Tíminn - 03.11.1955, Qupperneq 3

250. blaS-________________________________________________TÍMINN, fimmtudaginn 3. nóvcmber 1955.
óniq .'-icv
Eriaíílf Ara Br^njólfssonar eðlisfiwðiigs
á ísmdi F. U. F. IS. októbcr síSastlIðiam.
:^'Síðari hlnti —
ALUMINIUMOXYÐ.
Úr jarðefninu bauxit er al-
uminíumoxýð unnið. Síðan er
alufoinium urinið úr alumin-
iumoxyðinu.
Oftast er bauxit numið á
einum stað, — aluminium-
oxyð svo unnið úr því á öðr-
um stað þar sem ódýr hita-
orka er fyrir hendi. — Síðan
er aluminium unnið úr alu-
. miniumoxyðinu á þriðja
staSnum; þar sem ódýr raf-
orka., er fyrir hendi. — Úr 4
tonnum af bauxiti fást 2 tonn
af aluminiumoxyði og úr því
svo l tonn af aluminium.
Bauxit finnst yfirleitt að-
eins í suðlægum löndum
(hitábeltismyndun), þó eru
allgóðar. námur við Lenin-
grad. Hér á .landi hefir ekki
fundíst nægilega gott bauxit.
Flutningskostnaður á bauxiti
hingað til lands er svipaður
og tíl annarra landa. Verð ú
bauxiti hér á landi ætti því
að vera svipað og t. d. í Kan-
ada.
Til þess að vinna alúmin-
iumoxyð' úr bauxiti þarf
mikla gufuorku. Það hefir því
verið athugað að nýta jarð-
hitann hér á la.ndi við þessa
vinnslu.
Sjálf gufuorkan, sem til
þyrfti, er verulega .ódýrari
liér en annars .staðar. Hins
vegar þarí jarðoiíu eða .ann-
að til glæðingar á lokafram-
leiðslur.ni. Ef notuð er jarð-
olía, þá yr-ði húin mikili kosfcn
aðarliður, Hún *er mikið dýr-
ari en það jarðgas, .s&m fá má
á olíusvæðunum, ef verk-
smiðja væri b.yggð ,þar. Jarð-
olian myndi upphefja að
nokkru það, sem við spöruð-
um í ódýrri gufuorku.
Það gæti þá verið réct að
athuga, hvort nota megi raf-
magn til glæðingarinnar. Ef
tonnið af olíunni kostar 450
kr., þá þyrfti kwst. að kosta
undir 5 aurum. Það ætti að
vera tiltölulego mjög auðvelt
að nota afgangsorku við
þessa glæðingu. Það þarf um
200 millj. kwst. á ári handa
2000.000 tonna verksmiðju og
er það meiri afgangsorka en
til er í landinu.
Einn stærsti kostnaðarhð-
urinn er samt natriumhydro-
xyð (NaOH), sem til vinnsl-
unnar þarf. En ef hér er inn
ieiid., klór-,,og natriumliydro-
xyðframleiðsla, er sá liður
okkur heldur í vil, a. m. k.
ekki óhagstæður.
Enn einn veigamikill kostn
aðarliður er flutnmgar milli
verksmiðju o.g hafnar á hrá-
efni og aíurðum. Hveragerði:
með Þorlákshöfn sem höfn
væri .álitlegur staður. Ódýrast
m.un þá að leggja járnbr.teina
frá Hveragerði fcil. Þorláks-
hafnar, og flytja þessar vör
ur á járnbrautarvögnum.
Landið <er þarna vel til þess
falliö.
Stofnkostnaður verksmiðju
sem framleiðír 200.000 tonn á
ári yrði um 350 millj. kr.
Ársafurðayerð sömu verk-
smiPjju yrði um 220 millj. kr.
Það, -sem emkum veldur
því, að þetta getur borið sig,
er annars vegar ódýr gufu-
orka við jarðhitasvæðin hér
á landi og hins vegar mikil
eftirspurn eftir aluminium-
oxýði til aluminiumvinnslu.
ALUMINIUM.
Aluminium þekkjum við öll
og höfum tekið eftir því,
hvernig notkun þess 'eykst
hröðum skrefum, enda sýnir
það sig, að framleiðslan hefir
tvöfaldast á hverjum 10 ár-
um.
Aluminium er unnið með
rafgreiningu úr bráðinni, 900°
heitri blöndu af alummium-
oxyði og kryoliti.
Þar eð aluminium er mjög
fast bundið súrefninu í alu-
miniumoxyöinu, þá þarf mjög
milcið "rafmagn við þessa
framleiðslu eða um 2200 kw-
st. fyrir hvert tonn af alu-
miniurn. Ef rafmagnið kost-
aði aðeins 5 aura kwst., þá
kostaði rafmagnið um 1100,
00 kr. pr. tonn. En þau 2 tonn
af alnmimi'umoxyði, sem til
framleiðslunnar .þyrfti um
1700,00 kr. Af þessu sést, að
rafmagnið er stór liður.
Ðvíða mun hægt að fram-
leiða rafmagn ódýrara eri
hér. Norðmenn hafa allmikla
aluminiumframleiðslu, og
kaupa þeir unnið aluminium
oxyð til hennar.
En þó að Norðmerm hafi
niega vafcnsorku sem stendur.
,pá kemur bráðlega að þvi, að
hún endist þeim skammt, og
verða þeir þá að koma upp
kiamorkuverum til að fram-
leiða rafmagn.
Af þessu er ljóst, að það
rafmagn, sem þeir þurfa til
aluminiumframleiðslunnax,
verður þeim ekki sérlega ó-
dýrt, áður en langt um Jíður,
— og svipaða scg'u er aö
Aluminiumframleiðsla á Sslandi
Jarðhitinn í Hveragerði er til margra hluta nýtúr auk
heilsubaða. í Hveragerði eru ágæt skilyrði til vinnslu á al-
*. miniumoxyð vegna þess hve stutt er frá jarðhitasvæðunum.
til hafnar (Þorlákshafnar).
.Þessi mynd sýnir aluminiumverksmiöju. Hvenær skyldi aluminium verða framleitt á ís-
;,|landi? Þessari spurningu er ékki hægt að svara nú. Þó* munu áður en margir áratugir
líða, rísa upp aluminiumverksmiðja á íslandi.
segja víða annars staðar.
Hér á landi er hægt að lá
yfrið nóg rafmagn um lang-
an aldur írá vatnsföllum
okkar, þó að 100.000 tonna
alumíiniumverksmiðj a verði
rekin.
Verksmiðja, sem framleiddi
um 100.000 tonn af alumini-
um á ári, þyrfti um 250 þús.
kw. orkuver, en það er um
það bil i,4 þeirrar orku, sem
fengist við fullnaðarvirkjun
Þj órsár einnar og um V3 þeirr
ar orku, sem fengizt við virkj
un Dettiíoss.
Stofnkostnaður 100.000
tonna verksmiðju með virkj-
unum yrði tæpar 3000 millj.
kr. Framleiðslan ber sig bet-
ur, ef verksmiðjan er stór, og
má verksmiðjan ekki vera
mikið minni, ef hún á að
vera vel arðbær.
Slíka verksmiðju mun heppi
legast að reisa á Suðurla<nds-
undlTleridinu, nálægt höfn, þ.
e. a. s. nálægt Þoriakshöín.
Hagkvæmt mun aö tengja
aluminiumoxyðframleiðslu i
Hveragerði við aluminium-
framleiðsluna og því eðlilegt
að þær verksmiðjur verði
sem næst hvor annarri, þó
að þær hins vegar hvoi um
sig gefci borið sig.
ÞUNGT VATN.
Þungt vatn líkist venju-
legu vatni á að sjá, en eðlis-
fræðieiginleikar þess eru þó
lítið eitt frábrugðnir venju-
legu vatni. Þungt vatn er sér
staklega frábrugðið venju-
legu vatni að bví leyti til, að
venjulegt vatn gleypir nev-
trónur, en þungt vatn ekki.
En það eru nevtrónur, sem
valda kiarnasprengingunum
í úran-ofninum.
Vetnið í vatninu hefir vissa
eiginleika fram yfir öll önn-
ur efni. Það er léttara og
þess vegna hægir það meira
á hinum hraðfleygu nevtrón
um en nokkuð annað efni.
Úran-235 kjarnar ogPlutor..
ium 239 kjarnar gleypa eink-
um hmar hægfara nevtrónur,
en þeim verður svo bumbull;
af þeim að þeir springa,
Vetnið í venjulegu vatní.
gleypir hins vegar líka nev-
trónur og verður ekkert bum.
bult af. Sé það notað til a&
hægja á nevtrónunum, þá.
steZwr það svo mörgum, ciV
þa% er ónothæff. Þunga vatr..
ið í þunga vatninu stelui'
hins vegar engum í raun og:
veru af því, að það er mettaí'
af nevtrónum. Það hefii'
nefnilega eina nevtrónu í sér:,
*en venjulegt vetni enga. — ■
Það getur hins vegar komic'
fyrir, að þunga vetnið ælí.
nevtrónum, ef það verðui’
fyrir hnjaski.
Það er þessi elgialeikð
þungavetn'sins að hægjc;
mikiö á ncvtrónunum ár,
þess að s tela þei m eðc;
gZeypa, sem gcrir það svo efí *
irsótt.
En þungavetnið liefir þc>
vissa galla, það er dýrt, kos ,
ar um 1000 kr. hvert kg. Ei.
þaö þarf um þaö bil 1 ke.
af þungu vetni á hvert k\\ .
orkuversins. Einnig rýrna;.'
það svo, að þungavetnir
myndi auka verð hverra ■
kwst. um . 1—2 aura. Kosti; ■
þunga vetnisins verða aö upi >
hefja þennan galla.
Til þess að ná góðri nýtr.
í gufuvélinni eða gufutúrbín ■
unum, er mikilvægt, aó guí •
an sé sem heitust. í kötiun.,
knúnum kjarnorku eru engii.
reykliáfatöp, og því setur þab'
engin takmörk fyrir þv ’
hversu heit gufan má vera,
heldur aðeins hitastyrkleik.
efnanna.
Ef notaö er þungt vati.
milli úran-stanganna, ]:■.,
myndi, þó aö ekki væri nem..
375° C heit gufa, valda un..
220 loftþyngda þrýstingi. Evc>
(PramhaU á 7. síðu..)

Aluminiymoxyðvinnsla í Hveragerði