Tíminn - 04.04.1957, Page 7

T f MI N N, fimmtudaginn 4. apríl 1957.
0
Eitt elzta og merkasta stéítarfélag landsins
í dag á eitt merkasta stétt-
arfélag landsins, Hið íslenzka
prentarafélag, sextugsaf-
mæli. Það er ekki aðeins, að
hér sé um eitt allra elzta
verkalýðsfélag að ræða, held
ur félag, sem jafnan hefir
átt frumkvæði að ýmsum
réttar- og kjarabótum vinn-
andi stétta og komið þeim á
fyrst félaga. Að kvöldi 6.
apríl mun félagið minnast
afmælisins með veglegu hófi
að Hótel Borg.
Hið ísl. prentarafélag er sextugt í dag
og hefir það byggt samtals 65 í-
búðir, þar af hafa 52 prentarar
fengið þar íbúðir. Eru nú í því 450
manns. Hefir félagið byggt mjög
myndarleg sambýlishús, og um
þessar mundir er verið að hefja
sambyggingu í 4. byggingaflokki.
Þá er og ráðgert að byggja á veg-
um félagsins eina samstæðu af svo
nefndum háhúsum, og er ekki 6-
líklegt að slíkar byggingar valdi
þáttaskilum í byggingasögu bæjar-
ins. Formaður byggingasamvinnu-
félagsins er Guðbjörn Guðmunds-
son.
Forustufélag I
Blaðamenn ræddu við forustu-
menn félagsins í fyrradag í hinu
vistlega félagsheimili prentara við
Hverfisgötu um afmælið og sögu
félagsins. Hið ísl. prentarafélag í
þeirri mynd, sem það er nú, er tal
ið stofnað 4. apríl 1897, en 10 ár-
um áður höfðu þó nokkrir prent-
arar stofnað stéttarfélag, og er
það um leið vísir prentarafélagsins
og fyrsta verkalýðsfélag á land-
inu. Hét þetta félag Kvöldvaka, og
gaf það út skrifað blað, sem Kvöld-
6tjarnan nefndist.
Hið íslenzka prentarafélag má
með miklum rétti kalla forustufé-
lag í íslenzkri verkalýðsbaráttu.
Jón Baldvinsson var fulltrúi félags
ins á þvi Alþýðusambandsþingi,
sem kaus hann í stjórn, og síðan
varð hann forseti Alþýðusambands
ins um langa stund. Prentarafélag-
ið var meðal stofnfélaga Alþýðu-
sambandsins og hefir ætíð verið
nátengt starfi þess.
Tíminn leyfir sér að árna þessu
merka félagi allra heilla á sextugs-
afmælinu og þakka skiptin við fé-
lagsmenn þess og brautryðjenda-
starfið á liðnum árum.
Tólf braufryðjendur
Það voru tólf prentarar, sem >
stofnuðu Hið ísl. prentarafélag 4.
apríl 1897. Þeir eru nú allir látnir
nema einn, Jón Árnason, prentari.
Fyrsti formaður félagsins var Þor-
varður Þorvarðsson, kunnur félags
málamaður á sinni tíð og átti hlut
að stofnun og starfi ýmsra merkra
félaga. Aðrir í fyrstu stjórn voru
Friðfinnur Guðjónsson og Þórður
Sigurðsson. Þetta voru allt ungir
menn í þá daga, og meginhluti
prentarastéttarinnar í Reykjavik,
en úti á landi störfuðu allmargir
prentarar á ýmsum stöðum í þá
daga. Af nafngift félagsins má
aetla, að stofnendur hafi ætlazt til,
að félagið yrði landsfélag, þótt
nokkur tími liði áður en svo varð
í framkvæmd.
Fyrstu samningar gerðir
Félagið mun snemma hafa leit-
að hófanna um að fá samninga við
prentsmiðjueigendur, en þeir feng-
ust þó ekki fyrr en 1906 og munu
vera fyrstu almennu kjarasamning
ar, sem stéttarfélag gerir við at-
vinnurekendur. Árið 1907 fengu
prentarar viðurkennt sumarfri á
fullu kaupi, það voru þó aðeins
þrír dagar, og áttu að notast til að
vera við hátíðahöld vegna konungs
komunnar til íslands í þá daga.
Síðar var þetta sumarfrí fastbund-
ið í samningum og mun vera fyrsta
samningsbundið sumarfrí með laun
um. Nú er sumarfrí 18—21 dagur.
í samningunum 1908 var vinnu-
stundum fækkað úr 10 í 9. Síðan
hafa margir nýir samningar verið
gerðir og jafnan miðað til kjara-
og launabóta fyrir stéttina. Aðeins
tvisvar hefir komið til vinnustöðv-
unar. Fyrra sinnið var verkbann
prentsmiðjanna 1923 er þær vildu
efnema fríðindi og lækka kaup. Því
lauk svo, að prentarar héldu fríð-
indunum en kaupið lækkaði eitt-
hvað. Þetta verkbann stóð í sex
Vikur.
Núverandi stjórn H. í. P. Aftari röð taliS frá vinstri: Jón Ágústsson 1. meðstjórnandi, SigurSur Eyjóifsson
2. meðstjórnandi, Kjartan Ólafsson, gjaldkeri. Fremri röð frá vinstri: Árni Guðlaugsson, varaformaður,
Gunnhildur Eyjólfsdóttir, formaður kvennadeildarinnar, Magnús Ástmarsson, formaður félagsins og Eiiert
Ág. Magnússon, ritari félagsins.
Sjóðir félagsins
Félagsmenn sýndu snemma full-
an hug á því að treysta félagið fjár
hagslega, svo að það yrði á þeim
vettvangi sverð og skjöldur prent-
ara. Á 3. fundi félagsins er stung-
ið upp á því að stofna sjúkrasam-
lag, og stofnaði það fyrsta sjúkra-
samlag á íslandi skömmu síðar og
starfaði allt þar til sjúkrasamlög
voru lögboðin, og starfar enn
sjúkrasjóður félagsins til uppbót-
ar á þeirri sjúkrahjálp, sem veitt
j Þá má nefna Lánasjóð prentara 1 I H. I. P. eru nú allir staríandi
stofnaðan 1927, og hefir félags-1 prentarar á landinu, og mega
mönnum verið lánað úr honum til
skamms tíma, t. d. meðan bygg-
ingaframkvæmdir hafa staðið yf-
ir, og hefir verið að því mikil
hjálp fyrir félagsroenn.
Árið 1947 var stofnaður Frama-
sjóður. og veitir hann félagsmönn-
um styrk til framhaldsnáms í iðn-
inni og stuðlar að aukinni mennt- j
un prentara og framförum í grein- j
inni.
Að sjálfsögðu verður félagið a'ð
er af opinberrj hálfu, svo og til heimta há félagsgjöld af meðlim-1
sínum til allra þessara sjóða,
prentsmiðjueigendur samningum
samkvæmt ekki hafa í vinnu ófé-
lagsbundna menn, nema sem lærl-
inga eða prentsmiðjustjóra. Innan
félagsins er kvennadeild, og eru í
henni aðstoðarstúlkur í prent-
j smiðjum. Á formaður kvennadeild-
! arinnar sæti í stjórn félagsins.
ellilauna.
Atvinnuleysisstyrktarsjóður H.í.
P. var stofnaður 1909 og hefir síð-
ustu 40 árin verið öflugasti sjóður
félagsins. Hefir hann greitt dag-
peninga til félagsmanna, þegar
þeir eru atvinnulausir og eins í
vinnudeilum. í sjóðnum eru nú
225 þús. kr.
Á félagsheimili og bújörð
Fasteignasjóður félagsins var
stofnaður 1905, og árið 1941 var
fest kaup á ágætu steinhúsi v>ð
Hverfisgötu 21, þar sem nú er hið
vistlegasta félagsheimili prentara.
Sama ár festi félagið kaup á jörð-
inni Miðdalur i Laugardal í því
skyni að gefa félagsmönnum kost
á landi undir sumarbústaði. Er þar
hið fegursta umhveríi, og nú er
sumarbústaðahverfi prentara risið
þar upp í fallegu kjarri. Félagið
byggði síðan upp á jörðinni vand-
að íbúðarhús og gripahús og lagði
mikið í ræktun. Jörðin er síðan í
leiguábúð, en ætlun félagsins er,
að þarna starfi orlofsheimili prent-
ara í framtíðinni.
um
og er það nú kr. 1716 á ári, og
imun ekkert verkalýðsfélag hafa svo
hátt árgjald. Félagið hefir hins
vegar gert sér ljóst, að menn fá
ekki stuðning af engu, og þetta
hefir gert kleift að veita fclags-
mönnum hjálp á ýmsum sviðum
og tryggja þá gegn skakkaföllum.
Vandað afmælis-
rit H.Í.P.
FéíagsheimiHð
Félagsheimili prentara er nú
vafalítið vandaðasta og bezt búna
félagsheimili starfsstéttar hér á
landi. Þar eru fundir, tafl- og spila
klúbbar, kvikmyndasýningar fyrir
félagsmenn og fjölskyldur beirra
og þar er gott bókasafn sem íélag-
ið á. Er þar m. a. að finna Ijós-
prentuðu handritaútgáfuna, sem
Munksgaard gaf út, og er það gjöf
frá prentsmiðjueigendum á fimm- j ^ma fyrrgremdu afstoðu. Hun eyk
Þar er
„Framhalds- ]
stundsjá HÍP. 1
Jón Árnason, prentari, eini nú-
lifandi stofnandi Hins ísl. prentara
félags, er sem kunnugt er stjörnu-
spámaður töluverður, og hefir
hann gefið út rit um þau efni. Á
þessum tímamóíum HÍP mun
mörgum leika hugur á að skyggn-
ast inn í framtíðina um það, hvern
ig viðgangur HÍP muni verða. Jón
gerir þetta í afmælisriti Prentar
ans og les á stjörnum hver aðstað
félagsins til gengis muni verða
næstu árin. Nefnist smágreinin
Framhaldsstundsjá HÍP nr. 20, og
er þannig:
Þriðji hluti Meyjarmerkis var á
austurhimni. — Undir meðverkn-
gætileg meðferð fjármála ætti að
sérkenna þetta tímabil og list-
hneigð gera frekar vart við sig
en áður. Viðleitni til frekari vinnu
vöndunar.
Sól og Venus i góðri afstöðu í
maí 1959. — Afstaða þessi er
frekar veik. Ilún mun þó styrkja
Félagsheimili prentara að Hverfisgötu 21.
I TILEFNI sextugsafinælis H. I. P.
hefir Prentarirsn, félagsblaðið,
komið út í vönduðu afmælisriti.
Þar ritar núverandi formaður fé-
lagsins, Magnús Ástmarsson, inn-
gangsorð, en síðan er afmælis-
kveðja frá forseta ASÍ, Hannibal! samvinnufélag
Valdimarssyni. Þá eru myndir af j
stofnendum félagsins. Maenús H.
Jónsson, sem verið hefir formað-
ur félagsins í 18 ár, ritar um
kjaramál. Guðmundur Halldórs-
son ritar um sjóði félagsins og
fasteignir. Kári Sigurjónsson rit-
ar um Akurevrardeild félagsins,
Hallbjörn Halldórsson ritar trcin
sem nefnist ListJn l’fi. Jón Árna-
son birtir Framhaldsstundsiá H.
í. P. nr. 20. Viðtal er við Ágúst
Jósefsson, einn elzta meðlim fé-
lagsins og forustumann um langt
skeið. GuMjjörn Gu^munJsson
r;tar um félagsheimilið, Laufey
Pálsdóttir rekur nokkrar minn-
ingar frá starfsárum í prent-
smiðju á Akureyri skömmu eftir
aldamót, Grímur Engilberts ritar
uni bókasafnið og Guðbjörn Guð-
mundsson um Byggingarsam-
vinnufélag prentara. Jón Thorla-
cius ritar um skemmtanir félags-
ins og Björgvin Benediktsson um
námið og prófin. Loks er skrá
yfir aUa núverandi meðlimi fé-
lagsins. Kápan er sérlega vönduð
og vel prentuð og frágangur rits-
ins allur hinn fegursti.
tugsafmæli félagsins. Þar er og
frumútgáfa af öllum verkum Jöns
Trausta, sem var sem kunnugt er,
prentari að starfi. Kvenfélagið
Edda, en í því eru eiginkonur
prentara, hefir mjög unnið að því
að gera félagsheimilið sem vistleg-
ast og vinna að skernmtunum þar j sæld félagsins
og félagslífi meðal prentara. Bóka- Þ3® nmn ná
safnsvörður er Grímur Engilberts.
Samvtnnubyggingar
Um 13 ára skeið hefir Bygginga-
prentara starfað,
ur bæði hyggindi og listhneigðina.
Merkúr og Marz í góðri afstöðu
í marz 1960. — Aukinn þróttur og
sterkari afstaða út á við og inn
á við og gagnvart ytri ráðendum.
Tungl og Venus í góðri afstöðu
í júlí 1957. — Mun auka á hag-
á ýmsa vegu og
samböndum, sem
munu verða því að miklu hag-
ræði.
Tungl og Merkúr i slæmri af-
stöðu í ágúst 1957. Nú er vissara
að fara gætilega i öllu sem telst
(Framhald á 8. siðu). .
Jörðin Miðdalur í Laugardal, þar sem sumarbústaðahverfi prentara er.