Tíminn - 18.05.1957, Qupperneq 5

TÍMINN, laugardaginn 18. maí 1957.
5
Orðið er frjálst:
Guðm. Þorsteinsson frá Lundi
- KVITTANIR
SÍÐAN ÉG STAKK hér síðast nið-
■ur penna um refaveiðimál, hefir
það gjörzt, að farin eru að berast
svör frá eitrunar-sinnum. Var það
ekki vonum fyrr, — en skárra seint
en aldrei, að þeir fengu málið. j
Skal þá sýna lit á að kvitta:
26.3. ritar Sigurður Snorrason í
Tímann. Málflutningur hans er j
hógvær, og sarna má segja um
Þorstein Böðvarsson í Tímanum ’
30.4. Báðir eru þeir mjög sann- ’
færðir um að eitrun fyrir refi sé
mikið bjargráð, og halda henni
mjög fram. Þó er sá Ijóður á mál-
flutningi þeirra, að S. Sn. vill enga
afstöðu taka til þess, hvort rétt-
mætt sé að skipta refastofninum
í hrædýr og bíti — og Þ. B. varla
heldur. Þetta er óheppileg byrjun,
því þarna er kjarni deilunnar mjlM
þeirra sem mæla með eitrun og
hinna, sem andmæla.
Vafalaust hafa þeir S. Sn. og Þ.
B. fylgst með því, sem skrifað hef-
ir verið í blöðin um þotta í vetur.
Geta þeir þá varla hafa varizt að
taka eftir því, að flestir þeir, sem
þar lögðu á móti eitrun, eru menn,
sem hafa alveg sömu hagsmuna að
gæta og þeir þ. e. bændur. Sé ég
því enga ástæðu til þess að efa, að
þeim þyki alveg eins vænt um kind
urnar sínar, og langi til þess að
efla afrakstur iðju sinnar, engu
síður en þá S. Sn. og Þ. B. Virðist
þá og lítil nauðsyn heldur að lesa
þeim langa pistla um það, hvað
tófan sé hættuleg fé þeirra, eða
hve þrælslega hún fari með bráð
sína. Slíkt allt er þaulkunnugt þeim
sem verið hafa smalar frá bernsku
og síðan jöfnum höndum bændur
og refaskyttur. Hef ég heldur eng-
an heyrt neita því, að eyða þurfi
tófunni með þeim ráðum, sem til-
tæk eru.
ÁGREININGURINN er um það, að
flestir sem um þetta hafa ritað
frarn að þessu, trúa ekki á æskileg-
an árangur eitrunar, — en svo
koma aðrir og telja hana áhrifa-
ríkasta ráðið gegn tófunni (og þeir
ofstækisfyllstu einhlýtt). Þessi
skoðanamunur byggist eingöngu á
því, hvort allar tófur éti hræ (og
séu þar með líklegar til þess að
taka eitur) eins og eitrunarsinnar
segja, eða aðeins hinar lélegustu
og lakast greindu, eins og hinir
halda fram.
Það mun viðurkennt, að nútíma-
bændur reyna flestir að kynbæta
bústofn sinn. Því hlýtur það að
. vekja íurðu, þegar þeir bregðast
við eins og þeir hefðu aldrei heyrt
neitt slíkt nefnt, ef minnst er á að
eitrun kynbæti refastofninn. Skil
ég þar illa jafngreindan mann og
Þ. B. Hann telur víst að bítir og
hrædýr tímgist saman — og því
held ég að allar skyttur trúi, en
ályktanir hans út frá því þykja
mér í hæpnaista lagi. Setjum svo,
að slíkt refapar eignist 6 yrðlinga.
Væri þá nokkuð ósanngjarnt að bú
ast við að þrír líktust hvoru for-
eldranna? En tækist nú að sálga
hinum þrem hræætum á eitri áður
en þær komast af æskuskeiði (sem
raunar mun hærri hlutfallstala en
reýnslan bendir til). Eru þá ekki
líkur til að þeir yrðlingarnir verði
herskárri, sem vara sig á eitrinu,
en hinir hefðu orðið, og því fleira
sem lifir hlutfallslega af harðgjörð
ari og hyggnari dýrunum erfist
þeirra eiginleikar? Eða er máske
allt skraf um arfgengi aðeins mark
laust hjai, til þess eins að fóðra
nokkra embættismenn?
ÞÓ MARGIR HAFI kveðið fastara
að orði gegn eitrun en Jón heitinn
í Ljárskógum, ætla ég að tilgreina
hér ummæii hans, tilfærð í bók-
inni Á refaslóðum, bls. 155—156:
„Fyrstu eitrunarárin drápust dýr-
in unnvörpum, svo að þau gjör-
eyddust í sumum héruðum lands-
ins. En árin liðu og fækkaði smám
saman þeim dýrum sem létu eitrið
freista sín. Síðustu árin fyrir 1918
hefir því árangurinn orðið af
skornum skammti. Dýrunum hefir
fjöigað stórum um land allt, og bít-
ur aukist ótrúlega mikiö, þrátt fyr-
um, sem hafa óbilandi trú á því, en
áðrir landsnienn, sem líklega eru
töluvert fleiri, mættu vera sjálf-
ráðir að sínum aðferðum, þ. m. að
taka upp nothæft nýmæli.
ir öfluga eitrun og árangursmik)a
grenjavinnslu í mörgum héruðinn
landsins. Höfuð-verkefni eitursins
er því lokið. Melrakkinn er að vaxa
upp úr því að láta freista sín,
nema ef til vill i grimmdar harð-
indum og ætisleysi. Og fall þeirra! EN ÞESSU er ekki svo farið. Má
fáu dýra, sem verða því að bráð, I kalla liðlega af sér vikið að koma
veldur því einu, að við fækkunina I í gegn um Alþingi eitrunarskyldu
batnar í búi hjá varfærnasta, en þeirri, sem nú gildir, án þess að
um leið hættulegasta afbrigðinu, j vekja þingmeirihluta til umhugs-
bítinum. Því færri dýr, því betri1 unar, hverju þeir eru að Ijá lög-
lífsskilyrði. Um eitrið sjálft er það festu með sinnuleysi sínu. Og enn
að segja, að það er eitthvert allra. er þessi reginvitleysa knúin þar á-
bragðversta lyf sem gerist, og get- ’ fram með hnúum og hnefum. Tak-
ur tortrygginn melrakki orðið þess
var, án þess að eta sér til óbóta.
Og þó eitrið sé venjulega talið Iykt
arlaust, má gjöra ráð fyrir að hinni
næmu þefvísi þeirra verði ekki
Fermingarbörn á Ákranesi 19. miaí
ist það í annað sinn, verður það
sorglegt en sígilt dæmi um að
fleiri öfl geta ráðið í löggjöf en
mannvit og sanngirni.
Þá kemur þ. 16. 4. s. 1. Sæmund-
skotaskuld úr því, því algengt er \ ur Ólafsson öslandi fram á ritvöll-
að dýrin hringsnúist umhverfis eit
urhræið í margra metra fjarlægð“
Þessi orð þarfnast engra skýringa
BAÐIR GETA ÞEIR S. Sn. og Þ.
B. um eitt tilfelli hvor, þar sem bíf
ur hafi ,,horfið“ eftir eitrun. Varla
er hægt að teija það sönnun þess
að hann hafi drepizt af eitri. A. m.
k. þeir, sem lengi hafa stundað
refaveiðar, trúa því að bítur geti
fært sig til þegar búið er að eitra
mikið á takmörkuðu svæði, og
fuglar fara að drepast af því. En
jafnvel þó bítur færi sig undan
eitrun, yrði það „skammgóður
vermir" ef rækt yrði eiturskylda
um land allt — því fáar 'skyttur a.
m. k. munu trúa því að rebba verði
svo bilt, að hann hrökkvi út af í's-
landi — þó mikið standi til að
eitra.
En þegar bitvargur hefir verið
■eltur uppi og skotinn, sem oft-1 framkvæmdir með því að
ast verða endalok þeirra, þá þarf
ekki meiri vangaveltur út af hon-
um.
Síðustu árin hefir verið eitrað
allrækilega í nokkrum sveitum
hér suðvestan lands. Væri það ör-
inn í Tímanum — og er ekki blíð-
legur, sem varla er von, því hann
hefir uppgötvað afar vonda mann-
tegund, svok. „fína menn“. Ég
varð mjög forviða, því hingað til
hefi ég haldið að fínir menn væru
ágætir- menn, reglulegir höfðingj-
ar, svona næstum eins og S. Ó.
TÖKUM T. D. mann, sem skarar
heldur fram úr sínum jafnöldrum
í sveitinni, og þykir þá að vonum,
lág þeirra sjónarmið, sem gjöra
sig ánægða með að pæla mold,
moka skít, snúast við ær og kýr,
og þvílíkt, en hefir hærri hugsjón-
ir. Rífur sig upp úr slíkri smæð,
flytur til höfuðstaðarins, stofnar
til atvinnureksturs, vinnur dag
hvern með „hnýti um hálsinn og
hvítt framundan", verður ráðandi
kraftur í margs konar félagsskap,
formaður (á landi) og hvað eina
og kórónar svo dugnað sinn og
stofna
fjárbú sér til gamans, þegar
bernskuminningarnar og „sveita-
rómantíkin“ fara að kitla hann á
fullorðinsárunum.
Sem líkast þessu hafði ég hugs-
að mér fínan mann. En það lítur
Stúlkur:
Alfa Eyrún Ragnarsdóttir,
Jaðarsbraut 39.
Alma Hákonardóttir, Sunnubr. 18.
Anna Lilja Kjartansd., Suðurg. 92.
Betty Kristín Fearon, Heiðarbr. 39.
Bjarndís Gunnarsdóttir, Skagabr. 19
Bjarney Steinunn Einarsdóttir,
Melateig 16B
Elínborg Sigurðard., Vesturg. 144
Emilía Petrea Árnad., Melteig 7
Erla Janny, Heiðarbraut 37
Erla E. Odddóttir, Heiðarbraut 6
Ester Jóhannsdóttir, Akurgerði 22
Fríða Guðrún Felixd., Vesturg. 113
Guðbjörg Hjaltad., Merkurteig 4
Guðfinna Sigurðard., Laugarbr. 13
Guðrún Þórðardóttir, Melteig 4
Gyða Guðbjörg Jónsd., Kirkjuhvoii
Halldóra Hákonard., Swlustöðum
Hugrún Valný Guðjónsdóttir,
Skagabraut 48
Inga Svava Ingólfsd., Vesturg. 40
Ingibjörg Jóney Kjartansdóttir,
Vailholti 17
Ingibjörg Rafnsdóttir, Heiðarbr. 13
Ingibjörg Ragnarsd., Mánabr. 11
Jónína Guðnadóttir, Suðurgötu 57
Jónína Gróa Jónsd., Vesturgötu 71
Jórunn Róbertsdóttir, Sunnubr. 26
Kristín Sesselja Einarsdóttir,
Heiðarbraut 55.
Kristín Munda Lárusdóttir,
Heiðarbraut 34
Laufey Soffía Ingimundardóttir,
Sóleyjargötu 12
María B. Vestmann, Bjarkarg. 3
Ólöf Gunnarsdóttir, Sunnubr. 8
Ólöf Sigurðardóttir, Skagabraut 5
Ólöf Snorradóttir, Suðurgötu 98
Sigríður Elíasdóttir, Heiðarbr. 9
Sigríður Gróa Kristjánsdóttir,
Suðurgötu 89
ugg sigurleið, ætti þess þegar að út fyrir að mér hafi skjátlast, a. m.
vera farið að gæta í lækkun refa-
eyðingarkostnaðar. Svo virðist þó
ekki vera. Beri maður saman ein-
stakar sýslur (sjá skýrslu milli-
þinganefndar) sést að þessi kostn-
aður hækkar ár frá ári, sízt minna
hjá þeim, sem eitra mest en hinum
sem notað hafa skotvopn sín ein-
k. eru þessir „fínu menn“ sem S.
Ó. þekkir, miklu verri. Þeir hafa
rokið upp með æsiskrif gegn eitr-
un fyrir refi, fara með haglega
samdar lygasögur og gamla hús-
ganga sem byggjast á eldgamalli
hj'átrú; þeir fara eldi og blýi um
! byggðir friðsamra fugla, haía enga
l Sigríður Ingibjörg Kristjánsdóttir,
| Suðurgötu 42
I Sigrún Stefánsdóttir, Krókatúni 12
Sigurbjörg Kristín Magnúsdóttir,
Vesturgötu 71B
Sigurborg G. Kristinsd., Krókat. 20
Svana Þorgeirsdóttir, Kirkjubraut 2
Sæunn Alda Jóhannesdóttir,
Birnhöfða, Innri-Akraneshrepp
Unnur Fríða Hafliðadóttir,
Vesturgötu 154
Piltar:
Arnmundur Backmann, Skagabr. 5
Ásmundur Kjartansson, Suðurg. 92
Ásmundur Jón Sigurbjörnsson,
Merkurteig 10
Bergsteinn Bergmann Þorieifsson,
Kirkjubraut 30
Einar K. Möller, Landakoti
Eiríkur Valdimarsson, Laugabr. 27
Guðjón Elíasson, Kirkjubraut 1
Guðmundur Jónsson, Laugabr. 28
Guðmundur Bragi Torfason,
Jaðarsbr. 15
Gunnar Ólafsson, Skagabraut 26
Helgi Arason, Suðurgötu 62
Ingi Þórir Bjarnason Akurgerði 14
Leifur Rúnar Guðjónssoon,
Skagabraut 23
Marvin H. Friðriksson, Suðurg. 68
Ólafur Bragi Theodórsson,
Bjarkargrund 7
Óttar S. Einarsson, Suðurgötu 67
Samúel Þór Samúelsson, Sandabr. 8
Sigmundur Halldórsson, Suðurg. 118
Sigurbjörn Trausti Vilhjálmssoon,
Höfðabraut 6
Sigurður Elías Karlsson, Mánabr. 17
Sverrir Gunnar Benediktsson,
Akurgerði 8
Valur Jónsson, Kirkjubraut 23
göngu. Þá munu fáar sveitir hafal samúð með fórnardýrum refsins,
átt skæðari bitvarga s. 1.
naérsveitir Rvíkur — þó þar hafi
verið eitrað af rausn. Verða þeir
vor, en hamast gegn eitrun af því þeir vita
að hún ein getur gjöreytt refnurn,
því varla sakaðir um veila trú, sem
ekki þurfa að gefa gaum svo ein-
földurn vitnisburðum daglegs lífs.
EN HITERNIG skyldi standa ó því,
ef eitrun er óbrigðul og allar tófur
líklegar til að taka eitrun, að aldr-
ei er eitrað fyrir bitvarga á grenj-
en til þess mega þeir ekki hugsa
að missa sitt „sportskytterí“, sem
varla er von, því þeir eru miklu
verri en refurinn sem aðeins drep-
ur sér til bjargar, en þeir drepa
og limlesta aðeins að gamni sínu!
Ja, þvílíkir menn! S. Ó. hlýtur eð
vera alveg sérstakt góðmenni, að
kalla þá ekki hreinlega óþokka, —
um? Þar er þó fyrir hendi næg! því varla hvarflar að neinum að
bráð, sem dýrin hafa sjálf að sér jlýsingin sé ekki nákvæmlega sam-
dregið. Mér vitanlega hefir þetta kvæm raunveruleikanum.
aldrei verið reynt, jafnvel ekki af
hinum sanntrúuðustu eiturpostul-
ÞAÐ ER AÐEINS einn galli ó
um. En tækist það með góðum ár- þessu, þó gott sé: að S. Ó. skuli
angri, væri það hin sterkasta sönn- ekki nafngreina þessa voða-menn.
un fyrir trú þeirra — og yrði varla
rengd.
Varla verður sagt að það sé fög-
ur lýsing sem S. Sn. gefur af þján-
ingum þeim, sem fylgi skotveiði —
enda töluvert ýkt. Auðvitað getur
flest brugðizt, jafnvel skot hjá
góðri skyttu. En órar hann nokk-
uð fyrir hvernig yrði lýsing af
stryknin-dauða, ef hún væri útfærö
með álíka fjálgleik og málskrúði?
Þá lýsingu getur margur smali gef-
ið — án þess að hafa haldið til-
raunadýr, eftir að hafa séð tryggða
vin sinn, hundinn, kveljast til bana
af krampaflogum. Sú lýsing þarf
enga yfirdrift til að verða ljót. Sá
eðlismunur er á skoti og eitrun,
að ákotið tekst vel í fleiri tilfellum
en eiturdauði, er alltaf kvalafull-
ur og hryllilégur, samkvæmt eðli
strykninsins.
Éf við, S. Sn. og Þ. B. mættum
ráða þessu máli til lykta, efast ég
ekki um að við yrðum fljótir að
komast að svipaðri miðlun og Páll
Pálsson yfirdýralæknir lagði til í
milliþinganefnd, þ. e. að þeir
mættu eitra — með vissum skilyrð-
Þegar maður hefir svona áreiðan
lega heimild fyrir því, að þeir eru
miklu verri en réttdræpur refur-
inn, þá hlýtur að orka tvímælis
hvort þeir eiga að ganga lausir.
Ég, og eflaust margir fleiri, hefi
velt því töluvert fyrir mér, hverjir
þessir hræðilegu huldumenn muni
vera. Það er ekki þægileg tilhugs-
un, að umgangast máske daglega
þessi illmenni, óafvitandi.
Helzt er að skilja að þeir standi
í einhverju dularfullu sambandi
við það, sem skrifað hefir verið
um þessi mál. Verða þá fyrst fyr-
ir mér Jón heitinn í Ljárskógum
og Theódór á Bjarmalandi, en álit
þeirra beggja er skráð í bókinni
Á refaslóðum. Þá eru nokkrir
menn sem skrifað hafa í blöðin,
s. s. Ásgeir Erlendsson, Hvallátr-
um, Guðmundur Einarsson,
Brekku, ITinrik ívarsson, Merki-
nesi, Þórður Halldórsson, Dagverð
ará, Guðmundur Þorsteinsson frá
Lundi, Guðmundur Einarsson frá
Miðdal, Þorsteinn Einarsson, ritari
Dýraverndunarfélags íslands og
líklega einhverjir fleiri.
MEIRIHLUTI þessara manna eru
bændur í venjulegum skilningi, þ.
e. þeir lifa að m^stu eða öllu leyti
á búum sínum, nema hvað þeir
stunda refaveiðar eftir því sem á-
stæður leyfa, vegna nauðsynjar
sinnar og annarra, en eiga ekki fé
eingöngu sér til gamans. Suma
þeirra þekki ég persónulega, aðra
meira eða minna að afspurn, en
get ómögulega fundið að hin
snjalla og skorinorða lýsing S. Ó.
eigi við neinn þeii-ra. Eru því varla
önnur ráð tiltæk en að biðja hann
um skýringu — sem varla stendur
á hjá jafn skýrum manni. Þessir
menn, sem ég nefndi, eru dreifðir
mjög um landið; þó eru þeir sam-
mála um eftirtalin atriði:
1. Eitrun fyrir refi ber ekki til-
ætlaðan árangur, a. m. k. ekki eins
og hún hefir verið framkvæmd, þó
nokkur hinna auðtryggustu og
meinlausustu dýra farist af henni.
2. Enginn þessara manna minn
ist þess, að bítur hafi verið unninn
með eitri, og sumir taka það skýrt
fram, að það hafi aldrei skeð, svo
vitað sé.
3. Að það borgi sig tæplega að
drepa á eitri heimskustu og léleg-
ustu dýrin, úr refastofninum, því
þau dýrin, sem vara sig á því, séu
hyggnari og harðgjörari hluti
stofnsins, hættul'&gri bítir og örð-
ugri andstæðingar, líklegri til þess
að fæða af sér slægari og vand-
unnari bitvarga.
ÞETTA ER SÁ kjarni deilunnar,
sem ekki tekst að fela, hvað
margra dálka moldviðri sem um-
hverfis hann er þyrlað, og þetta
er það, sem þeir þurfa að afsanna,
sem halda með eitrun og telja
hana óbrigðula, ekki með fimbul-
fambi, heldur staðreyndum — ef
þær eru fyrir hendi.
S. Ó. birtir vottorð nokkurra
málsmetandi manna um að þeir
hafi fundið eiturdauðar tófur; það
er gott það sem það nær, og sé ég
ekki ástæðu til að rengja þá, en
samkv. áðursögðu, veit ég ekki til
að neinn hafi neitað því að nokkr-
ar tófur taki eitur. En það er
mjög eftirtektarvert, að enginn
þessara manna reynir að sanna að
hann hafi drepið bít á eitri. Þetta
skoða ég svo að enginn þessara
góðu manna vilji segja meira en
þeir geta staðið við, og er það
fullrar viröingar vert. Mikið hefði
t. d. verið áhrifameiri frásögnin
um heimagangsrefinn við fjárhús-
•in í Lækjárbotnum, sem drep'nn
var á kálfsblóðinu, hefði það verið
alræmdur bitvargur. En hafi svo
•verið, þá er það undandregið.
ÞAÐ ER S. Ó. EINN, en ekki þess-
ir heimildarmenn hans, sem slær
því föstu að allar tófur cti hræ,
og séu því líklegar til a£ taka eit-
ur. Hlýtur það að skiljast svo. að
iiann hafi meiri reynslu cn þeir.
Líklega hefir verið allsvakalegur
tófugangur í kexverksmiðjunni
stundum! Heppilegt er að þar var
fyrir hraustur maður til að taka á
móti. Væri ekki nema eftir öörum
skörungsskap hans, þó hann hefði
fórnað gullkálfinum til þess að
eitra fyrir varginn. A. m. k. fer
engum sögum af því að neinn hafi
skaðbitizt undir hans volduga
verndarvæng — sem aðeins þyrfti
að vera ofurlítið fyrirferðarmciri,
„Haglega samdar Iygasögiuw gr
ein ávirðingin, sem S. Ó. tilcinkar
þessum illu andstæðingum sínnm
— og raunar án þess að tilgreina
hver hafi logið, eða hverju. Baga-
legt með jafn skorinorðan mann,
hvað honum virðist hætta til að
vera loðmæltur um það, sem skipt-
ir verulegu máli! MöguTegt cr þó
að þessi aðdróttun hans sé mögn-
uð einhverju af kyr.gi Mjölnis
gamla, svo að þegar hún hefir far-
ið nógu langt, án þess að hjtta
mark, leiti hún til eigandans aft-
ur. Verði honum að góðu! Tökum
t. d. ómyndina af tófunni eitur-
dauðu, sem fylgir greininni hans.
Ekki ber hún neitt með sér hvort
hún er ullarflygsa auslur í Ölfusi,
hveitihrúga inni í kexvcrksmiðju
eða tófa — hvað þá dánarorsök cða
fundarstað. Um allt sem henni við-
kemur verðum við aðefns að taka
S. Ó. trúanlegan, sem heiðurs-
mann, — en auðvitað er ég reiðu-
búinn að hverfa frá því og biðja
hann afsökunar, ef honum skyldi
þykja það ómakleg aðdróttun. Eða
þá vottorð Sveins Einaissonar mn
eitruðu rjúpurnar. Hver er sönn-
unin fyrir því að þær væru etnar
upp á staðnum, en ekki drepnar
til og bornar burtu — þegar ekiki
var þá einu sinni eiturda.uö tófa
eftir?
EN VERIÐ rólegir góðir hálsar!
Ég er enn ekki orðinn bvo fínu
maður að segja andstæðinga mlna
formálalaust ljúga, ef þcir segja
eitthvað, sem mér geðjast ekki, því
með slíkum málflutningi er ellitm
grunni kippt undan viðræðum að
siðaðra manna hætti. Enn mun ég
því láta mér nægja að benda þeim
á veilurnar í málflutningi þeirra.
S. Ó. fullyrðir að flestir „vanir
eitrunarmenn“ hafi þá aðfcrð, að
ganga frá eitrinu í skútum eða
mHEi steina, þar sem þvi nái tófiu’
einar, og sé þá óskaðlcgt öðrum
^skepnum. Betur að þetta reyndist
obrigðult. EkM er þó líklcgt. nð
(Framhald a 8. úðu)j