um slikt þarf ekki að spyrja.
En er það ekki einmitt þetta,
sem er að gerast? Það er bú-
ið að hóta oss heimsendi eða
að minnsta kosti lífsendi á
hverjum einasta degi árum
soman, og það er engin furða,
þótt það verki að lokum á
sálarástand vort.
Þetta er ekki glæsileg lýs-
ing, og þó hygg ég, að hún
sé sanni nær. Þannig er hug
arástand mannkynsins, ekki
sízt meðal hinna smærri
þjóða, sem vita, að þser verða
marðar undir hæl, í troðning
um orrustunnar. Þannig er
aðstaða hinna frjálsu smá-
þjóða, að ég ekki tali um ein
stakiingana á þessari jörð.
Og þurfum vér nú að untír-
ast það öfugmæli, að hinir
yngri eru orðnir svartsýnnl
en hinir eldri, kviðnari og
dapurri í huga?
Er þá heiminum ekkert
tækifæri gefið framar?
spyrja menn. Er nú lokað öll
um dyrum? Höfum vér nú
loksins hlotið þann dóm, að
allt sé úti?
Ef þetta er rétt, sem hér
hefir verið haldið fram, er
aðeins til ein von — sinna-
skipti mannkyíisins, nýr
hngsunarháttnr.
Skelfing er þetta hvers-
dagsleg kenning. Það liggur
við, að ég sé feiminn við að
hafa ekki upp á neitt nýrra
að bjóða, — einhverja spenn
andi kenningu um ný úrræði
út úr ógöngum veraldarinn-
ar. En ég hefi það mér til af-
sökunar, að ég er enginn spá
maður, heldur aðeins prest-
ur, sem hefi tekið að mér að
flytja yður —?~ekki nýtt fagn
aðarerindi, heldur nokkurra
alda gamalt. En einmitt þær
aldir, sem liðnar eru, siðan
það kom fyrst fram, hafa í
mínum augum stutt sann-
indi þess, en ekki hið gagn-
stæða. Og hin gamla kirkja,
sem boðar yður þetta fagn-
aðarerindi, vill segja við yð-
ur hvern og einn: Enn er
tækifæri fyrir heiminn. Enn
er tækifæri fyrir þjóð þína.
Enn er tækifæri fyrir sjálf-
an þig. —
Sumir af ræðumönnunum
fvrsta désember komu mjög
ýtarlega inn á þessa hluti,
ýmist beint eða óbeint. Og
hver sá maður, sem hlustaði
af einlægni og íhugaði vanda
málin, hlaut í raun og veru
að komast að þeirri niður-
stöðu, að ef heimurinn færi
af fullri alvöru að fylgja
Kristi einnig í skipun al-
þjóðamálanna, væri hnútur-
inn leystur. Ef allar þjóðir
gætu sameinast um trúna~-á
réttlátan guð, sem hærri og
lægri yrðu að lúta, kærleiks-
ríka?z guð, sem elskaði smá-
þjóðir jafnt sem stórþjóðir,
Mmbwrðarlyndajz guð, sem
gæfi mönnum frelsi til að
sanna guðsbarnarétt sinn,
vztran guð, sem gefið hefði
mönnunum skynsemina, til
að hugsa sjálfstætt, máttug-
an guð, sem hefir stjórn til-
verunnar áfram, þótt nokkr-
ir vísindamenn kunni skil á
sprengiefnum, og loks ezlífan
guð, sem gefur eilíft líf, þótt
sjálfur heimurinn farist með
cilu, sem í honum er. —
— Ef mannkynið næði því
stigi, að skoða sig sem þegna
í ríki slíks guðs, þá mundu
skipiin millz hinna jarðnesku
ríkja fá allt annan blæ, og
engin smáþjóð vera í hættu.
Slíkar hugsanir sem þess-
ar hafa vaknað hjá mér og
mörgum öðrum eftir hinn
fyrsta desember. Og þessir
„eftirþankar“ mínir eftir há-
tíðisdaginn hafa aftur og aft
ur beinzt að dæmisögunni um
hinar tíu meyjar. — Þær
(Framhald á 8. síðu.)
Liitarbönd
flestar tegundir
rit- og reikni-
Ottó A. Michelsen
Laugavegi 11 — Sími 8 13 80