Tíminn - 22.09.1957, Blaðsíða 8

8
T í MI N N, sunnudaginn 22. september 1957.
Kirkjan telur vanhelgun hvíldardags-
ins vera orðiS mikið alvörumál
Héraðsfundur Kjalarnesprófastsdæmis í Vest-
mannaeyium gertSi harðorða ályktun í málinu
Vestmannaeyjum í sept. — HéraSsfundur Kjalarnespró-
fastsdæmis 1957 var haldið í Vestmannaeyjum dagana 14.
—15. september. Fyrirhugað hafði verið að fljúga til Eyja
að morgni laugardags og ljúka fundinum þann dag, en flug-
veður brást svo að fundarmenn lögðu leið sína um Þorláks-
höfn og komu þaðan með vélbát að kvöldi laugardagsins.
Síðar um kvöldið hófst þó hér-
aðsfundurinn og stóð fram undir
miðnætti, en var síðan haldið á-
fram að kvöldi sunnudags og lauk
honum kl. 1 eftir miðnætti.
í Landakirkju
Fundurinn var haldinn í frá-
bærlega vistlegu og vel búnu fund
arherbergi í hinni nýju íurnbygg-
ingu Landakirkju, sem nú er að
verða fullgerð. Mjög hefir verið til
þessarar byggingar vandað og
verður hún kirkjunni til mikillar
prýði og gagns.
Af þeim, sem sækja áttu þennan
fund, vantaði tvo presta og einn
safnaðarfulltrúa, sem ekki gátu
komið vegna veikinda. Við íundar-
setningu voru, auk fastra fundar-
manna allir sóknarnefndarmenn
Ofanleitissóknar. Prófasturinn, sr.
Garðar Þorsteinsson, Hafnarfirði,
setti héraðsfundinn og stjórnaði
honum. Sr. Halldór Kolbeins bauð
fundarmenn velkomna til þessa
fyrsta héraðsfundar, sem haldinn
er í Vestmannaeyjum og ílutti
þeim kveðju og árnaðaróskir í
bundnu máli. Mörg mál voru rædd
á fundinum og báru umræður vott
Skrlfað og skrafað
(Framhald af 7. síðu).
endanna hafði verið úthlutað af-
slætti á útsvörunum, sem nemur
samtals um 7 milljónum króna,
en hinn hlutinn, og meirihlutinn,
býr enn við gömlu útsvarsseðl-
ara, sem heimta 3,7% hærri upp
hæð af hverjum manni, en lög-
legt er.
Þetta er lærdómsrík starfsað-
ferð. Hún þýðir í rauninni það, að
misrétti er bætt ofan á lögleysu
og rangsleitni. Ekkert sem gerzt
þefir í stjórn bæjarmála um langa
hríð sýnir betur,'hversu gjörsam-
lega tillitslaust íhaldið er orðið í
krafti meirihlutavaldsins. Það tel-
ur að sér leyfist allt. Hlutverk
i±K)rgaranna er í þess augum aðeins
hð þjóna undir klíkuna, sem ræð-
ur, borga og þegja.
Skuggalegt upplit
Sjö bæjarfulltrúar hafa látið
bóka kröftug mótmæli gegn þess-
um vinnubrögðum í fundargerðar-
bók bæjarstjórnarinnar. Þar kem-
ur fram sú skoðun, að líklegast sé
að þessi álagningarmáti bæjar-
stjórnarmeirihlutans yrði dæmdur
ólöglegur af dómstólum landsins,
væri eftir því leitað. Þannig er
enn teflt á tæpasta vað um eðli-
lega fjáröflun í bæjarsjóð, á sama
tíma og uppi eru ásakanir á hend-
ur öðrum fyrir að tefja innheimtu
og framkvæmdir. Frá almennu
sjónarmiði er samt ógeðfelldust
sú mynd af stjórnarháttum í borg-
inni, er brugðið var upp í bréfi
frá skattborgara, sem birt var hér
í blaðinu fyrir helgina. Það er
myndin af íhaldsforustunni I Rvík
með útsvarsseðlabunkann fyrir
framan sig, önnum kafin við að
gera einhverjum hópi skattþegn-
anna þann greiða, nokkrum mán-
uðum fyrir kosningar, að strika út
einhvern hluta útsvarsins og reyna
þar með að slá tvær flugur í einu
höggi: Fá þakklæti fyrir greiða-
somina og koma heildarupphæð út-
svaranna inn fyrir löglegan ramma.
En utangátta stendur meiriihluti
borgaranna með sína gömlu út-
svarsseðla, með liærri upphæð en
löglegt ber að taka af þeim. Þeir
mega eiga fáryrði Morgunblaðsins
og hróp strandkapteinsins og
skattakóngsins á Varðarfundinum,
en réttláta lækkun fá þeir ekki.
Þetta er upplitið á íhaldinu í út-
svarsmálinu nú síðast. Og hefir
sjaldan verið skuggalegra.
um samstilltan vilja til að vinna
kirkju og kristni sem mest gagn.
Tvær ályktanir voru gerðar og
allar samþykktar með öllum at-
kvæðum fundarmanna. Ályktan-
irnar voru þessar:
Vanhelgun hvíldardaganna
Héraðsfundur Kjalarnesprófasts
dæmis haldinn í Vestmannaeyjum
14.—15. sept. 1957 telur vanhelg-
un hvíldardagsins vera orðna svo
geigvænlega að kirkjan megi ekki
lengur við una, þar sem þess er
jafnvel að engu gætt að friða þann
tíma, sem almenn guðsþjónusta
fer fram á hverjum stað, fyrir
hverskonar vinnu, íþróttakappleikj
um, kvikmyndasýningum og öðru
sem dregur hugi manna frá helgi-
haldi hvíldardagsins. Fundurinn
skorar því á alla, sem kirkju og
kristindómi unna, að vakna til með
vitundar um ábyrgð sína í þessu
efni og til að vinna markvisst og
ákveðið að kristinn skilningur á
boðorðinu: „Minnstu þess að halda
hvíldardaginn heilagan" aukist og
verði í fullum heiðri hafður.
ICrisfiiiboð
Fundurinn harmar hve lítið ís-
lenzka kirkjan hefir til þessa sinnt
kristniboði meðal heiðinna þjóða
og hvetur eindregið til þess að
kirkja íslands helgi pálmasunnu-
dag framvegis kristniboðinu og að
sá dagur verði fjáröflunardagur til
stuðnings því kristniboði, sem
Samband ísl. kristniboðsfélaga hef
ir þegar hafið, og að bæn fyrir
kristniboðinu verði tekin inn í bæn
eftir prédikun.
Af öðrum málum, sem rædd
voru má nefna: Lög um kirkju-
þing, skipun biskupsembætta og
Hið ísl. biblíufélag og útgáfu bibl
íunnar hér heima.
Ágæfar mótfökur
Vestmannaeyinga
Sunnudagsmorguninn kl. 10
messaði sr. Björn Jónsson, Kefla-
vík, á sjúkrahúsinu og kl. 10,30
messaði sr. Guðmundur Guðmunds
son, Útskálum. Sr. Bjarni Sigurðs-
son, Mosfelli, hafði barnaguðsþjón
ustu í kirkjunni kl. 11. Kl. 2 e.h.
var svo almenn guðsþjónusta í
kirkjunni og var þá hvert sæti skip
að kirkjugestum.
Prófasturinn sr. Garðar Þor-
steinsson prédikaði, en fyrir altari
þjónuðu þeir sr. Björn Jónsson og
sr. Guðmundur Guðmundsson fyrir
prédikun, en prófasturinn eftir
prédikun.
Um kvöldið kl. 8,30 flutti sr.
Björn Jónsson Keflavík erindi í
kirkjunni um kirkju og trúarlíf
í Þýzkalandi.
Mjög rómuðu aðkomumenn gest-
risni Vestmannaeyinga og rausn-
arskap. Sóknarnefnd hafði útveg-
að þeim náttstað og fengið hús
K.F.U.M. og K. til afnota fyrir
mötuneyti, sem nokkrar konur úr
K.F.U.K. önnuðust af frábærum
myndarskap og prýði.
Kvenfélag Landakirkju bauð
fundramönnum tvisvar til kaffi-
drykkju, en auk þess bauð það
einnig kirkjukórnum og öðrum
starfsmönnum kirkjunnar.
Ferð um Heimaey
Veður var hið fegursta og
nutu aðkomumenn, sem flestir
voru ókunnugir í Eyjum, því sér-
staklega vel ferðar, sem farin var
í bílum um Heimaey. Voru þeir
stórhrifnir af hrikalegri fegurð
fjalla og sjávarhamra, víðáttu-
miklu gróðurlendi og margskon-
ar mannvirkjum, sem þeim voru
sýnd.
Heim fóru aðkomumenn með
flugvél að morgni mánudags 16.
sept. Þessi fjölmenni hópur ágætra
Lífið í kringum okkur
(Framhald af 5. síðu.)
vöðvastrengur liggur frá bak-
hluta innýflapokans og fær
festu á litlum bletti á innra
borði snigilhússins. Þetta er
dráttarvöðvinn, sem hjálpar dýr
inu til að loka sig inni í húsi
sínu, þegar það verður fyrir
ónæði, eða þegar þörf krefur
á annan hátt, og setur þá dýr-
ið í skyndi hurð fyrir dyrnar.
Hurðin er kringluleit plata
(lok) úr kalkkenndu eða horn-
kenndu efni, sem fest er á líf-
færapokann, skammt við fót-
inn, en ekki á sjálfa ílina eins
og virðist vera í fljótu bragði
séð. Sumar kuðungategundir
hafa ekkert lok.
Sumar samlokutegundir
verða að gera sér að góðu að
sitja fastar á einhverjum stein
inum í botninum og veröa að
taka möglunarlaust við þeim
mat, sem sjávarguðinum þókn-
ast að láta þeim í té. Þannig
fer hin mikla móðir vor nátt-
úra líka með hrúðurkarlinn,
sem húkir sýnkt og heilagt á
fjörusteinunum. En hann er
annarrar ættar, og látum við
hann því „sigla sinn sjó“.
Samlokurnar og pípuskeljarn
ar eru höfuðlaus dýr, en hafa
samt munn, sem er þó bæði
kjálkalaus, tannlaus og tungu-
laus, en umhverfis hann eru
4 þreifarar, sem hjálpa dýrinu
til þess að afla sér fæðu, sem
er annað hvort smásæir þörung
ar eða eðja, mynduð úr rotn-
uðum jurta- og dýraleifum. Á
hinn bóginn hafa kuðungarnir
höfuð og í munninum svokall-
aða þjalartungu, sem er sett
fjölmörgum, agnarsmáum tönn
um, jafnvel svo þúsundum skipt
ir. Kuðungar eru því harðari af
sér, er til fæðuöflunar kemur
en samlokur, enda eru margar
tegundir kuðunganna kjötætur
og miskunnarlausar í þeim efn
um gagnvart sínum eigin frænd
um.
ÖNDUN þessara dýra fer
fram með tálknum. Skilningar
vitin eru fremur ófullkomin,
einkum hjá samlokunum, þó
hafa sumar tegundir samlokna
augu á möttulfaldinum. Aftur
á móti hafa kuðungarnir augu
á 2 stilkum, er standa fram úr
höfðinu eða upp úr því. Margir
þekkja þjóðtrúna um brekku-
snigilinn. Sá sem var svo hepp-
inn að ná í hornin á honum,
gat óskað sér hvers sem hann
vildi. En snigillinn var alltaf
fljótari að draga inn hornin,
því þau voru ekkert annað en
augnastilkarnir.
Flest sælindýr eru einkynja,
fæða egg og taka lirfurnar
myndbreytingum. Sumar lirf-
urnar klekjast svífandi og ber-
ast þá- oft langt með straumn-
um og vindi, aðrar festa sig
strax og þær koma úr egginu
• (hall-loka).
Ingimar Óskarsson.
ESSO hyggst setja
upp birgðastöð
í Færeyjum
Færeyska Dagblaðið segir frá
því 6. sept. s. 1. að olíufélagið
Esso hafi í hyggju að setja upp
mikla birgðastöð fyrir skip frá öll
um þjóðum, sem þurfi að taka olíu
í Færeyjum.
Blaðið segir, að af þessu muni
leiða, að olíuverð í Færeyjum
lækki töluvert. Hefir blaðið snúið
sér til verzlunarstjóra Esso í Fær-
eyjum, Esmar Fuglö og hefir hann
staðfest, að samningar fari nú fram
milli Esso og landstjórnarinnar
um byggingu slíkrar birgðastöðv-
ar. Verzlunarstjórinn segir einnig
að um nokkra verðlækkun á olí-
um muni verða að ræða í Færéyj-
um við þessa framkvæmd.
gesta setti virðulegan og ánægju-
legan svip á 'Vestmannaeyjabæ og
munu hvorir íveggja, heimamenn
og gestir minnast þessa undur-
fagra sunnudags með þakklátum
fögnuði.
Áttræður: DavíS Þorsteinssou,
Arabjargarlæk
Davíð á Arnbjargarlæk, svo er
hann ætíð nefndur, er 80 ára í
dag. Hann er fæddur á Arnbjarg-
arlæk 22. sept. 1877, sonur Þor-
steins Davíðssonar bónda þar og
hreppstjóra og konu hans Guðrún-
ar Guðmundsdóttur.
Það fór snemrna orð af Davíð á
Arnbjargarlæk sem efnisrnanni,
greindum í bezta lagi, allmiklum
íþróttamanni, glímumanni og sund
manni. Snemma fór og orð af því,
að Davíð væri mikill fjáraflamað-
ur. Ungur að árum keypti hann
jörðjfla.Spóamýri. Það er lítil jörð
og liggur skammt frá Arnbjargar-
læk. Á Spóamýri stofnaði Davíð
fjárbú, byggði fjárhús yfir 200 fjár
og heyhlöðu og sléttaði túnið.
Réði hann fólk til verka á Spóg-
mýri en sjálfur vann hann að búi
föður síns heima á Arnbjargar-
læk.
Harðindavorið 1906 keypti Davíð
Þorgautsstaði í Hvítársíðu af föður
bróður sinum Ólafi, sem þá flutt-
ist að Hvítárvöllum. Afi Davíðs
bjó á Þorgautsstöðum og mó vel
vera að Davíð hafi liugsað sér jörð
ina til ábúðar síðar. I-Iann byggði
hálfa jörðina og samdi við bónd-
ann um hirðingu á 200 kindum, en
réði fólk til heyvinnustarfa á sumr
in. Nolckru síðar keypti Davíð jörð
ina Svartagil í Norðurárdalsihreppi.
Byggði hann þá jörð að einhverju
leyti en mun hafa haft þar um 200
kindur á fóðrum. Eftir að Davíð
tók við búi og jörð á Arnbjargar-
læk, bjó hann samtímis eða hafði
meiri eða minni búskap á þremur
jörðum auk Arnbjargarlæks, og
mun þá hafa haft á fóðrum fle-t
um 900 kindur og á fjalli um 1500
fjár, þegar lömb eru talin með.
Auk fjárbúsins átti Davíð margt
hrossa. Auk þess sem sagt er hér
að framan, keypti Davíð Guðna-
bakka í Stafholtstungum og Veiði-
læk í Þverábhlíð. Mun hann hafa
haft einhver not þessara jarða,
enda þó hann byggði þær öðrum.
Davíð átti sem fyrr segir, margt
sauðfjár og vænt. Hann hafði oft
góða fjármenn og stundum ágæta,
hann hafði og sjálfur gott vit á
kindum. Davíð lagði mikla áherzlu
á notkun beitarinnar út í æsar, og
lærðist fljótt að nota síldarmjöl
til fóðurs handa sauðfé með beit.
Hann sléttaði og bætti túnið á
Spóamýri sem fyrr segir svo og
túnið á Arnbjargarlæk, en það var
mjög effitt til ræktunar, vegna
þess hvað það var grýtt. Ekki réð-
ist Davíð í stórfellda ræktun utan
túns en þó nokkra. Hann húsaði
jörð sína, Arnbjargarlæk, mjög
myndarlega, bæði að heyhlöðum
og fénaðarhúsum og byggði mjög
myndarlegt íbúðarhús.
Ekki verður sagt að mikil á-
nægja hafi rílct í sveitarféiögunum
utan heimasveitar Davíðs yfir bú-
skap hans þar, en aldrei mun það
þó ha-fa aflað honum óvildar. Nú
hefir Davíð selt allar jarðir sínar
nema Veiðilæk. Syni sínum Arn-
bjarnarlæk og Spóamýri, sem nú
er orðin sem ein jörð og tengda-
syni Svartagil, báðar jarðirnar
með mjög hagstæðu verði.
Davíð hefir lagt gjörfa hönd á
fleira en búskapinn og fjóröflun.
Mesta og merkasta starf hans er
félagsmálastarfsemi hans. Davíð
hefir átt meiri og minni þátt í öll-
um félagssamtökum bænda í hér-
aðinu og verið með fyrstu frum-
kvöðlum um mörg þeirra. Nefni ég
þar til fyrst og fremst samvinnu-
félögin: Sláturfélag Suðurlands og
síðar Sláturfélag Borgfirðinga svo
og Kaupfélag Borgfirðinga og
Mjólkursamlag. Davíð tók virkan
þátt í stofnun allra þessara félags-
samtaka. Var í stjórn Sláturfélags
Borgfirðinga frá stofnun þess, þar
til það var sameinað Kaupfélaginu.
Einnig í stjórn Kaupfélagsins og
formaður þess í mörg ár. Endur-
skoðandi var hann reikninga Kaup
félagsins þar til hann tók sæti í
stjórn þess. Davíö hefir tekið mik-
inn þátt í búnaðarfélagsskapnum,
bæði heima í sveit sinni svo og í
stofnun búnaðarsambandsins á sín
um tíma og jafnan verið endurskoð
andi reikninga sambandsins og er
svo enn. Davíð átti mikinn þátt í
stofnun h.f. Skallagríms. Félagið
var stofnað til þess að annast sjó-
samgöngur á milli Borgarness og
Reykjavíkur og fleiri hafna sunn-
an lands. Félagið keypti í fyrstu
e.s. Suðurland, en seldi það fljót-
lega og lét smíða m.s. Laxfoss til
ferðanna á milli Borgarness og
Reykjavíkur og nú síðast Akra-
borg. Var Davíð í stjórn h.f. Skalla
gríms frá stofnun félagsins þar til
fyrir tveim árum.
Það mun ekki ofsagt að Davíð
á Arnbjargarlæk hafi verið meira
og minna riðinn við öll félags- og
framfaramál hérað).ins um síðastl.
50 ár. Hann hefir átt sæti í sýslu-
nefnd frá 1914 og verið þar sterk-
ur og mikilsmetinn aðili að mörg-
am málum. Endurskoðandi sýslu-
og hrepp',.reikninganna fram á síð
asta ár, endurskoðandi reikninga
Sparisjóðs Mýrasýslu og reikninga
Andakíl'-.árvirkjunarinnar, átti
sæti í skólanefnd Reyk’noltsskóla
o.fl. o.fl.
Auk þess sem að frarnan grein
ir um félagsmálastörf Davíðs, hef-
ir hann gegnt öllum opinberum
störfum fyrir sveit sína, Þverár-
hlíð. Verið oddviti síðan 1912 og
þá jafnframt oddviti upprekstrar-
félags Þverárréttar, sýslunefndar-
maður síðan 1914 sem fyrr segir,
hreppstjóri síðan 1922 og gegnir
öllum þessum störfum eiinþá.
Þegar ég tala um félagsmála-
störf Davíðs á Arnbjargarlæk, íala
ég um þau af þekkingu og reynslu.
Það hefir atvikast svo, að leiðir
okkar hafa legið samar. í marghátt
uðu félagsstarfi, meðal annars ver-
ið saman í sýslunefnd í 40 ár. Da-
víð er óvenjulega vel greindur mað
ur og fljótur að átta sig á málum
og aö finna hvað er aðalatriði
hvers máls. Ðavíð er samvinnu-
þýður og sanngjarn. í dag, á þess-
um merku límamótum í lífi hans,
þegar hann hefir náð þessum á-
fanga að íylla áttunda tuginn,
þakka ég honum fyrir langt sam-
starf og óvenjulega gott, og óska
að hann megi sem lengst halda
sínum miklu sálar og líkamskröft-
um til starfs fyrir sjálfan sig og
aðra. Davíð er kvæntur Guðrúnu
Erlendsdóttur frá Sturlureykjum.
Glæsilegri myndarkonu og hús-
móður.
Börn þeirra eru: Guðrún hús-
freyja á Grund í Skorradal. Missti
hún mann sinn, Pétur Bjarnason
fyrir mörgum árum. Andrea, hús-
freyja í Norðtungu, gift Magnúsi
Kristjánssyni og Aðalsteinn bóndi
á Arnbjargarlæk, kvæntur Bryn-
hildi Eyjólfsdóttur, ljósmóður.
Sverrir Gíslason.
4. síðan
(Framhald af 4. siðui.
hætti að annast um hana. Hún var
með öðrum orðum óvelkomin og
þar eð hún var mjög óttaslegin
vegna sjúkleika föður síns, varð
hún strax utan við sig og talaði
þá mikið um dauðann. Angistin
og kvíðinn jókst í enn ríkara mæli,
þegar fjölskyldan heimsótti íeðg-
inin á sjúkrahúsið, og síðar vitn-
aðist, að ættingjarnir höfðu þá end
urtekið það, að dauðinn væri
henni fyrir bezlu. Allar tilraunir
til að bjarga stúlkunni reyndust
árangurslausar. Hún brotnaði sam-
an í annarlegu hitaástandi og tærð
ist upp.
Hsiiafrumurnar breyfast
Kunnáttumenn í líffærafræði
hafa nú sýnt fram á, að það er
ekkert dularfullt eða yfirnáttúr-
legt við það, að menn deyi af ótta,
vegna formælinga eða vegna eigin
fullvissu um að dauðinn sé í nánd.
Smásjármyndir af heilanum sýna
hvernig heilafrumurnar þorna upp
og missa orkuhleðslu sína undir
slíkum kringumstæðum. Einnig
sýna myndirnar holur, sem mynd-
ast í frumunum og eru þær tald-
ar stafa af árangurslausum til-
raunu.m líkamans til að framleiða
vökvastýrandi liormóna, sem eiga
að viðhalda vökvahlutföllum lík-
amans. Útskýringin á þessum fyr-
irbrigðum, sem áður voru talin
dularfull er því fullkomlega eðli-
leg frá líffærafræðilegu sjónar-
miði.