Tíminn - 05.05.1956, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, laugardaginn 5, maí 1956.
Útgefandi: yrwruófaiArflokkurina.
Eitsíjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (ib.).
Skriisíofnr 1 Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
augiýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
UM ÞESSAR mundir
virðist stríðshætta
ivergi meira áberandi en í
Viorgunblaði íhaldsins á ís-
landi. Hún gengur ljósum log-
um um dálka blaðsins. Þessi
Vlorgunblaðsstríðshætta hefir
þá náttúru, að vera utan og
ofan við raunverulegt ástand í
veröldinni og á sér enga líka
i erlendum blöðum. í ábyrgum
blöðum úti um heim er meira
talað um batnandi friðarhorfur
en yfirvofandi styrjöld. Enn
eru ýmsac blikur á lofti og
veður nokkuð válynd í alþjóð-
legum samskiptum, en þó er
almennt viðurkennt, að útlitið
er samt allt annað en var til
dæmis árið 1951, er Kóreu-
styrjöldin geisaði, og er geð-
sjúkur harðstjóri sat á veldis-
stóli mesta herveldis heims. Á-
tökin um áhrif og aðstöðu hafa
færzt af sviði hernaðarmála á
svið efnahagsmála. Ráðamenn
kjarnorkuveldanna játa, að
styrjöld með nútímavopnum sé
:í rauninni óhugsandi, því að
hún leiði ekki til annars en
allsherjar tortímingar.
HVERS VEGNA skyldi
\íbl. íhaldsins á íslandi ekki
\ilja viðurkenna þessi augljósu
sannindi, sem blasa við augum
í áreiðanlegum erlendum blöð-
um? Vegna þess, að öll efna-
hagsmálapólitík Sjálfstæðis-
flokksins er eins og sakir
standa tengd hernaðarfram-
kvæmdunum hér á landi. Ein
af stoðunum, sem renna undir
starfsemi flokksins, er úr er-
lendu gulli. Úrræðaleysi flokks
forustunnar í aðsteðjandi vanda
málum („bráðabirgðaúrræði
eftir bráðabirgðaúrræði. . . .“,
gerir hann enn háðari bessari
utanaðkomandi tekjulind. Þetta
er baksvið þeirrar stríðsmynd-
ar, sem daglega er uppmáluð
i Morgunblaðinu. Ætlunarverk
hennar er ekki að vekja fólk til
umhugsunar um raunveruleg
alþjóðleg vandamál og deilumál
heldur að hrella það til að
sætta sig frekar en ella við er-
lenda herstöð um ófyrirsjáan-
lega framtíð og breiða yfir fram
sal sjálfsákvörðunarréttar þjóð-
arinnar í utanríkismálum, sem
nú er orðið stefnumál Sjálf-
stæðisflokksins. Þannig lætur
Mbl. fréttirnar þjóna eigingjörn
um tilgangi, hvenær sem færi
gefst.
OrS Gruentliers
'C'YRIR NOKKRU voru
* blaðamenn frá ýms-
dim Atlantshafsbandalagsríkjum
staddir í París og áttu tal við
Alfred Gruenther hershöfð-
ingja, yfirmann varnarherja
bandalagsins. Meðal þeirra var
fréttamaður frá íslenzka ríkis-
útvarpinu. Ilershöfðinginn svar
aði við þetta tækifæri nokkr-
um spurningum varðandi stöðu
íslands, og var frá þessu skýrt
:I útvarpinu hér í fyrrakvöld.
Gruenther hershöfðingi ítrek-
aði þá skoðun, að „ef til styrj-
aldar kæmi væri ísland mikil-
vægur hlekkur í varnarkerfi
bandalagsins, og ómissandi
bækistöð fyrir birgðaflutninga.“
Ennfremur sagði hann, að ís-
land væri mikilvægur hluti loft
rarnakerfis Atlantshafsbanda-
iagsins og „úrsögn íslands úr
bandalaginu væri áfall fyrir
það“. Um þessi atriði geta ís-
iendingar verið hershöfðingj-
tnum sammála. Þegar íslend-
ingar géngu í Atlantshafsbanda
lagið 1949 var því heitið að
yeita bandalagsríkjunum að-
stöðu hér á landi. ef til styrj-
aldar kæmi. Frá þeirri stefnu
nefinaldrei verið hvikað. Aftur
á móti var um sinn vikið frá
aeirri stefnu að hafa hér aldrei
ner á friðartíma. Það gerðist
aftir að Kóreustríðið brauzt
ít. Nú eru horfur aftur frið-
/ænlegri og því eðlilegt að
aorfið sé aftur til þeirrar stöðu.
>em ísland hafði í samtökun-
jm 1949. Röksemdir hershöfð-
ngjans eru þær sömu og teflt
/ar fram, er íslendingar gengu
í bandalagið 1949 og þær eru
enn í gildi. Það er gott að rifja
þær upp, en að þessu sinni
felst ekkert nýtt í þessum boð-
skap. Það vekur hins vegar
nokkra undrun að hershöfðing
inn skuli hafa rætt um mögu-
leika á því, að ísland segði
sig úr bandalaginu. Verður að
ætla að hann hafi verið að
svara spurningu blaðamanns,
sem ekki hefir verið kunnug- -
ur máium hér. Hér á landi er
úrsögn alls ekki á dagskrá. í
ályktun Alþingis um varnarmál
nú á þessu vori var einmitt
lýst stuðningi við Atlantshafs-
bandalagið, jafnframt því sem
ítrekuð var fyrri stefnuyfir-
lýsing um að leyfa ekki her-
stöðvar á friðartímum.
HÉR Á LANDI gætir til-
hneigingar að taka ummæli
Gruenthers um ísland út lir
allri ræðu hans og annarra for-
vígismanna Atlantshafsbanda-
lagsins um styrkleika banda-
lagsins og almennar horfur. En
slíkt er villandi. Bollalegging-
ar Gruenthérs um stöðu ís-
lands og gildi ef til ófriðar
drægi, megna ekki að skyggja
á þá meginstaðreynd, að miklu
meiri bjartsýni gætir nú meðal
forustumanna bandalagsins en
nokkru sinni fyrr. Þetta kem-
ur meðal annars fram í því,
að á fundi bandalagsins, sem
nú stendur yfir, er ætlunin að
ræða fremur efnahagssamvinnu
mál en hernaðarmáí. Með því
er viðurkennt, að átök stór-
veldanna hafa færzt á nýtt svið.
Fandurinn i París
t ÁLYKTUN, sem
samþykkt var á síð-
ista fundi Atlaíntshafsþjóð-
mna, sem haldinn var í París
í desember s. 1., var ræ.tt um
nauðsyn þeess að efla efnahags-
'leg og menningarleg samskipti
bandalagsþjóðanna í samræmi
við ákvæði, 2. gr. stofnskrár-
innar, sem til þessa hafa verið
dauður bókstafur að kalla.
Þessi ályktun var gerð, er utan-
ríkisráðherra íslands var í for-
sæti á fundinum og fór vel á
því. íslendingar hafa alla tíð
gert sér vonir um að banda-
lagið yrði áhrifaríkara á þess-
um sviðum en verið hefir. Af-
staða sumra bandalagsþjóða til
íslendinga hefir og valdið von-
brigðum. Það var vissulega
ekki í anda sáttmálans, er harð-
svíruð brezk hagsmunasamtök
ætluðu að kúga íslendinga til
að falla frá rétti sínum í land-
helgismálinu með ósvífnu
kaupbanni. Á þær aðgerðir
horfðu brezk stjórnarvöld að-
Sklpting Þýzkalands nær til skólanna
Orðtök austurþýzkra stádenta eru
vestur-þýzku stúdeiitiiiiuni framandi
Úr brezka blaðinu Manchester Guardian.
Samkvæmt frásögn vestur-þýzkra stúdenta, sem tóku þátt
í samþýzku æskulýðsmóti í Wartburg í vetur, er það augljóst,
að hið uggvænlega bil á milli vestur-þýzkrar og austur-þýzkrar
æsku breikkar stöðugt. Wartburg er í Eisenach í Austur-
Þýzkalandi, og vestur-þýzku stúdentunum gafst tækifæri til
að kynnast nokkuð lífi og kennsluháttum í austur-þýzka há-
skólabænum Jena þar í grennd.
Athuganir þeirra, sem birtust í
„Frankfurter Allgemeine Zeitung“,
eru raunalegar aflestrar. Undir-
stöðunámsgreinarnar í Jena nefn-
ast „Diamat, Gewi og Paloek“, það
er að segja fræðileg efnishyggja,
forspjallsvísindi og stjórnmálaleg
hagfræði. Tilgangurinn með þess-
ari fræðaþrenningu er að gera stúd
entana fræðilega trúaða Marxista
á þann einfalda hátt að flokka kenn
ingar Marx-Leninista undir mis-
munandi fræðileg heiti. Sér til
undrunar komust vestur-þýzku
stúdentarnir að raun um að þeir
skildu harlalítið í skólamáli þeirra
í Jena, og þó voru þau hugtök, sem
það byggðist á, þeim jafnvel enn
meira framandi. Þeir urðu að við-
urkenna þá fáfræði sína, sem dr.
Adenauer varaði við í nýársboð-
skap sínum, er hann komst þannig
að orði, að til þess að geta barist
gegn kommúnisma yrði maður að
skilja eðli hans.
Páfagaukslegur lærdómur.
Vestur-þýzku stúdentarnir kom-
ust og að raun um námsaðferð
Jena-stúdenta var furðu páfagauks
leg. Andrúmsloftið í háskólanum í
Jena minnti aðeins á skóla, en held
ur ekki meira .Kennararnir lótu
nemendur skrifa niður og undir-
strika þau atriði í fyrirlestrunum,
sem þeir lögðu sérstaklega áherzlu
á, en þau voru aldrei rædd á eftir,
þegar spurningar voru leyfðar.
Austur-þýzku stúdentarnir höfðu
tekið upp þá venju að beiðast að-
ins einfaldra upplýsinga; það vakti
því mestu undrun, þegar vestur-
þýzkur stúdent krafðist skýringar
á þeirri marxistísku kennisetningu
að „efnahagslögmálum yrði ekki
breytt að mannlegri tilhlutun".
Jenaprófessorinn varð bersýnilega
miður sín og svaraði með langdreg
inni, þvælukenndri og öldungis ó-
sannfærandi skilgreiningu.
List fyrir alþýðu manna.
En vestur-þýzku stúdentarnir
spurðu um fleira. Hvar var afstaða
Austur-Þjóðverja til lista, eða til
þess að vísu óljósa hugtaks, sem
bæði Austur- og Vestur-Þjóðverjar
tákna með orðinu „menning". Þeim
var svarað að list og menning
„heyrði alþýðunni til og yrði ekki
rofið úr tengslum við hana“. Vest-
urþýzku stúdentarnir vöktu þá, of-
boð rólega, máls á byggingunum
við hið svonefnda Stalinstorg í
Austur-Berlín, hinum miklu íbúða-
og skrifstofubáknum, sem skreytt
eru stilvana hetjumyndum og tröil-
stórum ávaxtaklösum úr gips-
steypu. Þeim var svarað að bygg-
ingarnar við Stalínstorgið væri „til
raun“. En hún sannaði ekki neitt,
þeir í „þýzka alþýðulýðveldinu"
hefðu nú horfið aflur að einfaldari
stíl. „Horfið aftur“ var rétt að orði
komizt, þar eð þessi stíll er aðeins
lök eftirlíking á byggingarlist Hitl-
erstímabilsins.
Tími til skotæfinga og herfræði.
Ef „menningin" heyrði alþýð-
unni til, hvert var þá samband aust
ur-þýzkra stúdenta við alþýðuna?
spurðu þeir vestur-þýzku. Þeim var
svarað, að þessa sambands „gætti
mjög lítið“. Austur-þýzkir stúdent
ar eru fjárhagslega betur settir en
þeir vestur-þýzku; meira en 90%
þeirra njóta ríkisstyrks, er nemur
130—180 mörkum á mánuði. og er
það hærri styrkur en fjórir-fimmtu
hlutar vestur-þýzkra stúdenta
hljóta. Þetta þýðir með öörum orð-
um að þeir þurfa ekki að vinna sér
fyrir vasapeningum, hvorki í sum-
arleyfum sínum eða með náminu,
og fara því á mis við náin kynni af
alþýðu manna. Austur-þýzkir stúd
entar eru venjulega menntaðir til
ákveðinna opinberra slarfa, og við-
horf þeirra til „venjulegs“ verka-
fólks hlýtur að verða að verulegu
leyti hið sama og viðhorf flokks-
meðlimanna til „lýðsins", sem Or-
well lýsir í skáldsögu sinni „1988“
þeir eru kjörnir til að vera hin
fræðilega forysta.
Það þótti þeim vesturþýzku ó-
hugnanlegt, að austurþýzku stúd-
entarnir eyddu verulegum tíma frá
námi til skotæfinga eða til að
kvnna sér herfræði. Það var kall-
að „sjálfboðastarf á vegum íþrótta
og tæknimenningar sambandsins“,
— dulbúin herþjálfunarsamtök,
sem þurfa nú varla að bera grírn-
una lengi úr þessu.
I
Að hætti nazista.
Austur-þýzku höfðu hina beztu
skemmtun að andúð vesturþýzkil
stúdentanna á þessu tiltæki. Þeir
gerðu og gys að ósjálfráðum ótta
þeirra við endurhervæðingu, sem
sí-t Pr að undra. Hin<r ungu Austur
Þióðverjar eiga sér þegar fjögurra
ára hernaðarsögu. en fyrstu vestur-
bv-»ku sjálfboðaliðarnir hófu her-
bíálfun þann 2. janúar s.l. Þeir
töld” Shvggjur hinna vestur-bv?ku
„ræfildóm", því að austurþýzku
knmmúnistarnir hafa ekki hikað
v'ð að beita aðferðum nazista til
að innræta þjóðinni hernaðaranda,
eo — tileangurinn er sízt betri.
F.inkennísbúningar, hergönguagi,
iafnveldiin beimskulega handfram
tevging. allt hafa þetta verið þætt-
ir í þiálfun austurþýzkrar æsku
síðan 1950.
Margt var það annað, sem Vest-
ur-Þjóðverjum þótti furðulest og
nggvænlegt í Jena. Þeir töldu sig
komast að raun um að austurþýzk
ir báskólaprófessorar séu að verða
forheimskaðir stefnutrúboðar; að
austurþýzkir stúdentar létu stund
um uppi skoðanir sfnar, væru þeir
einir með þeim vesturþýzku. en
aldrei ef þeir voru tveir saman eða
fleiri: að austurþýzku stúdehtarn-
ir vissu fátt um mikilmenni sögunn
ar. — Plató. .Sókrates og Kant voru
framandi bessum æskumönnum,
sem töldu að hin raunverulega saga
hæfist með „Potemkin-leiðangrin
um“ og múgmorðunum í Odessa.
I
Gerfimenntun á ríkiskostnað.
Um leið veitlu þeir því athygli,
að enda þótt austurþýzku stúdent-
unum sé fengið einskonar hóppróf
á aldrinum 18—22 ára, og síðan
opinber störf sem þjálfuðum með-
limum í forréttindastétt, eiga þeir
mun betra í mat og drykk í stúd-
entamötune.vtunum en tíðkast í
Bonn og Heidelberg, að 55% þess-
ara stúdenta eru synir bænda og
iðnverkamanna og eru ríkinu næsta
þakklátir fyrir að veita þeim kost á
slíkri gerfimenntun. Allt þýðir
þetta ögrun Austursins gagnvart
Vestrinu í landfræðilega og félags-
lega völdum vígstöðvum. Þessi ögr
un er hvað alvarlegust í hinu tví-
skipta Þýzkalandi, en það er nokk
urnveginn víst að vesturþýzku stúd
entarnir sem heimsóttu háskólann
í Jena lærðu þar meira en þeir
hafa látið uppskátt.
Of þröngf á stallinum — ný skurðgoð þurfa að komast að
gerðarlaust. Önnur bandalags-
ríki hafa og lítinn skilning sýnt
á þessum lífsnauðsynlegum
hagsmunamálum íslenzku þjóð-
arinnar og hafa haldið í með
Bretum í aðgerðum þeirra.
Þessi reynsla sannar, að full
þörf er á því að ræða um
ákvæðin í 2. grein sáttmálans
og fyrirbyggja að þau verði
dauður bókstafur, eða jafnvel
skálkaskjól.
ÁSTÆÐA ER TIL að ætlo,
að einmitt aukin samvinna á
efnahagssviðinu verði eitt
helzta umræðuefnið á NATO
fundinum, sem nú stendur yfir
í París. Á því sviði er nú stærst
verkefni að leysa. í því sam-
bandi má minna á, að ræður
forvígismanna Bandaríkja-
manna að undanförnu benda
til þess að um gagngerða stefnu
breytingu gagnvart NATO sé
að ræða. Hin nýju viðhorf
hafa því álirif á fleiri en ís-
lendinga. Ástandið í veröld-
inni í dag er líka allt annað
en það var 1951, - er Stalin
hleypti Kóreustríðinu af stað.
Þetta virðast allir sjá, nema þá
þeir, sem predika um stríð í
hverju Morgunblaði og hafa
asklok hervarnagróða fyrir
himinn.
Mmt

Tsoj uojguiqseAv ; ^oojqjaH -injo puÁH