Tíminn - 03.03.1956, Blaðsíða 7

TÍMINN, laugardaginn 3. marz 1956.
Endursko ííun Almannairygginganna:
Hallarekstur útilokaður og
nægilegu fé ráðstafað til bóta
Réttindi aldraða fólksins ankin - séð
fyrir nauSsynlegri ankningu sjóða -
daiiðnr bókstafur um heilsugæzlu
felluir niSur - Makalaust frpmhlaup
Gísia Jónssonar og MorgunhlaSsins
Það voru kaldar kveðjur, sem frumvarp ríkisstjórnar-
innar um almannatryggingar fékk sl. mánudag hjá fulltrúa
Sjálfstæðismanna í félagsmálanefnd efri deildar, Gísla Jóns-
syni, þegar frv. var til 1. umræðu í deildinni 28. f. m.
Frásögn MbJ.
Samkvæmt frásögn Mbl. 28. f. m.
er frv. spor afturábak, gamla fólk-
ið svipt rétti til ellilífeyris, heilsu-
gæzlukaflinn afnuminn og ekkert
gert til þess að tryggja fjárhags-
lcgan grundvöll Tryggingastofnun-
arinnar, nema síður sé. Ræða G. J.
liefir nú birzt í Morgunblaðinu,
þann 29. f. m. Kennir þar ýmsra
grasa, sem of langt mál yrði, ef
gera ætti öllu skil. Hér verður
vikið að nokkrum þeim atriðum,
sem ræðumaður gat um í ræðu
sinni og taldi sérstaklega óbóta-
vant í frumvarpinu og áður er að
vikiði
„Ekki sér hann sína
menn.... “
Þess er þó rétt að geta, áður
en vikið verður að þessum atrið-
um, að ádeila sú, sem ræðumaður
flutti og beindi einkum að Fram-
sóknarmönnum, hlaut einnig að
skella á bökum þeirra mjög mætu
Sjálfstæðismanna, sem sátu í nefnd
inni, nema líta megi svo á, að ræðu
maður hafi me'ð einu pennastriki
afmáð þetta heiðursfólk úr flokki
Sjálfstæðismanna og gefið það
Framsóknarflokknum. Sjálfstæðis-
mennirnir í nefndinni voru þessir:
Frú Auður Auðuns, bæjarstjórnar-
forseti, Gunnar J. Möller, hæsta-
réttarlögmaður og Kjartan Jó-
hannsson, læknir og alþm. Ætla
má að Framsóknai-menn myndu
fagna slíkum liðsauka. Vegna ræðu
G. J. og þá ekki síður vegna frá-
sagnar Mbl. af ræðunni, er nauð-
synlegt, að það korni skýrt fram,
að milli fulltrúa beggja stjórnar-
flokkanna náðist samkomulag um
frv. í milliþjnganefndinni. Telja
verður einnig, að samkomulag liafi
fengist við Harald Guðmundsson,
forstjóra um frv., að undantckn-
um nokkrum atriðum, sem hann
hafði sérstöðu um og nánar er
greint frá í séráliti lians, sem birt
er með athugasemdum við frv.
Vitanlega eru ýms álcvæði í írv.,
sem einstakir nefndarmehn hefðu
heldur kosið á annan veg. Þetta
mun eiga við um alla nefndar-
mennina. Svona er þessu jafnan
farið, þegar leitað er samkomu-
lags um mál og sú leið ber árangur.
Gamla fólkið og
skerðingin.
G. J. lætur sér alltíðrætt um það
að gamla fólkið sé svipt rétti.
Breyting sú, sem verður á högum
gamla fólksins, ef frv. verður að
lögum, er í stuttu máli þessi:
Eliiiífeyrir þess hækkar til sam-
ræmis við þær hækkanir, sem orc-
ið liafa á launum obinberra starfs
manna. Ákvæðin um skerðingu
eru rýmkuð frá því sem veri'ð hef-
ur þannig, að hlutur gamalmenna
batnar af þeirri ástæðu.
Ellilífeyrir þeirra gamalmenna,
sem njóta styrktarfjár t. d. samkv.
fjárlögum hækkar verulega.. Hækk
un sú, vegna freslunar á cllilíf-
eyri, sent nú er, hækkar um 50%.
Uppbótin til þeirra, sem mesta
þörf hafa á ellilífeyri er hækkuð
úr 40% í 100%. Réttur gamla fólks
ins er sem sagt aukinn á öllum
sviðum frá því, sem verið hefur.
Það verður því varla sagt, að undir
fyrirsögn Mbl., um að gamla fólkið
sé svipt rétti, lýsi sérstakri sann-
leiksást.
Það kom mjög til álita að fella
með öllu niður skerðingu lífeyr-
is vegna tekna. Þetta þótti þó eigi
fært að svo stöddu. Kostnaðar-
auki, sem leitt hefði af þessu,
næmi árlega 12—15 millj. króna.
Sveitastjórnirnar í landinu voru
fremur fráhverfar því, að afnema
skerðinguna. í þessu sambandi má
geta þess, að þeir sem nú njóta
lífeyris hafa engir greitt iðgjöld
til almannatrygginganna lengur en
9 ár, auk 10 ára til alþýðutrygging
anna gömlu og flestir miklu skem
ur. Réttindavinnslutíminn eða ið-
gjaldsgreiðslutíminn er samkvæmt
lögunum frá 16 ár aldri til 67 ára
aldurs eða full 50 ár. Verður því
alls eigi sagt að menn eigi rök-
studdan rétt til óskerts lífeyris
enn sem komið er, hversu sem
háttað er ástæðum þeirra að öðru
leyti. Hér við bætist, að hæpið er,
að enn sé viðunandi séð fyrir þörf-
um annarra bótaþega, sem brýnni
þörf hafa til aðstoðar en það fólk,
sem mikla starfsgetu hefur og tölu
verða tekjuöflun, þó eldra sé en
67 ára. Eins og áður segir, taldi
milliþinganefndin að öllu þesu at-
huguðu ekki ráðlegt, að svo stöddu
að afnema skerðingu lífeyris vegna
tekna, en lagt var til, að slakað
væri nokkuð á ákvæðum þessum.
G. J. þarf að hugsa
málið betur.
í ádeilu sinni viðurkennir G. J.
þetta sjónarmið nefndarinnar.
Hann segir orðrétt: „------Elli-
og örorkulífeyrir lúta hvor um sig
algerlega óskyldum lögmálum. Þeg
ar bótaþegi hefur t. d. greitt ið-
gjald til trygginganna allt sitt líf
frá 16 ára aldri til 67 ára, er það
ranglæti, að skerða ellilífeyri hans,
hvernig svo sem efnahag eða heilsu
hans er háttað. Þetta á ekkert
skylt við lífeyri öryrkja, sem
greiða verður þótt hann hafi lít-
ið eða ekkert greitt til trygging-
anna, hafi hann t. d. verið öryrki
frá fæðingu. „Enginn hefur enn
greitt iðgjald til trygginganna allt
sitt líf frá 16—67 ára, eða full
50 ár. Ef miðað er við alþýðu-
tryggingarnar frá 1936, hafa þeir,
sem lengst hafa greitt iðgjöld,
aðeins greitt þau í tæplega 20 ár.
Af ummælum G. J„ sem hér voru
tilfærð má álykta, að það sé ekld
ranglæti að skerða lífeyri þess
fólks, sem ekki hefir greitt iðgjöld
allt tímabilið eða samtals í rúm 50
ár, sbr. einkum ályktun hans um
öryrkjana. Þannig er sýnt að gagn-
rýni G. J. á skerðingarákvæðum
frumvarpsins eru meira gerð af
vilja en mætti.
Fiárhagsgrundvöllur
trygginganna.
Þá heldur G. J. því fram, að
láðst liafi með frumvarpinu að
tryggja fjárhagslegan grundvöll
trygginganna og Mbl. skýrir svo
frá, að hann hafi sagt, að grund-
völlurinn hafi verið skertur. í
ræðu sinni verður G. J. alltíðrætt
| um það, að Ilermann Jónasson
hafi 1946 lagt á það áherzlu, að
i tryggja þyrfti þennan grundvöll.
I Ilér hafi formaður milliþinga-
nefndarinnar algcrlega brugðizt
yfirlýstri stefnu H. J. og Fram-
sóknarflokksins. Skal nú nokkru
nánar athuguð þessi staðhæfing G.
J.
Sá fjárhagslegi grundvöllur, sem
lífeyristryggingarnar hvíla nú á,
samkv. lögunum frá 1946 og breyt-
ingum, sem gerðar hafa verið á
þeim lögum, er þcssi: Ríkissjoður
! greiðir lögákveðna upphæð á ári
hverju til trygginganna. Sama gild
j ir sveitarfélögin. Atvinnurekcndur
greiða ákveðið gjald fyrir hverja
vinnuviku og hinir tryggðu greiða
árlega lögákveðio .iðgjald til trygg
inga. Lög þau, sem nú gilda, veita
alls enga tryggingu fyrir því,
að fúlga sú, sem þannig verður til,
hrökkvi til greiðslu þeirra bóta,
sem greiða ber samkvæmt lögun-
um. Enn síður er það tryggt, sam-
kvæmt núgildandi lögum, að fé
verði afgangs, að loknum bóta-
greiðslum og greiðslu alls kostn-
aðar, til myndunar sjóða. Reynsl-
an hefir leitt í ljós, að tryggingarn-
ar hafa átt í vök að verjast með
fjárhag sinn. Hættan á tckjuhalla
hefir verið yfirvofandi. Það hefir
verið eitt hið mesta vandamál á
ári hverju að koma í veg fyrir
þessa þróun. Áföllum hefir að vísu
verið afstýrt með aukaframlagi úr
ríkissjóði, með hækkuðu framlagi
sveitarfélaga og með hækkun ið-
gjalda hjá atvinnurekendum og
hinum tryggðu. Til þessa hefir
þurft lagasetningu á lagasetningu
ofan.
Alger óvissa hefir ríkt um af-
drifin hverju sinni, einmitt vegna
þess, að við setningu laganna
1946, láðist að tryggja fjárhags-
legan grundvöll trygginganna
eins og H. J. og Framsóknarmenn
lögðu áherzlu á að þá væri gert.
Ákvæði frumvarpsins
um fjárhagsgrundvöllinn.
Skal nú vikið að ákvæðum frv.
um þessi efni. Þessi ákvæði eru í
24. og 25. gr. frv.
Fyrri greinin slær þvj föstu,
hverjir skuli bera kostnaðinn af
lífeyristryggingunum, og í hvaða
hlutföllum kostnaðinum skuli
skipt milli þeirra. Aðilarnir, sem
bera skulu þennan kostnað, eru
hinir sömu og nú er. Hlutföllin eru
ákveðin sem næst því hlutfalli,
sem útreikningar sýna, að verið
hafi að meðaltali milli framlaga og
iðgjalda, það tímabil, sem lögin
hafa verið í gildi.
Milliþinganefndin ákvað hlut-
föllin í samráði við ríkisstjórnina
og er ekki kunnugt, að flokksbræð-
(ur G. J. þar, hafi um þctta haft
| neina sérstöðu. Það er vitanlega
I álitamál hvernig þessi hlutföll
skuli ákveðin, og í því efni hafði
t.d. Haraldur Guðmundsson sér-
stöðu. Hann vildi lækka hluta
hinna tryggðu, en hækka hlutföll
hinna, ríkissjóðs sveitasjóða og at-
vinnurekenda.
Höfuðatriðið sem fellst í ákvæð-
um frv. er það að öllum kostnaði,
sem verður af rekstri trygginganna
skal jafnað niður á þá aðila, sem
greiða skulu hann í þeim hlutföll-
um, sem ákveðið er í frv. Halli get-
ur alls enginn orðið á rekstri
trygginganna. Að vísu skulu upp-
hæðirnar ákveðnar á grundvclli á-
ætlunar um útgjöldin. Sú áætlun
gæti vissulega orðið of lág. f 25. gr.
frv. er svo fyrir mælt, að þegar end
anlegt uppgjör heíur farið fram,
og í Ijós hefir komið, að eilt af
tvennu hcfir skeð, að tekjurnar
reyndust ekki nægar fyrir útgjöld-
unum, eða ef þær hafa reynzt
meiri en útgjöldin, þá skulu
framlög hlutaðeigandi aðila þannig
ákveðin fyrir næsta ár, að leiðrétt-
ing náist.
Dæmi fil skýringar.
Tökum dæmi. Gerum ráð fyrir,
að útgjöldin hafi verið áætluð 150
millj. kr. fyrir árið 1957. Upphæð-
in skiptist þá þannig á þátttakend-
ur:
Ríkissjóður . 33%= 49,5millj.
Tryggði greiði 33% = 49,5 —
Sveitarsjóðir 19% = 28,5 —
Atvinnurek. 15% = 22,5 —
Samtals 150 millj.-
Þegar reikningslok fyrir árið
1957 hafa farið fram, sem vera skal
fyrir 1. júlí 1958, kemur í ljós, að
útgjöldin námu 148 millj. króna
og framlög hvers þátttökuaðila
námu þessum upphæðum:
millj.
Ríkissjóður greiddi 49,5
Tryggðir greiddu 51,2
Sveitarsjóðir greiddu 28,5
Atvinnurekendur greiddu 21,5
Samtals kr. 150,7 m.
Eða 700 þús. kr. umfram tekju-
áætiun.
Útgjöldin reyndust hinsvegar 2
millj.. kr. lægri en áætlað var. Hin
réttu framlög fyrir árið 1957 verða
þannig þessi:
millj. kr.
Ríkissjóður 33% = 48.84
Tryggðir 33% = 48,84
Sveitarsjóðir 19% = 28.12
Atvinnurekendur 15% = 22,2
Samtals 148.0
Umframgreiðslur frá þátttakend
um hafa þá orðið þessar:
millj. kr.
Frá ríkissjóði 0,66
— tryggðum 2,36
— sveitarfélögum 0,38
Hinsvegar hafa greiðslur frá at-
vinnurekendum orðið 0,7 millj. kr.
lægri en átti að vera.
Sé nú að lokum gert ráð fyrir
því að áætluð útgjöld fyrir næsta
ár séu 154 millj. króna, kæmi í
hlut hvers aðila sem hér segir:
millj. kr.
Ríkissjóður , 50,82
Tryggðir 50,82
Sveitarfélög 29,26
Atvinnurekendur 23,1
Samtals 154.0
Þegar tillit er tekið til þess, sem
ofgreitt var og vangreitt síðasta
ár, verða framlög og iðgjöld þessa
árs eins og hér greinir:
Milljónir króna
Ríkissjóður 50,82 4- 0,66 = 50,16
Tryggðir 50,82 4- 2,36 = 48,46
Sveitarfélög 29,26 4- 0,38 = 28,88
Atvinnurek. 23,1 + 0,7 = 23,8
Þannig mælir frv. fyrir, að
þetta ver'ði leiðrétt frá ári til árs.
Leiðrétting getur ekki orðið méð
því móti að ganga á tryggingar-
sjóðina, þvert á inóti, þátttöku-
aðilar bcra hallann í ákveðnum
hlutföllum og njóta tekjuafgangs
á sama hátt, ef einhver verður.
VarasjóSur.
Þá er í 25. gr. frv. ákvæði um
varasjóðstillag, 2% af áætluðum
útgjöldum lífeyristryggingarinnar.
Sé heimild þessi notuð, munu sjóð-
ir Tryggingastofnunarinnar aukast
árlega um allt að 3 míllj. króna.
Það, sem fyrir liggur sem stað-
reynd samkvæmt frumvarpinu, ef
það verður að lögum, er þetta:
Hallarekstur stofnunarinnar
er afmáður og fyrirbyggður
um alla framtíð.
Séð er fyrir nægilegu fé til
greiðslu bóta og alls kostnað-
ar vegna trygginganna í fram-
tíðinni.
Sjóðum stofnunarinnar er
séð fyrir aukningu á ári
hverju til varanlegs öryggis
fyrir alla þá, sem bóta njóta.
Gildi tryggingarsjóða
byggist á gildi peninganna.
Af því, sem nú var sagt, kemur
í ljós að fjárhagslegur grundvöllur
trygginganua verður tryggður svo
sem frekast er mögulegt, ef frv.
þetta verður að lögum.
Steingrímur Stcinþórsson, fél-
agsmálaráðherra lagði einmitt
megin álierzlu á þetta atriði, er
7
hann skipaði nefndina til þess að
semja frumvarp þetta.
G. J. talar um nauðsyn sjóðs-
myndunar og vill þannig tryggja
grundvöll trygginganna. Vitanlega
er þetta atriði mikilsvert, enda fyr-
ir þessu séð í frv. En G. J. gætir
þess ekki, að þetta eitt stoðar þó
alls ekki og því fer meir að segja
víðs fjarri. Til þess að trygginga-
kerfi verði byggt á sjóðsmyndun
einni, þarf peningagildið að vera
stöðugt, þ.e. gildi þeirra peninga,
sem bæturnar eru greiddar með
oft og einatt áratugum síðar en ið-
gjöldin eru greidd, verður að vera
hið sama og gildi þeirra peninga,
sem iðgjöldin eru greidd með. All-
ir vita, að hér á landi eru ekki
skilyrði til að halda uppi almenn-
um tryggingum eingöngu á þess-
um grundvelli.
Sjúkrasamlögin
og heilsugæzlan.
G. J. harmar mjög, að heilsu-
gæslukaflinn í núgildandi almanna
tryggingalögum, skuli ekki tekinn
upp í frv. Telur, að þess í stað sé
í frv. gert ráð fyrir heilsugæslu-
fúski, sem sjúkrasamlögin eiga að
framkvæma. Hér sé stigið stórt
spor aftur á bak, þar sem nú sé
skyndilega breytt frá þeirri stefnu,
sem svo örugglega hafi verið mörk-
uð með lögunum frá 1946.
Um þetta segir svo í athuga-
semdum við frv. m.a.:
„Eitt hið þýðingarmesta atriði,
sem nefndin hafði til athugunar,
var að gera tillögur um tilhögun
heilsugæzlunnar framvegis. Nefnd
in átti ýtarlegar viðræður við
stjórnir Læknafélags íslands og
Læknafélag Reykjavíkur um málið.
Niðurstaða þeirra viðræðna varð
sú, að læknarnir tjáðu sig andvíga
því, að sjúkrahjálpin yrði skipu-
lögð á þann veg, sem lögin gera ráð
fyrir, og töldu heppilegast, að
sjúkrasamlögin önnuðust sjúkra-
hjálpina með svipuðum hætti og
verið hefir. Nefndin Ieitaði álits
sveitarstjórnanna um þetta atriði.
Svörin voru þannig, að um 30
sveitarstjórnir vildu leggja áherzlu
á framkvæmd ákvæða almanna-
tryggingalaganna um heilsugæzlu,
nær 110 sveitarstjórnir voru á-
kvæðunum andvígar, en 25 svör-
uðu ekki þessu atriði.
Nefndin er þeirrar skoðunar, að
mjög yrði torvelt að framkvæma
lagafyrirmæli, sem eiga svo litlu
fylgi að fagna sem raun virðist
vera á um þessi ákvæði, og það því
fremur, sem læknarnir, er þessi á-
kvæði varða mest, voru þeim einn-
ig gersamlega andvígir og töldu
þau jafnvel óframkvæmanleg“.
hinna, ríkissjóðs, sveitasjóða og at-
LITLU ÞARF hér við að bæta.
Heilsugæsla hefur um langan ald-
ur verið veitt á vegum sjúkrasam-
laga og hcfir þótt gefast vel. Slíkt
skipulag er í flestum menningar-
löndum. Norðurlöndin öll hafa
slíka starfsemi. í Bretlandi var
hinsvegar tekin upp heilsugæsla
með líkum hætti og gert var ráð
fyrir, að tekin væri upp hér á
landi, skv. III. kafla almanna-
tryggingalaganna. Þessi örugga
stefna, sem G. J. kallar svo, hefir
svo sem kunnugt er aldrei komist
í framkvæmd hér á landi, af þeirri
einföldu ástæðu, að ákvæðin voru
ekki framkvæmanleg. í Bretlandi
hefir þessi „örugga" stefna ekki
reynst betur en svo, að um hana
eru þar mjög skiptar skoðanir.
Læknarnir og
heilsugæzlan.
G. J. ber læknum og stéttar-
valdi þeirra illa sögu í þessu efni
og telur illa farið, að tillit hafi
verið tekið til skoðana þeirra um
heilsugæsluna í frv.
Þeir eru áreiðanlega fáir,' sem
liafa sömu skoðun og G. J. um
þetta atriði. Heilsugæsla er fyrst
og fremst hlutverk læknanna. Vit
anlega bar nefndinni að leita á-
lits þeirra um þennan þátt trygg-
inganna, eins og nefndin gerði.
Það er síður en svo örugg stefna,
að skipa smiðnum að nota öxi, þeg-
ar honum lætur betur að nota sög-
ina. Það er heldur ekki örugg
stefna, a'ð skipa vélstjóranum að
setja vatn á olíugeymana, þegar
hann telur heppilegra að hafa þar
olíu. Það var nú einmitt þetta, sem
gert var 1946 varðandi heilsugæsl-
una. Þa'ð var sett vatn á geymana,
enda hefur gangur þessarar heilsu-
gæsluvélar G. J. orðið eftir því.