Tíminn - 23.03.1957, Síða 5

T í MIN N, laugardaginn 23. marz 1957,

5 .»■
Jón Kristgeirsson
Skólaþroski
Orðið er frjálst
lesirarnámsþroski
Orðið skólaþroski er eiginlega
ný-yrði eins og það nú er notaö.
Það er ekki eldra en svo, að auð-
velt ætti að vera að finna, hver
hefur fyrstur fært það í letur í
þeim sainböndum. Væri skemmti-
legt að vita það. Annars eru viss
orð eða orðatiltæki við og við
tízka, þegar rætt er um skólamál
og uppeldis. Fyrir rúmum 20 ár-
um var orðið complex áberandi.
Á kennaraþinguin og manníund-
um uppalenda Jék það í eyrum
áheyrenda. Nú aítur-á-móti heyrist
það mjög sjaldan, enda er orðið
andstætt eöli tungu okkar og get-
ur aldrei samrýmst henni.
Um líkt leyti kom orðið minni-
máttarkennd á kreik. Þao hefur
gengið síðan og er heiðarlegt orð.
Það er enn í fullu gildi og heyrist
oft bæði á líklegum og ólíklegum
stöðum. Til minnimáttarkenndar
rekja ýmsir margvísleg vanda-
mál uppeldis og skóla. Telja þeir
hana vera uppsprettulind og orsök
allskonar mistaka, harma, örvænt
ingar, ógæfu og neyðar. Það er
taiið eðli hennar, að hafi hún
verulega náð að festa rætur í
brjósti einetaklings, sé iligjörlegt
verður, muni ef til vill aldrei bera
sitt barr í námi, eða ekki ná sér
á stryk fyrr en eftir mörg ár.
Barni þessu eru í fyrstu fengin
i hendur oíviða viðfangsefni. Það
er fyrirfram dæmt til að 'bíða
ósigur, eða réttara sagt, það getur
Síðastliðinn sunnudag hófst
Reykjavíkurmót í tvímennings-
1 keppni og taka 56 pör þátt í keppn
Vcrður þvi eski lyst her, J inni ir.-( þremur félögum, Bridge-
enda er Isak sjalfur rettur maður féiagi kvenna, Bridgeíélagi Reykja-
til þess. Ekki er vitað hve mikill
hluti barna hefur fengizt við lestr
arnám áður en þau koma í barna-
skóla. En allmikill hluti mun það j
vera. Ef gert er ráð fyrir, að þetta
tregðu og mótþróa, sem er líka
saniigjanat andsvar þess, og senni
lega eina vörn, regluleg neyðar-
vörn. Þessu barni eru gefnir stein-
ar fyrir brauð.
Um þetta hefur nokkuð verið
rætt og ritað hér á landi, en þó
ekki fyrr en á allra síðustu árum.
Sjálfur hafði ég eiginlega enga
grein gert mér fyrir þessu vanda
máli áður en ég kom til Banda-
ríkjanna á s.l. ari, og sá hversu
mikill gaumur því er gefinn þar
í landi í skólastarfi. Það fyrsta,
er ég minnist að hafa séð því
hreyft hér, er í grein í Mennta-
málum eítir Jónas B. Jónsson
fyrir um það bil tveiniur árum.
Auk þess hafa þeir uppeldis- og
sálarfræðingarnir dr. Matthías
aldrei fulnægt þeim kröfum, sem 1 séu börn upp og ofan án tillits
ætiast er til af því. Það rekur sig til þroska, er víst að talsverður
fljótt á ofureflið og vonbrigðin í hluti þeirra hefur ekki náð lestrar
þessari viðureign. Það brynjast' námsþroska.
Það er því augljóst, að nokkur
hluti barna fæst við lesnám árlega
án þess að vera tilbuinn að byrja
á því. Fyrir því vinna þau verk,
sem er verra en ógert.
Ástæður fyrir aðsókn að smá-
barnakennslu eru margar. Fyrst
má telja, að foreldrar óska eftir,
að barnið sitt verði sem fyrst læst.
Þeir skilja, hve mikilsverðum á-
fanga á skólabraut er náð, þegar
barnig verður fleygt og fært í
lestri. Þeim þykijr langt að bíða
eftir skóíaskyldu. Þau hafa aura-
ráð og horfa ekki í kostnaðinn.
Sjónarmið þessa fólks skal ekki
átalið, en það verður að gæta hófs
og fara ekki lengra en þroski
barnsins segir til um. Það virðist
næstum því tízka, að sénda barn
varð svo að spila að lofeum frá
hjarta KG, þannig að blindur fékk
tíunda slaginn á tromp-drottning-
una. Hvílíkt hugmyndaflug! Þann-
ig mun spilið hafa unnizt á flcst*
um borðum, en einnig kom fyrir,
þegar sagnhafi spilaði trompi frá
blindum, að austur lét 10 og eftir
það er ekki hægt að tapa spil-
inu.
víkur og Tafl- og bridgeklúbbnum.
Auk þess er eitt par frá Kéflávík-
urflugvelli — amerísk hjón —,
sem spila sem gestir.
Þetta er í fyrsta skipti, sem sér-
stakt Reykjavíkurmót er háð í íví- j
menning, en síðan bridgefélögum j
í bænum fjölgaði, hefir komið! ^ - » , , ,
r * J ’ , _ , ,, 1 Þremur umferðum er nu lokið
fram, að nauðsynlegt er að halda . , , ,
slikt mót ,i tvenndarkeppni bridgefelaganna,
‘S 'hriTt0 umfcrðir verða smiaðar í ' en Þátttaka er Þar m3ö§ mikil sem
prjar umteroir veroa sp.taoar í ,, , .* staða átta pfstn eftir
mótinu, og eftir 1. umferðina eru nltast aður’ ».öa atta eísTu eítm
menn úr Bridgefélagi Reykjavíkur |’essar untfer®lr er þann;g- \
í 11 efstu sætunum. Röð átta efstu ;laSnea Kjartansdottir - Eggert
erþannig: Kristinn Bergþórsson-; Benonysson 571 stig. 2. Margrét
Stefán Stefánsson 203 stig. 2. Ás-! Jensdottlr-Johann Jousson 563
björn Jónsson—Jóhann Jónsson' stf§' Guðoónsdóttir
199 st. 3. Guðlaugur Guðmundsson Zophónías Pétursson 535 stig 4.
—Kristján Kristjánsson 199 st. 4. Rannveig Þorsteinsdóttix- Arni
Sigurhjörtur Pétursson—Þorsteinn Guðmundsson 531 st. 5. Ásgerður
Þorsteinsson 186 st. 5. Jóhann Jó- Einarsdóttir—Brynjólfur Sttífáns-
hannsson—Stefán Guðjohnsen 186 ; son 527 st. 6. Karitas Sigúrösson
st. 6. Eggert Benónvsson—Vil- —Kristján Ásgeirsson 525 st. 7.
h.iálmur Sigurlðsson 181 st. 7. Ei-' Eggrán Arnórsdóttir — Eiríkur
son tekið málið fyrir á opinberum
vattvangi bæði í ræðum og ritum.
Eítir að grein þessi var samin,
hafa þeir báðir gert því rækileg
skil i útvarpi.
í febrúarmánuði 1956 fékk
stjórn Stéttarfélags barnakennara
í Reykjavík dr. Matthías til að
fiylja erindi á almennum fundi
í félaginu um lestrarkennslu.
Þetta erindi doktorsins var mjög
snjallt og eftirtektarvert sem
vænta mátti. Þar upplýsti hann,
að samkvæmt greindarmælingum
sínum hefði komið í ljós, að ein-
ungis um þriðjungur íslenzkra
barna nákvæmlega 6 ára hefðu
náð þeim greindarþroska, er telj-
ast verður nauðsynlegur til að
geía numið eða stundað skólastörf
eins og íslenzk fræðslulög gera
vill er það eftirlegukind frá þeim
tíma, er skólaskylöa náði ekki eins
langt niður og nú, og gert var
ráð fyrir, að barnið væri lesandi
við komu þess í skóla, og þannig
má lengi telja.
Með forskólakennslu er seilzt
inn á starfssvið barnaskólans. Það
er tilraun til að losa hann við þá
sjálfsögðu skyldu að kenna lestur.
Sá skóli er sannarlega ekki ofgóð-
ur til að gegna því ætlunarverki
sínu. Og allar líkur benda til þess
að hann sé hæfur til þess. Við
höfum á að skipa prýðilega mennt
uðum lestrarkennurum í skólan-
um. Yngri kynslóðin í kennara-
stétt ber þar hátt. Spáir það góðu.
Skólinn virðist líka ætla nægjan
lega langan tíma til lesnáms. Þrjú
fyrstu skólaárin frá 7—10 ára
að uppræta hana. Þess mun því Jóaasson og herra Ólafur Gunnars j í smábarnaskóla hér í bæ. Ef til
vænzt, að við kennarar foroumst
að gróðursetja lífsmeiö þess skað-
valds, og aö við sneiðum hjá þeim
báttum í ksnnslu, er veita því tré
næringu og viðurværi.
Nefna má einnig, að oft heyr-
ist nú talað um afbrigðileg börn.
En ætla verður að vert sé að taka
sér slík orð í munn með nokkurri
gát, nema að því leyti, að hvert
barn hefur sitt einstaklingseðli og
er því þannig afbrigðilegt frá öðr
um börnum.
Og nú höfum við orðið skóla-
þroski. Má vel ætla, að í því felist
mótleikur gegn minnimáttarkennd
og að það sé til orðið í stríðinu
við hana að einhverju leyti. Af
útlj,tj_ þess og hljóðan virðist í
fljótu bragði megi ráða, að um
sé að ræða hvort barnið eða ungl-
ingur hafi öðlast þroska til að
setjast á skólabekk. En gagnvart
skyldunámi getur sá skilningur
vart komið til greina, vegna þess
að börn eru skólaskyld við ákveð-
ið aldurmark, fyrixvara lítið. Verð
ur þá að ætla, að skólar þeir, sem
eiga að veita þeim móttöku, hafi
við hendúia nánisefni eftir þörf
hvers eins, cftir því sem auðið er.
Samkvæmt þessu ætti því merking
orðsins að vera eitthvað í þá átt,
að leitað sé eftir þroska nemenda
til þess að komast að raun um,
hvaða störf skóla hæfi honum,
svo að unnt sé fyrir kennara að
fá honum í hendur hæfilegt náms
efni, eftir því sem við verður kom
ið. Má þá vænta, að nemand uni
vel hag sinum í skóla og árangur
af dvöl hans þar verði eins góður
og efni standa til.
Eitt af mikilsverðum atriðum
skólaþroskaprófa mun þá vera, að
kanna hvort barn, sem í fyrstu
leggur út á skólagöngu, hafi náð
þroska til að byrja lestrarnám.
Enda er lestiu aJalnámsgrein
fyrstu ára barns í skóla. Slík próf
mætti því alveg eins neína lestrar-
námsþroskapróf, eða eitthvað þess
háttar. Og þá mætti líka ræða um
lestrarnáœsþroska í því sambandi.
Vitað er, að börn verða mjög mis-
munandi snemma tilbúin til
lestrarnáms, og að það er ekki
alítaf háð greind barns, hve fljótt
það fær lestrarnámsþroska. Munu
á sjöunda árinu þannig, að af
nákvæmlega 7 ára börnum hafa
náiægt þrír fjórðu hlutar barn-
anna náð þessum þroska. Þetta
er fyrsti dómurinn, byggður á vís-
indalegum rannsóknum, sem kveð
inn hefur verið upp opinberlega
um námsgetu smábarna á landi
hér. Það eru stór orð og mikils-
verð, og þarf hart hjarta til að
láta þau sem vind um eyru þjóta.
Og ekki bætir úr skák, þegar haft
er í huga, að greindarþroski einn
skapar ekki lestrarnámsþroska.
Þar Itemur m.a. til greina heilsu-
far barns, heyrn, sjón, hreyfingar
hæfileiki augna, sem oft er sein-
þroska bjá börnum, margvísleg
samstilling skynstöðva, tilfinninga
líf, málfar, orðaforði og ótal margt
íleira.
Stéttarfélagsfundurinn fól stjórn
sinni að gera máli þessu nokkur
skil. Tók ég að mér að semja drög
að greinargerð um það, og var
hún svo send áleiðis. Drög þau
eru að n-'kkri ''ppistaða í þessari
grein, en þó elki í upphafi né
endi.
Nú er þegar ofur lítið byrjað
í barnaskólum hér, að reikna méð
og athuga mismunandi lestrar-
námsþroska barnanna, þegar þau
koma í skólaim 7 ára gömul. Og
má vænta að það haldi áfram og
nái því marki, að verða fullnægj-
andi. En til skemms tíma hefur
ilestir, er fengist hafa við lestrar-1 venjan verið sú, að ganga út frá,
kennsíu, geta nefní dæmi um það. a^ a Þvi aidursskeiði séu öll börn-
Hinsvegar er greind auðvitað snar in orðin þroskuð til lesnáms. Hins
þáttur í lestrarnámsþroska, þegar veSar s>’na «ú rannsóknir Matth-
til kemur. Earnið verður að sjálf íasar. að telja megi, að um %
sögðu, að hafa visst lágmarksstig Þessara barna hafa ekki náð þar
ríkur Baldvinsson—Guðmundur 0.
Guðmundsson 181 st. og 3. Gissur
Guðmundsson—'ívar Andersen 181
st. __
Á sunnudaginn kom eftirfarandi
spil fyrir í D-riðlinum:
A 8 x x
(V D 8 6 4
♦ Á 9
* K 10 x x
A D X X X X A G X X
V X V K G 10 3
♦ D X X X X ♦ K XXX
* G X * 10 X
A Á K
V Á 9 7 2
♦ X X
Á D 8 7 X
greindar ti) að bera, svo að um
slíkan þroska geti 'Verið að ræða
hjá því.
Menn teija fuilsannað, að tr.irn-
um sé mikill hnekkir og trafali
í öllu námi að því, ef byrjað er
of snemma að kenna þeim lestur,
það er, áður en þau hafa náð
þroska til þess. Taka sumir jafn-
vel svo djúpt í árinni, að halda
fram, að barn, sem fyrir slíku
ráð fyrir. Hinsvegar breytist þetta ; aldri eru aðallega helguð því námi.
Nægjanlegt vegna skólastarfsins er
að barnið sé læst á tíunda ári. Það
er ekki fyrr en í 10 ára bekk, að
vankunnátta í Iestri verður barni
beinlínis fjötur um fót í námi.
Hér verður ekki dæmt um, hvaða
áhrif það hefur á námsframa
barna, ef þau eru orðin nokkuð
lesandi áður en þau koma í barna
skóla. Þekking á þeim hlutum eru
ekki fyrir hendi; þótt öllum megi
Ijóst vera, að því fyrr sem barn
verður læst, því betra. Og óneitan
lega hafa smábarnaskólar unnið
margt ágætt verkið í lestrar-
kennslu.
Rétt er að gerá tilraun til að
nefna hugsanlegar leiðir til að
koma í veg fyrir, að börnum innan
við lestrarnámsþroska sé ofþjakað
í lestrarnámi. Verður þá bent á
nokkur atriði í því sambandi hér
á eftir:
1. Að almenningur í landinu sé
fræddur um þessi mál, svo að
hann geti áttað sig á, hvað er
í húfi. Munu þá margir aðstand-
endur barna kappkosta, að gera
sér grein fyrir ástandi barns
sins. í þessum efnum, og í mörg
um tilfellum komast að rétturn
niðurstöðum.
Að skólaskylda barna sé færð
niður um eitt ár eða til 6 ára
aldurs. Þá getur skólinn haft á
valdi sínu, við hvað börnin fást
í skólanum. Og þá myndu for-
eldrar barna sennilega hætta að
hugsa um lestrarkennslu barna
sinna fyrir skólaskyldu. Þessi
leið er ófær eins og nú er á-
statt. Skortur er á kennurum
og húsnæði, og auk þess mun
mörgum finnast, að skólaskyld
an sé þegar nægilega löng. En
óneitanlega er þetta öruggasta
leiðin. ' -•
Að fræðsluráð taki að sér yfir-
stjórn smábarnaskólanna og
setji þeim starfsreglur og starfs
hætti. Þetta myndi reynast
erfitt í framkvæmd vegna þess,
hve skólar þessir eru margir og
smáir, og störf þeirra geta ekki
Á öllum borðunum nema einu
spilaði suður fjögur hjörtu. Þeir
einu, sem ekki lentu í þeirri sögn,
spiluðu 3 grönd, sem ekki er hægt
að hnekkja, og hefði því átt að
gefa topp. En það var nú eitthvað
annað, fjögur hjörtu unnust á öll-
um borðunum, og má það furðu-
legt teljast, bví vörnin virðist
eiga þrjá slagi á tromp og einn
tígulslag. Yfirleitt mun hjartaás
hafa verið tekinn, og síðan öðru
hjarta spiiað, og þá kom hin slæma
lega í trompinu í ljós. Sagnhafi
tók þá tvo hæstu í spaða,' spilaði
síðan öllum laufunum. Austur
trompaði ekki, og þegar iígulás
var spilað úr blindum, kastaði
hann kóngnum ekki í ásinn, og
til æskilegum greindarþroska, og
auk þess eru nokkur fleiri, sem
þá eru vanbúin til lestrarnáms.
En hér er ekki öll sagan sögð.
Mál’ð er flóknara en það. Fjöldi
barna 5—6 ára sækja lestrarnám
bæði í smábarnaskólum og víðar.
Ekkert er gert svo vitað sé til þess
að grennslast eftir lestrarnáms-
þroska þessara barna, nema að
einhverju leyti í skóla ísaks Jóns-
Baldvinson 516 st. og Guðbjörg
Andersen—ívar Andersen 515 st.
Alls verða spilaðar fimrn um-
ferðir í þessari keppni, og tvær
síðustu umferðirnar verða spilaS-
ar á mánudag og þriðjudag í Skáta
heimilinu.
Undirbúningskeppninni í Reykja
vík fyrir landsmótið í biidge er
nú loks lokið. Síðasti leikurinn- i
keppninni var spilaður á fimmtu
dag og vann Eggert Benónýsson
þá Hjalta Elíasson. ÁSur hafði
verið skýrt frá því hér í þættin-
um, að sveit Ilarðar Þórðarsonar
bar sigur úr býtum í þcssari
keppni, og hlaut með því titilinn
Reykjavíkurmeistari í bridge. Rö'ð
annarra sveita var þannig. 2. Egg
ert Benónýsson með 9 stig. 3. Árni
M. Jónsson 8 stig. 4. Hjalti ElíaS-
son með 5 stig. 5. Ásbjörn Jóns-
son með 4 stig. 6. Rafn Sigurðsson
með 3 stig. og 7. Sveinn Holgason
með eitt stig. Allar þessar sveitir
eru frá Bridgefélagi Reykjavíkur,
nema sveit Hjalta sem spilar fyrir
Tafl og bridgeklúbbinn. Lands-
mótið í bridge verður háð á Akur
eyri um páskana, og fjórar efstu
sveitirnar úr Reykjavíkurdeild-
inni taka þátt í því móti.
Á sunnudaginn (morgun) icrð
ur fundur í Bridgefélagi Reykja-
víkur í Skátaheimilinu kl. 1,30.
Verður þar rætt um förina norður.
farið fram
skólanna.
í húsnæði opinberu
i. Þá kemur einnig til greina, að
gera smábarnakennurum að
skyldu, að þvi aðeins megi þeir
taka barn innan skólaskylduald
urs til kennslu í lestri, að það
hafi vottorð frá sérfræðingi um
að það hafi náð greindarþroska
og önnur þau atriði í því sam-
bandi, er koma sérstaklega til
greina við nám lesturs. Að vísu
hefur þett.a nokkurn kO'Stnað í
för með sér fyrir forráðamenn
barns, en þess ber að gæta, að
kennslugjald sumra barna er
nokku'o hátt, og þessi kostnaður
yrði lítili i hlutfalli við það.
Það er líka gaman síðar méir
að eiga greindarpróf barns frá
þessum aldri.
5. Hér í Reykjavík virðist heppi-
legt fyrir barnaskólana, að nota
septembermánuð til athugunar
á 7 ára börnunum, enda tíðkast
það nú, að við lok þessa mánað-
ar er nokkuð fært til í bekkjun-
um.
Ef í 1 jós kemur við þá athug-
un, að einhver börn eru ekki til
búin að byrja á lestri, verður auð
vitað að fá þeim önnur verkefni
í skólsnum til að byrja með. Eng-
inn vandi er að finna slík verk-
eíni, er myndu jaínframt, örva les
námsþroska þessara barna.
í síðasta kafla þessarar greinar
verður sagt frá hvernig þessum
malum er skipað í Víniandi hinu
góða, o. fl.
Handritamáíið [
í þýzku blaði i
Þýzka blaðið Kieler Nachiichten
birti hinn 14. marz síðast). gi-ein
um handritamálið eftir Ernst Sieg-
fried Hansen í tilefni þess, a'ð máÞ
ið er aftur komið á dagskrá Al-
þingis. Höfundur rekur sögu hand-
ritanna og hvernig þau hafa kom-
izt í eigu Dana og skýrir íéttiloga
frá því að fslendingar gcii fyrsf
og fremst siðferðilega kröfu til
þeirra. „Segja má, að íslendingar
krefjist heimanmundar síns aftur
eftir 560 ára hjónaband við Dan-
mörku“, segir höf. Hann skýrir sí9
an frá miðlunartillögu Dana árið
1954 og hverjar undirtektir hú»
hiaut. Að lokum getur hann hcim-
sóknar forseta íslands til Dan-
merkur í apríl 1954 og þess, að
handritamálið varpaði engum
skugga á hana. Greinin cr hlufc-
iaus frásögn af handritamálinu, vtíl
og vinsamlega skrifuð.
Sendiherra ísl. í Isracl ^
afhendir trúna'ðarbréí
Hinn 20. þ. m. afhenti Magmjs
V. Magnússon forseta ísrael trún-
aðarbréf sitt sem sendiherra ís- 1
lands í ísrael með búsetu í Stokk- -
hólmi. — (Frá utamíkisráðu--
neytinu). , ’