Tíminn - 08.03.1957, Qupperneq 4

4
TÍMINN, föstudaginn 8. marz 1957.
Á spænskum búgarði um jðl
2. grein Guðb. Bergssenar frá Spáni
Þegar „ungi herrann", eins
og eigandinn Jaime Salinas
Bonmati er kallaður, ekur upp
að búgarSinum hefir ráðsmað-
urinn, f jöískylda hans og ann-
að verkafólk á bænum tekið
sér stöðu við inngönguna í
húsið til að bjóða okkur vel-
komna. Þetta er vingjarnlegt
fólk og lágvaxið og ákaflega
brúnt af sólinni. Dóttir ráðs-
mannsins er þó mjög Ijós á
hörund, hón er nefnilega ó-
gift og passar húð sina vel að
hún brenni ekki í sólinni. Hún
er komin af virðingarverðu
fólki, pabbi hennar er ráðs-
maður á stærsta búinu í sveit-
inni og þess vegna er búizt við
að hún nái sér í einhvern efn-
aðan bóndason.
mýflugan hefir aðsetur sitt og ger-!
ir fólki skráveifu á heitum sumar-
dögum. Eftir að úrgangsvatninu !
hefir verið veitt úr saltvinnslu-'
tjörnunum er svo vatni dælt aftur
inn í þær þangað til að myndast
hefir saltskán, sem er sópuð sam-
an og send í verksmiðju, sem
hreinsar það, og síðan er það seH
Ég segi unga herranum að salt,
sem keypt er frá Spáni til ísland
orsaki gulu í-fiski og valdi þannig
talsverðum skaða á ári hverju, or-
sökina fvrir því telur hann vera
að moldin sé mjög joðrík og végna
þéss að tjarnirnar séu ekki steypt
ar, gangi það saman við saltið og
komi svo fram við það, að blotna
á ný. Ekki veit ég, hvort þetta er
rétt, „enda sel ég það ekki dýr-
ara en ég keypti það“, eins og var-
færnar kjaftakerlingar segja.
Hér er engin klukka, ekkert út-
varp og enginn sími. Maður hefir j
það á tiifinningunni að maður séf BaSsfröndin
fullkomlega frjáls og óháður. Ál Á leiðinni út á baðströndina
meðan við göngum heim frá salt-! skoðum við hús systur hans, sem
vinnslunni sígur sólin til viðar og býr í Ameriku, en kemur á hverju
| litar skýin rauð, himinninn verður sumri með fjölskyldu sína og býr
Lo Cruz er fremur stórt hús, það | eins og haf af dökku blóði. Svo þá í þessu húsi. Síðan er ferðinni
er tvílyft og áfast við það er hús j færist myrkrið yfir. Einmana fugl haldið áfram framhjó saltvinnslu-
ráðsmannsins og verkafólks, einnig flýgur upp og hverfur inn í myrk- tjörnunum, unz við komum í litla
hús þjónustufólks. Á vetrum stend- i ur ólífutrjánna, gargar þar um j ____________________ ______________
ur það autt, því að fjölskyldan kem ! stund en hljóðnar svo. Eftir að ,
«r þangað einu sinni á ári og sleik- j myrkt er orðið, er enginn á ferli, j
ir sólskinið á víðáttumiklum svöl- > fólk hverfur inn til sín og lokar
unum. Niðri er víðáttumikill salur öllum gluggum með hlerum, svo
með opnum arni, við arininn situr ekkert ljós kemst út um þá. í hálf
gömul kona og starir í glæðurnar; rökkrinu komu fyrstu stjörnurnar
hún er búin að vera hérna í mörg í ljós, en þegar við komum heim
á bæinn, er himinninn þakinn
stjörnum, þær eru bjartari en
heima og sýnast nær.
Guðbergur Bergsson
um einföldu náttúrubörnum"; við
það verður hann reiöur og rís á
fætur.
vík, sem er í skjóli lágra hæða.
Það er enginn á baðströndinni.
Ungi herrann segir, að mjög fáir
Spánverjar noti baðstrendurnar
og ef þeir noti þær, þá séu þeir
í gamaldags sundbolum, vegna
þess, að kaþólska kirkjan meini
fólki að ganga í bikini-sundbolum,
einnig að þessi litla vík hafi þann
kost, að hér komi enginn lifandi
maður og það sé hægt að synda og
j sóla sig nakinn.
Tómatar og ólífur
Daginn eftir förum við að skoða
jarðareignina. Hér eru aðallega
ræktaðar ólífur og tómatar. Ólífu-
trén gefa eina uppskeru á ári, en
tvenns konar tómatar eru ræktað-
ir, vetrar- og sumartómatar. Bænd
urnir hafa verið mjög óheppnir
með vetrartómatana í ár. Kaldur
vindur frá hálendinu eyðilagði
næstum því alla uppskeruna. Á
mörg hundruð fermetra svæði er
ekkert nema ónýtir tómatar á söln-
uðum tómatajurtunum. Bændurnir
eru að hirða þá, sem ætir eru, þeir
láta þá í körfur og selja á niður-
settu verði til Alicante. Við göng-
um til eins þeirra, ég er kynntur
fyrir honum og sagt að ég sé frá
íslandi. „Frá íslandi", segir hann.
Hann veit, að Reykjavík er höfuð-
borgin og að þar eru hverir. Einn-
ig veit hann að íslendingar ætluðu
að banna Amerikönum að hafa her
stöðvar. Hann segist hafa lesið það
í blöðunum. „En nú hafa þeir alveg
gefist upp við það“, segir hann og
brosir. Ég segist vona að svo sé
ekki. „Þið voruð einu sinni viking-
ar?“ spyr hann. „Já,“ segi ég, ,,-e-n
við erum það ekki lengur“. „Lax-
ness er víkingur, ég hefi lesið
Sjálfstætt fólk.“ Ég veit ekki hvern
ig ég á að svara og skammast mín.
Hann klappar mér góðlátlega á
axlirnar og brosti. Síðan heldur
hann áfram að tína tómatana af
sölnuðum tómatajurtunum. Ungi
herrann segir mér að þessi maður
sé sonur eldabuskunnar, hún hafi
látið hann læra og hann fylgist
mjög vel með, hvað er að gerast
í heiminum. Hann hefir mikinn á-
huga á Norðurlöndum og menn-
ingu þeirra; hundinn sinn hefir
hann skírt Norde.
Seinnihluta dagsins göngum við
á fjöll og horfum á sígauna fara
eftir veginum. Þeir eru að koma
að norðan og halda nú til suðurs.
Þeir eru með ótal nýfædd börn og
bera þau á örmum sér. Þeir vinna
lítið og lifa aðallega á sn:kjum og
þjófnaði. Hundarnir gelta ákaft
þegar þeir nálgast bæina. Þeir
hafa sitt eigið mál og sínar eigin
siðvenjur. Þeir lúta engum lögmál-
um, nema lögmáli náttúrunnar —
þeir eru ríki í ríkinu.
Á næsta bæ við- Lo Cruz búa
tvær systur á stórri jörð. Það er
eina jörðin, sem er ekki í eigu
Bonmati-fjölskyldunnar, sem á all-
ar jarðirnar hér í nágrenninu.
Systurnar hafa frétt að ungi herr-
ann ætlar að dvelja á sveitasetri
sínu í þrjár vikur og.einn daginn
fáum við kort frá þeim með heim-
boði. —
Rækjuveiðin í Isafjarðardjúpi
ár, systir hennar, Josepa, er elda-
buska og enginn veit hvað þær
eru gamlar. Úr þessum víðáttu-
mikla sal liggur svo stigi upp á
loftið. Gegnum lúgu á veggnum
getur maður horft inn í vínþróna,
sem á dögum afa unga herrans var
full af víni, en er nú töm, því að
fjölskyldan, sem er dreifð um
Frakkland, Afríku, Spán og Ame-
ríku, hefir ekki neinn sérstakan
áhuga fyrir búskap. Á efri hæð-
inni eru svo ótal smá og stór her-
bergi, setustofa og heljarmikill
borðsalur. Eftir skamma stund er
Josepa búin að elda einn af þjóð-
arréttum Spánverja, sem er hrís-
grjón með alls konar góðgæti, svo
sem rækjum, skeljum, sníglum og
smokkfiskum, einnig steikir hún
saltfisk í alls konar grænmeti. Öll
eldun fer fram yfir opnum eldi og
þess vegna allur matur sérstaklega
bragðmikill, enda er Josepa meist
ari í að búa til mat.
Hálf saltur sjór drepur
æðri gróður
Fyrir ofan búgarðinn eru lágar
hæðir, þær eru gróðurlitlar, því
að hér er vatnsskorturinn mesta
vandamál bændanna, hér rignir
stundum ekki nema einu sinni á
ári. Jörðin er þurr og án áveitu
væri enginn landbúnaður hérna.
Vatninu er veitt á akrana frá á
einni, sem er marga kílómetra í
burtu. Aðalæðin er steinsteypt, en
frá henni liggja svo ýmsir smá-
skurðir um akurrendið með ótal
lokum og holrásum, því að reynt
er að nýta vatníð eins mikið og
<unnt er, og vatnið hér er dýrmætt
sem gull. Ef hægt væri að leysa
vatnsvandamálið, með því að grafa
fyrir vatni, væri hægt að nýta jörð
ina betur en gert er, en þar sem
allur slíkur kostnáður er mikill,
þora bændurnir ekki að leggja
íkostnað í að grafa brunn hver fyr-
ir sig og samtök milli bændanna
bérna eru fremur lítil. Auk þess
er öllum landbúnaði ógnað hérna:
að norðan iðnaðarbærinn Ali-
cante, sem er vaxandi iðnaðarborg
skáld í húsi föður hans
Þegar við komum inn í setustof-
una hefir verið komið fyrir skál á
statívi. í þessari skál eru kol, sem
brenna hægt og án reyks. Þetta
er eina upphitunin í húsinu. Við
komum okkur þægilega fyrir i
hægindastólum. Þetta er um það
leyti, sem fólk heima er að Ijúka
skúringum og öðru tilstandi fyrir
jólin, en hér virðist ekkert slíkt
eiga sér stað. Einhver kemur með
Gin á bakka. Við sötrum það fram
eftir nóttu. Ungi herrann segir
mér, að á dögum borgarastyrjald-
arinnar hafi húsið verið rænt öllu
verðmætu. Hann segir mér einnig
frá æsku sinni í Madrid í húsi föð-
ur síns (faðir hans var eitt bezta
ljóðskáld Spánar) þar sem Lorca,
Unamuno, Nóbelsverðlaunaskáld-
in Jimenes og Benavente vöndu
komur sína. Það er söknuður í
rödd hans og hann segist vera
þreyttur á þessari svokallaðri
menningu, vilji helzt búa hérna og
ganga berfættur meðal bændanna,
vera einn af þeim, en hvorki bænd-
urnir eða fjölskylda hans geti skil-
ið, að maður, sem hefir dvalið í
fjarlægum heimsálfum meðal
frægra manna, vilji hverfa aftur
til náttúrunnar. Hann segir, að þar
sem hann sé fæddur, í svokallaðri
yfirstétt, sé hann dæmdur til að
lúta lögmálum hennar. Þetta finnst
mér kynleg heimspeki, en þegar
ég ætla að fara að reyna að hrekja
hana dettur mér í hug orð kunn-
ingja míns um hinar þrjár höfuð-
syndir, en þær eru: Að taka Jesú
og kopp frá gamalli konu og hug-
sjón frá ungu skáldi.
Á jóladaginn ákveður ungi herr-
ann að við skulum spenna hest fyr
ir kerru og aka út á baðströnd.
Þar sem verkafólkið á frí, verðum
við að spenna kerruna fyrir hest-
inn. Þetta er snemma morguns og
ég nenni ekki á fætur, svo hann á-
kveður að gera þetta einn. Þegar
Stutt lokasvar til Bjarna í Vigur
ira Knstjam a barosstoðum
Bjarni SigurSsson í Vigur, gamall og góður kunningi
minn, ritar nú aftur langa grein í Morgunblaðið 12. febr. til
varnar rækjuveiðabanni sínu. Er þetta svar við grein minni
í Tímanum frá 23. jan. Ég tel rangt að þegja með öllu við
grein Bjarna, álít það móðgun við höfundinn, og ætla því
að svara honum nokkrum orðum.
Bjarni talar um fljótfærni mína
og ætlar hann sýnilega að freista
að draga athyglina frá sínum
djörfu fullyrðingum um rækju-
veiðarnar, sem ég leyfði mér að
nefna glannaskap og flasfengni
hjá undirskrifendum. En mín
vegna má líka nefna þetta fljót-
færni. —r Bjarni heíir fullyrt, að
rækjuveiðarnar í Ísaíjarðardjúpi
hafi þegar valdið milljónatjóni, en
hefir þó færst undan að færa fyrir
því sannanir, aðrar en þær, að
smábátaafli brást að mestu í Djúp
inu síðastl. sumar, eins og hefir
margsinnis hent fyrr og áður en
sú, sem rækjuverksmiðjurnar hér
í bænum greiddu fyrir afla og
vinnulaun síðastliðið ár, nam, eftir
upplýsingum þeirra, um 3 millj.
og 200 þús. kr. — Útflutnings-
verðmætið er auðvitað miklu
mun meira.
Rækjuveiðar bannaðar
Bjarni lét í það skína í fyrri
grein sinni, að það væru aðeins
veiðitæki rækjumanna, botnvarp-
an sem hann kallar, er hann vilji
banna. Nú er á honum að heyra
í seinni greininni, sem ætlast til
að rækjuveiðarnar verði bannað-
rækjuveiðarnar komu til sögunn- j ar. Ég hygg að ekki hefðu fengist
ar. — En svo gerði þorskurinn | svona margar undirskriftir undir
og að sunnan saltvinnslan. Stórar j ég kem út, sé ég að eitthvað hefir
ferhyrndar tjarnir eru grafnar í
jörðina og sjó dælt inn í þær. Síð-
an er sólin látin næstum því
þurrka þær upp, en það, sem eftir
er af sjónum, sem er orðinn þá
hálf saltur, er veitt inn í landið
nær ökrum bændanna, því það er
engin dæla, sem dælir því aftur út
í sjó. Þetta hálf salta vatn drepur
svo allan æðri gróður og þess
vegna eru stór svæði vaxin ýmis
konar safaríku illgresi þar sem
komið fyrir. Umhverfis unga herr-
ann, sem liggur á jörðinni, er hóp-
ur kvenna með tuskur og vatn. Ég
flýti mér á vettvang, og þarna ligg
ur hann með kúlu á enni og
skrámu á nefi. Hann hafði fallið
við að reyna að draga kerruna út
úr vagnskúrnum. Ég get ekki stillt
mig um að hlæja og segja við
hann, að svona fari fyrir yfirstétt-
arsveimhuganum, þegar hann ætl-
ar að reyna að vera einn af „hin-
Bjarna þann grikk, að streyma í
Djúpið núna í desember og jan-
úar í stærri torfum en menn hafa
átt að venjast á þessum árstíma,
og það á sumum þeim slóðum sem
dragnótamenn höfðu verið að veið
um í haust.
Glannaskapur eða fljótfærni
Hann fullyrti líka að vissir
menn hefðu hætt við að gera báta
út á rækjuveiðar, er þeir þóttust
fullvissir um þau hroða spjöll, sem
veiðar þessar yllu. Nefndi hann
Einar Guðfinnsson í því sambandi.
Nú vill svo til að Bolvikingar (ég
hygg að Einar eigi þar hlut .að)
hófu rækjuveiðar um miðjan
febrúar, og sækja í Djúpið, eins
og ísfirðingar. Ekki skiptir það
máli hvort menn fremur vilja
nefna þetta glannaskap eða fljót-
færni. En staðreyndirnar stang-
ast hér algerlega við fullyrðingar
Bjarna.
Bjarni hampar tölum úr skýrsl-
um yfir útfluttar sjávarafurðir,
sem mun vera að finna í 1. tbl.
Ægis þ.á. Þar segir að útflutn-
ingur af rækju og humar frá í
jan. til í nóv. 1956 hafi numið
1 milljón 796 þús. kr. En bæði er
það, að mikið af framleiðslunni
1956 mun ekki hafa verið flutt út
þá, og auk þess hygg ég að niður-
soðin rækja sé ekki talin þarna
með, einungis fryst. En upphæð
svonefnt kæruskjal, ef undirskrif-
endur hefðu gert sér ljóst, að
bann við að nota hlera við rækju-
nótina væri sama og að banna
veiðarnar með öllu. Varla myndu
ísfirðingar, að minnsta kosti hafa
léð nöfn sín undir kæru, sem
myndi, ef til greina væri tekin,
leggja rækjuveiðarnar með öllu
að velli.
Bjarni nefnir sem dæmi um
rányrkju rækjuveiðimanna, að
Hestfjörður og Mjóifjörður, er áð-
ur hafi verið beztu veiðiplássin
séu svo þurausnir, að rækjubát-
arnir leiti þangað ekki lengur.
Ekki veit ég hvað hæft er í þess-
ari fullyrðingu — hygg ég að hér
sé orðum aukið. En þótt rækja
kynni að þverra um stund á fá-
einum veiðisvæðum, þá væri það
ekkert undrunarefni. Svipað ger-
ist um ýmsar fisktegundir, líka í
viðiám. Annars halda rækuveiði-
menn því fram að rækjuveiðin
hafi verið með bezta móti í sum-
ar og haust á hinum gömlu miðum
í Djúpinu. — Bjarni ræðir um
það í grein í Víkingi að Hestfjörð
ur hafi verið meðal beztu uppeldis
stöðva þorsksins hér við Djúp og
þótt víðar væri leitað og ber dr.
Bjarna Sæmundsson fyrir þeirri
skoðun. Vel má þetta vera. En þær
eru áreiðanlega fleiri, og við brott
flutning fólks og niðurlagningu
bátaveiða t.d. í Sléttuhreppi og
einnig í Aðalvík, mætti ætla að
skilyrði sköpuðust fyrir slíkar uþp
eldisstöðvar víða. Enda hefir
Hesteyrarfjörður verið talin góð
uppeldisstöð þorskveiða, en þang
að kemur nú engin fleyta til veiða
lengur. — Það sýnist því ofreisn
að tíma ekki að veiða jafn verð-
mætan fisk og rækjan er í Hest-
firði, en ætla sér að geyma hann
og vernda vegna hugsanlegra
þorskseiða, sem hafizt þar við. Fer
ill þorskseiðanna er ekki auðrak-
inn og þarflaust að fara með á-
gizkanir um hvort þau staðnæpi-
ast, sem kynþroska fiskar á heima
miðum, ellegar fiskur þessi leitar
á útjaðar landgrunnsins og lend-
ir þá mikill hluti hans í botnvörpu
togaranna.
Rækjunót og botnvarpa
Bjarni hyggst bara saman botn
vörpuveiðar togaranna og nót
rækjubátanna og telur víst að
þeir, sem eru á móti togveiðum
á landgrunni, vilji banna þær með
öllu, hljóti einnig að vilja banna
rækjunótina. — Hvílík fásinna er
að bera rækjunót nokkurra smá-
báta saman við botnvörpu fjölda
stórskipa.
Það, sem okkur Bjarna ber í
milli er í stuttu máli þetta: Bjarni
vill banna rækjuveiðarnar af því
hann telur sér og ýmsum öðrum
trú um að veiðarnar valdi svo
miklum spjöllum og eyðileggi jafn
vel þorskveiðisvæðin í ísafjarðar
djúpi, að til tortímingar leiði. —
Ég og flestir óhlutdrægir menn
í þessu efni, teljum hann alls ekki
færa nein fullnægjandi eða fram
bærileg rök fyrir þessari skoðun.
sinni.
Ég tel sjálfsagt að veiða jafn
dýrmætan fisk og rækjan er þar,
sem nokkur tök eru á — jafnvel
þótt þorskveiði kunni að þverra
eitthvað á þeim slóðum, sem veið
arnar eru stundaðar að staðaldri.
— Rækjuveiðarnar reynast veita
svo mikla atvinnu og skapa svo
mikil útflutningsverðmæti, að
það væri fásinna að banna veið-
arnar, eins og nú horfir við.
Þjóðinni er það brýn nauðsyn
að veiða sem flestar tegundir sjáv
arfiska, og kemur þar margt
fleira til greina en rækja og hum-
ar, og framleiða aflann á sem
fjölbreyttastan hátt handa erlend
um markaði, til gjaldeyrisöflunar
og atvinnuaukningar.
ísafirði, 2. marz 1957
Kristján Jónsson
frá Garðstöðum.