Tíminn - 26.03.1955, Qupperneq 5

51. blað.
TÍMINN, laugardaginn 26. marz 1955.
Lantjard. 2G. murs
Jón Kristgeirsson, kennari:
Heimsókn í skóla í Winnipeg
Hræddir menn
í blaðinu Varðberg, sem
ýmsir héldu að andazt hefði,
en skaut upp kolli enn á ný
15. þ. m., er fitstjórnargrein,
sem heitir: „Höfuðstaðurinn
og S.Í.S.“ Er grein þessi skelf-
ingaróp og ákaft kall til kaup
manna Reykjavíkur um að
gæta sín, því að nú ætli S í S.
að taka upp samkeppni við
kaupmannaverzlanir i Reyxja
vík.
- ' Þar segir:
„Fyrir skömmu gerðust
þau tíðindi, að Samband ís-
lenzkra samvinnufélaga
Jkeypti eitt af stærstu verzlun
arfyrirtækjum þessa bæjar
og tók húsnæði þess á Ieigu
tii langs tíma. Húsnæði þetta
er við mestu umferðar- og
verzlunárgötu bæjarins og
Jhið glæsilegasta.
Þessi atburður mun hafa
vakið ugg meðal verzlunar-
stéttarinnar í bænum, því
löngu var vitað, að S.Í.S. var
að leita fyrir sér um verzlun
arhúsnaéði til þess að geta
tekið upp samkeppni við
kaupmannaverzlanir bæjar-
ins, en ekki orðið verulega
ágengt fyrr en nú. Með þessu
Jbefir S.Í.S. haldið innreið
sína í smásöluverzlun bæjar
ins, en á því sviði hefir valds
þess Iítið gætt hingað til.
Það er ekkert laununga-
mál, að þetta risafyrirtæki
Jeítar nú víðar hófanna um
kaup á húseignum, verðmæt
aim og vel staðsettum lóðum
til þess að setja upp marg
víslegar verzlanir.
Virðist þess nú skammt að
bíðá, að S.Í.S. stofnsetji hér
margar smásöluverzlanir og
leitist með því við að ná yfir
tökum í þeirri grein hér í
höfuöstaðnum, eins og ann-
árs staðar á landinu".
Og enn segir þar:
„Það er augljóst, að S.Í.S.
<er nú fyrir alvöru að hefja
árás á vígi venzlunarstéttar-
innar í Reykjavík. Virðist lít
ill undirbúningur til varnar
•og eru því allar Iíkur til að
hér fari eins og víðast út um
land-------“
Lokaorð greinarinnar enr
„Þess vegna vofir nú sú
hætta yfir verzlunarstétt höf
uðstaðarins, að hún verði áð
ur en langt um líður að sætta
rsig við hjáleigubúskap undir
húsbóndavaldi Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga“.
Morgunblaðið er sárþjáð á
sviþinn af sömu ástæðum,
þótt það reyni að halda niðri
í sér hljóðunum, af því að það
er eins og allir eiga að vita
samvinnublað!
Frjáls þjóð, það viðkvæma
barn, hrín. Henni finnst þetta
svo Ijótt af Sambandinu.
Niðurlag.
I námsgreinar. Beggja megin við blöð að fá kennara i dreifbýlið. Verður
Siðferðiskennsla í skólum hér er in verður dálítið rúm, sem nota má
með svipuðum hætti og heima. Eng I til geymslu fyrir bækur o. fl. Það
Er þetta líka ekki hræði-
legt? Nú fer S.Í.S. að selja
yörúr í -sjálfu Austurstræti,
strætinu, sem kaupmennirnir
eiga og höfuðskáld höfuðstað
arins baö fyrir með þessum
orðum:
„Kaupmenn þínir sönnum
auði safni
og setji hann í örugg fyrirtæki
eí ekki þessa heims,
þá hinum megin“.
Hvernig eiga kaupmennirn
Jr að safna „sönnum auöi“ við
ar sérstakar bækur eru til í þeirri
grein og ekki eru ætlaðar til henn
ar sérkennslutímar. Hins vegar er
margt af námsefni barnanna þann
ig, gert, t. d. í lesbókum, ljóðum
o. fl., að það gefur visbendingu um
æskilega breytni og vekur tilefni
fyrir kennarann að fara út í þá
sálma. Auk þess er allt skólastarfið
og bragur þannig uppbyggt, að til-
ætlunin er að verka bætandi á sið-
ferðið.
Sama er að segja um refsingar í
skólum. Þær eru líkar og á íslandi,
nema samkvæmt lögum má hér slá
barnið með ól á vinstri lófa. Þurfa
kennarar helzt að fá ieyfi skóla-
stjóra til þess í hvert sinn. Ó1 þessi
er úr gúmmí og er um 35—40 cm.
löng. Mér var sagt, að ól þessi væri
mjög sjaldan notuð. En hins vegar
væri sennilegt, að betra væri fyrir
ýmsa nemendur að vita að hún
væri til í stofunni. Börnin ræddu
dálítið við mig um þetta atriði. Og
þótti þeim gaman að heyra, að
líkamsrefsingar eru ekki í lögum í
mínu landi.
Heimalestur barnanna er álitamál
meðal kennara. Pyrstu 6 stigum
námsbrautarinnar er ekki ætlaður
neinn heimalestur, nema þá ef börn
in dragast aftur úr eða þau óska
eftir heimavinnu sjálf. Þau láta
bækur og skólagögn vera kyrr í borð
inu sínu i skólanum og fara ekki
með þau heim. Úr því að kemur upp
í 7. bekk er víða um meiri eða minni
heimalestur að ræða og úr því.
Það þekkist líka að börnin fá til
umráða í skólanum sem svarar
stuttri kennslustund til að búa sig
undir næsta dag eða ljúka einhverju
af verki dagsins. Þetta er talið með
skólatíma. Kennarinn situr í stof-
unni og börnin vinna frjálst í ákafa.
Auk þess er heimavinnan skipulögö
þannig, að í byrjun skólaárs semja
sumir skólar leiðarvísi um hana.
Þar eru í ráðleggingar til foreldra
og spurningar fyrir barnið. Og þar
er tekið fram, hve langan tíma á dag
þarf að ætla meðalbarni til heima-
lesturs, ef það á að geta staðið sig
í skólanum. Þetta líkaði mér vel og
er ég lrissa á hve óvíða ég hefi
rekið mig á þetta. T. d. á íslandi,
þar sem svo að segja allur náms-
árangur og afkoma nemandans í
skólanum er kominn undir heima-
lestrinum, einkum þegar kemur í
efri bekki barnaskóla og í fram-
haldsskólunum. í sambandi við
heimalesturinn athugaði ég skóla-
töskur barnanna og unglinganna. í
neðri bekkjum þurfa börn lítið að
halda á skólatösku. Þau láta bækur
og skóladót vera kyrrt í skólaborð-
inu sínu í skólanum. En í allri
Winnipeg, nágrenni hennar og mér
er sagt í allri Manitoba og víðar,
nota ungir sem gamlir nemendur
sams konar skólatösku. Það er
hankalaus leðurtaska. Hún opnast
með rennilás á þremur hliðum og
er þá eins og bók. Innan á heilu
hliðina er festur kjölur úr laus-
blaðabók. Gerður til þess að börnin
festi þar inn vinnublöð. Taskan er
því um leið vinnubók. Og er það
eina vinnubókin, sem börn yfirleitt
hafa. Þar eru saman komnar allar
er algeng sjón að sjá unglingana
rogast með þessar töskur og halda
þeir þá oft á 2-3 bókum lausum
með töskunni. Þurrviðrið leyfir það.
Kennarar gera mjög mikið að þvi
að leiðrétta og yfirfara alls konar
úrlausnir nemendanna. Þeir gefa
því oftast að notast þar við kenn-
ara, sem ekki hafa réttindi. Eru
það oft unglingar úr 12. eða 11.
bekk. Kennarar vilja auðvitað vera
allir í borginni. Þar er kaup hærra
og afkoma tryggari. í dreifbjli eru
kennarar ógjarnan ráðnir, nema til
eins árs í senn. Ég hitti skólastjóra,
sem var búinn að vera 15 ár skóla-
stjóri á sama stað. Hann hafði allt-
oftast einkunnir um leið og rita á af verið ráðinn árlegai og þvi ekkl
blaöið. Börnin þykjast iUa svikin, | vitað> hyort hann yrði kyrr næ5ta
ef þau fá ekki einkunn. Kennarar
hafa því margir mikla heimavinnu.
í fyrstu 6 bekkjunum er bekkjar-
kennsla. Sami kennari kennir aliar
námsgreinar. En eftir það er fag-
kennsla ríkjandi. Er þá fyrirkomu-
lagið gjarnan þannig, að kennarinn
er kyrr í stofunni, en börnin færa
sig á milli. Þetta hefir þann kost,
að kennarinn hefir við hendina
öll viðeigandi gögn í greininni og
getur viðað þeim að sér á einn stað.
En meiri hreyfing verður á börnun-
um. Þau fá 5 mínútur til að skipta
um og streyma þá á milli eftir göng
unum. Virttst mér þeim takast það
furðanlega hávaðalitið án þess að
kennarar fylgdu þeim eftir. Tvenn
ar fríminútur á dag eru 15 mín.
Kennslustundir eru 30—40 mín . svo
að þær geta orðið 9 daglega.
Próf eru margvísleg og einkunnir
margar. Fjórum sinnum á ári eru
aðalpróf og eru skýrslur um þau
send yfirvöldum og börnin fá ein-
kunnir sínar. Lestrarpróf eru nær
eingöngu skrifleg, hljóðlestrarprof.
í tveimur fyrstu stigum er þó radd-
lestrarpróf líka, og er því þar með
lokið. En það hefir minna gildi en
hitt prófið. Hljóðlestrarprófið er eig
inlega meira en lespróf og r tekið
tillit til þess. í sumum greinum
koma prófverkefni frá yfirvöldum
skólanna, en í öðrum taka kennarar
þau til sjálfir. Prófum er svipað
hagað í bóklegum greinum að öðru
leyti og hjá okkur. Börnin fá einnig
letrað á ^prófblað sitt einkunn fyrir
reglusemi, stundvísi, ástundun, eft
irtekt, hlýðni o. fl. Er sú einkunn
látin í ljós með bókstöfum. Og
koma þar til greina 3—4 ílokkar.
Þá koma einnig til greina ýmis kon
ar vitpróf og skólaþroskapróf. Flest
börn borgarinnar ganga þrisvar und
ir slík próf á uánsbrautinni Nokkuð
er farið eftir þeim prófum við röðun
í efri bekkina, en þó ekki mjög mik-
ið.
Þegar kemur út fyrir borgina í
þorpin og dreifbýlið, breytist fyrir-
komulag og aðstaða í mörgu, þótt
námskröfur séu hinar sömu. Þar
kemur til greina fæð nemenda. Eru
þá saman i kennslustofunni 2 eða
fleiri bekkir í senn, og allt upp i
það að þar eru jafnvel nemendur
af öllum stigum saman í einu og
kennari einn í skólahéraðinu. Börn
in eru látin fara til og frá skóla
samtímis. Það gera flutningar
þeirra. Skólatími daglega er hinn
sami og í borginni, nema að vetri
til er hann hálfri klukkustund
skemmri. Námsstjóri hefir umsjón
með kennslu og öðru snertandi skól
ana. Skólahéruðin bera ábyrgð á
fjárreiðum kennslumála. Þau eiga
rétt á ákveðnum styrk frá ríki eftir
vissum reglum en verða sjálf að sjá
um afganginn. Kennaraskortur er i
landinu. Þess vegna er oft erfitt
ár fvrr en 1. júní, ef hann hafði
ekki áður verið ráðinn, þá er upp-
sagnarfrestur útrunninn. Kennara-
kaup a þcssum stöðum getur verið
mismunandi. Algengt mun þó vera
um 2200 dalir á ári. En oft semur
skólanefnd við unglingana um
minna kaup, eftir þvi sem sagt er.
Og aldursuppbætur þekkjast ekki.
Kaup kennara í borginni er i byrj
un 2200 dalir á ári, en hækkar ár-
lega um 150 dali upp i 5400, en þeir
sem hafa lokið háskólaprófi, fá 200
dölum hærra kaup árlega.
Próf frá Norroal School veitir
kennararéttindi, og er fjöldi barna-
kennaranna með því prófi. Skóli
þessi er eins árs kennaraskóli. Hann
hefir um 600 nemendur og eru 400
þeirra í heimavist. Þeir, sem sækja
hann, hafa flestir lokið prófi úr 12.
stigi og nokkrir úr því 11. Margir
þeirra hafa nokkur ár verið kenn-
arar í sveitunum, en koma þarna til
að auka þekkingu sina og fá rétt-
indin. Yfirkennari skólans er Jón
Laxdal, íslendingur í húð og hár.
Annar íslenzkur kennari er þar einn
ig, Valdimar Lárusson, og margir
aðrir landar eru einnig í kennara-
stétt hér. Hefir mér heyrzt á sum
um þeirra, að þeir væru til í að
skipta við kennara frá heimaland-
inu í eitt ár eða svo. Hafi einhverj-
ir kennarar á íslandi áhuga á þess-
um kennaraskiptum, þá nægir þeim
að snúa sér til Finnboga Guðmunds-
sonar prófessors. Hann hefir ráð
undir hverju rifi. Einnig hygg ég
að barnakennarar frá íslandi gætu
auðveldlega lokið kennaraprófi frá
Normal School eftir ársdvöl. Margir
kennarar, sem hafa aðeins kennara
próf, hætta oft kennslu um stuzid
og sækja háskóla til þess að krækja
sér þar í gráðu. Sumarnámskeið eru
margvísleg fyrir kennara. Eru þau
mikið sótt og vinna margir kenn-
arar sig upp á þvi.
hliðina á S.Í.S.?
Og hvernig fer með hin
„öruggu fyrirtæki", jafnvel
„hinum megin“?
Von að þessir menn og
þeirra áhangendur séu ótta-
slegnir.
Hvernig eiga kaupmenn
Reykjavíkur að „sætta sjg við
hjáleigubúskap undir hús-
bóndavaldi Sambands ís
lenzkra samvinnufélaga“, eins
og Varðberg spáir þeim?
Hins vegar mun almenning-
ur í Reykjavik hugsa gott til
þess, að vald kaupmanna í
höfuðstaðnum minnki, og
telja það til framfara að sam
vinnuverzlun komi í Austur-
stræti.
Ég þori nú ekki annað en fara
að hætta, svo að ég komi mér ekki
alveg út úr húsi hjá Tímanum. Hér
um slóðir hefi ég hlotið vinsemd
og frábæra fyrirgreiðslu allra, sem
ég hefi átt skipti við, bæði landa
minna og annarra. Landarnir hafa
mikið létt mér sporið og veitt mér
margar ánægjustundir. Væri gam-
an að nefna nöfn þeirra, en til
þess er ekki tækifæri í þetta sinn.
Engan þeirra hafði ég þó séð áður.
Lítilsháttar bréfaskipti hafði ég haft
við Einar P. Jónsson, ritstjóra Lög-
bergs. Til hans sneri ég mér fyrst.
Hefir hann verið mér leiðarvísir og
alfræðibók. Hann veit alla hluti í
jörðu og á. Og fréttaþjónusta hans
og þeirra ritstjóra beggja íslenzku
blaðanna í borginni er svo góð. að
þeir, sem koma heiman að frá Fróm.
geta ekki sagt neinar nýjar fréttir
þaðan.
Einn roann hér i borg hefi ég
þekkt alla mína ævi frá því að ég
man fyrst eftir mér. Það er skáldið
Sigurður Júl. Jóhannesson. Fyrsia
ljóðabókin, sem ég man að ég hand-
lék, var fyrsta bókin hans, frekar
lítið kver. Flest kvæðin lærði ég
þá og kann þaú enn. Og §íðan ég
varð kennari hefi ég árlega kennt
fleiri eða færri kvæða hans. Börn
eiga gott með að læra ljóðin hans.
Og vel get ég hugsað mér að dýr
og fuglar séu í þakkarskuld við
skáldið fyrir Fuglinn og hann Fúsi
og önnur slík Ijóð. Ég veit, að þau
hafa forðað mörgum málleysingja
frá þjáningum. Ekki þykir mér
heldur ósennilegt, að kvæði hana
um drykkjumanninn hafi vakið
margan ungling til íhugunar um að
meðhöndla áfengi með gát. Ég heim
sótti þau hjónin, skáldið og konu
hans. Þau búa hér í borg í djúpri
þökk og lofdýrð til höfundar lífsins
fyrir þá náð, sem þeim hefir hlotn-
azt að búa saman langa ævi í ein-
ingu og samstillingu hjartnanna.
Þau eru orðin öldruð. Sigurði er
farinn að þyngjast fóturinn en yfir
bragðið er ekki ellilegt. Það ber
stolt hins frjálsa manns, ásamt
æðstu hágöfgi mannlegs hugarfars.
Skáldið spurði mig, hvort íslenzkri
tungu væri hætta búin vegna dvalar
varnarliðs í landinu. Svaraði ég
honum hiklaust neitandi og fæiði
þau rök að langsamlega mesti hluti
landsmanna hvorki sér né heyrir
varnarliðsmann. Og að margir þeir.
sem umgangast útlendingana
hafa lært mikið í tungumálum.
Þá orðfærði skáldið það einnig,
hvernig það myndi líta út, ef full-
trúar islands hiá Sameinuðu þjóð-
unum bæru fram þar málaleitun
um algera afvopnun í lieiminum.
Það mál væri þó æðsta markið og
myndi þurfa æði langan aðdrag-
anda. Sagði hann að landar sínir
gætu stært sig af þvi, að enda
þótt þeir ættu allra manna grimm-
ustu forfeður, hefðu þeir komið sér
saman um að jafna mál sín vopna-
laust um aldaraðir. Það var veru-
legur viðburður í ævi minni &ð
heimsækja skáldið.
Þá heimsótti ég einnig annað
aldrað skáld, Guttorm Guttorms-
son. Hann býr enn á landnámsjórð
foreldra sinna en var á ferð hér til
lækninga. Hann er ern og vel hreif
ur í anda og finnast ekki ellimörk
á honum, þegar hann tekur orðið.
Hann er nú að undirbúa útgáfu nýrr
ar ljóðabókar. Vel mátti heyra á
honum, að hann nýtur hylli skáld-
gyðjunnar. Þegar ég heimsótti skáld
ið, var hann staddur á heimili dótt
ur sinnar. Þar fékk ég skemmtile ;?r
upplýsingar. Ég hafði áður veitt at-
hycli tveimur ungmennum í skóla
einum, er mér virtust bera af í hópn
um ásamt fáum öðrum. Á þessu
heimili rakst ég á annað þeirra og
þá upplýstist, að þau eru bæði dætra
börn skáldsins. Þótti mér gaman
að þessu.
Löndum minum og öðrum, sem
greitt hafa götu mína hér í borg,
sendi é» hugheilar þakkar- og árn-
aðaróskir. Winnipeg kveð ég með
góðum endurminningum, og nú er
ferð heitið til suðlægari sveita.
Jón Kristgeirsson.
Aðalfundur Finn-
landsvinaf élagsins
Aðalfundur Finnlandsvina-
félagsins Suomi var haldinn
í Tjarnarcafé sl. sunnudag.
í stjórn félagsins voru kjörn
ir Jens Guðbjörnsson fram-
kvæmdastjóri, Sveinn E.
Sveinsson, verkfr. og Friörik
M. Magnússon, stórkaupm.
Fyrir voru í stjórninni Guð-
mundur Einarsson frá Mið-
dal og Benedikt G. Waage
forseti ÍSÍ.
Á fundinum voru þau Ei-
rikur Leifsson fyrrv. ræðis-
maður og frú Alma Leifsson
kjörin heiðursfélagar.
Að loknum aðalfundarstörf
um flutti stud. theol. Ralf
Karlsson frá Ábo, fróðlegt er
indi um Finnland og Finna
og sýndi litmyndir.
Ennfremur var sýnd kvik-
mynd sem Guðmundur Ein-
arsson frá Miðdal hafði tek-
ið og að lokum var dansað.
Allir Finnar, sem hér dvelja,
sóttu fundinn.