Tíminn - 17.05.1956, Blaðsíða 5

•4*v'Vr ‘‘V A'-: •• -'•,. >•-:■; V/
ÍÍM I N N, fimmtudagurinn 17. maí 1956.
Sambandsþing S. U. F. verður að
Samvinnuskólinn að Bifröst er lyftistöng
fyrir fræðslustarf samvinnumanna
Hin vitræria þróun mannsins hef
ir fallið í tvo farvegi. Vitið í þágu
sérhyggjunnar, sem leiðir af sér
yfirdrottnunarstefnu, og vitið í
þágu samvitundar og samstarfs.
Með samstarfi og samhjálp náðu
liinir frumstæðu þjóðflokkar
lengst, en hver sá sem útilokaði
sig frá hinum, staðnaði og þróun-
in varð neikvæð. Hvar, sem við lít
um, verður það samstarfið, sem
nær lengst. Ekki aðeins í ríki okk
ar mannanna, heldur einnig í ríki
náttúrunnar. Örninn, hinn mikli
og tignarlegi fugl, fer einförum.
Nú sést ekki nema einn og einn.
En fugiar, sem virðast vanmáttug-
ir og smáir í samanburði við örn-
inn, þeir hafa haldið velli. f hverju
liggur svo þetta, að slíkur konung-
ur sem örninn er, er að deyja út?
Því er auðvelt að svara. Það sem
hefir bjargað hinum smærri fugl-
um er að þeir hafa háð baráttu
sína í flokkum og myndað órofna
heild, meðan hinn stóri fór ein-
förum, háði sína baráttu einn og
féll svo. Þegar á reyndi varð glæsi
leikinn og veldið ekki nægilegt.
Við íslendingar erum hinir smáu
meðal stórþjóðanna. Okkar smáa
þjóð verður að beita hinni vit-
rænu þróun í þágu samhyggju og
samstarfs, vilji hún halda frelsi
sínu og vera efnahagslega sjálf-
stæð. Feti hún í fótspor einhyggj-
unnar er séð fram á örlög hennar.
Þeirri æsku, sem nú vex upp, eru
færð mörg þjóðféíagsleg vandamál
í hendur, og eins og nú er ástatt
í okkar þjóðfélagi, langar mig til
að halda því fram, að hún fái eins
mikil vándamál og sú næsta á und-
an, og ef til vill meira. Því fær
hin tápmikla íslenzka æska nóg að
starfa og nóg af vandamálum til
að leysa, en svo er eftir að
vita, hvernig og á hvaða grundveili
slíkt verður framkvæmt. Eins og
okkar þjóðfélag er byggt upp, velt
ur á öllu hve þegnarnir sýna mik-
inn félagslegan þroska, og finna
að það er í raun og veru hver og
einn sem tekur þátt í stjórn lands-
ins, og ábyrgðartilfinningin er þar
mjög mikilvæg. Það er ef til vill
þess vegna, sem er raunverulega
erfiðara að lifa í lýðfrjálsu landi
en í einvaldsríki. í einvaldsríkinu
varpar þjóðin frá sér ábyrgðinni
í hendur fárra manna og sitv.r og
stendur eins og þeir vilja. Þjóðin
þarf sem minnst að taka sjálfstæð-
ar ákvarðanir, tapar ábyrgðartil-
finningu sinni og veltist um cins
og stjórnlaust skip í ölduróti valda
gráðugra cinhyggjumanna.
Eitt af vandamálunum, sem veld
ur okkur mikTum erfiðleikum, er
jafnvægið'í byggð landsins. Öllum
er það ljóst, að hinn látlausi
straumur fólks í þéttbýlið er mjög
háskalegur. En ég held, að aðgerð
ir hjns opinbera séu of einhæfar
til þess, að þær komi að gagni.
Það þarf að fara aðrar leiðir. Við
hljótum að sjá, að þær ráðstafanir,
sem nú eru gerðar til hjálpar at-
vinnuvegum til lands og sjávar eru
misheppnaðar. Slíkt er aðeins að
fara á milli Skylla og Karybdis.
Þessi mál verða bezt leyst á
grundvelli samvinnunnar. Sú þjón-
usta, sem samvinnufélögin á ís-
eftir Halldór K. Halldórsson
landi veita dreifbýlinu er
ekki of metin, og sú aðstoð, sem
þau veita til að viðiialda jafnvægi
í byggðinni. Ef þessi mál verða
ekki leyst á þann hátt, veit ég
ekki hvaða ráð væri betra. Hið op-
inbera ætti að líta á samvinnufé-
lagsskapinn sem bandamann í þess
ari baráttu sinni, og aðstoða hann
við að veita fólkinu í dreifbýlinu
viðunandi kjör, svo að það geti
lifað farsælu lífi og fært þjóðinni
tekjur í þjóðarbúið. Getum við
hugsað okkur sveitir og þorp þessa
lands ef allt starf samvinnufélag-
anna væri þurrkað út, engin kaup-
félög, engar verksmiðjur, engin
frystihús og engin mjólkurbú sam-
vinnumanna. Einhver myndi ef til
vill segja, að þau mættu hverfa,
því þá myndi einhver og einhver
veita fólkinu þessa þjónustu. Bn
ég segi nei. Hvaða maður myndi
reisa, t. d. frystihús í sjávarþorpi,
þar sem fáeinir bátar leggðu inn
afla sinn á sumrum, bændurnir af-
urðir sínar á haustin, og svo stæði
húsið autt á vetrum? Ef kaupmað-
ur væri á staðnum, myndi hann
reisa frystihús fyrir fólkið? Nei,
ekki býst ég við, að hann gerði
það, a. m. k. ekki eins og nú er á-
statt í frystihúsamálum dreifbýlis-
ins. Hann leggur ekki í vafasöm
fyrirtæki, þó að auðsætt sé að
slíkt sé bráðnauðsynlegt, til at-
vinnuaukningar. • En þetta hafa
kaupfélögin gert. Þau eru samtök
íólksins, stofnuð af því sjálfu til
að vinna að hagsmunum þess. Væri
slík stofnun lífsnauðsynleg teldi
stjórn félagsins sér skylt að veita
meðlimunum slíka þjónustu, fyrir
þá er starfið unnið. Þetta dæmi
sýnir ef til vill bezt, hvílíkur reg-
inn munur er á einkaframtakinu
og samvinnunni. Ég er ekki að
halda því fram að kaupmenn geti
ekki verið prýðismenn, en á bak
við fyrirtæki þeirra liggur engin
hugsjón.
í Svíþjóð hafa farið fram athygl
isverðar rannsóknir á því hvers
vegna fólk verzlar við eina verzlun
fremur en aðra. Nærtækast væri
að hugsa sér að það væri vegna
þess, að ein verzlun væri nær en
önnur, skemmtilegri búð, betri
þjónusta og hagkvæmara verðlag,
eða því um líkt. Niðurstöðurnar
urðu ekki þær, heldur að það sterk
asta sé að á bak við liggi einhver
hugsjónastefna.
íslenzki samvinnufélagsskapur-
inn er orðinn svo öflugur í land-
inu, að hvar sem við förum sjáum
við fyrirtæki samvinnumanna.
Þetta er hreyfing, sem óumdeilan-
lega á sína framtíð, framtíð í
skjóli manngöfgi og fagurra hug-
sjóna. Vitanlega er hægt að sjá
galla í rekstiú félaganna, því í
engu eru mennirnir fullkomnir.
En menn mega ekki skella. skuld-
inni á félagsskapinn í heild, þótl
þeir séu að einhverju leyti óánægð
ir með sitt félag, grundvallarregl-
ur þess eru alltaf jafn sígildar,
hitt er aðeins dægurmál. Oft heyr-
um við félögunum hallmælt mjög
ómaklega, en gagnrýnin hefir þau
takmörk að um leið sé bent á önn-
ur markmið æðri. Það er ósköp
auðvelt að segja, að þetta eða hitt
er ómögulegt, þetta getur ekki
gengið svona, en svo er líka ekki
meir. Þeir menn, sem stunda að
gagnrýna gerðir annarra en benda
ekki á neitt betra, slíkir menn eru
einhverjar auðvirðulegustu mann-
verur, sem ég þekki, því auðveld-
ara er að dæma en verða dæmdur.
Ég held, að menn hugsi félögin
sem of sjálfsagðan hlut og vilji
ekki alltaf leggja eins mikið á sig
og þeir heimta af þeim, finna sig
ekki sem hluta af heildinni, sem
félögin byggjast á. Mín skoðun er
sú, að fræðslu og upplýsingastarf-
semi samvinnusambandsins sé
ekki nægileg, hvað snertir al-
menna fræðslu um félagsstarfsem-
ina og kynningu á samvinnustefn-
unni meðal almennings. Menn
þurfa að vita hvernig félögin eru
byggð upp, en það myndi hafa það
í för með sér að menn myndu
verða miklti betri félagsmenn.
Meira þarf að gera af því að senda
út um landið góða fyrirlesara, sem
myndu ræða við fólkið, um starfið.
Afleiðingar af ónógri fræðslu,
koma fram í hinum fáránlegustu
hugmyndum, sem jafnvel hinir
greindustu menn gera sér um sam-
vinnufélögin, en þeir- liafa að ein-
hverjum ástæðum ekki lagt sig í
að kynna'sér þessi mál. Þetta er
svo hættulegt, að ekki ætti að
ganga fram hjá þessu máli órann-
sökuðu, heldur auka hina almennu
fræðslu verulega.
Ég veit dæmi þess, að maður fór
að kvarta undan því, að sykurpok-
inn í kaupfélaginu hans væri dýr-
ari en hjá kaupmanninum rétt hjá.
Það var hægt að sýna manninum
fram á, að þegar hann væri búinn
að fá sinn arð væri sykurinn þrátt
fyrir allt ekkert dýrari í kaupfé-
laginu, þó að svo hefði staðið á í
þetta skiptið, að þessi vörutegund
væri dýrari hjá félaginu. En þá
kemur það, sem svo margir sletta
fram. Það segizt endurgreiða svo
og svo mikið, en takið svo mest
aftur í þennan stofnsjóð ykkar,
þetta er allt til að sýnast. En veit
maður, sem heldur þessu fram,
hvað er gert við stofnsjóðinn? Það
get ég ekki ímyndað mér. En þetta
skilja allir, ef þeim aðeins er sagt
það. ÖIl fyrirtæki þarfnast rekst-
ursfjár, og ekkert getur starfað án
fjármagns. Hvar fá kaupfélögin
sitt rekstursfé? Rekstursfé þeirra
er ósköp einfaldlega stofnsjóður fé
lagsmanna og aðrir sjóðir þeirra.
Þú, sem ert í kaupfélagi, ættir_að
hafa hugfast, að það er þinn hag-
ur, að verzla eingöngu við þitt
kaupfélag, þannig gerirðu það fjár
hagslega sterkara og hæfara til að
gegna sínu hlutverki fyrir þig og
afkomendur þína. Með því að efla
félagið þitt ertu að búa í haginn
fyrir komandi kynslóð, og hvað er
í raun og veru göfugra takmark?
Þú þarft ekki að óttast að það fé,
sem þú lagðir að mörkum hverfi
burt, það verður alltaf kyrrt á sín-
(Framhald á 8. síðu).
Næsta J>in« Sambands ungra Fram-
sóknarmanna verður háð í liinum glæsi
legu húsakynnum samvinnuskólans
Það hefir ætíð verið svö, að kynni hin glæsilegustu og aðbúð
þing S. U. F. háfa verið aðsóps-
mikil og vakið athygli. Mörg dæmi
má nefna þessu til stuðnings. En
hvað veldur, að meira kveður að
þingum ungra Framsóknarmanna
en þingum unghreyfinga annarra
flokka? Skýringin á þessu er marg
þætt. Á því leikur ekki vafi, að
í engum öðrum stjórnmálaflokki
er hlutur æskunnar jafnmikill og
í Framsóknarflokknum og það er
máske ein meginástæða þess, hve
samtök ungra Framsóknarmanna
eru aðsópsmikil. Hið mikla lýð-
ræði, sem jafnan hefir ríkt í Fram
sóknarflokknum, hefir átt sinn þátt
í því, að skapa S. U. F. Þau skil-
yrði til þess að vaxa og þroskast
sem veigamíkíl ’grein á flokks-
meiðinum. Sjálfstaéði samtakanna
innan heildarinnar hefir verið
þeirra lífskraftur.
Jafnan hafa verið gerðar á sam-
bandsþingum S. U. F. veigamikl-
ar ályktanir, sém hafa haft oft- j
lega mikil áhrif á starf og stefnu
Framsóknarflokksins.
hin bezta.
Hitt var ekki veigaminnst í huga
sambandsstjórnar, að einmitt á
þessum stað var hið glæsilega
menntasetur samvinnumanna, og
einskonar vé samvinnustefnunnar
í landinu. Allt starf Framsóknar-
flokksins mótast af hugsjónum.og
baráttu samvinnustefnunnar til
réttláts þjóðfélags. Frá þessu
menntasetri munu streyma
straumar, sem munu hafa djúptæk
áhrif á unga Framsóknarmenn og
starf Framsóknarflokksins í fram-
tíðinni. Tengsli okkar allra við
samvinnustarfið er gott veganesti
(Framhald a 8. síðu).
Sambandsfélögin til-
kynni kjör fulltrúa i
hið fyrsta
Ný vjðhorf.
Sambandsþingið er nú haldið á
örlagatímum í íslenzkum stjórn-
málum. Flokksþing Framsóknar-
manna er háð var í marzmánuði
s. I. hefir skapað méira umrót í
stjórnmálunum en flestir bjuggust
við fyrirfram. Framsóknarflokkur-
inn hefir nú í bandalagi við Al-
þýðuflokkinn tekið upp forustu-
hiutverkið gegn íhaldinu. Nú í
fyrsta sinn um áraraðir eygja kjós
endur möguleika á því, að áhrif-
um íhaldsins sé útrýmt um stjórn
landsins. Alls staðar af landinu
berast fregnir um að fólkið skipi
sér fast um bandalag umbótaflokk-
anna, efli þriðja aflið.
Við þessar aðstæður hlýtur marg
ur æskumaður að örfast til nýrra
og mikilla dáða. Framundan eru
bjartir tímar í íslenzkum stjórn-
málum. Þjóðin ber gæfu til þess
að efla sem mest umbótaflokkana.
Þessi björtu viðhorf og breyttu
aðstæður hljóta að setja svip sinn
á sambandsþing S. U. F. og gera
það að einu mesta baráttuþingi í
sögu samtakanna.
Þinglialdið að Bifröst.
Þegar sambandsstjórnin var að
svipast um eftir þingstað, komu
eðlilega margir staðir til greina,
sem vel voru fallnir til þinghalds.
En að öllu athuguðu ber Bifröst
af þeim stöðum, sem sambands-
stjórnin hafði í athugun. Bifröst
er á vegamótum við aðalsamgöngu
æð til þriggja landshluta. Húsa-
iIiiiiiiiiiiin!ini«iiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiHiimii!«iiiiin
| Frá ritst jóranum |
5 Nú um skeið hefir Vettvang-E
Hurinn ekki komið reglulega útM
ITil þess að fyrirbyggja misskilns
BÍng skal það tekið frain, aði
=Iöng veikindi mín hafa átt sök=
=á þessu. Framvegis mun Vett-=
Svo sem tilkynnt hefir verið
sambandsfélögunum bréflega
verður sambandsþing S. U. F.
sett aS Bifröst í Borgarfirði
föstudaginn 25. maí n. k. Sam
bandsfélögunum er nauðsyn-
legt að kjósa hið allra fyrsta
fulltrúa sína á sambandsþing-
ið. Senda má einn fulltrúa
fyrir hverja 20 félagsmenn á
sambandsþingið. Einnig er
heimil fundarseta ungum
Framsóknarmönum, sem vildu
sækja þingið sem gestir og
eru allir ungir Framsóknar-
menn, sem þess eiga kost, að
sitja þingið, hvattir til að
koma þangað. Þingið mun
sennilega standa fram á sunnu
dagskvöld 27. þ. m. Fulltrú-
um og gestum verður séð fyrir
gistingu og veitingum gegn
mjög vægu gjaldi, en vegna
gistirúmaskorts er öllum
þeim, er þess eiga kost ráðlagt
að hafa meðferðis svefnpoka
eða værðarvoðir, því að fyrir-
sjáanlegt er, að annars hljót-
ast af vandræði.
Æskilegt er að þeir fulltrú-
ar, sem koma frá nágranna-
héruðunum eða ráða.yfir far-
kosti, sjái sjálfir um bíl til
ferðarinnar. Hins vegár mun
sambandsstjórnin skipuleggja
bílferð á sambandsþingið sér-
staklega fyrir þá fulltrúa, er
þurfa að koma fyrst til Reykja
víkur, t. d. utan af landi, sjó-
leiðis eða flugleiðis.
Formenn sambandsfélag-
anna eða fulltrúar setji sig í
samband við formann S. U. F.
Þráin Valdimarsson, sími 6066
á skrifstofu Framsóknarflokks
ins, eða Áskel Einarsson, sími
82771. Þeir munu gefa allar
upplýsingar um þinghaldið og
veita þá fyrirgíreiðslu, sem
=vangurinn koma reglulega sem=
iáður. | þeim er unnt að láta í té. Einn
Á. E. 11 ig ber að tilkynna þeim þátt-
iiTniiiiiinninininiiiniiiinnninniiiinninninnniniml töku.