Tíminn - 22.09.1957, Blaðsíða 6

6
T í MI N N, sunnudaginn 22. september 1957.
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn.
Bltitjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn ÞórarliuMoc .**
Skrifstofur 1 Edduhiisinu við Lindargötu
Simar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304,
(ritstjórn og blaðamennj.
Auglýsingasimi 19523, afgreiðslusiml 12321
Prentsmiðjan EDDA hf.
Hákon VII. Noregskonungur
FYRRI HLUTI 20. aldar
mun í Noregskonungasögum
verða nefnt tímabil Hákonar
VII. Ungur konungur kom íil
ríkis jafnsnemma og það var
stofnað með aðskilnaðinum
1905. Meira en hálfri öld síð-
ar lýkur starfsdeginum. Tvær
heimsstyrjaldir hafa geisað.
Ótrúlegar framfarir hafa orð-
ið í mannheimi. Norska þjóð-
in hefir hlotið sinn skerf af
þessari reynslu allri. Hún
hefir mátt þola kvöl og neyð
af völdum styrjaldar, sem
svipti hana frelsi um sinn, og
þúsundir norskra manna líf-
inu. En þessi þungbæra lífs-
reynsla bugaði ekki Norð-
menn, heldur stælti þá og
jók þeim kraft og þor. Aldrei
hefir verið meira unnið að
uppbyggingu og framförum
en að styrjöldinni lokinni.
ÖLL ÞESSI SAGA er ná-
tengd lífi og starfi Hákonar
konungs. Hann tók við kon-
ungdómi þegar þjóðin sjálf
hafði sýnt og sannað, að hún
treysti honum. Hann var hinn.
eini þjóðkjörni konungur
samtímans. Sú staðreynd
varpar þegar Ijósi á manninn.
Hann var því í upphafi hinn
æðsti trúnaðarmaður allrar
þjóðarinnar. Kjörorð hans
um að fórna landinu öllu
varð af sjálfu sér kjörorð
allra Norðmanna. í blíðu og
stríðu var konungur leiðtogi
þjóðarinnar, því meira virt-
ur og betur skilinn, sem
starfið varð lengra og árin
og lífsreynslan leiddu mann-
kosti hans og mikla hæfileika
í ljós. í þrekraunum styrjald-
aráranna voru konungurinn
og ríkiserfinginn fordæmi
fyrir alla þjóðina, og fyrir all-
ar þjóðir, sem börðust gegn
rangsleitni og kúgun. Þeir
voru lýsandi tákn þess vilja
frjálsborinna manna, að lúta
aldrei ofbeldinu og leggja allt
í sölurnar fyrir frelsið.
Að lokinni styrjöldinni
varð konungur þjóðhetja
Norðmanna. Og undir því
merki lifði hann c-g starfaði
síðustu árin og fékk að njóta
þess, að sjá norsku þjóðina
hrinda af höndum sér eftir-
stöðvum styrjaldaráranna og
hefja nýja sókn íil aukinnar
farsældar.
Hákon VII. skilaði konung-
dæmi :í Noregi þannig x hend-
ur sonar síns, Ólafs konungs
V., að hann hafði með ævi-
starfi sínu sýnt og sannað
gildi þess íyrir þjóðlífið allt,
að eiga sameiningartákn á
örlagastundu. Konungur,
þing og ríkisstjórn urðu órofa
heild; því ástsælli sem kon-
ungur varð með þegnum sín-
um, því heilbrigðara var lýð-
ræði og þingræði í landinu.
Þannig féll hið gamla kon-
ungsvald eðlilega inn í við-
horf nýs ííma. • ,
HUGUR íslendinga leit-
ar þessa daga til Noregs.
„Þótt meira en þúsund ár séu
liðin síðan vér fórum að
„heiman“, eru örlög norsku
þjóðarinnar, sorg hennar og
gleði, íslendingum hugstæð“.
Svo mælti Hennann Jónasson
forsætisráðherra í viðtali við
norsku fréttastofuna í gær,
er andlátsfregnin barst. ís-
lendingar minnast hins látna
þjóðhöfðingja og hinnar
miklu sögu, sem nafni hans
er tengd, með mikilli virð-
ingu og einlægri vináttu.
Þeir óska Ólafi V. konungi og
norsku þjóðinni allri gæfu og
gengis i því starfi, að halda
áfram sókninni til hamingju-
ríkari daga undir því merki,
er Hákon VII. hóf á loft fyrir
meira en hálfri öld.
Jean Síbelíns
LJÓÐSKÁLDIN slá hörpu
þjóðtungunnar, en sú músík
er óskiljanleg öðrum en
þeim, sem kunna málið. Það
hefir því orðið hlutskipti
snillinga, sem eru fæddir í
litlu þjóðfélagi, að ljóða fyr-
ir fámennan hóp, þótt efni
sé til að ávarpa mílljónirnar.
Ýmis snilldarverk heimsbók-
menntanna eru í viðjum lítt
kunnra tungumála; þýðing
segir efnið sjálft, en til að
túlka anda og hugblæ þarf
helzt jafnoka höfundarins.
Eddukvæði kunna því færri
en vert væri, og Kalevalaljóð
voru um langan tíma á bak
við lás finnskunnar, sem flest
um útlendingum gekk erfið-
lega að opna. Það var Jean
Síbelíus, er fyrst birti heim-
inum sýn til fegurðar þjóð-
legrar finnskrar menningar
með tónsmíðum sínum, sem
skráðar eru á alþjóðamáli
hinnar sönnu tónlistar. Kale-
valatónaljóð hans fóru um
löndin löngu á undan ljóða-
þýðingunum, en Eddukvæðin
bíða enn síns íslenzka Sí-
beliusar.
ÞEGAR hinn mikli finnski
meistari nú er lagztur til
hinztu hvíldar, rennur upp
fyrir þeim, sem eru börn
þessarar aldar að öllu leyti,
að nafn hans var skráð í
menningarsögu heimsins fyr-
ir þeirra minni. Hann samdi
sum hin frægustu tónaljóð
sín á seinasta áratug fyrri
aldar. Finnlandía er frá árinu
1899; fyrsta sinfónían tilheyr-
ir öldinni, sem leið. Öll verk
hans eru byggð á grunni þjóð
legrar finnskrar menningar,
en með snilligáfu sinni gerði
hann arfleifð Finnanna skilj-
LisfahátíSln í Edinborg:
Heimsfrægir hljómsveitarstjórar, einleik-
arar og eiesöngvarar fiuttu misjöfn verk
Edinborg í september.
{ Unnendur kammerlónlistar
! hafa a3 undanförnu átt þess'
kost að hlýða á mjög góða
( kammertóníist hér á Edinborg-
I arhátíðinni. Ber þar fyrst að
j nefna Holíywood-strengja-
kvartettinn sem herir leikið
sex seinustu strengjakvartetta
Beethovens (þar með talin
I Grosse Fuge op. 133).
Dietrich Fischer-Dieskau e.
maciurmn á hátíðinni -
t. v. fremsti iista-
Þessir kvartettar eru samdtr
eftir sköpun níundu sinfóníunnar,
og eru að rnargra dómi beztu verk
Beethovens, þótt ekki hafi náð
slíkri hylli sem ýmis önnur verk
hans. Margir munu telja þá frem-
ur óaSger.gilega, en þeir eru engu
| að síður stói'kostleg meistaraverk,
| árangur af margra ára sleitulausri
i vinnu, ásamt meðfæddum hæfileik
1 um. Hollywood-strengjakvartettinn
lék þessa kvartetta nokkuð vel,
sérstaklega kvartettinn í sís-moll,
op 131, óg kvartettinn í F-dúr,
þann seinasta, sem Beetboven
samdi. Kvartett þessi er að ýmsu
leiti frábrugðin hinum. Hann er
styttri og alveg klassískur að formi
til (fjórir þættir). í seinasta þætt-
inum skipist á spurning og svar.
Oito Klemperer stjórnar fíiharmónisku hljómsveitinni í London á Edin-
hátíðinni.
Anna Russel vakti ósvikna kátinu m.
a. með skopstælingu sinni á ýmsum
óperuhlutverkum.
Fyrst er spurt hægt og alvarlega:
Muss es sein? og síðar kemur svar
ið hratt og ákveðið: Es muss sein.
Leikni Ameríkumannanna var
allgóð og túlkun þeirra hvergi
yfirdrifin né ýkt eins og svo mörg
um ágætis listamönnum hættir
til að gera.
Píanókvartett Pmberts Masters
lék tvo piano-kvartetta eftir
Brahms í g-moll, op. 25 og c-moll,
op. 60. Auk þess heldur þreytandi
píano-kvartett eftir tékknesk-
ameríska tónskáldið Martinu, og
æskuverk eftir William Wálton,
samið árið 1916, þegar hann var
aðeins sextán ára að aldri. Verk
þetta er ósköp tilkomulítið. Þó
ber það með sér að William
Walton hefir verið samvizkusam-
ur nemandi og harðduglegur að
semja. Píano-kvartett Roberts
Masters lék þessi verk elcki, nema
í meðallagi vel.
anlega í augum heimsins, og
upphóí þar með land sitt og
þjóð. Hlutur Síbelíusar í
menningar- og írelsisbaráttu
Finna, er mikill. Dæmi hans
er og verður sönnun um gildi
listarinnar fyrir líf þjóðanna
og framför. Þegar hann hverf
ur af sjónarsviðinu, lifir list
hans áfram í vitund fjöldans,
og örfar til nýrrar sköpunar.
Allur hinn menntaði heimur
minnist hins látna finnska
meistara, og landsins, sem ól
hann.
Ágætur fiðluleikari
Fiðluleikarinn Szymon Goldberg
liefir haldið tvenna tónleika. Hann
er í röð fremstu fiðluleikara og á
þessum tónleikum naut hann góðr-
ar aðstoðar Gerhalds Hengeveld,
frábærs píanóleikara. Hæst bar á
tónleikum hans sónötu Béla Bar-
tóks fyrir einleiksfiðlu. Sónatan er
samin í Bandaríkjunum árið 19^3
og er eitt af seinustu verkum
Bartóks. Hún er samin fyrir Menu-
hin og er eitt af erfiðustu verk-
um sinnar tegundar. í sónötunni
koma fram allir beztu eiginleikar
Bartóks, verkið er dásamlega fall-
egt og afburðavel samið.
Af Öðrum verkum má ncfna
Partitu Bachs nr. 2 fyrir einlciks-
fiðlu. Seinasti þáttur hennar cr
sem kunnugt er sú fræga Chaconna
sem flestir fiðluleikarar spreyta
sig á. Einnig var Duo Concertant
eftir Stravinsky nokkuð athyglis-
vert verk. Szymon Goldberg lék
öll þessi verk geysilega vel. Hann
hefir mikla leikni og er listamað-
ur sem tekur hlutverk sitt mjög
alvarlega.
Frægir hljómsveifarstjórar
Fílharmónin-hljómsveitin hefir
haldið þrenna tónleika undir
stjórn Otto Klemperes, Rafaels
Kubeliks og Eugene Ormandy.
Klemperer stjórnaði Das Lied von
der Erde eftir Mahler og Anton
Dermota og Fischer-Dieskau sungu
einsöng í því verki. Verkið er að
mörgu leyti fallegt og sérkenni-
legt, enda með því skársta sem
Mahler samdi. Einsöngvararnir
voru báðir góðir. Dermota átti erf-
iðan dag, í fyrsta lagi að syngja
á móti slíkum manni sem Dieskau
er, og í öðru lagi að syngja lög
Mahlers. Anton Dermota er fræg-
ur fyrir söng sinn í óperum Moz-
arts og ekki er hægt að hugsa
sér ólíkara en Mozart og Mahler.
Á næslu tónleikum, sem voru
undir stjórn Kubeliks, var dembt
yfir mann öðru verki eftir Mart-
inu, sem var öllu lakara en hið
fyrra. Þetta var píanókonsert sem
Rudolf Firkusny lék Ijómandi vel.
Á tónleikunum sem Eugene Qrm-
andy stjórnaði voru eingöngu
ílutt verk eftir Tschaikowsky.
Þetta voru seinustu tónleikarnir
sem Dennis Brain lék á, en har.n
var fyrsti hornleikari hljómsvcit-
arinnar. Nóttina eftir var hann á
leið til London í bíl sínum en ók
á tré og lézt samstundis. Það er
mikill skaði að fráfalli hans.
Fischer Dieskau
Sennilega munu flestir seint
gleyma tónleikum Dietrich Fisch-
er-Dieskau. Hann söng að þessu
sinni sönglög eftir Schubert. Söng-
ur hans er fullkominn, og undir-
leikarinn, Gerald Moore, gaf söngv
aranum ekkert eftir. Tónleikar
þessir voru að mínum dómi þeir
beztu á þessari hátíð.
Anna Russel hefir vakið mikla
hrifningu. Hún skopstælir ýmis
fræg verk þ. á m. Niflungahring
Wagners, Carmen og fleiri fræg
verk. Það er dauður maður sem
ekki getur hlegið að henni.
A. H. S.
Á SKOTSPÓNUM
Þcir ku vera að stofna kaupfélag fyrir norðan þar á
Sauðárkróki . . forgörvgumenn Jón á Reynistað og
Sigurður Sigfússon ... hafa báðir mikla reynslu í fé-
lagsmálum Aðalritstjóri Morgunblaðsins er kominn
heim úr utanlandsreisu . . .tekinn til starfa á ný. . . .
fyrsti sýnilegi árangurinn er alger þögn um útsvars-
málið í Morgunblaðinu í gær . . . innbyrðis ástand
Sjálfstæðisflokksins er líklegt til að hafa áhrif á túlk-
un málsins hér eftir.... Tveir enskir slátrarar ferð-
ast í milli sláturhúsanna á þessu hausti . . . þetta er
einn liður í starfsemi samvinnumanna við að efla vöru-
vöndun og verðmæfi ísienzkra afurða .í vændum
er senn ný ljóðabók eftir Guðmu.nd Frímann skáld. . . .
Um þtssar mundir fara fram.í Prag árlegir samningar
um viðskipti íslands og Tékkóslóvakíu . . . Kjörbúð-
irriar sem samvinnufélögin innleiddu hér á landi, ryðja
séi æ meira til rúms ... enn eitt kaupfélag undirbýr
nú stofnun kjörbúðar . . . þsð er kaupfélagið á ísa-
firði . . . Viðkomur stórra farþegaflugvéla á Keflavík-
urflugvelli eru færri en ella vegna þess að aðstaða
fvrir farþega er ófullnægjandi . . er brýn nauðsyn
að endurbæta hana og koma upp „transit"-afgreiðs!u
með góðri þjónustu og möguleikum til verziunar fyrir
þá, sem aðeins staldra við stutta stund....