Tíminn - 24.03.1957, Page 4

TÍMINN, sunuudaginn 24. marz 1951.
Auðugasti maður Norður-
lartda, sænski peningafurst-
inn Axel Wenner-Gren, hefir
nú hleypt af stokkunum fram
kvæmda-áætlun, sem vekur
afhygli víSa um lönd, eink-
um fyrir það, hve hún er stór
brotfn. Hefir Wenner-Gren
þj áður marga hildi háð á
fjármála- og framkvæmda-
sviðinu og verið stórtækur,
en þessi áætlun yfirskyggir
alit annað. Á næstu sex ár-
um ætlar hann að leggja
fram mörg hundruð miljónir
krána til þess að rækta og
nýfa landsvæði, sem til þessa
er lítt numið. Svæðið er 2,5
sinttum stærra en öll Dan-
mörk og það er í norðvestur-
horni Kanada, í Brezku Kól-
umbíu, sem er eitt fegursta
land jarðarinnar og hefir
tækifæri til þess að verða
stárbrotið iðnaðar- og fram-
leiðsluland, ef fjármagn er
fyrir hendi til að ryðja tæki-
færunum braut.
V,r2iiner-Gren er enginn meðal-
milljónari því að hann er talinn
eiga sjálfur 1500—2500 milljónir
4u •óna. Hann hefur því efni á að
tiætía dálitlum fjármunum við
uppbj'ggingarstarf í ýmsum fjar-
Jægum löndum, sem tækifæri hafa
átt til framfara,
en hefur skort.
fjármagn. Hann
hefur t. d. lagt
fram mikið fé
til að gera Bah-
amaeyjar í Kar-
íbahafi að eft-
irsóttu ferða-
mannalandi, reist
þar hótel og
hvers konar aðra
aðstöðu fyrir
amerískt ferðafólk, og nú streyma
dollararnir til þessara eyja og fá-
tætiíin er á undanhaldi. En nú
hefur V/enner-Gren sem sagt á-
kveðið að snúa sér að Brezlcu
Kolombíu, norðvesturhorni Kan-1
ada.
Engin góðgsrðastarfsemi
Hann hefur stofnsett fyrirtæki,
sem hann nefnir The Wenner-
Gren Foundation og lagt þar til
nok'cur nundruð milljónir dollara
til fjárfestingar. Þetta er þó alls
engin góðgerðai-starfsemi við í-
búa þessa lands. Ætlunin er að fá
alia aurana aftur, og með góðum
vöxtum. Það eru náttúruauðæfi
landsins, sem á að nýta, m. a.
námuvinnsla og stórfelld vatns
virkjun, pappírsiðnaður o. m. fl.
Það fé, sem The Wenner-Gren
Foundation síðan skilar aftur, á
að renua til ýmis konar vísinda
stofnana, segir auðkóngurinn, og
Auðugasti maður NorSurlanda slær
sín fyrri met — Axe! Wenner-Gren
meS stóra framkvæmdaáætlun í Ka-
nada — ByrjaSi meS tvær hendur
tómar, er nú talinn eiga 2000 milljónir
króna— Páfi fordæmir aiiglýsmga-
myndir í Róm
hefur hann skýrt frá því í blaða
viðtali, að hann muni þá ekki
gleyma vísindastofnunum í Sví
þjóð og Danmörku, þótt bróður-
parturinn lendi hjá Kanadamönn-
Starfið þegar hafið
Áætlun Wenner-Grens í Kanada
er þegar meira en orðin ein. Sransk
ir, amerískir og enskir landmæl-
ingamenn eru þegar að starfi og
verður landið allt nákvæmlega
rannsakað og kortlagt. Er ætlað
að það starf eitt kosti 70 millj
króna. En sjálfar framkvæmdirn
ar verða gerðar í áföngum, enda
varla annars úrkosta. í þessu
landi, nyrst í British Colombia,
eru engar járnbrautir, og verður
að byrja á að koma upp birgða-
stöðvum meðfram þeirri leið, sem
járnbrautin á að vera. Þessi járn-
brautargerð er ein undirstaða sam-
komulagsins, sem Wenner-Grert
hefir gert við kanadísku stjórnina.
Brautin á að tengja Fort McLeod,
þar sem stóra Kyrrahafsbrautin
hefir endastöð við landamerki
Yukon, sem eru 600 km. norðar.
Furðulegur maður
Hver er þessi furðulegi maður,
Axel Wenner-Gren? Hann er senn
75 ára gamall, og hann ræður yfir
m Ij wm WM *
oOo
Páfinn hefir kvatt sér
hljóðs um sorprit og ósiðlegt
orðbragð og myndir. Hans
heilagleiki ávarpaði nýlega
presta og prestaefni í Róm
og sagði, að fordæma bæri
þau kynæsandi listaverk, sem
sjá mætti á borgarmúrum og
auglýsingastöðum Rómaborg-
ar.
„Ég nefni aðeins eitt nýlegt
dæmi“, sagði hann. „Eitt af stór-

Þáttur kirkjunnar:
Versin
99
r U
mm
rC- ■■
- ' -■ f :*■
Wenner-Gren
I Brezku Kóiumbíu er landslag
stórbrotið og fagurt
talsverðum hluta af iðnaðarmætti
Svía. En fjárafli hans stendur fót-
um víðar. Hann á verksmiðju í
Kaliforníu, aðra í Þýzkalandi og
Auglýsingamynd í Róm
blöSum.yorum .lýstrmeð mikilli ná-
kvæmni tveimur lostasamlegum
: auglýsingamyndum.... Hver veit,
: hver spiílandi áhrif þetta getur
, liáft á sálirnar, einkum ungar sál-
I ir, og hvaöa hugsanir og tilfinn-
ingar svona myndir vekja?....“
Páfi hafði ekki fyrr talað, en
auglýsendur sendu af stað menn
til að líma yfir auglýsingaspjöld
þau, sem hann hafði nefnt, en þau
! sýndu íturvaxna kvikmyndadís,
-Marasíu Allasio að nafni.
ooo
það ekkert smáfyrirtæki, því að
hann er talinn aðaleigandi stál-
verksmiðjunnar Bochumer Verein
í Ruhr. Hann á námur í Austur-
Afríku og hann á banka á Bahama-
eyjum. í Mexíkó rekur hann stór-
an þurrmjólkuriðnað, í Venezúela
á hann olíubrunna. Wenner-Gren
byrjaði samt með tvær hendur
tómar, en hann var duglegur og út-
sjónarsamur. Upphaf iðnaðarfyrir-
tækja hans má rekja til þess, er
PA3SÍUSÁLMARNIR minna á
í;í svo margt. Meðal annars rifja
!ii þeir upp versin, sem við áttum
að læra utan að.
Nú hefir verið sú tízkan að
ll: börn lærðu sem minnst utan að.
i| Þau hafa átt að tileinka sér
I efni og fegurð ljóða og fræða
| án þess erfiöis sem ,,utanað“
| lærdómur hefir í för með sér
| fyrir þau.
| EN SANNLEiKURINN er, að
| efni, sem hefir verið lært orði
I til orðs, já, til hins ýtrasta og
:i síðan eða áður skýrt til full-
| komins skilnings, er hið full-
| komnasta stig þekkingar, sem
| mannleg sál getur náð, og get-
j ur talizt menntun í víðtækustu
I merkingu, ef slík þekking nær
1 tökum á vilja og tilfinningum.
I Og satt bezt að segja, það er
1 ekki unnt að læra neitt vel án
þess að læra það utan að orði
til orðs að meira eða minna
leyti. Enda er orðaforðinn, sem
nemandi nær á sitt vald, miklu
meiri með slíku námi og færni
hans og hæfni, geta og þroski
til að tjá sig sjálfstætt og vald
| hans yfir málinu vex alveg ó-
sjálfrátt og þar með sjálftraust
og öryggi.
Þetta gildir alveg sérstaklega
1 með ljóð og sálma. Hve mörg
:::: sálmavers eða Ijóðkorn, sem við
| lærðum ung, hefir einmitt orð-
ið sem perla og gimsteinn í
| minjasafni vitundarinnar. Perla
| og gimsteinn, sem þá ljómuðu
I skærast,' er dimmast var og
| urðu stærstur auður og dýrmæt
| astur í mestu og sárustu ör-
| birgð og örvæni lífsbaráttunnar.
| VERSIN, stökurnar, sem ís-
l lenzkan er svo auðug af, verður
| að teljast andlegur auður þjóð-
| arinnar, sem hefir mótað and-
| leg viðhorf hennar, styrk henn-
1 ar og drenglund bæði einstakl-
| inga og heildar á stærstu og á-
| byrgðarmestu úrslitastundum
I hennar.
Og það verður að læra þau
| með mestu nákvæmni og sam-
| vizkusemi. Jafnvel smááherzla
| getur gjörbreytt efni þeirra og
| blæ, anda þeirra og fegurð.
I Það má ekki brjóta þau og
| brengla, heldur umgangast þau
| með auðmýkt og lotningu, sem
andlega dýrgripi og eilífa helgi
dóma.
Heill þeirri móður, þeim |
kennara og presti, sem gefur |
barni sínu og nemendum sem |
mest af slíkum auði. Vart getur ij
betra leiðarljós í gleði og sorg. ®
Fátt á fermingarharnið fegra |l!
en „versin sín“.
Sú stefna, sem vanrækir ís-1!
lenzka sálma eða gengur fram ||
hjá þeim í skólum sínum og ||
starfi, er fræðslustefna á villi- jgj
götum. Þeir hafa verið siðræn jjjjj
og trúarleg uppspretta hjarta-1
hitans og hugargöfginnar árum |
og öldum saman hjá þessari fá-1
mennu en menntuðu þjóð. Vart |
gæti raunalegri örlög en þau að
skólarnir vanræktu þarna hið
bezta, sem heimilin hafa veitt.
Takmark skólanna er að veita
fyrst og fremst hið bezta, sem
heimilin hafa gefið og svo meiri
þekkingu eftir mætti.
ÍSLENZKU skólarnir hafa
þarna ofmjög týnt bjartasta lýsi
gulli þjóðarinnar, eða gleymt
að taka það með. Þetta má ekki
svo vera lengur.
Við utanlærðu versin birtist
skólinn og kennarinn í björtum
ljóma ljúfustu minninganna,
ekki sízt, ef lögin voru kennd
og sungin um leið.
Við hin margvíslegu störf,
úti og inni, í gleði og sorg, í
lífi og dauða, eru Ijóðlínur
bernskuáranna og æskuminn-
inganna að opnast líkt og blóm
á vormorgni og veita vizku, víð-
sýni, fegurð, áminningu, von
og trú. En til þess verður að
„kunna þau“, annars geta þau
ekki ómað í vitundinni, blómstr
að í vitundinni. Það, sem við
kunnum án þess að leita og lesa
í bók, er eign okkar í fullkomn-
ustum skilningi.
OG LJÓÐBLÓMSTRIÐ, sem
opnast í hug eða hjarta, getur
orðið lykiilinn að æðri og fegri
veröld, þar sem gimsteinn
máttawhsv flýtur ** á sólgylltri
svanatlörn, þótt áður sæjum
við ek\u annað en auðn heiðar-
innar og nístingskulda þagnar
og einstæðingsskapar.
Þannig varða „versin mín“
leiðina til morgunlanda ham-
ingjunnar.
Rvík, 18. marz 1957,
Árelíus Níelsson.
■-

InllHÍlÍilIlfllOÍIjH
tHHWfrL.1 1, H. rs . SJ! ,1J ?, I ,irs«fi!liiiii
hann var staddur í Austurríki árið
1915, keypti þar frumstæða ryk-
sugu, sendi hana heim til Svíþjóð-
ar og réði unga tæknisérfræðinga
til að taka hana sundur og endur-
smíða hana sem miklu betra og
ódýrara verkfæri. Upp úr þessu
spratt Elektro-Lux, en það fyrir-
tæki lagði grunninn að fjármála-
veldi hans. Næst á eftir ryksugun-
um komu ísskápar og alltaf jókst
auður Wenner-Grens.
Harðnaði á dalnum
á stríðsárunum
fn
ii ■-
*Sf feJÍLtSÁ
JF
E-andabréfið sýnir það svæði, sem
(Venner-Gren ætlar sér að hagnýta.
Bandarísk mynd. — Aðal-hlut-
verk: Rita Hayworth, José
Ferrer. Myndin er byggð á
samnefndri stuttri sögu eftir
W. Somerset Maugham. Sýn-
ingarstaður: Stjörnubíó.
Á undan er aukamynd af fangbragða
glímu þar sem viðkomandi falla
með dynkjum og stunum á hart yf-
irborð seglvangsins. Hefir auka-
mynd sjaldan átt betur við sem
formáli aðalmyndar en þessi. Regn
eftir Maugham er mjög kunn saga
enda einhver sú ágætasta sem sá
prýðilegi höfundur hefir ritað. Að
vísu er lítill Maughams-keimur að
þessari bandarísku mynd og háð
fyrirfinnst ekkert. Aftur á móti er
mikið um trú og siðferði og kven-
mannslausa hermenn og er því öllu
steypt saman í hávaðasama jam-
session, sem heldur áfram uppi-
haldslítið unz trúboðinn liggur
skorinn á háls ' fyrir eigin hendi
niður í fjöru. (Það er ekki látið
sjást).
í sögulok er sá ágæti kvenmaður,
Sadie Thompson, iátinn segja að
allir menn séu skepnur, en í am-
erísku útgáfunni er þessi prýðilega
niðurstaða send veg allrar verald-
ar og konan látin sigla til Ástralíu
að bíða eftir liðþjálfa, algjörlega
marklausum manni í þessari miklu
baráttu við siðferðið. Þrátt fyrir
þessi leiðu mistök og hamingjusam
an enda myndarinnar, fylgir hún
sögunni í ölium meginatriðum,
enda verður efninu varla breytt
nema til hins verra.
Rifa Hayworth leikur af miklum
krafti í myndinni. Verður ekki bet
ur séð en hún standi lengst af í
örgustu erfiðisvinnu. Hraði mynd-
arinnar er mikill og góð undirstrik
un þeirra ólgu sem nær hátindi sín
um í sjálfsmorði trúboðans. Við-
fangsefnið líkist um margt því sem
er að finna í Tídægru og öðrum
bókmenntum þeirrar tegundar og
kemst einna bezt fyrir í máltæki,
sem segir að vegurinn til vítis sé
varðaður góðum áformum. Geist-
leg stétt manna hefir löngum orð-
ið fyrir aðkasti og verið rannsókn-
arefni háðfugla, sem ekki geta
fundið samhengið í strangtrúarsið
ferði og hinum almenna skilningi
varðandi viðhald lífsins á jörðinni.
Sem betur fer er mikið að draga úr
skrifum um þetta efni, enda hafa
þau ekki verið neinum til sóma,
þar sem sumt er þanpig vaxið að
bezt er að þegja um það. Er lík-
legt að sagan Regn sé ein af síð-
ustu sögum þessa efnis, enda mun
vart betur gert og því tími til að
loka þeim vonda kafla. I. G. Þ.
Hann er talinn mikill sölumaöur
en honum tókst ekki að selja
Mussolini og Hitler hugmyndir
sínar um friðsamlegar samvistir á
jörðinni. Og í Bandaríkjunum og
Bretlandi þótti framferði hans
grunsamlegt á þeim árum, svo að
ekki sé meira sagt. Innstæður hans
þar voru frystar, og þá harðnaði
svo á dalnum hjá Wenner-Gren, að
hann varð að selja lystisnekkjuna
sína. En hann lét ekki bugast,
skaut sér undan til Mexíkó, og hóf
að græða peninga þar, unz inn-
stæðurnar hans þiðnuðu aftur eft-
ir stríðið.
Pilnik og Friðrik
tefla s jöttu einvíg-
isskákina í dag
Sjötta einvígisskák þeirra
Friðriks og Pilniks verður tefid
í dag kl. 2 e. h. í Sjómannaskól
anum. Friðrik hefir hvítt. Ráð
var fyrir gert, að þetta yrði síð
asta einvígisskákin, en nú standa
leikar svo, að Pilnik hefir einn
vinning yfir Friðrik og fari svo,
að Friðrik sigri í dag, verða þeic
að tefla tvær skákir enn. j