Tíminn - 02.03.1955, Blaðsíða 3

50. blað.
TÍMINN, migvikudaginn 2. marz 1955.
Á skólamálafundinum voru málin rædd af
skilningi, viðsýni og alvöru
Eins og sagt var frá hér í blaðinu í gær, tókst skólamála-
iundurinn á sunnudaginn ág-ætlega. Verðwr hér fluttur
stuttWr útdráttwr úr framsöguræðum og almennum um-
ræðum á funðinum. Fundarstjóri var sér Gunnar Árnason.
Frummælenc ur voru þeir Bjarni Bjarnaso7i skólastjóri og
Jónas JósteinssoTi, yfirkennari, og gaf fundarstjóri Bjarna
fyrr orðið.
Nemandinn þarf að eiga kost
á hvfld eftir barnafræðsluna
Bjarni Bjarnason hóf mál
sitt með því, að menn
þyrftu að venja sig á að
hugsa um uppeldismálin
með gleði, skynsemi og al-
vöru. Dppeldisvandkvæðm
væru alls ekki óviðráðan-
leg þeim, sem vildu vinna
að lausn þeirra í antía vel-
vilja og víðsýni.
Megin hluti ræðu hans fjall
aði um aldursskeiðið frá
fermingu til 16 ára, og vanda
mál þess, enda léki á þvi
nokkur vafi hvernig haga
eetti afskiptum hins opinbera
eimitt á þessu aldursskeiði.
Hann benti á, að yfir 20
•þús. börn og- unglingar stunda
órlega nám í barnaskólum og
til loka gagnfræðastigsins.
Um 1100 kennarar störfuðu
við þessa sömu skóla og af
66 milljónum, sem hig opin-
bera veitti þetta ár til kennslu
Cg uppeldismála í landinu
Jæru 45 milljónir til þessara
fekóla. Kvaðst hann nefna
þessar tölur til að sýna hversu
mikið væri hér í húfi bæði
fyrir nemendur og eins fyrir
þjóðfélagið í held.
Heimilið varðar mestu.
Pé. ræddi Bjami þá þætti
í lífi barnsins og unglings-
ins, sem mestu réðu um upp
eldis- og skólastarfið. Nefndi
hann fyrst heimilið, taldi
þess hlut mikilvægastan.
Foreldrishlutverkið væri
einkum í því fólgið að skapa
með barnínu hið blessuTi-
arríka hwgcrfar. Þetta væri
fyrst og fremst undir því
komið, hvort framkoma for
eldra við börnin markaðist
af góðvilja gagnvart hinum
erfiðu daglegu viðfangsefn-
um unglinganna. Reglu-
sémi og vinnusemi væru og
mikílvæg atriði.
Næst heimilinu taldi hann
kennarann. Hann yrði um-
fram allt að vera mannvin-
úr, en jafnframt vel upplýst
ur, réglusamur og hófsamur.
í þriðja lagi kæmu svo til
greina lög þau og xeglur, sem
skólinn, kennarar og nem-
endur ættu við að búa. Fjórði
þátturinn í uppeldisstarfinu
væru skólahús og tæki, sem
vissulega skiptu miklu máli.
Námsárangur lélegri en áður.
Þá drap skólastjórinn á
xeynslu sina af skólahaldi og
námsárangri í sínum skóla
fýrir og eftir að nýju skóla-
lögin svonefndu frá 1946 voru
sett.
Taldi hann það ótvírætt
reynslu sína, að nemendur
Héraðsskólans á Laugar-
vatni næðu nú mínni á-
rangri en áðnr við námið.
Orsakir þessa taldi hann
einbwm þrjár: í fyrsta lagi
skólafólkið væri yngra en
áður, námsefnið þyngra og
í þriðja lagi fjölbreyttara
daglegt líf, sem truflaði
nemendur víð námið.
Með nýju fræðslulögunum
hefði skólaskylda verið hækk
uð upp í 15 ár. Þetta hefði

Bjarni Bjarnason
raunar ekki verið fram-
kvæmt verulega nema í bæj-
um og þéttbýli. En við það
að fella héraðsskólana inn í
fræðslukerfið nýja hefði að-
staða þeirra gjörbreytzt. Áð-
ur hefðu r.emendur komið
þangað af eigin hvöt eftir að
hafa verið við hvers konar
störf um nokkur ár eftir
barnaskóla. Þeir hefðu því
verið þroskaðir, óþreyttir af
skólanámi cg áhugasamir.
Árangur námsins hefði orðið
eftir því. Nemendur skólans
skv. liinum nýju lögum væru
flestir á aldrinum 14, 15 og
16 ára og kæmu þangað beint
úr barnaskólum. Reynslan
hefði orðið sú, að þessum
unglingum notaðist námið
miklu verr en áður. Þeir
tækju illa eftir og áhuginn
núnni.
Viö þetta bættist svo það,
að skv. hinum nýju lögum
hefði námsefnið þyngzt.
Taldi skólastjórinn þetta at-
riði mjög athyglisvert og í-
skyggiiegt. Samræmi yrði að
vera milli þroska nemand-
ans og námsefnsins.
Truflandi áhrif.
Enn kæmu hér til greina
hin mörgu truflandi áhrif,
sem unglingurinn verður
fyrir í daglegu nútíma lífi.
Hann hefði minna næöi,
skemmtanir sæktu að og
reglusemi færi hrakandi að
sama skapi. Að lokum kom
skólastjórinn með nokkrar
tiJIögur til útbóta.
Var það fyrst, að skyldu-
aldminn skyldi lækkaður í
13—14 ára aldur. Þó yrði
þeim bæjar- og sveitarfélög-
um, sem þess óskuðu, heim-
ilt að hafa skólaskyldu til 15
ára, en þeir greiddu þá meiri
liluta af kennslukostnaði en
nú er gert.
í öðru lagi breyta náms
efni þannig og létta, að það
verði við hæfi meðalnem-
anda. Námsgreinum yrði
fækkað og lesefni stytt, en
hins vegar reynt að kenna til
nokkurrar hlítar sem yfir er
íarið. Námsefnið gert raun-
hæfara fyrir nemandann, t.
d. meira um island, atvinnu-
vegi og þjóðJíf? en nú er.
1 þriðja lagi, að skólalög-
gjöfinni verði breytt þannig,
að þeir sem vilja, eigi þess
kost að hætta skólanámi um
skeið að loknu barnanámi.
en hverfa síðan aftur í skóla,
ef þá langar til af sjálfsdáð-
vm. Biðtími þess myndi leiða
til þess að æskufólkið kæmi
þroskaðra í skólana en nú.
í fjórða lagi lagði Bjarni
til, að skólatíminn yrði ekki
lengri en 7 mánuði og stæði
aðeins frá 15. okt.—15. maí
ár hvert.
í fimmta lagi kennutum
yrði greidd sómasamleg árs-
laun meðal annars með bað
fyrir augum að námstíminn
losni úr sambandi við hags-
muni kennaranna Þó að pen
ingarnir væru góðir, væri þó
æskulýðurinn meira virði
Höfuðmarkmið alls uppeld-
is- og fræðslustarfs yrði að
vera alþýðuheill.
Áhrif umhverfisins
á einstaklinginn
Jónas Jósteinsscn, yfir-
kennari, hóf mál sitt með
því að segja, að ætlun sín
með þessu erindi væri að
ræða skólamálin frá sjónar-
miði reynslu sinnar sem
starfsmanns íslenzks skóla í
nærfellt 35 ár og reyna að
fá fundarmönnum nokkurt
umhugsunarefni að Ioknum
þessum fundi. Hann mundi
að mestu miða ræðu sína við
Almennar umræður
Að loknum framsöguerind-
unum hófust almennar um-
ræður, og tók fyrstur til máls
Árni Þórðarson, skólastjóri.
Hann kvaðst vilja minnast á
nokkur atriði önnur en fram
hefðu komiö í ræðum frum-
mælenda og þá fyrst á þá
ófremdaraöbúð, sem kennara-
menntunin ætti við að búa.
Kennaraskólinn væri til húsa
í gömlum timburhjalli, ekkert
húsrými til æfingakennslu og
enginn æfinga- og tilrauna-
skóli. Hér þyrfti að vinna að
hið bráðasta af stórhug og
myndarskap og byggja nýjan
kennaraskóla.
Hann taldi, að gildandi
fræðslulög mundu í aðalatrið
um vera rammi, sem hæfði
þéttbýlin^ sæmilega.
Launamál kennara.
Þá kvaðst Arm ekki vilja
láta hjá líða að ræða um það,
hve launakjör kennara væru
bágborin, og undirstrika það,
að kennarastéttin væri öll
mjög óánægð með þau. Hann
kvað það vera mjög ofarlega
á baugi meðal kennara, að
þeir mundu vart treystast til
að halda áfram kennslu á
næsta hausti, nema lagfæring
launa fengist. Að lokum taldi
hann, að hag ríkisútgáfu
námsbóka væri ekki séð nógu
vel borgið fjárhagslega.
Guðjón Jónsson, kennari,
ræddi um ýms vandamál í
kennslu og uppeldi. Fornar
dyggðir væru nú margar á
undanhaldi og yrði að stööva
þá þróun. Niðurlæging Kenn-
araskólans væri óviðunandi.
Skólaskylduna ætti ekki að
stytta, en stuðla bæri að því
að hún yrði rýmri og sveigj-
anlegri í framkvæmd en nú
væri. Efla bæri sem mest sjálf
stæði nemandans í hugsun og
verki, glæða manndóm og fé,
iagsþroska.
Þá tók til máls Eysteinn
Jónsson, fjármálaráðheria. í
sambandi við launamál kenn
ara, sem Árni Þóröarson
hefði rætt um áður, kvaöst
hann vilja taka fram, að sér
væri ljóst, að þetta mál
þyrfti sérstakrar athygli við,
enda væxú það nú í rannsókn.
(Framhald á 7. síðu.)
Jónas
áhrif umhverfisins á mótun
einstaklinganna.
Hann sagði, nð nú væri sann
kölluð skólaöld, en þegar
ræða skyldi skóla- og mennta
mál yrði ekki hjá því komizt
að fara inn á svið hins al-
menna uppeldis.
Tvíþætt takmark,
Takmark uppeldisins er tvi-
þætt, sagði ræðumaður, ann-
ars vegar að hjálpa börnum
og unglingum til þess að gera
pei’sónulegt líf sitt svo auðugt
sem eðli og hæfileikar leyfa,
og á hinn bóginn að þroska
þá eiginleika, sem gildi hafa
fyiúr meðbræðurna og samfé-
lagið. Þessir þættir þyrftu að
vera nátengdir ef vel ætti að
fara — persónulegt og félags-
legt uppeldi að fylgjast að þeg
ar frá fi'umbernsku. Takmaik
ið væri ekki að móta börn í
sama mót, heldur að láta
hvern eðliskost þeirra ná sem
beztum þroska, taka tillit til
einstaklingsins, svo fremi að
það brjóti ekki í bág við félags
legar meginreglur uppeldisins.
Ekki aðeins dagurinn í dag.
Kröfur þær c*g fyrirmynd-
ir, sem uppalandinn gerir,
standa föstum rótum í þeim
almenna félagslega skiln-
ingi, sem þjóðfélagið í dag
gerir, en þó má ekki miða
eingöngu við daginn í dag,
þegar um uppeldi er að ræða,
heldur reyna að skynja þró-
unina og miða við framtíð-
ina, því að hin unga kynslóð
þarf að vera viðbúin því, sem
framtíðin ber í skauti.
Að ala upp og kenna.
Vafalaust má telja, að meiri
vandi sé að ala upp en kenna,
sagði ræðumaður, og eftir
þeim skilningi verður að gera
aðrar og meii'i kröfur til þess,
sem er uppalandi en hins, sem
aðeins kennir. Maður getur
verið góður kennari en lélegur
uppalandi. Þó hefir verið sagt,i
að engin kennsla sé án upp-
eldis, og ekkert uppeldi án
kennslu, og bezt mun fara á,
að þetta fari saman. Sú skoð-
un hefði verið rík, að kennari:
þurfi aðeins að kunna það,
sem kenna á og eftir henni
hefði oft farið mat á kennara-
stéttinni. Þetta væri sem bet-
ur fer mjög að breytast. Nú
væri það viðurkennt, að meira.
að segja stúlkur, sem annasi;
umsjá lítilla barna í þéttbýli,
þurfi kunnáttu í uppeldi. Allir,
sem fást við uppeldi, feður og
mæður, þyrftu slíkrar kunn-
áttu við. Mikils mætti þó góð'
viðleitni og ást til barnsins,
þolinmæði, stilling og góð-
girni. Þá væri nauðsynlegt, að'
uppalandinn væri samkvæm-
ur og réttlátur í breytni og
skapaði með því virðingu og
traust. Persónuleiki uppaland.
ans ylli mestu um áhrif.
Þáttur heimilisins.
Löngum hefir verið til þess
vitnað, sagði Jónas, að heim-
ilið væri undirstaða þj óðfélags
okkar og uppeldis og það bær.l
að efla til heilla þjóðinni.
Vissulega væri það rétt, að
áhrifaríkasti þáttur í uppeldi.
barnsins væri heimilið. Svo
gæti þó farið, að heimili væri
miður gott og áhrifaríkara ti).
hins verra en til hins betra.
Kæmi þar margt til, en fá-
tækt væri þar oft mikils ilLs:
valdur, þótt fátæk heimili
gætu eigi að síður verið mjögr
góð. Mikil fátækt hvíldi oíi;
sem þungt farg á hei'milum
og börnum, þau kenndu minni
máttar og það skapaði öfunóL
á öði'um, sem betri hefðu kjör.
Fátækt fylgdi lélegt húsnæði,
og hefðu rannsóknir sýnt, að
mikil samsvörun væri milli léi
legs húsnæðis og lítilla náms-
afkasta. Einnig hefðu rann-
sóknir sýnt, að atvinnuleysi
feðra hefði mjög ill áhrif á
námsafköst og lækkaði ein-
kunnir viðkomandi barna.
Slíkar niðurstöður væru þö
erlendar, því að við ættum
engan tilraunaskóla, en vonii'
manna væru, að úr því rætt-
ist sem fyrst, enda væri það
brýn naúðsyn.
Þá ræddi Jónas töluvert um
ýmsa annmarka heimilislífs-
ins og ill áhrif þeirra á börn-
in og gat ýmissa athugana i
því sambandi, svo sem um
heimiliserjur, drykkjuskap o.
fl. Einnig ræddi hann áhrifa-
valda utan heimilis, svo sem
félagana og götuna, sem er
einn helzti vettvángur barna
í bæjum, svo og kvikmyndir,
sem nú eru orðnar voldugui:
áhrifaþáttur í uppeldi bái'na.
Grundvollur sambúðar-
menningar.
Burtséð frá fræðslunnít
má ekki gleyma þeirri þýð-
ingu, sem skólinn hefir f-yrir
uppeldi barna, sagði Jónas.
Þar fær barnið að taka tillii;
til annarra 0(g vinna meíl
öðrum í leik og starfi. Þettí’.
er mjög þýðingarmikið fyr-•
ir þau börn, sem alasí;
upp í eigingzrni og sjálfs -
elsku. Það mun óhætt að fulit
yrða, þótt margt sé að skól ■
unum fundið, að þeir leggjii
(Framhald á 7. síðu.í ,