Tíminn - 18.01.1957, Síða 7

TÍ MIN N, föstuáaginn. 18. janúar W57.
7
991
>afnið á að sýna þróun íslenzkrar myndlistar“
Ræli vi§ Selmu Jónsdóttur listíræS-
ing n® Lislasafn ríkisins, starf fiess S
dag og verkefni i framtíSinni
í húsi Þjóðminjasafnsins
við Melaveg eru margar vist-
arverur. Þar er meðal annars
heimkynni Lisfasafns ríkis-
ins, eina opinbera lisfasafns
á landinu og eina staðar, þar
sem haagt er að fá dálítið
yfirlit yfir ísienzka myndlist.
Þar eru líka haldnar sérsýn-
ingar öðru hvoru, myndlist
frænda ókkar á Norðurlcnd-
um hefir verið sýnd þar og
margir munu minnast yfir-
Mfssýninganna á verkum
Jaeirra Kjarvals og Ásgríms,
sem haldnar voru í fyrravet-
ur.
Forstöðu Listasafns ríkisins ann
ast Selma Jónsdóttir listfræðingur.
Tíminn leitaði á fund hennar nú
á dögunum og bað hana segja les-
endum nokkuð frá starfsemi safns-
ins.
— Flestum mun kunnugt að við
erum hér í nýlegu húsi, segir frú
Selma. Safnið flutti hingað 1951,
var opnað 27. ágúst það ár. Þá
fyrst eignaðist safnið fastan sama-
stað, en áður hafði það verið varð-
veitt út um hvippinn og hvappinn,
einkum í skólum og opinberum
byggingum. Áður fyrr voru sýning
ar oft haldnar í Alþingishúsinu,
ég á einhvers staðar gamla auglýs-
ingu þar sem segir að safnið sé
opið og aðgangur kosti tíu aura.
En nú hefir safnið sem sagt fengið
betri aðstöðu og getur starfað
reglulegar — og, þó er því ekki
að leyna að samastaður þess get-
ur ekki orðið hér til frambúðar.
En er annars ekki bezt að byrja
á byrjuninni og tala fyrst um upp-
haf safnsins?
Upphaf og saga
— Listasafn ríkisins var stofnað
1884 af Birni Björnssyni sem síðar
varð sýslumaður, hann var merki-
legur maður á marga lund og á-
hugasamur um menningarmál, var
t. d. einn af stofnendum Hjemm-
ets í Danmörku Og gaf út íslenzkt
hlað í Kaupmannahöfn, Heimdall-
ur hét það. Hann gaf 38 erlendar
myndir til safnsins en hinar fyrstu
þeirra hárust hingað 1885 og eru
þær því upphaf safnsins. Nr. 1 er
mynd eftir Theodor Kloss, Geitá
.heitir hún. Fyrsta íslenzka mynd-
in, sem safnið eignaðist, er Áning
eftir Þórarin B. Þorláksson, nokkr
ir Reykvíkingar gáfu safninu hana
árið 1910. Fyrsta íslenzka myndin,
sem safnið keypti, er vatnslita-
mynd eftir Ásgrím Jónsson, keypt
árið 1915.
— Hvernig hefir safnið verið
aukið síðan?
— Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður hafði forstöðu safns-
ins á hendi frá upphafi, og annað-
ist öll myndakaup fram til 1927
að Menntamálaráð tók við þeim.
Matthías vann mikið og gott starf
fyrir safnið, en hann sá um það
þar til ég tók við haustið 1950.
Myndir hafa verið keyptar til safns
ins eftir flesta eða alla íslenzka
myndlistarmenn, enda á opinbert
listasafn að gefa yfirlit yfir þróun
myndlistar í landinu og þarf því
að eiga verk sem flestra lista-
manna. Annað mál er það, að velja
þyrfti verk hvers einstaks lista-
manns þannig að þau gefi rétta
mynd af listferli hans og bróun en
ég er hrædd um að þessa sjónar-
miðs hafi ekki gætt sem skykli.
Nú í seinni tíð hefir verið kapp-
kostað að afla til safnsins mynda
frumherjanna í íslenzkri nútíma-
Sltip á Skagaströr.d eftir Snorra Arinbjarnar
Verk á safsiimi
Nú sýnir frú Selma mér geysi
haglega spjaldskrá, sem hún hefir
gert yfir allar myndir á safninu.
Þar er greint frá aldri myndanna
og gerð og sögu þeirra og fylgir
Ijósmynd af þeim að auki, því að
til eru Ijósmyndafilmur yfir allt
safnið. Hér á skrifstofunni er einn
ig mikið safn af úrklippum úr ís-
lenzkum blöðum, þar á að safna
öllu því saman, sem ritað hefir
verið um myndlist í íslenzk blöð
og u'marit.
— Þetta er mitt stóra stolt, seg-
ir hún, spjaldskráin og úrklippu-
safnið. Hér getur með tímanum
orðið mikill fróðleikur saman kom
inn um íslenzka myndlist og jafn-
framt um viðhorfin gagnvart henni
á ýmsum tímum. En enn á það
langt í land að lokið sé að safna
skrifum úr öllum blöðum, þótt ég
reyni að vinna að því eins og tími
vinnst til. Ég reyni líka að ná því
saman, sem ritað er um íslenzka
myndlist erlendis en það gengur
náttúrlega misjafnlega.
Safnið og framtíí |>ess
— Viljið þér nú ekki segja mér
eitthvað af daglegum rekstri safns
ins?
— Daglegur rekstur er í sjálfu
sér sá að við höfum opið hér. En
húsakynnin eru bröng og þess eng
inn kostur að hafa allar myndir

efi.ii-
Ksniposition
Benedikt Gmxnarsson
: 'ííjjSsi
Móðir listamannsins
eftir Sigurjón Ólafsson.
myndlist, Þórarins B. Þorlákssonar
og Ásgríms Jónssonar og fleiri,
en alltaf er keypt allmikið af
myndum yngri og eldri lista-
manna. Nú eru númer í safninu
orðin 1056, það eru málverk, vatns
litamyndir og hvers konar grafík,
en höggmyndir eru ekki taldar
með.
Eins og ég sagði áðan kom ég
að safninu haustið 1950. Þá var
strax tekið til við að safna mynd-
unum saman og safnið síðan flutt
hingað og sett upp en áður hafði
verið sýnd hér stóra ísl. sýning-
in, sem fór til Osló haustið 1950.
Við höfum opið hér fjóra daga í
viku, þriðjudaga, fimmtudaga og
lugardaga kl. 1—3 og sunnudaga
1. 1-—4 og það má segja að að-
ókn sé góð. Hér er t. d. ársskýrsl-
n 1955, þá voru saíngestir 7778
og var þó safnið ekki opið nema
fram í september.
— Hvað um erlendar myndir á
safninu?
-— Það, sem til er af erlendum
myndum er aðallega gjafir, því að
sáraiítið hefir verið keypt af þeim.
En ýmsir hafa gefið safninu rausn
arlega, þar m. t. d. nefna Louis
Foght, danskan mann, sem gaf
safninu 35 myndir, olíumálverk
og graíík og Ragnar Maltzau, sem
gaf mikið af norskri grafík.
Fyrst við tölum um gjafir er og
skylt. aB..gala7~ggSS,' áð ýmsir ís-
lenzkir menn íiafa sýnt safninu
rausn, t. d. Markús ívarsson, sem
arfleiddi safnið aö málverkasafni
LÍZ'ill.
Ég sé í' skránni að elztu mynd-
irnar í safninu eru málaðar
skömmu fyrir aldamót og spyr því:
— Er ekki eitthvað til af mynd-
um frá fyrri öldum? Hvar eru þær
varðveittar?
— Listasafnið tekur í rauninni
aðeins yfir nútímamyndlist. Til
skamms tíma var talið, að íslenzk
myndlist hæfist ,ekki fyrr en um
aldamótin síðustu en nú er að vísu
búið að sanna að svo er ekki, ís-
lenzk myndlist á sér miklu lengri
sögu að baki. En um aldamótin
verður sú mikla breyting á að lista
mennirnir fara út í náttúruna til
að vinna, það hafði aldrei gerzt
áður hér á landi og þá má segja
að nútímamyndlist hefjist hér. í
Listasafninu eru varðveitt verk
málaranna síðan þessi breyting
verður, frá og með Þórarni Þor-
lákssyni. Það, sem til er af eldri
myndlist, er geymt í Þjóðminja-
safni og eru það vissulega mörg
góð verk.
Komposition
eftir Gerði Helgadóttur
safnsins til sýnis í einu, enda verð
um við að hengja myndirnar þann
ig að hver og ein þeirra fái notið
sín sem bezt. Þess vegna er alltaf
skipt um myndir öðru hvoru og
nýjar myndir hengdar upp, ég
held þetta sé gert tiltölulega oft.
Þeir Þorvaldur Skúlason og Gunn-
laugur Seheving hafa oftast unn-
ið við það með mér að hengja upp
safnið.
Annar þáttur í starfi safnsins
eru sýningarnar, sem hér eru
haldnar öðru hvoru og að sjálf-
(Framhald á 8. síðu).
Á víðavangi
Engin tilviljun
Það var engm tilviljun, að Mbl.
lét þýða greinina úr American
Mercury eftir Maccarthyistann
Rockwell og birti hana svo í
heilu lagi. Ef einhver hefir hald-
ið að þar hafi einhver misgán-
ingur verið á ferð, þá tekur að-
alritstjóri blaðsins allan efa af
í því efni í blaði sínu í gær.
Hann segir, að Roekwell þessi
hafi verið hér „.... um árabil í
innsta hring yfirmanna á Kefla-
víkurflugvelli og sótti að stað-
aldri „sendiráðsveizlur“.. Hann
átti því flestum fremur kost á
að fylgjast með þessum mál-
um....“, segir Bjarni. Lesend-
um er seni sagt enn ætlað að
trúa því, að það sem Rockwell
hélt fram í greininni sé ekki að-
eins „athyglisverð hugleiðing“ og
„líkleg til að fara víða og móta
skoðanir margra“, eins og Mbl.
sagði í upphafi, heldur séu
ummælin sjálf, sem mesta furðu
vöktu hér, beinlínis á rökum
reist. Birting greinarinnar er
því svo sannarlega engin tilvilj-
un heldur þrauthugsuð ráðagerð.
Hvað sagði hann?
Hvað er það svo, sem Rock-
well þessi „átti flestum fremur
kost á að fylgjast með“ að sögn
MbL? Nægir að rifja upp nokk-
ur atriði ur þýðingu Morgun-
blaðsins 12. jan.: „.... sendi-
menn okkar eigin utanríkisráðu-
neytis áttu ekki lítinu þátt í
þessari furðulegu eyðileggingu á
harðgerðri þjóð.... Og samt
sendum við til íslands sem full-
trúa okkar þá lélegustu menn,
sem hægt er að ímynda sér....
Opinber vörn með sósíalisma og
fanatísk vörn gegn ógrímuklædd
um kommúnisma í Bandaríkjun-
um eru svo augljós að engum
íslendingi getur dottið í hug
annað en við séum sósíalistar og
kommúnistar að öllu leyti nema
að nafninu íil.... töluverður
hluti af forustumönnum í sendi-
ráðinu og hernum var þeirrar
skoðunar, að Bandaríkin væru
land ómenntaðs jazzunnenda-
skríls, sem væri kúgaður af of-
sóknaræði.... Töluvert þurfti
til að skara fram úr í drykkju-
skap í bandaríska sendiráðinu í
Reykjavík.... “ o. s. frv.
Þetta er sem sagt, að sögn Mbl.
í gær, allt byggt á beztu heim-
iljdum, maðurinn „átti flestum
fremur kost á að fylgjast með
þessum málum.“ Mbl. stendur
því enn fast með Rockwell og
skoðunum hans og telur ástæðu-
laust að draga í efa sannleiks-
gildi þeirra.
Morgunn í Laugarda! eftir Þórarinn B. Þorláksson.
Miklir menn á íslandi
f grein Rockwells er fleira,
sem fellur Mbl. vel í geð þessa
stundina. Þar. stendur t. d.
þetta: „... .Á íslandi eru miklir
menn, — sterkir, hugrakkir
menn, sem geta leitt þjóðina út
úr ringulreið sósíalismans“.
Hverjir skyldu það nú vera? Áð-
ur var það nefnt í greininni að
íslenzku stjórnmálaflokkarnir
væru allir afleitir og bólgnir af
kommúnisma; einn væri þó lang
skárstur og „minnst til vinstri“,
Sjálfstæðisflokkurinn. Menn
þurfa ekki fleiri tilvitnanir til
þess að skilja, hvað býr undir
birtingu þessarar greinar í Mbl.
og samstöðu Mbl. og maccarthy*
istans. Mbl.menn vorn fljótir
að átta sig á því, hverjir þeir
eru hinir „miklu menn“ og „hug-
rökku“, sem geta frelsað þjóð-
ina. Þeir vildu því að skoðuu
aðstandenda „The American
Mercury” á því yrði heyrin kunn
á íslandi eftir að það var þeg-
ar lýðum ljóst, að ófrægingar-
stríðið var farið út um þúfur og
stjórnarvöld Bandaríkjanna
höfðu ekkert gert með ófræging
arskeytin. Eftir þá opinbcrun tíl-
kynnti Bjarni: „Ef að Banda-
ríkjamönnum er vegið í grein-
inni (eftir Rockwell), hverjum
geta þeir þá um kennt nema
sjálfum sér?“ Honum finnst út-
koman ekki nema mátuleg. En
það var annað hljóð í strokknum
í sumar.