Tíminn - 17.03.1957, Blaðsíða 1

41. árgajagur
! ' I
Reykjavík, sunnudaginn 17. marz 1957.
64. UaS.
k * i . ;
r« rr Wrf j ;
» »e-n | -
*»rkí»«a. tt. Mn iwt.
Kuitfiauntfor.
t » Mkkw kudaubiru BMM
t #rt* M
i4 þTMO (U»J rrr**, »iil fcrt* **r »«ii»»8»V*. •# *fc*r
«**<*» áJ I MaMM ; b»íw m. r» ri mft'
«4 *HM txsi t Mpi ni» KOHboaróflMTUMfaM fvíM. |»HK to«t
U»&éí bu» Ut« ti} w» t»4*. *4 kuajr*J »fl fcró.rów. Fyró K)
t“U '*t* A *bMuo! **»*'* »&-:W*r K5 »ro 4. ^ Wypró* &r-Ít» frt m4 > Fyrj«i róv« »J «*rwt-
*“<W* ^ ** ***"“ *t;Uró» Mo* #rfl T«»J tró. k»«:M Km. f .ihr.nd.f H<|Mmi
««.«« uróim. '*.r»v' uí. t*œt. j oo<i.r»!»i« ^Ort »***!• fnabn.W frt Bntti **au rj]»Q^jT»M.
Mta nrrn\ t*±U *fl |»rt. *fc t»- ; Br þ»r þró »4 rW*« kaaró- (s«! 0L£ fr« |mu <Jal J»« Mtrfl
Irórka h^flU* tkuiw Tr»«».rgn »uró». uí» rm •# h*h .«0 t *■ i rai i>mw unnfl
frwwr ró kto<W Mt > Öoii, HHl U&. »va mrtr,« *fc kÍHuU#*'*. i Jiróufl • bUAíam
k*J»l *Wtui t*«« BMturkró'fíMojm* k<fl( »1 fró*mc .«»fl;wfl. fV <a* U
efla iiW^MaBlf i UrUaaum. fV»u» j wtw««*r rrlnró gróMUii. ( ►«) trmm. fl ró •( K
MUfttfl torn tmtunfén mr* tnÆU Nrr 4 (r»t»; . rar. »««4 o» Crtwod.
te» */ pWtht M»«i*wmí. t. \fl riVt v»r*i pmfi* Utxtn róii# Mét. .»« I»w «
K*r ua JnM flofcV* tMN efl nrféh n i þtj. *) >rtu hUU- t-uauv. ]uat| nu o#
V»flt»» UBUU »U»r 0Í1 »í tatMÍ btMinra rnumtitU* )h»fl ftrró >x>a mm
•rUkvm. K>( uró »w. <ra <r»*d 3. .Ifl U«ofc«Tró flafl i nrótai tr*m. Ufcuuu h*fl»r«rvi. M
UtJfla i»mt»<ét.- i jrr ví. Irafl. i ofl »««**<•> t«öa}r luwii ; i m4 (notifc
•» I fl»» C*» p««*< ul mitutua ke*t ’ ménaam
i H>mo- frkk tu» 4 h*utj h»»-; 4. Afl iyt<H**u»bat l*Mfc*rK*» u=,
■m flrkrórtiliuB <*m»r *« »- ■ fcnibiifp. « 4 ili»r uxw *>
fctvflm mfcfc ( umvWi mróro- j *JUr t»*4róhrt.W rófj J»fr> !»/«•«( j ^ ,t__ ( ■ -,lllj
*a» * mu V. t*f rófcl lurir'*fl #«mea mrfl «fl >M*rt\t» »n trftwk-: XlyiaH|l HMiVjWS.
Mtkfcsr* rófetM-w. Jw«v». J
Af h«*» *Uo brfl* mVw 4vta»fl t m prmjrWœr«fJa irrflw »>vrr*i .i& m »f \(j» ftfltt* frt Rryfcj*- j b»ibrjerór •*mdi tmfll (M& tá
ht+m * bflM«4t #*mf ft*fcfc*a*». > «uit |>ti 4 *ufcfc*rl (.<**, < •» h»\*» mntO*. »fvrt» •*»«.
C% »r» av«v. b*dr fc*rfli* »fl |*r*«o U*4 rfl* öróoi, (fc* pútfcorftl >a *fl rioo* /Vi»l tuo Jmfl. b'»fl •fctp*-j Cmt* rt#f fcbkfpft 4 ■lflfc*#<
íMrórW. *fl i«r> unfafcrmtot* ró*«m- rt#« Mnyhiotrvl. fci V ( * t*n«H. fcrófnnnm frfli. . fcvffc J4 #rrt ntfl Mk hlfl
BthhUJ bm4róu. h*f* rt)ti *H* H»flf fcflw humfl * hvrri K» ttu Wnw Wt» **m *f. «fl |4a*tfl I tti ttr t •aAnr+ettmrn. W hfl k»®l
tptr U«m« tHbHkm*i 4 n»n«K •* t mflt *fl a •£»»*«« "uuu vrtw tvœ. Uorótjömfatfn b»**MtJ twfl tnt fc
8*fc> ■■> ip«witt t«il or*B a( rt(* raufauvafctrwi oa m»fl **»ró*** Hiru W Kr»« ofl fc*vp» 4y wm tufl- S*« 4 »r»j»
tfl fi-«‘W- .r*»r trrflaf i**»4 fcfavrit* fc -fl u*>-flo Krtmuo K-rótm Uoró- *fl oefcfcur Wró #W« Uúfl Wr kmmt
&M flftfl »róo **» Ufc flnpm* bnmt o»»ia*“W» i »*fl i t>fl- Wmi <n( t*u Wtl ut»- *J KW- *bfcl tfl fan**'. — m*+mt tafcw má
Jjfi rkfcj fcu MfckJn errtfl. <V no»<*V»> berl m *J iró*fr»«u »«s»fl..i fctiti fcfrfcut «fl K“- ** rfcfcl M, rt kflfufl ■kytA tfi K*s
*)jrm»rts»-H« *M faumfcróm»Br I tvefl. »*«*fl«<rnro»í fc Wfcwui U^. vrflu Vrt^l. fa,-flt W *VtnU- *fl k**tfl*fleflw
h-rr rórón-f*ró-*>u> tarr* B»jfc« tXUt ,t o uh- r<Ul fcvA»fin»tr trrVoW K-rJfl -* i*—‘-Un*t»f-Tfl» fcfc.\r*í (Vrtr
►ró k«-rt ftWtkfcrtró pre rórfcu *« Irtffc VÍU- (nni'J «*> » rö«r»Wum. mrno.rró *ró» krr|U *fcr kflfch
*a* ^nfctr t« v»KUoi | ivf.-Wofcl— muu Mtfltfl 10*» mrfca. b*<TT*J fc um ■«» •-**-- kfl >r*« r(» »V->*«fc»»fc IJfcrfajrrtn-
«fr Mm4erf*,fcfct*. fV( wm ft-fck- (,%>» (r*m mtntuuin»!.-ttT«*m. tt) .i t.t iijm« tnr-4 uotltr. *t»*l rto« u» érmita Bí 4rnft*fl
anfa rr* rrvfcnttr u* ftotr»»<*«i- fa.n. t»r*UA. o» r ■« uh «»r nm .-fcfci rr *-> n~t<» fa-fl ».uo hun»ur Kr«tí»r H«*fl»» « ««*■ fl-
»»lrgi( r.’n. <ni fir*--—flf * r«fl»- ,J UWa « btw -s UTifl btrtjum tufli {•'"* 0<rtt» *urfl rtfar.,(o. tliflj ffl 4 lH»ll K*fl.
MVfi rrrfla dmkriWnut Wtw bjvU* »fl >u.. R-i »rti .uA»é týflfl- <*fl UBróJ;.<r»m bab fc-»l fc«or i, «U m h«> *J «*r»*j*kt f*» «fl
m AxftA»*»Uu*0r. f**« 4 bvrr teot W mr»ft« m-U. »fc«r* flounHJJ < J H « ■« »oflflró
fctr-t— n I+, , ««u, mun \fl K«t rf uuróf rtÆy«r f->M»- t.nró »»»» .k'tt>»4«nj-fl tr»« fttw »uW. J4 Hií rsri trófl
ttróbrfarf öufcI.*»fctt*im «4róa »J fal4/ mttn tofla W»J rómd fc rton» rtJ r Vrórt rt róa»uo»W». «fl •**« ö! f--« »fl rói» mfcrómfc
hrot,,! fc k»V eJ ðflfck*t*<«fl*raii »J Wró • bt'tfr Hrttu *ró róifc. *tnfau»Ao»»», .-ofi b*fi kr»> uw * *4«>»<*•**'*, ►*'
(ró »JV MTVbfat. -wuf. ff o» Urt • nróró I rórorórt mm»-< «#t trkró 4 f» Kró* fcrmufl » b<-Hr <,■*„.»« rt«» rt# «*-
___ofcl M rófll «fl »te» rtrt. bt*. -* fcflifafl emm mfcfi knrófc *» *» “»* ***'*•
rt flfltma tt» flrfcfcar r<rfc*r M > <«* U# ■»rtfl«—mróttf «rt M- ••
Ufloró U- nueflfl »m M* mfct. «i »fcflml« #m» i»»*»M 4 •*•Ottém «M*
. <m K< fc»4-fl vrfa«4m tf*rm> bnUt tfa Mfc. m» ttabn ■■■■• - Jtfflrtrt M H*
W fc fc.rrp ffll*M-« na mt aflrt »«M * M
>4fl rt •>» *««°» **
. . _____ «r »*** flmró fc *r« fc*«*f4f.
Ml. i» mrttp aflfl y*r Kt» ■Wlufc fctr(»fc««u»r Korón sk l»rt " fld* fl*W «4 •'W **"
„tt,r,- ^^ fn,fl-i—** K ««Jfa ••» Mró W %*rt M M •"■“^ •***•
flTlZZ.'Z ..„ t-r —« Kfl* *«.- — »*-* «fl - —~
>fl .rrfl. Iró # fcmrtt. rf m*énmr- rm*m hfcflnKrJ .Woró-t' »m-4- M*- ■■ **
fc,- »-» a-jjw, fc*r •«*. r »r. fcr*>« ró bróiiwlWWk ‘1lrnfn
fl JTJZZZ-r —• >■ ►- ~»r ■••*•<* í----------------------
Iróttfc hró W* '«**fc»* *- W-fl *- >»r
>M. M fc« róir flu— ft—» « *'*P ÍTfluJÍ!ÍT
flrtM rtró flróflrnf*.. <V,»(..* •W'W'* *U* <rt v'T^V-Kn
J*„ fmrf Unt fl» *4«MtniW *** "* **. »- ___
»fc*ft*-*I <**flrt » ■»— • I umUif'U. W***.
trf^ft.«mV\»«m« mrk -—* 1%-* ►- »
--------- -- h...„ ... r,
“• *■*;“" .i>_> \.<a « i—
-rtt.flsi* -K.vrtró **»*♦)
Sk^nMifflfc
ttfcrflto m ifc.im Hfl K HtfW

K «
T'
»V*»rt-> róflwrt
1. tbl. Tímans, 17. marz 1917.
(suðbraxdur
i.
BLAÐ ungmennafélaganna
hét Skinfaxi. Sá sem þessar
línur ritar réði því, að Jónas
Jónsson frá Hriflu gjörðist
ritstjóri Skinfaxa 1911. Þá
þegar varð J. J. landskunnur
maður. Slíka athygli vakti
þessi nýi penni og viðhorf
þau, er hér komu til sögu.
Á þessum árum voru upp-
eldismál megináhugamál Jón-
asar Jönssonar, þótt víða
kæmi hann við í Skinfaxa-
greinum sínum, og uppeldis-
málunum hugðist hann fyrst
og fremst helga krafta sína.
Með stjórnarskrárbreytingu
1915 hverfa hinir konung-
kjörnu þingmenn úr sögunni,
en þess í stað skyldu koma
Magnússom
landskjörnir þingménn. Voru
þeir kjörnir 1916. Fram að
þeim tima höfðu viðhorfin í
frelsisbaráttunni skipt mönn-
um í stjórnmálaflokka. Sem
hér var komið var það, sem í
milli bar gömlu flokkanna, svo
smáskorið orðið, að þjóðin var
tekin að þreytast á öllu því
stagli. Og jafnvel í sjálfum
þingflokkunum bólar þegar
1912 á skilningi á því, að snú-
ast ætti við atvinnu- og fjár-
málum meir en þangað til.
Komu þingmenn þá saman á
fund og höfðu samráð um
samstöðu í þessum málum,
þótt áfram yrðu þeir félags-
lega í sínum gömlu flokkum
hver um sig.
Það er ekki fyrr en við
® GuSbrandur Magnósson íyrsti rit-
stjóri Tímans segir sðgia blaSs og
ffokks
■ Jónas Þorbergsson fynr. ritstjóri
fer á „fornar slóSir'
® Gísli Guðmundsson fyrrv. ritstjóri
ræðir um eitt mesta kagsmiana- og
menningarmál þjóðarinnar í dag
■ í frásögn og úrklippum er stiklað
á nokkrum helztu atriðum í 40 ára
sögu Tímans
40 ár liðin síðan 1. tbl. Tímans kom út: |
og saga
Þrir fyrrverandi ritstjórar Tímans rita um sögu blaðsins
og Framsóknarflokksins og um hagsmuna- og menning-
armál þjóðarinnar á þessum tímamótum
landskjörið 1916 að upp rís
hreyfing utan þings, sem
gjörir innanlandsmálin að aö-
almáli. Hreyfing þessi kallaði
sig „Óháða bændur“. Efndu
„Óháðir bændur“ til fundar
við Þjórsárbrú, en það var
gamalkunnur samkomustaður
fyrir Suöurlandsundirlendið.
A.ðalræðumaður á þessum
fundi var Gestur Einarsson á
Hæli, en J. J. var einnig
staddur þar. Meginefni ræðu
Gests snerist um þörf póli-
tískrar samstöðu um innan-
landsmálin, en hafði jafn-
framt í frammi þunga dóma
um gömlu stjórnmálaflokk-
ana, sem létu fánýtt karp um
sambandsmálið heltaka hugi
manna.
Er skemmst af því að segja,
að „Óháðir bændur“ komu að
Sigurði Jómsyni á Yztafelli,
og vantaði lítið á að Ágúst
Helgasoh í Birtingaholti næði
einnig kosningu af sama
lista.
Eftir þessar kosningar var
boðað til aukaþings, sem kom
saman í desember 1916.
Hinn 16. desember 1916 er
Framsóknarflokkurinn stofn-
aður af 8 þingmönnum. Á
þessu þingi er ráðherrum
fjölgað. Urðu nú þrír, en hafði
aðeins verið einn áður. Þegar
til stjórnarmyndunar kom,
hlaut Framsóknarflokkurinn
einn þessara þriggja ráðherra.
Fyrstu þriggja manna stjórn-
ina skipuðu þeir Jón Magn-
ússon, sem varð forsætisráð-
herra, Sigurður Jónsson frá
Yztafélli atvinnumálaráð-
herra og Björn Kristjánsson
f j ármálaráðherra.
Frá fardögum 1914 áttum
við séra Jakob og frú Sigríð-
ur kona hans að jöfnu búið í
Holti undir Eyjafjöllum. Á
haustnóttum 1916 fer ég til
Reykjavikur til þess að sitja
þar um jarðnæði, en ég ætl-
aði mér að verða bóndi, var
nú heitbundinn og kunni ekki
við að eiga ábúðarréttinn und-
ir þriðja manni, sem nú var
þess þá umkominn að hafa
einn það gagn af sinni miklu
og góðu jörð, sem við áður
höfðum haft báðir. Vann ég
þennan vetur að minni gömlu
iðn í ísafold. Þá er það, að
Jónas Jónsson kvöld eitt
kemur að máli við mig og spyr,
hvort ég vilji gjörast ritstjóri
að blaði hins unga Framsókn-
arflokks, þareð Héðinn Valdi-
marsson, sem fyrirhugað hafði
verið að yrði ritstjórinn, væri
enn við háskólanám í Dan-
mörku. Lauk með því að ég
játt-i þessu, og hafði þau orð
um, að ég hefði þann kost, að
auðvelt yrði að losna við mig,
með því aö ég ætlaði mér ann-
að hlutrkipti.
Þetta, að utanþingsmenn
hafa haft samráð um blaða-
útgáfu og eru búnir að ráða
ritstjóra löngu áður en blað-
inu er ætlað að hlaupa af
stokkunum, sýnir og sannar,
afi Framsóknarflokkurinn er
að skapast á miklu breiðari
grundvelli en sjálf hin form-
lega stofnun þingflokksins
leiðir í Ijós.
Hitt, að leita varð til ann-
ars manns um ritstjórnina,
rökstuddi J. J. í umgetnu við-
tali við mig með því að segja:
Þetta ber allt fljótar að en
ráð var fyrir gjört og úr því
að við höfum þegar ekki að-
eins eignast flokk á þingi,
heldur einnig ráðherra, þá
verður flokkurinn að eignast
sitt eigið blað.
Nánir vinir Gests á Hæli
um þetta leyti voru m. a.
Magnús Sigurðsson, síðar
bankastjóri, Þórður á Kleppi
og Magnús Arnbjarnarson.
Ekki munu þessir menn hafa
latt, að hafin yrðu stjórn-
málasamtök, sem létu viðhorf
til innanlandsmála marka
meginstefnu og málkunnugir
voru þessir menn allir Jónasi
Jónssyni, en aldrei munu þeir
hafa litið á sig sem flokks-
menn.
Samstaða J. J. og Gests á
Hæli, sem framámanna um
framboð „Óháðra bænda“
hefir verið mikilsverð. En hitt
hygg ég hafi haft afdrifameiri
þýðingu, að sumarið 1916 um
Jónsmessuleytið hittast þeir
norður í Þingeyjarsýslu J. J.
og Hallgrímur Kirstinsson og
ræðast við lengi nætur. Þessi
fundur þessara tveggja
manna veldur sköpum.
Þarna hittast og efna til
fóstbræðralags forustumenn
tveggja merkra félagshreyf-
inga, Hallgrímur, sem nú var
orðinn forstjóri samvinnu-
hreyfingarinnar, og Jónas
Jónsson, foringi ungmenna-
félagshreyfingarinnar. Enda
alltaf verið viðurkennt, að
Framsóknarfl. sé sprottinn
upp úr þessum tveim merku
félagshreyfingum.
II.
Til þess að koma af stað
stjórnmálablaði, þurfti að
sjálfsögðu fjármagn, og var
nú stofnað félag á að gizka
20—30 manna víðsvegar um
land, sem lögðu fram fé til
þessarar blaðaútgáfu. Flesfe
voru framlögin 100—300 krón-
ur, en síðan hétu þessir menn
að leggja fram árlega sem
svaraði 20% af upphaflegu
framlagi til þess að mæta
halla, sem á útgáfunni yrði
fyrstu árin. Ekki var þetta
hallaframlag þó innheimti
nema í eitt skipti.
Á útmánuðum 1917 koma til
Reykjavíkur frá Kaupmanna-
höfn þeir Hallgrímur Krist-
insson og Jón Árnason og
hafa þá í fari sínu gögn aðal-
skrifstofu Sambands íslenzkra
samvinnufélaga, sem nú
skyldi taka sér bólfestu í höf-
uðstaö landsins.
Voru þeir öllu kunnugir um
stofnun hins nýj a stj órnmála-
flokks og frá upphafi þátt-
takendur í útgáfu hins nýja
st j órnmálablaðs.
Fyrstu blaðstjórnina skip-
uðu: Jónas Jónsson, Hallgrím-
ur Kristinsson og Guðbrandur
Magnússon.
Fyrsta tölublað Timans kom
út 17. marz 1917.
Fyrstu greinina — inngangs-
greinina — sem gjörði grein
fyrir tilgangi með stofnun
blaðs þessa og meginstefmí
þess, ritaði Jónas Jónsson.
Gjörði hann grein fyrir af
hverjum rökum dvínað hefði
trú landsmanna á lífsgildi
gömlu flokkanna. En þjóð,
sem byggi við þingræði, gæti
ekki án flokka verið. Stjórn-
arhættir og framkvæmdir I
þingræðislöndum færu mjög
eftir því, hvort flokkarnir
væru sterkir og heilbrigðir,
eða sjúkir og sjálfum sér
sundurþykkir. Þar sem flokk-
arnir væru reikulir og óút-
reiknanlegir, eins og roksand-
ur á eyðimörk, verða fram-
kvæmdir litlar og skipulags-
lausar. Heilbrigð flokkaskip-
un byggðist á því, að flokks-
bræðurnir væru andlegaii
skyldir og samhuga um mörg
mál, en eigi aðeins eitt, og
það þau málin, sem mestui
skipta í hverju landi. Blaðið
mundi eftir föngum beitasti
fyrir heilbrigðri framfara-
stefnu í landsmálum. Þar
þyrfti að gæta samræmis,
hvorki hlynna um of að ein-
um atvinnuveginum á kostn-
að annars, né hefja einn bæ
né eitt hérað á kostnað ann-
ars landshluta, því takmarkið
er framför alls landsins og
allrar þjóðarinnar.
Siðan segir í Inngangs-
greininni: Að þessu sinni
verður ekki farið ítarlega úti
í einstök stefnuatriði, en að-