Tíminn - 05.05.1956, Blaðsíða 4

4
Veglegt menningaríilutvgÉ að auka fegurð
liluta, sem fólk heffr daglega fyrir augum
Spjaíl um vefnað og fagurt handbragð
Á handavinnusýningunni í bogasal Þjóðminjasafnsins, sém
nú er nýlega lokið, voru margskonax: hlutir með fögru hand
bragði og unnir af smekkvísi. Margir munirnir eru að lík-
indum tómstundavinna kvenna, sem sinna öðrum störfumj
meiri hluta dags, en grípa í sauma, tóvinnu eða vefnað í
tómstundum sínum,
AS vinna fagra handavinnu er
ekki hégómleg tímaeyðsla. Marg-
ar konur hafa þar svalað fegurð-
arþrá sinni og listrænum hæfi-
lejkum, hlotið með því aukna lífs-
fyliingu og gleði. Aðrar hafa geri
einhverja grein handavinnunnar
að æyistarfi sínu og á umræddri
sýningu mátti m. a. sjá prýðileg-
an árangur af vinnu þeirra, sem
gert hafa vefnaðinn að ævistarfi.
Þar gat að lita dúka, gluggatjöld,
húsgagnaáklæði og værðarvoðir,
svo að helzt séu nefndir þeir hlut
ir, sem hvað mest hagnýtt gildi
hafa. Þessir dúkar voru í senn
aíburða smekklegir, í litasam-
ræmi, höfðu fallega áferð og
munu reynast slitsterkir.
Islenzk ull
Ein konan, sem þarna sýndi
vinnu sína, er ungfrú Guðrún
Jónasdóttir og hefir hún góðfús-
lega gefið nokkrar upplýsingar
um þessar vörur. Hún starfrækir
vefstofu og heldur námskeið í
veínaði,'eins og fleiri starfssyst-
uf;-: hennar. Iðn sína lærði hún
fyrst -á húsmæðraskólanum á Hall
ornisstað, en hélt síðan áfram
námi í Noregi og Sviþjóð.
Bæði Guðrún og Júiíana Sveins
dóttir vefa værðarvoðir úr ís-
lefízkri ull og láta kemba ló á þau
að lóknum vefnaði. Þessar ábreið-
ur eru léttar eins og dúnn og
undra mjúkar viðkomu og auk
þess mjög fallegar. Guðrún
kváðst hafa verið í vandræðum
með að fá sínar ábreiður kembd-
ar, en til þess þarf sérstakar vél-
ar. Hefir Tvistverksmiðjan á Ak-
ureyri kembt þær fyrir hana í vél
um með stálkömbum. Telur hún
þó áferðina fallegri á ábreiðum
Júlíönu, en þær eru kembdar
með einhvers konar barrnála-
kömþum, sem eru ekki eins „harð
hentir“ og stálkambarnir. Guðrún
sendi værðarvoðir á iðnaðarsýn-1
inguna í Munchen í fyrra. Hefir |
hún síðan fengið fyrirspurnir um j
þær utan úr heimi, m. á. frá Ame
ríku. Naumast er hæiJt áð hugsa
sér skcmmtilegri tækifærisgjöf
en svona ábreiðu — ekki sízt, ef
senda á gjöf úr landi. Bæði hand-
bragðið og efnið er fyrsta flokks.
Þó er ástæða til að ætla, að væri
fyllstu nákvæmni gætt við vinnslu
ullarinnar, mætti fá enn fegurri
hluti úr henni. Sem hráefni til
dúkagerðar miin íslenzka ullin
fyllilega sambærilég við t. d
skozku uilina, en handunnin
skozk efni eru heimsfræg.
Húsgagnaáklæði vefur Guðrún
einnig eingpngu úr íslenzkri ull,
mest úr kambgarni frá Gefjunni.
Er það miklu sterkara en venju-
lega Gefjunarbandið og gefur
ljómandi fallega áferð. Meterinn
af 90 cm. breiðu áklæði selur hún
á rúmlega 140 kr., ef það er af
þeim gerðum, sem hún vefur í
stærri stíl. Oft vefur hún eftir
pöntunum, og séu teiknuð sér-
stök munstur o. s. frv., verður
kostnaðurinn eðlilega meiri.
Gluggatjöld úr tvisti og ull eru
létt í sér og þó endingargóð.
Mikla fjölbreytni má hafa í lita-
samsetningu og munstri á þeim.
Þau eru vmist 1,15 eða 1,30 cm.
á breidd og kosta um 100 krónur
meterinn. Séu þau úr alull verða
þau dýrari, frá 130—145 kr. m.
Ef gerður er samanburður á
verði og endingu þessarra efna
og erlendri metravöru, þá ganga
íslenzku, handofnu efnin áreiðan-
lega með sigur af hólmi.
Það hefir löngum þótt menn-
ingarbragur að því að eiga frem-
ur handunna hluti en verksmiðju-
vinnu. Nútímafólk velur að jafn-
aði léttari og einfaldari húsgögn
í heimili sín en fyrr tíðkaðist. Við
þær gerðir húsgagna njóta hand-
ofnu áklæðin og gluggatjöldin
>ín alveg sérstaklega vel.
Sé það æskileg þróun, að neyt-
mdur kaupi fremur íslenzka vöru
en erlenda, ætti það ekki sízt að
vera keppikefli að efla ýmsar
greinar listiðnaðar. Þar gætu not-
ið sín listrænir hæfileikar, sem
annars færu forgörðum og það er
sannarlega ekki lítilmótlegt hlut-
verk að skapa fegurri nytjagripi.
Þeir, sem auka fegurð þeirra
liluta, sem eru daglega fyrir aug-
um okkar, gegna ekki óyeglegra
menningarhlutverki en sumir
þeirra, sem fást við listsköpun.
Vefnaðarnámskeið sækja konur
á öllum aldri. Þær vefa yfirleitt
í litlum vefstólum úr fyrsta
flokks efni. Ekki kostar þó efnið
í t. d. gluggatjöld meira en ómerki
legasta gerfiefni í bú2- Endingin
vorður ekkert sambærileg og þeg
ar verkinu er lokið, þá hafa nem-
endurnir aukið þekkingu sína og
verkkunnáltu — og þar með sjálfs
traust sitt, -— auk þess sem þeir
eiga góðan hlut. Jafnvel smá gólf
teppi má vefa í svona vefstólum
og fyrir skömmu hefi ég séð eitt
slíkt, sem var hreinasta listaverk.
Skrifstofustúlka, sem verið hafði
á vefnaðarnámskeiði, óf það í frí-
stundumjsínum.
Stúlka, sem kann vel til vefn-
aðar, virðist hafa góða möguleika
á að skapa sér sjálfstætt, skap-
andi starf, sem miðar að aukinni
menningu í húsbúnaði og auknum
nytjum innlendra afurða. — S. Th.
Islenzkt band og fleira á sýningunni
Vefnaður á sýningunni
Dægurlög á víkingaöld
Væri það ekki vegna Charl
es Laughton væri myndin Sjóræn-
ingjarnir, sem nú er sýnd í Austur
bæjarbíó, ekki_ annað en kák og
stunur og markleysa. Myndin á að
vera nokkurskonar afskræming á
margendurteknum farsa sjóræn-
ingjamynda. Þarna er kort af eyju,
þár sem fjársjóðir éru fólgriir.
Þarna eru sjóræningjar, sem maður
ljefir( grunaða um að kunna að
skera tungur uf; Spánverjum með
emu handbragði. Eins og venjulega
gera Abctt og Costello alla hluti
öfuga og á þeim sannast, að svo
hratt er hægt að ílýja undan óvin-
inum, að komizt verður aftan að
hvort sem fórnarlambinu likar bet-
ur_ eða yerr. ,
1 < Xff i £ í’s ,V ■ I x' *! 5 í u
Einhver Lady Jane, búsett á Tor-
tuga, lendir um borð í skipi Captain
Kid, sjóræningja, og hefir þar upp
dægurlagasöng frá árinu 1954. Ann
að er eftir þessu. Captain Kid dæs-
ir út af allri fyrirhöfninni við að
komast á spjöld sögunnar og étur
sápu í höfn á Tortuga. Samt sem
áður tekst honum að halda sér upp
úr vitleysunni að mestu myndina
út í gegn, svo að það er fyrir hans
tilverknað, að þetta verður sæmi-
lega paródía, ef þá hægt er að tala
um afskræmingu á því, sem af-
skræmt er í grunninn. En það má
hlæja á köflum og þá er tilgangin-
um náð. — I. G. Þ.
T í MI N N, laugardaginn 5. maí 1956.
BÆKUR OG HÖFUNDAR I
Vel samiii o«’ atliyglisverð ævisaga
SÍÐAST LIÐIÐ HAUST komu
út á forlagi ísafoldarprentsmiðju
í Reykjavík æviminningar séra
Eiríks V. Albertssonar, dr. theol.,
er hann nefnir hinu látlausa sam-
nefni ,,Æfiár“. Er hér um all-
mikla bók að ræða að vöxtum
(266 bls.), vel samda og harla
athyglisverða að sama skapi.
HITAR ÞAÐ lesandanum um
huga, að fylgja hinum gáfaða og
r.ámsgjarna Skagfirðingi í spor á
skólagöngu hans, en hann brauzt
af eigin rammleik til mennta, unz
lokið var háskólaprófi í guðfræði.
Tóku þá við starfsárin og gerðist
séra Eiríkur vinsæll og mikils
metinn sóknarprestur (og um
skeið prófastur) í Hestþingum í
Borgarfirði, en jafnframt athafna-
samur bóndi, er betrumbætti
prestssetur sitt bæði um húsakost
og jarðnæði. Munu Borgfirðingar
hafa kunnað slíkan klerk vel að
meta, enda fór Daníel Teitsson á
Grímarsstöðum þessum orðum um
hann í bændarímu:
Stór í geði og starfsins háttum
stjórnar Hesti Eiríkur.
Bóndi og prestur búa í sáttum,
blærinn andar heiðríkur.
En séra Eiríkur lét ekki lenda
við prests- og bústörfin ein sam-
an. Um nokkur ár hafði hann einn
ig með höndum skólastjórn al-
þýðuskóla Borgfirðinga á Hvítár-
bakka, og fórst hún hið bezta úr
hendi. Enfremur tók hann með
ýmsum hætti þátt í héraðsmálum,
þó eigi verði það nánar rakið.
Skylt er einnig að geta þess, að
hann átti sér við hlið sterka stoð,
þar sem er hin glæsilega og ágæta
kona hans, frú Sigríður Björns-
dóttir prests að Miklabæ.
SÉRA EIRÍKUR átti því
yfir fjölþættan og merkilegan
starfsferil að líta, er hann varð
að láta af prestskap vegna heilsu-
brests sumarið 1944, og hafa þau
hjón verið búsett í Reykjavík síð-
an, en þau eiga stóran og mynd-
arlegan barnahóp. Með því, sem
að framan hefir verið sagt um
starfsferil hans, er sú saga hans þó
hvergi nærri öll sögð. Víkur dr.
Ólafur Lárusson prófessor fagur-
lega að ónefndri hlið hennar, er
honum farast þannig orð í ágæt-
um ritdómi um „Æfiár“ (Mbl. 10.
des. ’55): „En jafnvel eftir að
hann hafði misst heilsuna auðn-
aðist honum að verða upphafs-
maður að einu merkasta nýmæli
síðari ára í þjóðlífi voru, hreyfir
fyrstur manna hugmyndinni um
vinnuhæli fyrir berklasjúklinga.
Upp af þeirri tillögu er hin glæsi-
lega stofnun, Reykjalundur, vax
in.“ Sú stofnun þótti okkur hjón-
unum eitthvað hið merkilegasta
af öllu hinu marga og merka, sem
fyrir sjónir okkar bar í heimför-
inni til ættjarðarinnar. Hafi séra
Eiríkur og aðrir samherjar hans,
og allir forgöngumenn þeirrar á-
gætu menningarstofnunar, heilir
að verki verið! Hún er þeim til
ævarandi sæmdar og þóðinni til
ómetanlegrar blessunar.
EN UM ÞESSAR æfiminning-
ar séra Eiríks er það í heild sinni
að segja, að þær eru bæði skemmti
legar og prýðisvel í letur færðar,
með snjöllum og sterkum tilþrif-
um, eins og réttilega hefir verið
bent á af öðrum, svo sem hin
snilldarlega lýsing hans í æsku
(Fyrstu eigin endurminningar).
Er ég algerlega sammála Ólafi
Lárussyni prófessor um það, að
sú lýsing eigi vel heima í íslenzk-
um lestrarbókum. Vel mega Borg-
firðingar einnig una prýðilegri
lýsingu hans á hinni fögru og sögu
ríku sveit þeirra. Víða er frásögn
hans einnig krydduð vísum og
kvæðum eftir hann, sem varpa
sínu Ijósi á hugarástand hans og
hugðarefni.
En jafnframt því sem æfiminn-
ingarnar segja að sjálfsögðu; um
annað fram, sögu höfundar, varpa
þær með ýmsum hætti birtu á
þjóðlífið og menningarbrag á þeim
tíma, sem um er að ræða. Þar er
einnig brugðið upp glöggum mynd
um af ýmsum þjóðkunnum mönn-
um; t. d. þykir mér lýsingin á
séra Matthíasi Jochumssyni skáldi
ágæt, en honum kynntist ég tals-
vert á námsárum mínum á Akur-
eyri.
SKAL ÞÁ VIKIÐ sérstaklega
að því ritverkinu, sem ekki ólík-
lega mun halda nafni séra Eiríks
Albertssonar Iengst á lofti, þó að
margt sé vel um æfisögu lians,
en það er hið rnikla og gagnmerka
rit hans: „Magnús Eiríksson"
(Guðfræði hans og trúarlíf), er
út kom í Reykjavík 1933, én fyrir
það hlaut hann doktorsnaínbót í
guðfræði við Háskóla íslands. Fór
doktorsvörnin fram í janúar 1939,
og er hann fyrsti og fram á þenn-
an dag eini maðurinn, sem varið
hefir ritgerð um guðfræðilegt
efni til doktorsprófs innan guð-
fræðideildar Háskólans.
Eins og vera ber hélgar hann
þessu merkisriti sínu sérstakan
kafla í æfisögu sinni, og skýrir
þar frá því, að það hafi verið fyrir
áeggjan þeirra séra Haralds pró-
fesors Níelssonar og dr. Ágústs
H. Bjarnasonar prófessors, að
hann færðist það í fang að rita
bók sína um Magnús Eiríksson.
Inn í umræddan kafla í æfisögu
sinni felldi séra Eiríkur gagnorð-
an útdrátt úr riti sínu um Magn-
ús, og var það yiturlegá ráðið,
því, ^t?i_það merkisrit mun vera í
alltof(fárra hönduin.
Hefi ég.nýlega.lesið það gaum-
gæfilega og mér til hins mesta
lærdóms. Mig brestur að vísu guð-
fræðilega þekkingu til ‘þess að
dæma um ritið frá því sjónarmiði,
en hitt dylst mér, ekki, að þar
er mikið efni .tékiþ fösjtum og
fræðimannlegum tökutn, og lýst
af nærfærni og samúðarríkum
skilningi mikilhæfum og sérstæð-
um íslendingi, sem var hvort
tveggja í senn stórmerkur guð-
fræðingur og samtímis langsýnn
umbótamaður, og ber hæst á þjóð
málasviðinu málsókn hans um
frelsi og jafnrétti kvenna, en þar
var hann verulegur brautryðjandi.
Hefir séra Eiríkur unnið þarft
verk og þakkarvert með doktors-
riti sínu um hann.
SKAL ÞÁ AFTUR horfið að
æfisögu séra Eiríks sjálfs. Upp
í hana er, fyrir ítrekaðar áskor-
anir, tekin ein af kirkjuræðum
hans, minningarræða um frú Elísa
betu Þorsteinsdóttur, ljósmóður
frá Indriðastöðum. Er ræðan hin
prýðilegasta um efni og meðferð
þess, og ber höfundinum ágætt
vitni sem ræðumanni og prédik-
ara. Upp í æfisöguna er cinnig
tekið ævintýri frá ýngri' árum
hans, sem vitnar um hugmynda-
flug hans og skáldlegan stíl.
Seinni kaflar bókarinnar eru
heimspekilegs og vísindalegs efnis
og lýsa vel lífsskoðun höfupdar og
víðtækum lestri hgris.í þeim 'fræð-
um, t. d. kaflinn — „Musteri vís-
indanna". Ég er að vísu ekki heim
spekingur, þó að ég hafi talsvert
lesið um þau efni, en eigi fæ ég
betur séð, en sá hluti æfisögunn-
ar, sem um þau fræði fjallar,
hafi bæði mikinn og aðgengileg-
an fróðleik að flytja, og sé þvi
um margt hinn athyglisverðasti.
Æfisaga þessi rekur, í fáum orð-
um sagt, eigi aðeins ytri atburð-
ina í sögu höfundar, heldur einn-
ig andlegan þróunarferil hans, og
það er ekki minna um vert.
Richard Beck.
Lokunartíma
verzlaoa breytt
f lok þessarrar viku verður
enn breyting á lokunartíma sölu
búða hér í bænum. Verða verzl-
anir framvegis opnar til klukk-
an 12 á hádegi á laugardögum,
en ekki til kl. 1, eins og verið
hefir undanfarið. Búðum verður
lokað kl. 7 á föstudögum, eins
og verið hefir undanfarið. Verð-
ur þessi háttur hafður á til
septemberloka.