Tíminn - 30.01.1955, Blaðsíða 5

24. blað.
TÍMINN, sunnudagimi 30. janúar 1955.
S.
Walter Lippmann:
Réttur Bandaríkfanua
til að verja Formósu
SkúSi V. Guðjónsson
próressor í Arösum
Sunnud. 30. jan.
Vilja Sjálfstæðis-
rnenn ekki frjálsan
bílainnflutning?
Morgunblaðið er enn á ný
byrjað að klifa á áhuga Sjálf
stæðisflokksins fyrir frjálsum
bifreiðainnflutningi. Jafn-
framt lætur það líta svo út, að
það standi á Framsóknar-
flokknum, að bessi innflutn-
ingur sé gefinn frjáls.
í tilefni af þessu þykir rétt
að rifja það upp, hvernig
þetta mál stendur á Alþingi,
og má bezt af því marka, hve
rétt Sjálfstæðisflokkurinn hef
ir að mæla.
Þrír Sjálfstæðismenn fluttu
svohljóðandi tillögu til þings
ályktunar á þingi í haust:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að' veita frjáls
an innflutning bifreiða".
Skúli Guðmundsson flutti
hokkru síðar breytingartillögu
þess efnis, að umrædd tillaga
væri orðuð á þennan veg:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að veita
frjálsan innflutning bif-
reiða, enda sé jafnframt
tryggt, að bankarnir selji á
hverjum tíma öllum þeim, er
þess óska erlendan gjaldeyri
til kaupa á bifreiðum“.
Öllum má vera ljóst, að til-
laga Skúla gengur stórum
lengra i þessa áttina en tillaga
Sjálfstæðismanna. Hún segir
ekki aðeins aö umrætt
írelsi skuli veitt, heldur einn
ig að það skuli tryggt. Á ná-
kvæmlega sömu lund var af-
staðan í ríkisstjórninni á s. 1.
sumrí, Það stóö aldrei á Fram
sóknarflokknum að veita
þetta frelsi, ef það væri jafn
framt tryggt með yfirfærslu-
skyldu bankanna. Hitt töldu
þeir hins vegar betra að hafa
þennan innflutning undir
höftum en að veita frjálsræði,
sem ekki reyndist annað en
hafnið eitt.
Hvað veldur því, að Sjálf-
stæöismenn vilja aðeins veita
frelsið en ekki tryggja það í
þessu tilfelli?
Þeir segjast þó álíta, að inn
flutningur bifreiða muni ekki
aukast, þótt hann verði gefinn
frjáls.
Hví geta þeir þá ekki fallizt
á tillögu Framsóknarmanna?
Ástæðan er augljós. Þeir
trúa því ekki nema miðlungi
vel, að nægur gjaldeyrir verði
fyrir hendi til að fullnægja
Ötakmörkuðum bifreiðainn-
flutningi. Ef niðurstaðan yrði
sú, en bílarnir samt á svo-
kölluðum frílista, þýddi það í
raun og veru, að bankarnir
fengju, áð ráða því, hverjir
flyttu inn bíla. Það, sem Sjálf
stæðísmenn stefna að, er því
sýndarfrelsi, sem í raun og
veru þýddi það, að þeirra
menn í bönkunum fengju
raunverulega vald til að ráða
úthlutun bílanna.
Það, sem Sjálfstæðismenn
stefna að í þessum efnum, er
því ekki frelsi, heldur aukin
haftayfirráð þeirra sjálfra.
Ef Sjálfstæðismenn vilja af
sanna þetta, eiga þeir auð-
veldan leik á borði. Þeir geta
nú á þinginu samþykkt tillögu
Skúla Guðmundssonar. Það
ætti að vera óhætt, ef sú full
Eftirfarandi grein eftir W.alter
Lippmann, sem er einn þekktasti
biaðamaður Bandaríkjanna og er
óliáður og frjálslyndur i skoðun-
um, birtist í danska blaðinu „Poli-
tiken“ á fimmtudaginn var, en
hafði birzt daginn áöur í mörgum
amerískum blöðum.
Yfirlýsingar Dulles utanríkisráð-
herra og Eisenhowers forseta um
að Banc'htikin muni ekki verja
Taehen-eyjarnar eða aðrar -.þær eyj
ar, sem eru á valdi Chang Kai Sheks
í Formósusundinu, marka þýðingar
mikla stefnubreytingu Bandaríkj-
anna í þessu máli.
Fram að þeim' tíma höfðu Banda
ríkjamenn ekki markað hernaðar-
lega skyldu sina á þessu svæði, en
höfðu kosið að halda heiminum í
vafa. í öryggissáttmálanum við
kínversku þjóðernissinnastjórnina
á Formósu miðaðist varnarskyidan
við Formósu og Pescador-eyjarnar.
Sáttmálinn. felur ekki í sér nein
loforð um aðrar varnir, þ. e ,a .s
.hvað snertir eyjarnar úti fyrir
kínverska meginlandinu. En í orð-
sendingum þeim, er fóru á milli
Dulles og utanríkisráðherra þjóð-
ernissinnastjórnarinnar, segir, að
„eftir að nánari viðræður hafi farið
fram, komi til mála að Bandaríkin
taki á sig varnir á öðrum svæðum“
— og er þar átt við Tachen-eyjarn-
ar og fleiri eyjar úti fyrir strönd-
inni. Bandaríkin eru því ekki skyld
til að verja þessar eyiar, heldur
hafa óbundnar hendur og geta
hjálpað til við varnir þeira, ef þeim
sýnist svo.
Fyrir skömmu hóf Peking-stjórn-
in eftirgrennslan á áformum Banda
ríkjamanna í þessum málum og
kom af stað vopnaviðskiptum á eyj
unum fyrir utan Kínaströnd og
gekk loks svo langt að taka eina
þeirra (eina af Tacheneyjunum) her
skildi meö sameinuðum aðgerðum
landgönguliðs og flota. Þá kom að
því, að Bandaríkjamenn gáfu upp
stefnu sína og lýstu yfir því, að
þeir myndu ekki verja eyjar þessar.
Ákvörðun þessi var vissulega l'étt,
en því miður var hún tekin undir
erfiðum aðstæðum, sem ef til vill
hefði verið hægt að komast hjá. Sú
stefna, sem haldizt hafði fram að
þessum tíma, reyndist röng, og
Bandaríkin hafa því or.ðið að lúta
í lægra haldi fyrir hernaðarlegum
yfirgangi kínverskra kommúnista.
Þar sem gildar ástæður lágu fyrir
því, að það var aldrei ætlun Banda
ríkjamanna að heyja stríð vegna
þessara eyja, var það mikiil misskiln
ingur að láta í veðri vaka að slíkt
gæti, ef til vill átt sér stað. Þar
að auki gaf forsetinn mjög lélegar
skýringar á ástæðunni fyrir ákvörð
un Bandaríkjanna, þegar hann dró
varnarlínuna um Formósu og
Pescadoreyjarnar, sem við munum
verja, og allra annarra eyja á þessu
svæði, sem við munum ekki verja
Hann sagði, að Tacheneyjarnar og
smáeyjarnar væru ekki „þýðingar-
miklar fyrir varnir Formósu og
Pescadoreyjanna". Þetta sjónarmið
gefur það í skyn, að Bandaríkin
hafi rétt til að skipta sér af málum
í öörum heimshlutum af hernaðar
yrðing þeirra væri rétt, að
frjálsræðið muni ekkj kalla á
aukinn innflutning. Reynist
hún hins vegar röng í fram-
kvæmdinni, er alltaf auðvelt
að skipta um aftur.
Nú á Sjálfstæðisflokkurinn
völina til að sýna, að hann
vilji raunverulega afnema
höft og tryggja frelsi. Hann á
völina til að sýna að hann
vilji annað en sýndarfrelsi og
aukin höft sér til handa. Það
ástæðum — að höfuðstefna Banda-
ríkjanna mótist út frá hernaðar-
sjónarmiði en ekki af réttlæti. Þetta
er hernaðarstefna í þess orðs fyllstu
merkingu.
Bandaríkin þurfa ekki að ílýja
á náðir heri-iaðarstefnu til þess að
halda á rétti sínum í þessum heims
hluta. Annars haía hinir tveir eyja
klasar ekki margt sameiginlegt.
Formósa o^ Pescadoreyjarnar hafa
á 20. öldinni tilheyrt Japan en ekki
Kína. Það vcru Bandaríkin en ekki
Kína, sem tcku þær af Japönum.
í vopnahlésskilmáiunum 1945 og
friðarsamningunum 1952 afsöluðu
Japanir sér.öllum yíirráðum yfir
eyjunum Formósu og Pescadoreyj-
unum. En jafnvel þott Japanir hafi
afsalað sér réttinum, heíir ekkert
annað ríki ennþá öð’azt hann.
Eyjarnar úti fyrir strönd kín-
verska meginlandsins hafa hins veg
ar alltaf verið kínverskar. Banda-
ríkjamenn hafa rétt til setu á For-
mósu og Pescadoreyjunum r,am-
kvæmt friðarsamniiigunum. Banda
ríkin hafa einnig rétt tii að sjá
um a,3 „endanleg ákvörðun varð-
andi eyjar þessar" verði ekki tekin
með vopnavaldi, heldur með sam-
þykki eyjaskeggja og þeirra stór-
velda við Kyrrahaf, sem hagsmuna
eiga að gæta. Þess vegna er amerísk
herseta á eyjunum ekki gerð í því
skyni að blantta sér inn í kín-
versku borgarastyrjöldina, þar sem
Formósa og Peseadoreyjarnar lúta
ekki Kínverjum að lögum. En ef
Bandaríkjamenn cripu í taumana
á hinum eyjunum, væru það bein
afskipti af borgarastyrjöldinni og
það á kínversku lanai. Þess vegna
væri sú ákvörðun að verja ekki
kínversku eyjarnar 1 rauninni hár-
rétt, ef hún hefði ekki verið grund
völlu.5 af hernaöarþýðingu, heidur
á lögum og rétti.
Réttur Bandaríkjamanna til að
verja Formósu og Pescadorevjarnar
grundvallast á því, að þetta eru
landssvæði, sem Japanir hafa misst
tilkall til o? ákvörðun um fram-
tíðaryíirráð þeirra hefir en« ekki
verið tekin. Jafnvel þótt báðar
kínversku stjómirnar hafi gert til-
kall til Formósu, og jafnvel þótt
Bandarikin hafi í Kairó-samning-
unum lofað að aíhenda eyjuna til
lýðveldisins Kína, hefir slíkt ekki
átt sér stað enn þá og eyjan því
ekki oi'ðin kinversk. Þess vegna
getur seta Bandaríkjamanna á For
mósu ekki talizt vera afskipti af
kínverska borgarastríðinu.
Af þessum ástæðum hafa Banda-
ríkjamenn skyldum að gegna gagn-
vart Formósu, án tiPits til þess,
hvort þeir álíta Chang Kai Shek
eða Mao vera formann hinnar lög-
legu stjórnar Kína. Afstaða Banda
ríkjanna gagnvart Formósu miðast
ekkert við Chang Kai Shek, því
að hann heíir aldrei fengið neinn
lagalegan rétt yfir eyjunni, heldur
er afstaðan grundvölluð á því að
aftra nýrri heimsstyrjöld að brjótast
út. Þetta mál er þess vegna al-
heimsmálefni, vandamál, sem öll-
um heiminum kemur við og allir
ættu að standa saman um að leysa.
verður áreiðanlega fylgzt vel
með því, hvernig hann stenzt
þetta próf.
Geðvonskan í Mbl. í sam-
bandi við þetta mál, skyldi
þó ekki eftir allt saman stafa
af því, að Mbl. sé illa við að
láta flokk sinn ganga undir
þetta próf vegna þess, að það
óttast, að hann muni falla á
því og hin raunverulega hafta
stefna hans koma þannig í
ljós.
Doktor Skúli V. Guðjóns-!
son próíessor og forstjóri
heilsufræöi-stofnunarinnar í
Árósum andaðist 25. þ. m. á
sextugasta aldursári.
Hann lætur eftir sig þrjár
mannvænlégar dætur, er
hann átti með síðustu konu
sinni Melite Lassen, hinni á-
gætustu konu. Er nú mikill
harmur að þeim mæðgum
kveðinn.
Ég held ag ég liafi þekkt
Skúla Guðjónsson betur en
flestir aðrir. Kynni okkar
hófust snemma og urðu mjög
náin allt til æviloka hans.
Við ólumst upp báðir í Skaga
firði og vorum við nám sam-
an hjá móðurbróður Skúla,
Konráði Arngrímssyni á
Ytri-Brekkum. Konráð var
maður vel menntaður, gáfáð
ur og ágætur kennari. Én
hann var að jafnaði dulur
og þurr .á manninn við ó-
kunnuga — og þá, sem hann
kærði sig ekki um að kynn-
ast. — Hins vegar tryggur
vinur og mesti æringi og
manna fyndnastur í glöðum
vinahópi. Þessum frænda sín
um tel ég að Skúli Guðjóns-
son hafi, um margt, verið
allra manna likastur.
Þótt Skúli Guðj ónsson
væri þegar á unglingsaldri
fámáll, vissum við það þó
vinir hans, eða öllu fremur
höfðum það einhvern veginn
á tilfinningunni, að hann
ætlaði sér ekki neitt lítið, fá-
tæki pilturinn frá Vatnskoti.
Hann íór suður í Menntaskól
ann, og þótt enginn efaðist
um, að gáfur hefði hann næg
ar í veganesti, mun fáa hafa
grunað yfir þvílíku vilja-
þreki hinn hægláti piltur bjó.
Viljaþrek Skúla Guðjónsson
ar reyndist í senn svo ótrúlega
magnþrungið og óbilandi að
fyrir því urðu allar hindran-
ir að víkja. Hverju því marki,
er hann hafði einsétt sér,
hlaut hann að ná.
Þess er enginn kostur að
rekja hér i þessum línum
náms- og starfsferil Skúla
Guðjónssonar — svo fjölþætt
ur er hann og umfangsmik-
ill. —
En ég tel þó ekki rétt að
ganga framhjá þessu atriði
með öllu.
Skúli Guðjónsson lauk em
bættisprófi frá Háskóla ís-
lands árið 1923. Var hann síð
an um mánaðaskeið héraðs-
læknir, en tekur þó embætt-
ispróf í læknisfræði við há-
skóla í Berlín árið 1924.
Hann fór síðan til Danmerk-
ur og vann þar margháttuö
læknisfræðileg störf, — og
semur þá doktorsritgerö er
hann varði við Hafnarhá-
skóla árið 1930. — Nokkru
síðar gerir hann sér hægt um
hönd og tekur enn eitt em-
bættisprófið í læknisfræði,
— þá við Hafnarháskóla. —
Gerðist hann síðan prófess-
or við háskólann i Árósum
og forstjóri heilsufræðistofn
unar, er danska ríkið setti
þar á fót til rannsókna og
kennslu. — Hefir danska rík
ið einmitt fyrir skemmstu
lokið við að byggja, með mikl
um myndarskap, veglegt hús
með fullkomnasta aðbúnaði
í hvívetna, yfir þessa stofnun.
Auk alls þessa entist hon-
um traust og tími til þess að
taka þátt í ótal alþjóðanefnd
um, mæta sem fulltrúi Dana
á fundum lækna í mörgum
löndum. Hann ritaði tugi vís
©

indaritgerða í tímarit, al-
fræðibækur og blöð.
Það, sem hér er talið, mun
nægja til þess að gera það
ljóst, að ekki er ofsagt, að
náms- og starfsferill Skúla
Guöjónssonar sé lýsandi
dæmi þess, flestum öðrum
fremur, hvað komast má þeg
ar hæfileikar og viljaþrek
leggjast á eitt. Hér fór sam-
an, fágætur námsferill og
frábær starísferill. •— Það er
ekki á færi neins meðalmenn
is, að ryðja sér slika braut til
æðstu virðingar í vísinda-
grein, hjá framandi þjóð,
sem stendur þjóða fremst í
vísindaiökunum, ekki sízt í
læknisfræði. — Þar eru kröf
ur haröar og keppinautar
nægir. — AÖ vísu er það ekki
alltaf sérstaklega þakkar-
vert, að komast langt með
því að einbeita sér i hugsun
og verki að alveg afmörkuðu
verkefni — á kostnað al-
mennrar menntunar og þekk
ingar. Að sumum kann það
að hvarfla, að Skúli Guðjóns
son hafi hlotiö að verða að
færa þessa fórn. —
En það merkilega við feril
hans var að þessu var alveg
þveröfugt háttað. Þótt hann
tæki öll þau próf, sem lýst
er hér að íraman, skrifaði
ritgerðir og ynni fyrir sér
jafnhliða, vannst honum og
tími til aö afla sér víðtækr-
ar þekkingar á fjöldamörg-
um sviðum, sem liggja utan
læknisfræðinnar. Áhugamál
hans voru óteljandi og flest
þurfti hann að kryfja til
mergjar. Hann hafði t. d.
mikinn áhuga á listum og
skáldskap. Hann var manna
víðlesnastur í íslenzkum, nor
rænum og þýzkum bókmennt
um, — hafði næman og fág-
aðan smekk. Sjálfur gerði
hann sér það til dundurs síð
ustu árin, i frístundum, sem
fáir myndu ætla að hafi ver-
ið margar, að yrkja ljóð og
vísur, sem bera ótvírætt með
sér að skáldgáfan var hon-
um einnig léð — en lítt sinnt.
Það var alveg sama hvað
það var, sem Skúli Guðjóns-
son tók sér fyrir hendur; —
hann var alltaf logandi af á-
huga, skyggndist djúpt, —
gerði allt vel og nákvæmlega.
Hann stundaði laxveiði hér
heima seinustu árin — og sú
íþrótt varð þegar að vísinda-
grein í höndum hans. Það
var unun að sjá hann hand-
leika veiðistöng — og það
tóku sjaldan aðrir fisk þar
sem hann varð frá að hverfa.
Vegferð þessa víkings er
nú lokið.
Skúli Guðjónsson átti fáa
sína jafningja og enn færri
sína líka.
(Framhald á 6. siðu)