Tíminn - 14.04.1957, Blaðsíða 7

T í MIN N, sunnudaginn 14. apríl 1957.
z
- SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ —
Vanrækslaní husnæðismálimun 1944-49 — Árangursrík fon sta Steingríms Steinþárssonar
— Nýja hásnæðismálafrumvarpið byggt á þeim grundvelli, sem Stemgrímur lagði — Lánveit-
ingar auknar til íbúðabygginga - Skyldusparnaður ungs fólks til heimilamyndunar — Stór-
eignaskatturinn — VeðdeildBúnaðarbankans efld — Stjórnarandstaðan i
ÞEGAR Steingrímur Stein-
þórsson tók við stjórn húsnæðis-
málanna á útmánuðum 1950, var
þannig ástatt, að sáralítið var
gert af opinberri hálfu til að út- j
vega fé til íbúðabygginga í kaup-
stöðum og kauptúnum. Meðan [
nýskipunarstjórnin fór með völd
á árunum 1944—46 var ekkert á- ‘
tak gert í þessum efnum, enda j
byggðu þá yfirleitt ekki aðrir í I
Reykjavík en hinir nýríku menn, |
sem höfðu náð til sín hluta af
striðsgróðanum. Helztu minnis-
merki þeirrar stjórnar í húsnæð-
ismálunum eru því hallir hinna
nýríku, sem þá voru byggðar, og
herskálarnir, sem þá voru teknir
til íbúðar fyrir efnaminnsta fólk-
ið. Fyrir kosningarnar 1946 lét
stjórnin að vísu setja lög um
byggingamálin, en tryggði ekk-
ert fé til að framkvæma þau,
svo að þau urðu aldrei annað né
meira en dauður bókstafur.
Btjórn Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar, sem fór með völd á árun-
um 1947—49, lét þetta sleifarlag
haldast nokkurn veginn óbreytt.
Steingrímur Steinþórsson var
ráðherra húsnæðismála sam-
fleytt 1950—56. Undir forustu
hans urðu mikil umskipti í
þessum efnum. Hann gekkst
fyrir því, að komið var upp
lánadeild smáibúða, sem fékk
41 millj. kr. til umráða á árun-
um 1952—54 og veitti alls lán
til 1600 íbúða. Jafnhliða var
svo framlagið til verkamanna-
bústaða nokkuð aukið. Árið 1955
voru svo samþykkt lögin um
veðlánakerfið, en samkvæmt
því hefur verið ráðstafað um
100 millj. kr. á árunum 1955 og
1956, og er tala lánanna um
1400. Um þrjú þúsund manns
víðsvegar um landið hafa því
fengið verulegar úrbætur sam-
kvæmt þessum tveim lánakerf-
um, sem Steingrímur Stein-
þórsson hafði forustu um.
Það hefur hinsvegar komið í
ljós, að byggingastarfsemin var
svo mikil, að veðlánakerfiö full-
nægði_ hvergi nærri eftirspurn-
inni. Óhjákvæmilegt var því að
gera nýjar ráðstafanir í þess-
um efnum. Þótt þar sé um erf-
itt verkefni að ræða, er það þó
stórum auðveldara vegna þess,
sem gert heíur verið á undan-
förnum árum. Að mestu leyti er
hægt að byggja á þeim grund-
velli, sem iagður var undir for-
ustu Steingrims Steinþórssonar.
Um síðustu helgi flutti Kaupfélag Rangæinga á Hvolsvelli verzlun sína í nýtt húsnæði verziunarhúss, sem senn
er fullsmíðað. Er þarna mjög vönduð kjörbúð. Á mynainni sér yfir verzlunarsalinn. Innréttingarnar á gólfinu
eru lausaskilrúm. Viðskiptamennirnir geta gengið um allan salinn milli vöruhillanna, skoðað vöruna og valið.
Aukií lánsfé til
íbúðabygginga
Hina miklu eítirspurn eftir
lánsfé til íbúðabygginga má
íiokkuð ráða af því, að hjá Hús-
hæðismálast’órn liggja nú 2000
umsóknir, sem ekki hefur verið
hægt að sinna, og 1000 umsókn-
&r, sem aðeins hefur verið sinnt
að litlu leyti með byrjunarlán-
um.
Ríkisstjórnin hefur nú lagt
fram nýtt lagafrumvarp um
byggingamálin, þar sem aflað
er verulega aukins fjármagns
til þessara framkvæmda. í
fyrsta lagi er efnt til skyldu-
sparnaðar ungs fólks, sem er
ætlað að gefi um 15 millj. kr.
tekjur á ári, í öðru lagi er lagt
1 1% aukagjald á skatta og að-
[ flutningsgjöld o. fl., og mun
það gefa um 7—8 millj. kr. á
ári, og í þriðja Iagi er lagður
á stóreignaskattur, sem á að
renna að -/t hlutum til íbúða-
lána og er áætlað, að þannig
fáist 53 millj. kr., er innheimt-
ast 10 næstu árin. Þetta fé verð
ur látið renna í sérstakan
byggingasjóð ríkisins, ásamt
núv. varasjóði hins almenna
veðlánakerfis og lánum ríkis-
ins til lánadeildar smáíbúða.
Gert er ráð fyrir, að eignir
sjóðsins verði orðnar 300 millj.
kr. í árslok 1966 og hann muni
geta lánað árlega um 40 millj.
kr. næstu árin.
Samhliða byggingarsjóðnum
heldur svo veðlánakerfið á-
fram, og eins framlögin til
verkamannabústaða og til út-
rýmingar á heilsuspillandi hús
næði. M. a. verður verka-
mannabústöðum séð fyrir 12
millj. kr. framlögum og lánum
á þessu ári eða 10 millj. kr.
meira en á síðastl. ári. Þá munu
verða til umráða á þessu ári 9
millj. kr. framlag ríkisins til
útrýmingar á heilsuspillandi
húsnæði, en í fyrra var litlu
ráðstafað af slíku fé. Gert er
ráð fyrir, að allar þessar ráð-
stafanir geri möguIeTt pð vpita
33 millj. kr. meira til íbúðalána
á þessu ári en í fyrra á vegum
þess opinbera.
Þá ber þess að gæta, að sam-
kvæmt hinu nýja frumvarpi er
gert ráð fyrir, að láta hóflegar
íbúðir setja fyrir lánveitingum
og mun það vafalitið verða til
þess að byggingarstarfsemin
beinist inn á þær brautir, að
fjármagn og vinnuafl nýtist bet-
! ur til að koma upp fleiri íbúð-
um en ella og þannig verði sigr-
azt fyrr á húsnæ^isskortinum
en eftir þeim ieiðum, sem áður
hafa verið farnar.
Skyldusparnaðurinn
Merkasta nýmælið í hinu nýja
frumvarpi um húsnæðismálin,
er án efa ákvæðið um skyldu-
[ sparnað unga fóiksins. Þar er
lagt inn á braut, sem oft hefur
verið talað um að reyna áður,
en ekki hefur orðiö úr fram-
kvæmdum fyrr en nú.
í frv. er svo ákveðið, að öll-
um einstaklingum á aldrinum
16—25 ára sé gert skylt að
| leggja til hliðar 6% af launum
l sínum, sem greidd eru í pening
um, eða sambærilegum at-
vinnutekjum, í því skyni að
mynda sér sjóð til íbúðabygg-
inga eöa til bústofnunar í sveit.
Fé það, sem á þennan hátt safn
ast, skal ávaxtað í innlánsdeild
byggingasjóðs ríkisins fyrir
alla þá, sem búsettir eru í kaup
túnum og kaupstöðum, en í
veðdeild Búnaðarbanka íslands
fyrir þá, sem búsettir cru í
sveitum.
Þegar sá, sem safnað hefur
fé á þennan hátt, nær 25 ára
aldri, eða gengur fyrr í hjóna-
band eg stofnar heimili, á hann
þess kost að fá sparifé sitt end-
urgreitt að viðbættum vöxtum
og uppbót vegna vísitöluhækk-
unar og skulu sömu aðilar enn
fremur að öllu jöfnu sitja fyrir
um lán til íbúðabygginga frá
húsnæðismálastjórn og mega
þau lán vera allt að 25% hærri
en almennt gerist þá, þó eigi
yfir % hluta af matsverði við-
komandi íbúðar. Þeir, sem lagt
hafa fé í veðdeild Búnaðar-
óankans, fá hliðstæða fyrir-
greiðslu frá hendi þeirrar stofn
unar við bústofnun í sveit.
Undanþegið skyldusparnað-
inum er gift fólk, sem stofnað
hefir heimili, skólafólk, sem
stundar nám sex mánuði cða
lengur á ári, og iðnnemar, með
an þeir stunda iðnnám, og enn
fremur þeir, sem hafa skyldu-
ómaga á framfæri sínu og inn-
an við 30 þús. kr. í skattskyfd-
ar tekjur.
Þess ber fastlega að vænta, að
þessi ráðstöfun niælist vel fyrir.
Með henni er það tryggt, að
margt af ungu fólki, sem ella
myndi ekki gera það, safnar
nokkru fé, sem mun koma því að
góðu haldi, þegar það þarf helzt
á að halda siðar eða þegar það
stofnar eigin heimili. Þeir, sem
hefðu sparað hvort eð er, þurfa
ekki heldur að kvarta, þvi að
þeir munu ekki eiga kost á að
varðveita fé sitt á annan örugg-
ari hátt, þar sem skyldusparn-
aöarfé verður visitölutryggt og
allgóðir vextir verða greiddir af
því.
Áætlað er, að skyldusparnað-
arféð verði árlega um 18—19
millj. kr. og ávaxtist 15 millj.
kr. af því í byggingarsjóði rikis-
ins, en 3—4 millj. kr. í veðdeild
Búnaðarbankans.
Stóreignaskatturinn
Jafnhliða frumvarpinu um
húsnæðismálin lagði ríkisstjórn-
in fram frumvarp um skatt á
stóreignir. Gert er ráð fyrir, að
tekjur af honum verði um 80
millj. kr. og skiptist þær þann-
ig, að Byggingarsjóður ríkisins
fái % hluta, en Veðdeild Búnað-
arbankans V3 hluta. Gert er ráð
fyrir, að skattur þessi innheimt-
ist á tíu árum.
Skattur þessi reiknast þann-
ig, að af einnar milljón króna
hreinni eign hjá hverjum ein-
staklingi greiðist enginn skatt-
ur. Af 1—1.5 millj. kr. hreinni
eign greiðist 15% af því, sem
umfram er eina milljón og 20% I
af afgangi. Af 3 millj. kr. eign [
og þar yfir greiðist 375 þús. kr. ‘
af 3 míllj. og 25% af afgangi.
í greinargerð þeirri, sem fylg
ir frumvarpinu um stóreigna-1
skattinn, er hann rökstuddur
á þann hátt, að verðlag hafi |
hækkað mikið á undanförnum ’
árum vegna vaxandi verðbólgu
og hafi það bæði haft í för meff
sér aukið ósamræmi í eigna-
skiptingunni og aukna erfið-
leika fyrir atvinnuveginá. Um
síðastl. áramót liafi verið gerð-
ar nýjar ráðstafanir til að
stöðva verðbólguna og tryggja
rekstur útflutningsframleiðsl-
unnar. Því fylgi óhjákvæmilega
nokkrar byrðar fyrir alla, en
eðlilegast sé þó, aff þeir taki á
sig mestar byrðar, er hafi breið-
ust bökin. Með það fyirr aug-
um sé skattur þessi lagður á,
jaí’nframt því, sem honum sé
ætlað að draga úr verðbólgu-
hættunni með því að binda
nokkuð fé þeirra, er mest hafa
aflögu. Þar sem skattur þessi
er þannig iagður á m. a. til að
hindra verð/'ólgu, eru sparifjár
eignir og ríkisskuldabréfaeign-
ir undanþegnar honum.
Ótrúlegt er ef nokkur verður
til að mæla gegn þessum skatti.
Svo eðlilegt er það, að þeir, sem
mesta haf-i getuna," leggi mest
af mörkum til viðreisnarinnar,
enda hafa þeir líka hagnast
mest á öfugþróun efnahagsmál-
j anna að undanförnu. Það verð-
i ur ekki heldur ságt, að hér sé
I gengið óeðlilega nærri efnahag
manna, þar sem ekki eru skatt-
skyidir aðrir en þeir, sem eiga
meira en einnar millj. kr. virði.
Eíling veftdeildar
Búnatiarbankans
‘í SAMBANDI við þau tvö frum
vörp rikisstjórnarinnar, sem.
sagt hefur verið frá hér á und-
an, hefir verið unnið að því aff
leysa úr fjárskorti veðdeildar
Búnaðarbankans. Þetta hefir
verið gert með tvennum hættú
1 fyrsta lagi fær veðdeildin Vá
hluta af stóreignaskattinum og
er ráðgert, að sú upphæð verði
rúmar 26 millj. kr., er innheimt-
ist á 10 árum. í öðru lagi fær
veðdeildin skyldusparnað þann,
sem verður til í sveitunum. Geri
er ráð fyrir, að veðdeildin fál
eftir báðum þessum leiðum um
5—6 millj. kr. árlega næstu ár-
in.
Þar sem veðdeildin mun fá lít—
ið af þessu fé á yfirstandandl
ári, hefir henni verið tryggt 5-
millj. kr. lán nú þegar.
Veðdeildin hefir frá því, aH
hún var síofnuð, haft yl'ir sára-
litlu fé að ráða, svo að hún hef
ir hvergi nærri getað fullnægt
því hlutverki, sem henni er ætl
að, en það er að auðvehla þeim,
sem vilja hef ja búskap, kaup á
ábúðarhæfum jörffum. Á síð-
astl. ári fól þáv. landbúnaðar-
ráðherra sérstakri nefnd að at-
huga möguleika til að auka
fjárráð veðdeildarinnar og
lagði hún til, að hún fengi 5
millj. kr. árlegt framlag frá
ríkinu næstu 10 árin. Með þeim.
ráðstöfunum, sem ríkisstjórn-
in hefir gert samkvæmt fram-
ansögðu, verður veffdeildinni
útvegað þetta fé, þótt me5
nokkrum öðrum hætti sé en.
nefndin gerði ráð fyrir. Rikis-
stjórnin hefir því brugðizt vel
við þessum vanda, sem fyrrv.
stjórnir hafa Iátið óleystan.
Að sjálfsögðu hefði verið æskl
legt, að hægt hefði verið að-
auka fjárráð veðdéildarinnar
enn meira, en hér hefir eigi að^
síður verið stigið þýðingarmikið'
spor í rétta átt. Þess ber svo að
gæta, að með breytingum þeim,
sem Alþingi fjallar um nú á ný-
býla- og landnámslögunum, eru.
framlög rikisins verulega aukin.
til að greiða fyrir ræktun minni
býla og styrkja frumbýlinga.
Þáttur stjórnar-
andstöÖunnar
EFTIR AÐ ríkisstjórnin hefir
lagt fram áðurnefnd frumvörp,
hafa verið lögð öll þau mál fyr-
ir þingið, sem hafa verið boðuð
af hálfu stjórnarinnar að
þessu sinni, nema frumvarpið
um endurbætur á bankakerfinu.
Það verður lagt fram eftir pásk-
ana og ætti ekki að þurfa að'
vera langt þinghald eftir þá.
Þáð hefir tekið nokkurn tíma.
fyrir stjórnarflokkana að ná
samkomulagi um þessi mál eða.
að finna þær leiðir, sem vænleg
astar þykja til lausnar umrædd-
um málum. Slíkt þarf engan aS
undra, ef það er athugað, hvern.
ig komið er í efnahags- og láns-
fjái-málum þjóðarinnar. Hér er
vissulega ekki um auðhlaupin.
verk aö ræða, þar sem jafnframt
þarf að fást við mörg önnur á-
líka erfið viðfangsefni.
Þegar á þetta er litið, verður
ekki annað sagt en hér hafi vel
til tekizt og hið fyrsta þing
stjórnarinnar spái góðu um störf
hennar í framtiðinni. En af því
mun líka hljótast það, að and-
stæðingarnir munu herða mót-
spyrnu sína af öllu megn'i, þar
sem vonir þeirra bresta um það,
að stjórninni muni hlekkjast á,
án tilverknaðar þeirra. Þess
sjást nú greinileg merki á Mtal.,
sem reynir nú af öllum mætti
að ýta undir óánægju og nýjau
(Framhald á 8. síðu). „