Tíminn - 18.09.1955, Blaðsíða 5

211. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 18. september 1955.
9!
-l '
Stinnud. 18. sept.
John Foster Dulles
Starfsvenjur ojí stefna f»ess manns, er gegnir nú öðrn álsrifa-
mesta embætti Bandaríkjanna.
*
Hví máttu Islend-
ingar ekki eignast
olíuflutningaskip?
í Tímanum birtist í gær
stutt fréttagrein, en eigi að
síður mjög athyglisverð. Hún
hljóðaði á þessa leíð:
„í gær voru stödd hér við
Reykjavík þrjú stór olíuskip
að losa olíu til olíufélaganna
og hið fjórða er væntanlegt
í dag. Þessi skip eru öll 16
18 þús. lestir að stærð. Þrjú
þessara skipa losa olíu til
Olíufélagsins, en eitt til
Shell.
Komur> stórra olíuskipa
Iiingað eru orðnar mjög tíð-
ar, og sýnir þetta bezt, hve
olíuflutningar okkar eru
orðnir miklir. Stórt, íslenzkt
olíuflutningaskip mund>
áreiðanlega hafa nóg að
gera.“
Vissulega rifjar þetta það
upp, að íslendingar myndu nú
eiga eitt stórt olíuflutninga-
skip í förum, ef hinn mikli
fjandskapur Sjálfstæöisfl.
í garð samvinnufélaganna
hefði ekki verið sá þröskuldur,
sem heföi hindrað það.
Fyrir nokkrum misserum
síðan, átt* S.Í.S. þess kost að
eignast stórt olíuflutninga-
skip og gat fengið erlent lán
til kaupanna, án ríkisábyrgð
ar. Ekkert annað þurfti en
samþykk* íslenzkra yfirvalda
til kaupanna. En það fékkst
ekki. Sjálfstæðismenn voru
ófáanlegir til að veita það-
Þess vegna eiga íslendingar
ekki ne»tt olíuflutningaskip
í dag.
Síöan þetta gerðist, hefir
bæði verð á olíuflutningaskip
um hækkað og afhendingar-
frestur á þeim lengst vegna
mikillar eftirspurnar. Óvíst er
líka ,um hagstæð lán. Þess
vegna er nú orðið miklu meiri
erfiðleikum bundið en þá að
eignast olíuflutnmgaskip.
Tap íslendinga af þvi að
eignast ekki olíuflutningaskip
er mjög augljóst. Af þeim á-
stæðum verður oft og tíðum
að borga mun hærri flutnings
gjöld en ella væri nauðsyn^
legt. Þannig græða erlendir
auðhringar á olíuflutningum
til íslands svo milljónum kr.
skiptir. Jafnframt þarf að
greiða úr landinu miklu
meiri gjaldeyri en þörf væri
fyrir, ef íslendingar ættu ol-
íuflutningaskip sjálfir.
Það má vissulega þykja
meira en kyndugt, að til
skuli vera íslendingar, er á-
líta það betur farið að láta
erlend auðfélög græða stór-
lega á olíuflutningum t«l
landsins og láta erlenda sjó-
menn annast þá en að flutn
ingarnír séu á vegum ísl.
að'la og stundað'r af ís-
lenzkum sjómönnum. Það
mega vera meira en litið
kyndug sjónarmið, er valda
slíkri afstöSu.
En svona er Samt afstaða for
vígi.fmanna Sjálfstæðisflokks
ins, þegar samvinnuhreyfing-
in er annai's vegar. Svona tak
markalaus er fjandskapur
þeirra í garð hennar. Þeir
kjósa heldur að þjóna erlend
Mm auðliringum en að greiða
Næst Eisenhower íorseta er ut-
anríkisráð'herrann sá maður, sem
mesta ábyrgð ber á friði og öryggi
Bandaríkjanna. Ég hefi rætt við
John Foster Dulles, fjölskyldu hans,
aðstoðarmenn og samstarfsfólk, við
gamla samstarfsmenn hans úr lög
fræðingastétt og vini hans. Það
var ekki sakir þess, að mig langaði
til þess að safna sagnfræðilegum
gögnum um stjórnmálaferil hans,
heldur vegna þess að mig langáði
til að vita, hvernig hann lifir og
starfar að því embætti, sem hefir
hvað mesta þjðingu fyrir lrinn
frjálsa heim.
I>að getur ekki lengi farið frarn
hjá mönnum, að þar fer sérstæður
persónuleiki. Það er mjög s'jald-
gæft að finna hjá einum manni
jafn marga eiginleika og hægt er
að finna í fari hans.
Hann er náttúrubarn og alheims
maður, nægjusamur, en hefir þó
gaman af að njóta lystisemda lífs
ins. Hann er mikill kappsiglinga-
maður og hefir áhuga á bókmennt
um. Hann er samkvæmismaöur og
þó um leið einrænn hugsuður. Það
er ekki einasta, að hann kunni vel
að búa til mat, heldur er hann einn
ig vel liötækur við uppþvott. Hann
er duglegur fiskimaður og garð-
yrkjumaður, hefir gaman af því að
iðka sund og natinn að gæta arin-
elds.
Þegar hann er þungt hugsi, situr
hann venjulega og teiknar alls
konar pírumpár á blað. Hefir það
oft haft í för með sér drjúgmikla
pappírseyðslu á fundum hans með
Molotov.
Af bókum hefir hann mestar
mætur á biblíunni, sem hann hef
ir venjulega einhvers staðar við
höndina, sakamálasögum og bók
Stalins um vandamál Leninismans.
í störfum sínum er hann hárná-
kvæmur eins og skrifstofumenn af
gamla skólanum. Hann er elskuverð
ur i framkomu við alla þá, sem
hann kynnist persónulega og eitt
sinn hafa unnið hylli hans. Hann
hefir alltaf haft til að bera óvenju
legt starfsþrek. Sú áreynsla, sem
hann hefir lagt á sig og þau vanda
mál, sem hann hefir orðið að leysa,
síðan hann varð utanríkisráðherra,
hefðu lagt margan yngri mann í
rúmið. En Dulles er orðinn sextiu
og sjö ára og getur alls ekki komist
í þá hugaræsingu lengur, er kem
ur mönnum til að falla saman. Erf
iðið virðist blátt áfram stæla starfs
þrek hans. Sjálfur kveðst hann
kunna vei við þrasið. Tuttugu og
sjö fyrstu mánuðina af ráðherratið
sinni hefir hann ekki verið veikur
einn einasta dag. Mótstöðuafl hans
gegn líkamlegri sem andlegri á-
reynslu er furðulegt. En ráöninguna
á þeirri gátu er að finna í því, að
hann á auðvelt með að varpa frá
sér öllum áhyggjum og hvílast, ef
hann fær frið eitt andartak.
Síðasta ár veiktist nánasti sam-
starfsmaður Dullesar, og læknar
svip hans. Þegar Duiles fékkst við
löifræðistörf átti hann tíðum. í flókn
um og vandasömum málum, þar
sem á gat oltið um miklar fjár-
hæðir, og þá gat gr.'ma svipbrigða-
leysisins verið ekki síður gagnleg
en við pókerborðið. En þegar úr
þessum hrukkum réttist við bros
hans, er breytingin slík, að inenn
| hljóta að taka eftir kýmnigáfu
j hans.
J Venjulega setzt Dulles við skrif-
i borð sitt í utanríkisráðuneytinu
I
stundarfjórðung yfir átta á morgn-
ana o; hann heldur áfram, þangað
tii kiukkan rúmlega sjö á kvöldin.
Ef hann ekki þarf að íara i opin-
J beran hádegisverð, lætur hann
I færa sér eitt epli og tebo’la að borð
inu og neytir þess, meðan ha.nn
heldur áfram vinnu sinni.
„ , ... í Þegar lokið er þessum ellefu
að nú liði ser betur | ® . *
i stunda vmnudegi hans, má oft
*A
DELLES
hans fyrirskipuðu honum að dve'ja
í fullkominni ró i tvo mánuði. Þeg
ar mánuður var liðinn, skrifaði
hann Dullesi:
og nú hefði iiann liug á að hefja
störf að nýju. Þó að utanríkisráð-
herrann hefði fyllstu þörf fyrir
hjálp hans, skrifaði hann þessum
starfsmanni (iíhum:
— Það er skylda mín að láta yð-
ur vita, að skrifstofu yðar er gætt
vandlega, og vörðurinn hefir um
það ströng fyrirmæli að hleypa yð
ur ekki inn, nema því aðeins -ð
þér sýnið um það vottorð frá lækni
yðar, að yður sé óhætt að hefja
störf aítur.
Mér finnst rétt, að þér vitið þetta,
svo að þér þurfið ekki að verða fyr
ir þeim óþægindum að vera vísaö
burtu frá yðar eigin skrifstofudyr-
um. Um leið vil ég bæta því við,
að það mun engan gleðja meira en
mig — nema kannske sjálfan j'ður
og konuna yðar — að sjá þetta
vottorð um, að þér séuð heill heilsu.
Þetta bréf er sérkennandi fyrir
Dulles, og það er mjög athyglisvert
sakir þeirrar kýmni og ástúðleika,
sem það býr yfir, og það sýnir þá
hlið skapgerðar hans, sem almenn
ingur ekki þekkir. Venjulega er
hann mjög önnum kafinn og flíkar
lítt tilfinningum sínum.
Hver sá, sem ræðir viö Dulles,
hlýtur fljótlega að taka eftir því,
að hann er einstaklega skarpgreind
ur maður, skýr, gagnrýninn og vak
andi. Á þeim árum, er Dulles veitti
forstöðu lögfræðiskrifstofunni Sulli
van & Cromwell í New York, var
hann oft nefndur dýrkeyptasti mál
flutningsmaður heimsins. Það má
einnig telja fullvíst, að þau fyrir-
tæki og erlend ríki, sem greiddu
honum svimandi f járhæðir fyrir lög
fræðistörf, hafi ekki greitt eingöngu
fyrir skýrblá augu hans.
Vafalaust má að miklu leyti
kenna andlitsdráttum hans um
þann orðróm, að hann sé sérstak-
lega önugur. Þegar hann er alvar-
lega þenkjandi, verður hann sér-
lega hátíðlegur á svipinn, eins og
oft má sjá á myndum af honum
í blöðum. Hinar niðurbjúgu hrukk
ur í andliti hans væru vafalaust
vel þegnar af líkfaraboðara eða
fjárhættuspilamanni. Ef til vill er
þarna að finna. nokkra skýringu á
fyrir því, að samvinnuhreyf-
ingin geti e'gnast flutninga-
tæki, sem yrðu tU gagns fyrir
alla landsmenn.
Svipuð dæmi og héx ér
sagt frá mætti peína fjölda-
mörg, Þaú skýra betur en
nokkur orð fá gert afstöðu
Sjálfstæðisflokksins til sam-
.vínnuhreyfingarinnar. Þau
skýra það jafnframt vel, að
blöð eins og Mbl. skuli nota
minnstu tUefni tU að rógbera
hana og svívir'ða, jafnvel þótt
hún óski ekki annars en aö
lagðir séu á hana skattar sam
kvæmt landslögum!
En finnst íslenzku alþýðu-
fólki þessi afstaða heilbrigð?
Og sér það ekk*-, hvað veldur
henni? Er því ekki Ijóst, aö
meginorsökin er sú, að sam-
vinnuhreyfingin hefir með
starfi sínu fært í vasa almenn
ings gróða, sem annars hefði
lent hjá auðjöfrunum, sem
eiga og reka Sjálfstæðisflokk
inn?
Og geta þá ekki alþýðu-
menn til sveita og sjávar lært
af þessu, að þeir eiga enga
samleið með flokki þessara
síngjörnu fjáraflamanna,
Sj álístæðisflokknum?
greina, að hann sé orðinn þreyttur,
einkum, ef mtkið hefir verið að
gera. En ef menn hitta hann einni
klukkustund síðar við eitthvert op-
inbert kvöldverðarboð, hljóta a'-’ir
að undrast, hve breyttur hann er.
Það er eins og hann sé fullhvíldur,
og hann virðist mörgum árum
yngri. Þessi hæfileiki að hrista af
sér erfiði dagsins og öðlast nýja
orku, veldur stöðugri undrun öllum
sem þekkja hann. Dulles getur ekki
sjálfur skýrt, með hverjm hætti
það gerist, enda er ekkert leyndar-
dómsfullt við athafnir hans, eftir
að hann fer af skrifstofunni.
Fj’rst ekur hann heim til sin um
tíu mínútna leið frá utanríkisráðu
neytinu. Þá fær hann sér heitt bað
og lætur líða úr sér, meðan hann
liggur í vatninu. Siðan rakar hann
sig í annað skipti á deginum og hef
ir fataskipti. Hafi hann engum op-
inberum skyldustörfum að gegna á
kvöldin, klæðist hann lauslega og
er nú tilbúinn að fá sér sinn. eftir-
lætisdrykk — viský með muldum
ismolum í.
Með einhverjum ókynnum tekst
honum á þessari hálfu klukkustdnd
að varpa frá sér öllum áhyggjum
af þeim flóknu vandamálum, sem
hann á daginn glímir við. Þessi
vandamál sækja heldur ekki að hon
um og valda honum andvöku, þeg-
ar hann gengur til hvilu um hálf-
ellefuleytið. Áður en hann sofnar,
lítur hann í sakamálasögu, og sef-
ur síðan rólega alla nóttina.
Það cr þessi ómetanlegi hæfileiki
til að hvílast, sem gert hefir Dullesi
fært að koma óþreyttur úr hinum
löngu ferðalögum sinum. Enginn
stjórnmálamaður veraldarscgunnar
hefir ferðazt önnur eins ósköp og
hann. Síðan hann tók við embætti
sinu í Janúár 1953, hefir hann ferð
ast loftleiðis sem svarar tiu sinn-
um umhverfis jörðina. í lok febrú
ar flaug Dulles til að kynna sér af
eigin raun ástandið í Austur-Asíu.
Á næsta hálfa mánuðinum flaug
hann um 40.000 kílómetra, eða sem
svarar tíu ferðum yfir Atlantshafið.
Flugvélin var útbúin sem skrifstofa,
svo að Dulles og starfslið hans gat
á leiðinni rannsakað skýrslur og
rætt vandamál þess lands, sem beir
á hverjum t'ma voru á leið til. I
hverri flughöfn varð hann að heilsa
útlendum sendinefndum, láta taka
af sér myndir og hafa svör á reið-
um höndum fyrir fréttaþyrsta
blaðamenn. Á hverjum degi hitti
hann nýja stjómmálamenn og bjóð
höfðingja, sem hann varð að ræða
vandamálin við. Hinir opinberu
miðdegisverðir og löngu fundir ein-
kenndust af ótta við ágang af hendi
hinna kommúnistisku nágranna.
Þegar Dulles kemur heim úr þess
um maraþonsreisum sínum, eru
flestir af fylgdarliði hans að niður
(FramhaM á 6. síðu).
Æskulýðsdagur
Á síöustu prestastefnu var
gjörð og samþykkt tillaga um
æskulýösdag'. Það er að segja,
einn dagur á ári skal valmn
til að vera sérstakur sam-
komudagur æskunnar á veg-
um kirkjunnar.
Þá yrðu æskulýðsguðsþjón
ustur í sem allra flestum kirkj
um landsins, og yrði þar telc
ið Þ1 íhugunar e'tthvað af
því, sem unga fólkið hefði á-
huga á eða þyrfti sérstaklega
að vita og skUja eða muna.
Enfremur gætu þessar guðs
þjónustur orðið til þess að
vekja tll umhugsunar um
meiri samtök og félagsstarf-
semi meðal unga fólksins. —
Félagsstarfsemi, sem efldi og
þroskaði siðgæði og siðgæðis
vitund æskunnar og hvetti
til átaka bæði til sóknar og
varnar. í þeim málum, sem
nefnzt gætu sjálfsuppeldi á
vegum trúar og siðfágunar.
Þetta er mjög athyghsverð
hugmynd eða hugsjón. Á síð
ustu árum og áratugum er
það beinlínis orðin tizka að
unga fólkið komi sem minnst
á kirkjunnar vegu. Það geng
ur því framhjá einum dýr-
mætasta þætti í heillavæn-
legu uppeldi þjóðarinnar. —
Þótt íþróttaiðkanir og dans-
leikir séu mikilsverðar at-
hafnir til þroska og gleði, þá
geta þær engan veginn bætt
upp hinn yígða þátt helgi og
hugsunar, sem trúarathafnir,
prédikanir, sálmasöngur, til-
beiðsla og helgiritalestur get-
ur veitt og verður að veita,
ef sjónhringurinn á ekki að
veröa bæði þröngur og kald-
ur, þegar til fullorðinsáranna
og starfs þeirra kemur.
Þótt ekki væri nema e*n
áhrifamikil guðsþjónusta á
ári, sem íjctdi ungs féllks
sækti, þá gæti hún orðið sem
uppspretta margs þess, sem
vökvað gæti þá trúarlegu
auðn, sem tízkan skapar nú
á þessu sviði milli fermingar
og þroskaára hér á íslandi.
Einsætt væri því að unga
fólkið í hverjum söfnuði und-
irbyggi þennan dag sjálft og
mætti gjarnan emn söfnuður
keppa við annan um glæsi-
brag og hátíðleik stundarinn
ar. Til dæmis ætti unga fólk
ið að annast sönginn, bæði
kórsöng og jafnvel einsöng.
Það ætti einjiig að skreyta
kirkjuna og helzt aö sjá um
sameiginlega skrúðgöngu að
eða frá kirkjudyrum.' Það
gæti gjarnan undirbúið upp-
lestur eða kórlestur helgra
fræða í messunni. Eða þegar
stundir líða og íslenzka kirkj
an skilur enn betur hlutverk
sitt, þá gæti æskan æft og
sýnt helgisýningu eða helgi-
l°iki undir stjórn prestsins
eða annars kunnáttumanns á
þessu sviði.
Auðvitað gæti unga fólkið
líka haft fjársöfnun þennan
dag tii hagnaðar fyrir kirkj-
una eða handa sjúkum eða
fyrir kristniboð. Margt er til,
en aðalatriðið er, að æskulýð-
urinn skilji hlutverk sitt, sem
virkur þátttakandi í eflingu
guðsríkisins, gleymi sjálfum
sér, þótt ekki væri nema
stundarkorn og beygi kné and
lega talað fyrir helgúm hug-'
sjónum kristilegrar mennmg
arstarfsemi
fFramhald á 7. síðu)