Tíminn - 20.12.1955, Blaðsíða 6

290. blaff,
.6.
TÍMNX, þriðjudaghm 20. desember 1955.
Meistaraverk i ís
lenzkri þýðingu
1 María Stúart, eftir Frie_|
drich von Schiller. Sorg- j
arleikur í 5 þáttum. ís_
lenzk þýðing eftir Alex-
ander Jóhannesson. Ól_
afur Erlingsson, bókaút-
gáfa. Reykjavík 1955.
Hið þýzka stórskáld, Frie-
'lrich von Schiller, náði hér
á íslandi á síðari hluta 19.
aldar almennum vinsældum
fyrir kvæði, sem íslenzk skáld
höfðu þýtt, en leikrit þessa
mikla öndvegisskálds á sviði
teikritagerðar voru hér ó-
kunn öllum þorra manna, unz
Ræningjarnir voru leikniri
hér í Reykjavik og út kom áj
íslenzku Mærin fx-á Orleans
í þýðingu dr. Alexanders Jó_
'hannessonar, sem sótt hafði
í þetta merka leikrit efni í
doktorsritgerð sína. Nú hefir
iprófessor Alexander, rúmum
aldarþi-iðjungi síðar, tekið
Sig til og þýtt Maríu Stúart,
það af leikritum Schillers,
sem talið er mest og merkast
þeirra allra.
María Stúart hefir orðið
svo hugstæö Skotum, að Iíkja
má við Ragnheiði Brynjólfs-
dóttur með okkur íslending-
um. Hún var glæsileg með
afbrigðum, gáfuð og mennt-
uð, ástríðurík, en þó gædd
miklum persónuleik. Og ör_
lög hennar urðu hm höx-mu-
legusíu Nítján ár var hún
Jangi Elísabetar Englands.
drottningar og var síðan tek
in af lífi eftir skipun hennar,
þá aðeins fjörutíu og fjög-
urra ára gömul, svo að hún
íifði í fangelsi nærfellt belm
ing ævi smnar. Ævi, örlög og
pei-sónuleiki þessarar glæsi-
legu og ógæfusömu drottn-
ingar hafa orðið fjölmörgum
skáldum að viðfangsefni. Má
þar nefna meðal Bi'eta Walt_
er Scott og Maurice Hewlett,
sr báðir skrifuöu skáldsögur
út af örlögum hennar og
Swineburne, sem samdi um
hana þrjú samstæð leikrit.
J>á skrifaði og Björnstjerne
öjörnson leikrit um hina
skozku di’ottningu. en af öll-
um skáldritum, sem um haxra
fjalla, ber hið mikla leikrit
Schillers, sem nú er komið
út i íslenzkri þýðmgu.
Leiki'it sitt um Maríu Stú_
art samdi Schiller, þegar
hann var um fertugt. ímynd
unarafl hans og skaphiti var
enn í blóma, og hann hafði
náð fyllstu kunnáttu og
i.eikni í að beita sinni niicln
dramatísku sköpunargáfu.
Próf. Alexander Jóhannesson
I.eikritið Mai'ía Stúiart er og
verk mikils skáids og fi'á-
bærs snillings frá hvaða sjón
armiði sem á það er litið.
Bygging leiksins er þannig,
að þegar í fyrsta þætti tekur
hann iesanda eða áhorfanda
mjög föstum tökum, og þá er
á líður, verða þessi áhrif svo
magnþrungin, að annað veif
ið liggur við, að lesandinn
eða áhorfanainn gleymi
þeirri vitneskju sinni, að
María Stúart var líflátin —
liann biði þess með eftirvænt
ingu, hverju fram vindi,
hvort í rauninni takizt ekki
að bjarga lífi hinnar gáfuðu
og fögru drottningar, og
meir og meir vex hún í aug_
um hans, eftir því sem lengra
líður á leikinn. u.nz hann með
harmi fylgir lienni undursam
leora styrkri á leið til aftöku-
staðarins — og verður síðan
Tvær ferðabækur
Bókin ASÍA HEILLAR er
3ftir bandaríska könnuðinn
öoy Chapman Aiidrews. Bók-
iln segir frá ferðum Andrews í
Asíu á vegum bandaríska
ílandafi’æðifélagsins og nátt-
úrugripasafnsins. Þarna er
íjörlega sagt frá ýmsu því, er
bar fyrir þá félaga, er þeir
Æerðuðust meðal Mongóla og
Xínverja. Einkum verða sam-
akipti Andrews og hjarð-
mannahöfðingjans Tse Tzen
Wang hugstæð, en Wang var
Lcominn út af Gengzis Khan
og átti meðal annars forláta
Liníf úr pússi keisarans, sem
"nann gaf Andrews að skiln-
mði. Þegar könnuðurinn var á
ícerli á þessum slóðum, óðu
:ræningjar uppi og því langt
írá að vera hættulaust að
.r'erðast þarna. Lentu þeir oft-
ar en einu sinni í lífsháska
og eitt sinn gekk þetta svo
langt, að hermenn á undan-
haldi höfðu stillt vísindamönn
unum upp til aftöku, þegar
þeim var bjargað. Ennfremur
gefst lesandanum leiftursýn
fiil hörmunga þeirra, sem
landsfólk í Mongólíu og Noi'ð
ur-Kína átti við að búa vegna
ránsmannanna. Ævar Kvar-
an sneri bókinni á lipurt og
gott íslenzkt mál, en bókin er
gefin út af Ferðabókaútgáf-
unni í Reykjavik.
Önnur bók, komin út hjá
Ferðabókaútgáfunni, nefnist
Sœludcigar og svaðilfarir. Hún
er efth' Svísslendinginn Hans
deMeiss Teuffen. Sá maður er
kunnur fyrir siglingar sínar
og ferðalög víða um heim.
Hann hefir dvalizt með mörg
um þjóðum, tekið þátt 1 bar-
áttu ísraelsmanna, siglt um
Eyjahafið og sett punkt aftan
við ástarsorgir Svía nokkui's
suður í Súez; þekkti brott-
hlaupna konu mannsins á veit
ingahúsi þar. Nokkra kátínu
vekur það hjá hafnaryfirvöld
um, hvarvetna, að Teuffen
siglir undir svissneska fánan-
um, en sjaldan hefir „svissn-
eski flotinn“ leikið jafn laus-
um hala um heimshöfin. Bók-
in er þýdd af Hersteini Páls-
syni, ritstjóra.
I.G.Þ.
um hríð vitni að manndóms_
ieysi hinnar frægu Elisa-
betar.
Lýsmg skáldsins á drottn-
ingunum tveimur er aödáan
legt skáldlegt afrek. Sú þró-
un, sem við þar fylgjumst
með að vild skáldsins frá
upphafi leiksins tU leiksloka,
felur í sér örlögþrungið magn
sem eykur mjög á áhrif hinn
ar meistaralegu og span_
hlöðnu tækni í ^jálfri bygg-
ingu leiksins. Hinar aðrar
persónulýsingar eru allar
dregnar skýrum dráttum, og
persónunum er ávallt teflt
þannig fram, sem vænlegast
er til áhrifa. Loks kemur það
til, að þrátt fyrir frávik skálds
ins frá staðreyndum í ýms_
um atriðum, heÞr lesandinn
| það sí og æ á tilfinningunni,
að þarna fylgist hann með
| dramatískum átökum, sem
i ra.unverulega hafi átt sér
stað og haft sín sögulegu á-
hrif, og horfi á persónur,
sem hafi vei'ið svo veigamikl
ar og staðið á slíkum reitum
á taflboröi sögunnar, að þær
hafi orðið ógleymanlegar. Þá
er og enn eitt til áhrifa. Það
er orðsnilli og vitsmunir hins
mikla þýzka skálds, og þau
viðhorf viS ævarandi vanda.
málum mannanna, sem hann
ýmist bregður upp fyrir okk-
ur eða snilli hans töfrar fram
úr lífsreynslu okkar sjálfra.
Ég hefi ekki borið þýðingu
prófessors Alexanders Jó_
hannssonar saman við frum-
texta eða þýðmgar á þau
tungumál, sem ég skil. En ég
hefi notið hins mikla skáld-
verks í þessari þýðingu. Þýð-
andinn sneiðú’ hjá tyrfnu
oi'ðalagi, leggur sig fram um
að gera málfærið sem ljósast
og eðlilegast, án þess þó að
það glati þokka sínum og
verði lágkúrulegt, og ég fæ
ekki séö, að þýðandanum
hafi í þessu efni orðið hið til
tölulega frjálsa rím til neins
Nij shúldsayti — nyr hofundur:
Helga Hákonardóttir
eftir (íuðrúnn
\ Enginn veit, hversu marg-
ir semja skáldsögur hér á
landi, því að fæstar þeirra
komast á prent. Sumar eru
læstar niður, aðrar boðnar til
útgáfu, en flestar endursend
ar. Útgefendur eru að von_
um ófúsir að hætta fé sínu í
bækur ókunnra og óreyndra
höfunda.
Af tilviljun veit ég, að
liandrit að þes.sari bók hefir
legið heilan áratug í kistu-
handraða höfundar. Tilviljun
réði því, að það komst á fram
r~ .1 ...~;'iÍl L~"i’ ■ —~~ *":~Tnr77«
trafala. Hann hefir áreiðan-
lega lagt sig fram um að
vanda verk sitt sem mest. Iif
að sig mjög inn í anda bess
og tekizt að finna á móður-
máli sínu eðlilegar og æski_
legar hliðstæður við hinn
þýzka texta.
Margir eru haldnir þeim
fordómi, að leikrit séu leið-
inlegur lestur. Ég hefi ávallt
haft aðra raun. og um þetta
leikrit gegnir þó nokkuð öðru
máli en flest önnur. Bygging
leiksins, örlögþungi þess,
sem þar fer fram, og persón
urnar. með Söguna að bak_
grunni. gera hann áhrifa-
meiri til lestrar öllum borra
manna en meginið af þeim
ipikrænu bókmenntum mik_
illa skálda, sem ás hefi lesið.
Framan við le>kritið er
r>rentuff stntt. en skýr ritserð
um Maríu Stúart. Skotadrottn
mcru, nff nrn þetta meistara-
vcrk Rchillers. og bókin er
mincr mvndarlega gefin út.
v>rpptnð á sóðan panoír. og í
uprr>i rcjqre-ar mvndir af mál
verknm og teíkningum.
Guðm. Gíslason Hagalín.
A. Jóusdóttur
færi og Norðri tók það til út.
gáfu.
Nú hefir mér borizt bókin
með tilmælum um að segja
um hana nokkur orð. Eftir
að hafa kynnt mér hana,
verð ég gjarnan \dð þeim til-
mælum.
Umhverfið er íslenzk sveit
um síðustu aldamót. Helga
litla verður eftir ein síns
liðs, en ættingjar hennar
fara til Ameríku. Hún vex
upp á myndarheimili, en ekki
ástríku að sama skapi, hafn-
ar auðugu gjaforðl, en giftisfc
fátækum æskuvini slnum og
byriar búskap með honum á
rýbvli við sjó. Þar lifir hún
mestu sælustundir og dýpst-
an harm mannlífslns á fá-
um árum.
Þet.ta er í raun og veru al-
sena-t söguefni. en þó fjöl_
brevtt eins og lífið sjálft. Og
hér hefir höfundl tekizt svo
vei að lýsa daglega Ilfinu i
bh'ðu og stríðu, að lesandinn
siæst í förina með söguhetj-
mirfn. áður en hann veit af.
Frásögnin er látlaus og ó_
hvinqruð, hæfilega hröð og
hlýleg. — Þessl hæfileikl til
Nps? að segja sögu og löngun
ríl ;'ð seeria sögu. virðíst vera
f'n-ðu mörgum fslendingum f
^ióð borin. Hér kemur eln
hnif-rpvia í Bnrvqrnesi öhum
óvörum rneð 19 arka. skáid
'övn. Sem ber ót.víræð merki
mikiPq. meðfseddra rithöf-
nnriprhæfileika.
Menn munu lesa bók henn
ar með ánæerlu og væntá
bess. að hún láti meira til sin
heyra.
19. desember.
Jón Eyþórsson.
er ódýr og góö
HcUfstifaður flibbi
en auk þess bein í flibbahornum
Ilvííar — Gráar — Bláar
MimiA u& biöjju um A T A - sUgrtur
Heildsöíubireðir;
MlÐSTÖÐlN H.F.
Vesturgötu 10 — Sími 1067 og 8 14 38