Tíminn - 07.04.1957, Blaðsíða 6

6
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Súnar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn).
Auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda hf.
Nýting jarohitans
EINS OG áður nefur ver
íð skýrt frá hér i blaðinu,
hefur ríkisstjórnin nýlega
lagt fyrir þingið frumvarp að
miklum lagabálki um notk-
im jarðhitans. Frumvarp
þetta er samið af sérstakri
milliþinganefnd, sem Stein-
grímur Steinþórsson skipaði
haustið 1954. Nefndin hefur
unnið vel að undirbúningi
málsins síðan, m.a. kynnt sér
löggjöf annarra landa, sem
fjallar um þessi mál. Jafn-
framt hefur hún reynt að
afla yfirlits um magn og
notkunargildi j aröhitans
hér á landi. Rannsóknum
um þau, er þó enn svo
skammt á veg komið, að all-
ar tölur um þau efni hljóta
að skoðast sem bráðabirgða
tölur. Þær gefa þó nokkra
hugmynd um þá auðlegð
landsins, sem fólgin er í jarð
hitanum.
JARÐHITINN er nú
aðallega nýttur til upphit-
unar á húsum og gróðurhúsa
ræktunar. Auk Reykjavík-
ur hafa Selfoss, Ólafsfjörð-
ur, Sauðárkrókur og Hvera-
gerði hitaveitu, og svo nokkr
ir sveitabæir. Gera má ráð
fyrir, að árlegur eldsneytis-
sparnaður vegna notkunar
jarðhitans í þeim hitaveitum
sem nú eru starfandi, sé alls
um 4000 lestir af gas og ketil
olíu árlega. Verðmæti þess
magns er um 30 millj. kr.
Ráðagerðir eru nú uppi
um stóra heildarhitaveitu
fyrir Reykjavík og Hafnar-
fjörð. Fleiri staðir munu og
hugsa sér til hreyfings, þeg-
ar tímar líða fram. Áætlað
hefur verið, að árið 1980 geti
verið svo komið, að jarðhit-
inn geti fullnægt um % hlut-
um af orkuþörf þjóðarinnar,
vegna húsahitunar, en þá er
gert ráff fyrir að heildarorku
þörfin vegna húsahitunar
verði orðin nær helmingi
meiri en hún er nú. Jarð-
hitinn á þá að geta sparað
þjóðinni mjög mikinn erlend
an gjaldeyri.
Þrátt fyrir það, myndi þó
ekki nema 3,3% af öllum
jarðhita landsins notuð til
húsahitunar 1980.
NOTKUN jarðhitans til
raforkuvinnslu hefur nokkuð
verið athugað hér á landi, en
ekki virðist fást eins góð
raun af henni og virkjun
vatnsaflsins. Nýting jarðhit-
ans hlýtur því að byggjast
á því fyrst og fremst, að
hann sé notaður til iðnaðar,
sem byggist á hitanotkun.
í greinargerð, sem þeir
Jakob Gíslason og Baldur
Lindal hafa samið, er gerð
lausleg áætlun um nokkur
fyrirtæki, sem gætu byggt
rekstur sinn á jarðhita. Þess
ar tölur líta þannig út:
Sjóefnaverksmiðja: Fram-
leiðsla 50—100 þús. smál. af
salti, ásamt fleirum efnum.
Stofnkostnaður 40—70 millj.
kr. Afurðaverð 18—38 millj.
kr. árlega.
Saltverksmiðja: Fram-
leiðsla 40 þús á ári. Stofn-
kostnaður 32. millj. kr. Af-
urðaverð 10 millj. kr.
Þungt vatn: Framleiðsla 50
—100 smál. á ári. Stofn-
kostnaður 200—400 millj. kr.
Afurðaverð 50—100 millj. kr.
árlega.
Aluminum oxid: Fram-
leiðsla 300 þús. smál. á ári.
Stofnkostanður 600 millj. kr
Afurðaverð 250 millj. kr. ár-
lega.
Leirvinnsla: Framleiðsla
10—40 þús. smál af kísilsalla.
Stofnkostnaður 20—50 millj.
kr. Afurðaverð 10—40 millj.
kr. árlega.
Brennisteinsverksmiðja:
Framleiðsla 5—10 þús smál.
af brennisteini. Stofnkostn-
aður 15—20 millj. kr. Af-
urðaverð 7—13 millj. árlega.
Heyþurrkun: Framleiðsla
2.400 smál. af hraðþurrkuðu
heyi. Stofnkostnaður 8 millj.
kr. Afurðaverð 3 millj. ár-
lega.
Þaravinnsla: 300 smál. af
natriumalginat á ári. Stofn
kostnaður 10 millj. kr. Af-
urðaverð 10 millj. kr. árlega.
AÐ SJÁLFSÖGÐU eru
framangreindar tölur laus-
legar bráðabirgðatölur, sem
ekki má treysta ofmikið á.
Þær gefa þó eigi að síður
nokkra hugmynd um þá
möguleika, sem geta verið
fyrir hendi í sambandi við
jarðhitann til að auka fjöl-
þættni íslenzkra atvinnu-
gijlma og skapa þjóðinni
þannig meira afkomuöryggi.
Sá þrándur er hinsvegar í
vegi slikra framkvæmda, að
alveg skortir fjármagn til
þeirra, nema hægt sé að fá
það annarsstaðar frá. Láns-
möguleikar jafn fámennrar
og fátækrar þjóðar eru eðli
lega takmarkaðir og sam-
keppnin um lánsfé á heims-
markaðinum harðnar stöð-
ugt, þar sem nýjar þjóðir eru
stöðugt að bætast í hópinn.
eftir að hafa losnað undan
nýlendustjórn. Þessvegna
megum við ekki binda okk-
ur um of við lántökuleiðina,
ef aðrar færar leiðir kynnu
að opnast. Annars gæti farið
fyrir okkur eins og mann-
inum, sem missti af strætis-
vagninum.
Þessi mál eru svo mikil-
væg, að þjóðin þarf að geta
þeim aukin gaum. Aflabrest-
urinn nú minnir okkur vissu
lega á það, að aukin fjöl-
breyttni atvinnuveganna er
nauðsynleg ,ef þjóðin á að
búa við meira atvinnu- og
afkomuöryggi en nú.
TÍMINN, sunnudaginn 7. apríl 1357.
Vladimir Dudintsev ræSst í skáldsög-1
unni „Ekki af einu saman brau2i“ á
hina dauðu fiönd ríkisháknsins og á
þá blekkingn, að aíít mannlíf falli i
ramma kennisetninga og skipnlags
i
Ungur rússneskur höfundur skrifar skáldsögu, „Ekki af
brauði einu saman“, og fær hana birta í tímariti. Hann hittir
á „blint augnablik“ hjá ritstjórn og í stjórnarfari, sagan er
tekin sem framhaldssaga í víðlesnu riti, „Novy Mir‘. En
þegar sagan er vel á veg komin, rennur upp fyrir valdhöf-
unum, að þarna höfðu þeir blundað á verðinum, sagan er
hörð ádeila á hið miskunnarlausa einræðisfyrirkomulag, sem
þróar með sér hverskonar spillingu og ber sjálft í sér dauð-
ann fyrir hugsandi einstaklinga. Þá verður uppþot, læti,
hávaði, en bráðaþeyrinn hefir þegar farið yfir landið og
verður ekki afturkallaður.
Höfundurinn heitir Vladimir
Dudintsev, er 39 ára gamall, var
um skeið blaðamaður við „Pravda“
en er lögfræðingur að mennt.
Hann var áður nokkuð kunnur fyr-
ir sögur og ritgerðir í tímaritum.
En með þessari skáldsögu varð
hann heimskunnur. Því að jafn-
skjótt og skáldsaga hans fór að
vekja verulegt umtal í Rússlandi,
og fór að hverfa úr bókabúðum og
af söfnum, vaknaði áhugi fyrir
henni á Vesturlöndum. Nú er hún
komin út á dönsku (Ikke af bröd
DUDINTSEV
alene, hjá Fremadforlagi í Khöfn)
og er um það bil að koma út á
ensku, þýzku, frönsku og hol-
lenzku.
hugmyndir eiga erfitt uppdráttar
í einræðisríki, þar sem gamlir pró-
fessorar, skriffinnar og embættis-
menn með fyrirframgerða skoðun
í koilinum og utanaðlærdóm kenm
setninga leggjast á nýgræðinginn
og kæfa hann undir fargi skilnings
leysis og spiilingar. Hér er ekki að
eins ungur maður að gera uppsteit
á móti ofurvaldi hefðbundinna
venja og storknaðra kennisetninga,
hér er steini beinlínis kastað í
auga Sovét-Golíatsins. Og það er
tekið á móti, með sömu aðferðun-
um og ætíð áður í einræðisríkjum.
Sagan er tekin úr umferð, „ný út-
gáfa“ undirbúin í skyndi, með
„nauðsynlegum breytingum".
Lifandi og nýsfárlegur
höfundur
í vestrænum blaðadómum kem-
ur fram, að Dudintsev er talinn
merkilegur höfundur, hvað sem
þessu líður, persónur hans eru
skýrt mótaðar og lifandi í huga les
anda, hann hefir humor og hlýtt
hjarta. í sovétskáldsögum hefir
tíðkast, og þótt fyrirmynd, að at-
burðirnir snerust í kring um vél,
gjarnan traktor, þar sem félagarn-
ir koma saman til að hrópa húrra
fyrir skipulaginu og afköstunum,
sem eru þá í samræmi við áætlun
stjórnarinnar. í bók Dudintsev er
líka fjallað um vél, rörsteypuvél.
Ungur uppfinningamaður og hugs-
uður hefir búið til sjálfvirka vél,
sem spýtir rörunum tilbúnum eins
og vindlingum. Hún sparar vinnu-
afl, er einmitt tæki, sem ríki, er
EHRENBURG
leitar aukinnar fullkomnunar á iðn
aðarsviðinu, þarf á að halda. En
embættismennirnir taka nýjung-
inni af fálæti, þeir hafa sínar
gömlu aðferðir, sem eru viður-
kenndar af flokknum, uppfinn-
ingamaðurinn auk heldur ekki
flokksmaður.
Sagan segir frá ævi Lopatkins,
uppfinningamannsins, frá Síberíu-
vist hans og öðru lífsstríði. Þegar
loks roðar fyrir nýjum degi í ævi
hans, hefir hann misst trúna á
framtiðina. Viðkvæm ástarsaga er
fléttuð inn í þráðinn, og frásögnin
krydduð með skemmtilegum at-
burðum og hugleiðingum. Baráttu-
saga einstakiingsins við ríkisris-
ann og hina þungu hönd hans, vek
ur hroll í brjósti lesenda í lýð-
frjáisum iöndum.
Dudintsev flytur varnarræðu
Eins og áður segir, hefir þessi
höfundur ekki látið sér segjast við
ásakanirnar um að hann sé að níða
samféiagið. Á fundinum í rithöf-
undafélaginu í Moskvu sagði hann
m. a. að hugmyndina að bókinni
hefði hann fengið í stríðinu, er
hann horíði á þýzkar fjugvélar
skjóta rússnesku flugvélarnar nið-
ur, hverja af annarri, enda þótt
þær rússnesku væru miklu fleiri.
„ . . . Á því augnabliki gerðist eitt
hvað innra með mér. Mér hafði
alltaf verið sagt, að rússnesku flug
vélarnar væru.þær beztu í heimi,
fljótari og liðugri en aðrar, en nú
sá ég að það var ekki satt. Nú er
sagt, að ég sverti sovétsamfélagið
í augum fólksins, og geri framfar-
irnar tortryggilegar. Þetta er ekki
rétt. Ég er. aðeins að reyna að
(Framhald á 8. síðu).
Rússar reyna að stöðva
þýðingu
Það hefir vakið mikla athygli í
Bretlandi, að opinberir rússneskir
aðilar hafa gert nokkra tilraun til
þess að fá útgefanda þar til að
hætta við útgáfuna, hafa jafnvel
látið í það skína, að prentun sög-
unnar mundi verða skoðuð sem „ó-
vinsamlega aðgerð“ gagnvart Rúss-
um, enda hafi höfundurinn nú um
sjón með nýrri og breyttri útgáfu,
segja Rússar. En útgáfufyrirtækið,
Hutchinson í London, vísaði tilmæl
unum á bug, bauðst hins vegar til
að birta formála eftir Dudintsev,
ef hann óskaði að gera einhverja
grein fyrir bókinni, eða fyrir þeim
breytingum, sem verið væri að
gera á henni heima í Rússlandi. En
brezk blöð telja ólíklegt, að hann
muni skrifa nokkurn afsökunarfor
mála því að hann hefir nýskeð stað
ið upp á höfundafundi í Moskvu
og haldið varnarræðu fyrir skáld-
verk sitt.
Sagan
Um hvað fjallar þessi umdeilda
bók? Hún bregður upp mynd af
því, hversu ungir menn með nýjar
A SKOTSPONUM
Ríkisstjórnin hefir fengið að fylgjast með því, sem
gerzt hefir í málum sameiginlegs markaðar í Evrópu,
sem á dagskrá eru. . . í framhaldi af sexveldasamkomu-
laginu í Róm um daginn, eru nú hafnar viðræður á veg-
um OEEC í París um að stækka samkomulagssviðið. . . .
Þórhallur Ásgeirsson ráðuneytisstjóri er farinn til París-
ar. . . mun einkum eiga að fylgjast með framvindu mála
þar á þessum vettvangi . . Þessi mál eru talin hin mikil-
vægustu og nauðsynlegt að íslendingar fylgist með þeim
og taki þátt í viðræðum frá byrjun . . munu stjórnar-
völdin og ætla að sjá svo um. . . . Þótt forsetahjónin ferð-
ist suður um lönd í einkaerindum . og hyggist einkum
heimsækja söfn og skoða fagrar byggingar, mun koma
þeirra samt vekja nokkra athygli á opinberum vettvangi
. T. d. munu þau hitta forseta Ítalíu í ferðinni. . . .
Sölubrellur blaða hér auka stundum götusölu um nokk-
ur hundruð eintök. .. .Vísir lét börn hrópa 1. apríl, að
stjórnin hefði sagt af sér. .. fékk talsverða aukasölu
. . . Frjáls þjóð hafði börn til að hrópa að Búlganin
hefði skrifað Hermanni bréf. . . .sú brella mun hafa
gefið einhverja aura í sjóðinn... .Nú mun senn ljúka
samningum um framtíð Sinfóníuhljómsveitarinnar....
er helzt ætlað nú að hún verði sjálfstæð stofnun, sem
njóti verulegs fjárstyrks úr ýmsum áttum-