Tíminn - 10.05.1956, Blaðsíða 4

4
T í M IN N, fimnitudaginm ÍO. maí 1956.
Frásögn og myndir
segir
i
vill fr Þrúði
í fornum sögnum er þess getið, er menn fóru ríðandi úr
Árnessýslu austur yfir sanda og til Öræfa. Eins er um það
taíað, er Öræfingar héldu vestur á bóginn til Alþingis á Þing-
velli eða Þingvöllum, eins og síðar var kallað. Eftir þessum
sögum er hægt að draga þá ályktun að vötnin á Skeiðarár-
sandi hafi þá ekki verið sá farartálmi, sem þau eru nú. Getur
hafa verið að því leiddar og rök að því færð, að veðurlag hafi
verið hlýrra á íslandi um það leyti, er land byggðist og' cins
og segir í Landnámu: „Var landið alit skógi vaxið milli íjalls
og fjöru“. i
- , , . I en sagan segir, að þyrnikóróna
, Þær breytmgar, sem orðið hafa Jesú Krists hafi verið búin til
a rennsli jökulvatnanna a siðustu úf glitrós. Þetta var á átjándu öld.
arum syna Ijoslega að eftir þvi Þrúður á Kvískerjum er glæsi-
sem joklarnir breytast breyUst logur fuljtrúi hinnar íslenzku al-
hka rennsh anna. Fynr nokkrum þ, ðukonu Hún á langan og strang
arurn var Gigjukvisl ekki það stor|an starísd að baki hun hefir
fljot og farartalmi, sem hun er i buið þar> sem einangrun var einna
dag. Margir smalækir runnu þa mest allra bæja á íslandk Samt
yfir sandinn og þegar JokuUmn j hefir mér aldrei lei8st h6r«
drost til baka upp yfir sandold-
urnar, vörnuðu þær vatninu fram-
rásar og það féll í farveg þess
lækjar, sem greiðastan framgang
hafði, Gígjukvíslar.
Toppurinn sprakk af
Öræfajökli
FuIIsannað þykir nú, að fyrir
eldgosið mikla 1360, er Öræfajök-
ull gaus, hafi byggð verið dreifð-
ari í Öræfum og bæir fleiri en nú
er. Þetta eldgos var geysimikið og'
telja jarðfræðingar að toppur
fjallsins hafi sprungið líkt og gerð
ist á eyjunni Krakatou nokkru fyr-
ir aldamótin. Sennilegt er, að
byggð hafi lagzt í auðn um stund-
arsakir, en fólk síðar flutt í sveit-
ina á ný og sú bæjaskipun, sem
nú er, síðan haldizt. Árið 1727
gaus Öræfajökull aftur, en það
gos var minna en hið fyrra. Nokkr
ir Öræfingar létust í liarðrétti,
sem þessu gosi fylgdi, þó að byggð
leggðist ekki niður eða mannfell-
ir yrði almennur.
hún.
Blaðamaðurinn
til að segja frá einhverju, sem á
dagan hefir drifið, en hún segir
það allt svo hversdagslegt. Hver
dagurinn öðrum líkur. En samt
sem áður--------
„Opni'S fíiíJ bæinn í gu<5s
bænum. Vi'S erum skip-
brotsmenn“
— Ég fluítist hingað árið 1903
frá Fagurhólsmýri. Maðurinn minn
var kominn hingað á undan mér.
Hafði flutzt írá Svínafelli ásamt
systkinum- sínum þrom, -og þau
bjuggu hér, þegar ég kom. Margt
var hér öðruvísi en nú. Ég íór
að heiman- úr glöðum systkínahöpi
og var hrædd um að mér mundi
leiðast. En þaö fór á annan veg.
Ég-hefi aHtaf kunnað-vehvið ihig
hér og það ,sama hafa allir sagt,
sem hér ‘hafa átt heima. Við vór-
um sjö systkinin á Fagurhólsmýri
og ég fór fyrst að heiman. í gamla
Þar sem glitrósin vex
Austasti bærinn í Öræfum er' daga var einn bær hér austar á
Kvísker. Hann stendur undir hárri | stndinum. Hann hét Breiðá og
hlíð Breiðamerkurfjalls og er raun ! er nú kominn í eyði. Þar bjó Kári
verulega úti á Breiðamerkursandi. | Sölmundarson á söguöld. 'Mesta
Á Kyígkerjum bjuggu Björn Páls-' breytingin fannst mér, þegar sím-
son og Þrúður Aradóttir. Björn|inn kom. Þá var emangrunin :raun
er látinn fyrir nokkrum árum en verulega úr sögunni. Ekkert vildi
Þrúður býr með börnum sínum | ég' missa af þægindunum og ég
uppkomnum. Hér eins og á fleiri held allra sízt símann. Hér iyrr-
bæjum í Öræfum er allur 'búskap-
ur með hinum rnesta myndarbrag.
íbúðarhúsið nýlegt, stórt og vand-
að Ný vatnsaflsrafstöð var reist á
um fóru lestarferðirnar til Horna-
f.iarðar hérna frammi á sandinum.
Nú á síðari árum koma hér flestir
; við, sem leið eiga yfir sandinn.
síðasta ári í stað þeirrar gömlu, ^ Það var gott að búa hér og geta
sem var orðin of lítil og sem stund , hlynnt að þeim, sem þess voru
um kom fyrir að varð vatnslaus.1 þurfi. Það er talið, að ensk skips-
Rafmagn er notað til eldunar og höfn hefði orðið úti hérna íyrir
hitunar, enda er nýja rafstöðin austan, ef maðurinn minn hefði
síór og traust. |ekki fundið þá. Hann var á fjöru
í hlíoinni fyrir vestan bæinn vex þennan dag og á heimleiðinni
glitrósin. Ekki er vitað'til að hún gt kk hann.íram á Englendingana,
þrífist annars staðar hér á landi. j þar sem þeir lágu. Þeir höfðu kom-
Þegar Sveinn Pálsson Jæknir, sem j izt alla leið app undir jökul en
einnig var mikilhæfur náttúru-1 vissu svo ekki hvert skyldi halda
fræðingur, var hér á ferð hafði | og lögðust íyrir. Skipstjórinn var
hann heyrt að glitrósina væri aðjs\o þjakaður, að Björn varð að
finna í Kvískerjalandi. Fólkið á reiða hann heim á tryppi, sern
bænum vildi ekki segja til hennar.
Fannst minnkun að því að hafa
slíka jurt innan landamerkjanna,
hann var með. Skipið, sem þessir
menn voru á, hét „Banehia“. Árið
eítir strandaði annað skip hérna
Hús Páls og Gunnars Þorsteinssona að Hnappavöllum.
Einn baajanna a3 Hofi.
við sandinn og mennirnir komust
hingað heim hjálparlaust. Við
reyndum að tala við þá og allt í
einu byrjaði einn að iala íslenzku. j
Hann var Færeyingur og hafði
verið á Seyðisfirði, en mundi það
ekki fyrr en allt í einu, að hann
kunni islenzkuna.
íslenzka skútan „Veiðibjallan“
strandaði hér árið 1927. Þennan
dag var mikið dimmviðri. Ég átti
von á heimamönnum, sem voru
við útistörf. Allt í einu heyrði ég
hóað og kallaði: „Eruð þið komn-
ir“? Þeir kölluðu á móti: „Opnið '
þið bæinn í guðs nafni. Við erum
skipbrotsmenn".
Þannig fórust Þrúði Aradóttur
á Kvískerjum orð. Eflaust kæmi
margt flsira í leitirnar, ef við
spjölluðum lengur saman, en nú
er tími til að kveðja. Það hefir
farið að snjóa dálítið meðan við
dvöldum á Kvískerjum, og það
andar köldu ofan af jöklinum.
Einn sonur Þrúðar og Björns
: heiíins, Sigurður, verður c.k.kur j
j samferða út að Kvíá. Sigurður er j
! jarðýtustjóri beirra öræfinga, og
I hann hefir heyrt að áin sé :"arin
jað grafa undan einum stöpli brú-
atinnar. Hann ætlar að athuga
þetta og á morgun verður hann
sennilega kominn hingað með ýt-
urta og farinn að :*yðja ntórgrýti
og möl að brúarsíöplunum. r -
Vernda brúna, sem búið er að
byggj2 tvisvár á fáum árum, og
sem e-r mikilvaégasti og um- leið
j vcikasti Inlekkurinn :' vegasam-
bandi íólksins á Kviskerjum við
jsveitunga ; ina.
Þó að bæjarnöfn séu mjög fá
í Öræfum eru bændurnir þar yíir
tuttugu að tölu. Á flestum bæj-
unuin er margbýíi, íveir bændur
eða fleiri og á einstaka jafnvel
fimm eða sex. Byggðin hefir
færzt sanran i hvcríi og menn
vinna srrran að ýmsura fram-
kvæirtdum. ITenn hafa iileinkað
sér samvinnuhugf jónina og 'uíid
ið, að samvinna í framkvæmd j
léttir lífsbaráttuna. 1
Á Hnappavölium eru sex bæir
og þar búa samtals milli 39 og 40
manns. Menn voru að vorverkum
og aðal annatíminn fer brátt í
hönd. Það er margt, sem þarf að
gera um þetta leyti. Vinna að r.ý-
rækt, lagfæra girðingar og dytta
að hinu og þessu. Við förum og
heimsækjum Gunnar Þorsteinssðri,
einn bændanna og spyrjum hann
írétta.
— Eru vorverk langt komin hér
um flóðir?
— Þau eru að minnsta kosti vel
byrjuð og hafa gengið vel. Veðrið
heíir verið svo gott í vetur. Fén-
aður vel fram genginn og útlitið
gott, það séð verður.
— Ég hefi heyrt að þið stund:3
seiveiði frá bæjunum hérna. Viltu
ekki segja okkur eitthvað frá því?
„Eg minnist |iess, a'S þaS
^veiddust 45 seíir í ier®u*
— Selveiðin er. aðallega etund-
uð mcð tveim aðferðum. Onnur
nefriist stöðuveiði en hin ílóðveiði.
Við stöðuveiðina þarf nargt
manna og hún er ’kuldaverk. Húu
fer aðallega fram á útmánu'ðum
og leysingar verða að 'hafa verið
og vatnið gruggugt. Annars «ér
selurinn veiðiáhöldin. Þegar veiðin
heist, er emn maður, oftast sá
hraustasti í hópnum látinn vaða
roeð línu ýfir ósinn. Hínir koma
|svo á eftir og haída sér í línuna.
Þeir skvatnpa í vatninu og gera
hávaða, sem selurinn hræðist.
Nokkrir menn íara svo dálítið upp
fyrir mennina með línuna með :aót
og láta hana reka niðureftir und-
an straumi. Selirnir sem eru á
milli mannanna með línuna og
nótarinnar festast þá í henni. Þessi
veiðiaðferð er aðeins möguleg á út-
frlli og þegar vatnið er nógu ó-
| hreint til þess að selurinn sjái
: ekki nótina. Annars forðast hanrt
I
(Framhald á 5. síðu.)
Hús Borgs Þorsfeinssonar á Hcfi.