Tíminn - 30.10.1957, Blaðsíða 6

5
T í M I N N, miðvikudagiim 30. október •'T95t.
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn
Rltstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsaon (áb).
Skrifstofur í Edduhúsimi við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301. 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og Maðamenn)
Auglýsingasíml 19528. Afgreiðslusíml 1232S
Prentsmiðjan Edda hf.
Staðreyndir um útlent lánsfé
í ÞJÓÐVILJANUM er
skýrt frá umræðum á ný-
liðnum Dagsbrúnarfundi um
efnahags- og kaupgjalds-
mál, og kemur fram, að rætt
hefir verið um að leysa láns-
fjárskort til íbúðarhúsnæðis
meö erlendum lántökum.—•
Er svo að sjá, sem enginn
hiutur hafi verið talinn auð-
veídari en fá erlent lánsfé
til óarðbærra framkvæmda
héc, hafi það nánast veriö
„mistök“ af rikisstj órninni
aö leggja ekki út á slíka
braut. Þetta er furðulega ó-
raunsætt áróöurstal. Fjár-
málaráðherra hefur nýlega
gert þjóðinni glögga grein
fyrir því, hvernig aðstaðan
er á útlendum lánsf j ármark-
aði. Þar liggur málið skýrt
fyrir. Sýnist ástæða til að
rif-Ja það upp, fyrst til eru
menn, sem eru haldnir þeim
ofsjónum, að útlendingar
muni leysa okkur úr heima-
gerðri fjárþröng með óarð-
bærum lánveitingum. Ráð-
herrann sagði m.a.:
„SUMIR tala eins og
hægt sé fyrir þjóð, eins og
ísiendinga, að fá að láni er-
lenðis fjármagn eins og hún
vili. En ég held, aö mönnum
hljóti að veröa ljósara og
ljósara, hvernig ástatt er í
þessum efnum. Sannieikur-
inn er sá, að í flestöllum
löndum eru gífurlegar verk-
legar framkvæmdir, eins
konar fjárfestingarkapp-
hlaup.
Þetta fjárfestingarkapp-
hlaup hefir í för með sér
verðbólgu í flestum löndum,
en verðbólguþróunin veldur
því, að minna safnast fyrir
af fjármagni, sem getur orö-
ið til útlána heimafyrir og
út úr löndunum. Fram-
kvæmdirnar vaxa, lánsfjár-
framhoð minnkai’. Aðeins ör-
fá lönd skera sig úr í þessu
efni, og allir beina þá þang-
að ferð sinni, til þess að fá
lán. Það er því stórkostleg-
ur lánsfjárskortur ríkjandi í
heiminum, og mjög erfitt að
fá lán, eða nærri ókleift á
frjálsum peningamarkaði,
og útlánamálunum er yfir-
leitt orðið stjórnað af opin-
berum aðilum og alþjóða-
stofnunum, sem til þess hafa
veriö settar á J-ót. Það er
m.a. til marks um, hvernig
ástatt er í þessum efnum, að
aðalbankastjóri þjóðbankans
danska, sagði í vor sem leið,
samkvæmt fréttum í ríkis-
útvarpinu hér 12. maí s. 1.,
að t>að væri ekki sérstakt
fyrir Dani að þeir gætu ekki
fengið lán á frjálsum mark-
aði erlendis, það gæti varla
nokkur þjóð lengur. Eru þó
fjármál Dana í framúrskar-
andi góðu og öruggu horfi.
Því fer þess vegna víðs fjarri,
að lánsfé erlendis liggi á
lausu.
TIL DÆMIS er þannig
ástatt um okkur, að við höf-
um ekki fengið lán í Alþjóða
bankanum í nokkur ár. Sum
part hefur það stafað af
deilu við bankann út af
sementsverksmiðjunni, sem
hann neitaði um lán til, en
við lögðum í samt. Sumpart
af því, að Alþjóðabankinn
er mjög tregur til að lána
þeim löndum, sem búa við
ofþenslu vegna mikillar f jár-
festingar. Og loks af því, að
Alþjóðabankinn hefir sett
sér þá reglu, að lána aldrei
nema fyrir erlendum kostn-
aði við framkvæmdirnar. •—
Lánaþörf okkar til þeirra
fyrirtækja, sem við erum að
leita að lánum til erlendis,
nær hins vegar miklu lengra,
eins og bezt sést á þvi, að við
erum að taka lán erlendis
í innlendan kostnað við
Sogsvirkj unina, sementsverk
smiðjuna og að nokkru leyti
raforkuáætlun dreifbýlisins.
Ég vil ekki halda þvl fram,
að þaö þurfi að vera óheil-
brigt að taka lán erlendis
að einhverju leyti fyrir inn-
lendum kostnaði við einstak
ar framkvæmdir, en það er
þá a.m.k. áríðandi að þess
sé gætt, að þar sé raunveru-
lega um framkvæmdir að
ræða, sem auka þjóðartekj-
umar og standi því hrein-
lega undir þeim erlendu lán-
um, sem til þeirra eru tekin.
Annars gætum við vaknað
upp við vondan draum, þeg-
ar að skuldadögum kæmi, og
komizt að raun um ,að óvið-
ráðanlega stór hluti af gjald-
eyristekjunum væri orðinn
bundinn í vexti og afborgan-
ir.
ÉG HELD að það sé
nauðsynlegt fyrir menn að
gera sér grein fyrir því,
að það eru takmörk fyrir
því, hvað þjóð eins og ís-
lendingar geta byggt mikið
á erlendu lánsfé.
Hin mesta nauösyn væri
að erlent fjármagn kæmi
inn í landið einnig eftir
öðrum leiðum en lánaleið-
inni, enda væri um það eðli
legar reglur settar. En slíkt
verður tæpast nema stefnu-
breyting verði í efnahags-
málum okkar og fram-
Ieiðslumájum frá því, sem
verið hefir nú um nærfellt
20 ár.
Þá er full ástæða til þess
að horfast í augu við, að
það verður að fara varlegar
í þaö en. gert hefir verið
stundum, að kasta sér út í
framkvæmdir, sem kosta
hundruð milljóna kr., án
þess að hafa gert sér grein
fyrir því, hvernig fjár skuli
aflað til þeirra. Sé of langt
gengið í þessu efni, þá getur
það stórum veikt aðstöðu
þjóðarinnar í baráttu henn
ar fyrir því að standa á eig-
in fótum fjárhagslega.
Það er eðlilegt aö taka er-
lent lán til aðrbærra fram-
kvæmda að vissu marki.
Jafnframt vil ég leggja á
það höfuðaherzlu, að fram-
farir hér megi ekki verða of
háðar því, að erlent láns-
fé sé fyrir hendi“.
ERLENT YFIRLIT:
Er Tító hræddur við títóismann?
Ymsar skýringar á auknu fylgi hans vií Sovétblökkina
New York, 26. oki.
Viðurkenning Júgóslavíu á
stjórn Austur-Þýzkalands
hefir mjög ýtt undir þann
orðróm, að Tító sé í þann
veginn að gerast aftur fylgi-
sveinn valdhafanna í
Moskvu.
Einkum hefir þetta þó orðið
vatn á myllu þeirra, sem alltaf
hafa tortryggt Tító, og því verið
mótfallnir því, að Bandaríkin
veittu honum eins mikla hjálp og
þau hafa raunverulega gert.
Því cr vissulega ekki að neita,
að verulegar breytmgar hafa orðið
á utanríkisstofnu Títós að undan-
förnu og benda þœr flestar til
þess, að hann sé að hverfa frá
þeirri hlutleysisstefnu, er hann
fylgdl um skeið, en sé í staðinn
að gerast fylgismaður rússnesku
utanríkissteftiunnar. Þannig hefir
hann að undanfömu fylgt Rússum
nokkumveginn í Ungverjalands-
málinu, í afvopnunarmálunum, í
málum Arabarikjanna o. s. frv.
í Moskvu er Ií‘ka orðin mikil
breyting á vi'ðhorfinu til Títós.
Seinustu ár Stalíns var hann
stimplaður sem mesti fjandmaður
Sovétríkjanna og kommúnismans.
Nú er hann hafður þar í meiri há-
vegum en nokkur annar erlendur
leiðtogi koinmúnista, Mao Tse
Tung jafnvel ekki undanskilinn.
MARGT ER að sjálfsögðu
rætt um orsakir þess, að Tító hef-
ir svo mjög lagzt á sveif méð
Sovétríkjunum að undanförnu og
raun ber vitni.
Af þeim, sem eru hliðhollir
Tító, er venjulegasta skýringin
sú, að Titó telji nauðsyniegt að
treysta Kmstjoff í sessi, því að
áframhaldandi völd hans séu bczta
tryggingin fyrir því, að ekki verði
horfið aftur til stalinismans í Sov-
étríkjunum. Álit Títós sé það, að
Krustjoff vilji veigamiklar breyt-
ingar á stjómarháttum Sovétríkj- j
anna, er muni hafa í för með sér
frjálsari stjómarhætti inn á við
og friðsamlegri stefnu út á við.
Krustjoff sé hins vegar enn ekki
svo fastur í sessi, að hann geti
breytt eftir þessum fyrirætlunum
sínum, nema að takmörkuðu leyti.
Ein helzta hættan, sem vofi yfir
honum, sé sú, að mótstaðan gegn
Rússum aukist í leppríkjunum og
það verði vatn é myllu Stalínista.
Af þessum ástæðum vilji Tító ekki
ýta undir mótspyrauna í Ieppríkj-
unum að sinni, heldur miklu frem
ur stuðla að jafnvægi þar. Þetta
telji hann sig m. a. geta gert
með því að hallast meira á sveif
með Rússum í utanríkismálunum
en hann hafi gert áður.
Þá segja fylgismenn Títós, að
með því að taka upp nánari sam-
vinnu við Rússa í alþjóðamálum,
geti hann haft meiri áhrif á
stefnu þeirra varðandi leppríkin.
Þeir, sem eru andvígir Tító, gera
lítið úr þessum skýringum. Þeir
segja, að Tító hafi alltaf í hjarta
sínu verið kommúnisti og því sé
eðlilegt, að hann hverfi fyrr eða
síðar heim til föðurhúsanna.
LOKS ER SVO þriðja skýr-
ingin, sem ýmsir óháðari blaða-
menn halda fram. Hún er sú, að
Tító sé raunverulega orðinn smeyk
ur við Títóismann og vilji því
hamla gegn honum. Röksemda-
leiðsla þeirra, sem þessu halda
fram, er í höfuðatriðum þessi:
Eftir áreksturinn við Stalín,
átti Tító um tvo kosti að velja.
Annar kosturinn. var sá að beygja
sig fyrir Stalin og eiga það á
hættu að farast í einhverri „hreins
uninni“ eins og aðrir þeir, sem
höfðu sýnt Stalín mótþróa. Hinn
kosturinn var sá að rísa gegn
Stalín. Þann kostinn valdi Tító
og tók upp merki Títóismans eða
hins þjóðlega kommúnisma. Áður
hafði Moskvukommúnisminn verið
allsráðandi, þ. e. að allir sannir
komniúnistar yrðu að hlýða fyrir-
TITO
mælum frá Moskvu. Samkvæmt
Títóismanum var það ekki nauð-
synlegt.
Valdhöfunum í Moskvu var mjög
illa við Títóismann og gerðu sitt
ítrasta til að steypa Tító úr stóli.
Það tókst hins vegar ekki og átti
efnahagsleg aðstoð Bandaríkjanna
við Júgóslavíu mikinn þátt í þvi,
en hún nemur nú orðið 1,4 milij-
arð dollara.
TÍTÓISMINN hefir sennilega
meira en nokkuð annað ýtt undir
mótspyrnuna gegn Rússum í lepp-
ríkjunum og þannig veikt mjög
heimsveidi þeirra. Bandaríkin
þurfa því ekki að sjá eftir aðstoð-
inni við Tító, jafnvel þótt hann
snerist til fylgis við Riissa nú.
Sigursæld Títóismans hefir hins
vegar haft sínar skuggahliðar fyrir
Tító sjálfan. Mótspyrnuhreyfingin
í leppríkjunum, sem var grund-
völluð á Títóismanum, hefir ekki
aðeins beinzt gegn yfirráðum
Rússa þar, heldur jafnvel öllu
fremur gegn hinu andlega og póli
tíska ófrelsi. Með því hefir liún
byrjað að ógna Tító sjálfum, þar
sem hann er einræðisherra og
frelsi litiu eða engu meira í Júgó-
slavíu en í öðrum löndum komm-
únismans. Ef slík frelsishreyfing
héldi áfram að eflast í leppríkj-
unum, gæti hún fyrr en varði einn
ig náð til Júgóslavíu og orðið
stjórn kommúnista þar hættuleg.
Athyglisvert er, að Tltó studdi í
fyrstu uppreisnarhreyfinguna í
Ungverjalandi eða á meðan hún
beindist aðallega gegn yfirráðum
Rússa. Eftir að hreyfingin setti
pólitískt frelsi á stefnuskrá sína,
breyttist hinsvegar afStaða Títós
og síðan hefir hann nokkurn veg-
inn fylgt Rússum í Ungverjatands-
málinu.
Ótt.i Titós við frelsishreyfingar
í kommúnistalöndunum er sagður
enn meiri eftir að Djilas skrifaði
bók sína um hina nýju rfirstétt
í kommúnistalöndunum. Síðan er
hann sagður miklu meira á varð-
bergi en áður gegn liverskonar
gagnrýni og frelsishreyfingum.
Ein afleiðing þessa er sú, að
Tító telji rétt að hafa sem nán-
asta samvinnu við Rússa til þess
að ýta ekki undir frelsishreyfing-
ar í lepprikjunum, er síðar gætu
beinzt gegn honum og hiniú komm
únistísku stjórn Júgóslavíu. Tító
óttist m. ö. o. að hann sé búinn
að missa taumlialdið á Títðisman-
um og þetta afkvæmi 'hans geti
orðið til að tortíma honiim sjálf-
um, nema hann hjálpi Krustjoff
til þess að hamla gegn áhrifum
þess.
ÞESS VIRÐAST sjást merki
á þingi sameinuðu þjóðanna, að
áhrif Júgóslava hafa minnkað á
sviði alþjóðamáia síðan Tító hvarf
frá hlutleysisstefnunni og snerist
meira á sveif með Rússum aftur.
Áður var verulega tekið eftir
því, sem fulltrúar JúgtVsIava lögðu
til mála, þvi að þeir sögðu þá oft
ýmislegt, sem aðrir sögðu ekki.
Nú er þetta breytt, því að nrenn
telja sig vita nokkurn veginn
fyrirfram, hvað fulltrúar Júgó-
slava hafa fram að færa.
Þrátt fyrir þetta, væri samt
rangt að segja, að Iitið sé orðið
á Júgóslaviu sem rússneskt lepp-
ríki, líkt og t. d. Ungverjaland
og Pólland. Tító getur enn farið
sínu fram, eins og honum þókn-
ast. Hann er ekki talinn fylgja
Rússum að málum vegna þess, að
hann sé titneyddur að fara eftir
fj’rirskipunum þeirra. Hann er
(Framhald á 8 síðu >
Stórl borinn.
G. GR. SKRIFAR á þessa leið:
„Það vatoti athygli mína er ég
heyrði frá því sagt, að fram
væri komin á Alþingi tillaga um
að skora á ríkisstjórnina að fella
niður aðflutningsgjýld af gufu-
bor, sem Reykjavíkurbær og rík-
ið hugðust eiga saman. Um mál
þetta hafa orðið nokkrar orð-
ræður og blaðaskrif.
Þótt mál þetta sé lítið merki-
Iegt í sjálfu sér, kemur þó fram
í því eitt atriði, sem er táknrænt
fyrir okkar samtið, sem er
hömlulaus ásókn á rfkið eða rík-
iskassann, og jafnframt virðing-
arleysi fyrir þeim regium, sem
Alþingi er annað veifið að burð-
ast við að byggja upp. Alþingis-
mennirnir sjálfir virðast sannar-
lega ekki vera nein undantekn-
ing frá reglunni".
Grautarhugsunin.
ENN SEGIR: „Allir, sem til
þekkja, vita, að hlutverk Út,-
ílutningssjóðs þjónar sama til-
gangi og gengislækkun, en var
af vissum ásfcæðum látin koma í
hennar stað. Beiðni um að niður
falli aðflufcningsgjöld af nefndum
- gufubor, jafngildir, undir þess-
um 'kringumstæðum, að vilja fá
borinn greiddan með öðru og
lægra gengi, en því, sem skráð
er og gildir um tilsvarandi vör-
ur, og að ríkissjóður greiði mis-
muninn. Vafalítið er fjöldi vöru-
tegunda í sama flokki og bor
þessi, sem með jafnmiklum rök-
um mætti gera um sömu kröfur.
Bak víð þingsályktunartillögu
þessa skín í frámunalega graut-
arlega hugsun um eðli málsins
og fulikomiff kæruleysi um það
þótt rifið sé niður með annarri
hendinni, sem byggt er upp með
hinni, og bczt gæti ég trúað að
þetta yrði samþykkt. — G. Gr.“
Stendur meff kfukkunni.
FÆR KLUKKAN aldrei að vera
í friði? spyr bréfritairi, sem
kveðst vilja „verja klukkuna”.
Hverjum er gagn að hringlinu
með klukkuna liaust og vor? í
mínu ungdæmi fóru menn fyrr á
fætur þegar með þurfti, en eng-
um datt i-hug að róta við klukk-
unni. Þessi apaskapur var tekinn
upp i fyrira stríðinu ef ég man
rétt. Flestir, sem það gérðú, háfa
víst hætt því fyrir löngu nema
við íslendingar. Það væri fram-
för að láta mi klukkuna í fnði
eft.irleiðis“. Svo mörg eru þau
orð. MLsskilningur er að íslend-
ingar séu eittiivert viðundiir
vegna þess að þeir koma við
klukkuna tvisvar á ári. Það gera
flestar þjóðir. Sumartími gildir í
mörgum nágrannalöndum. Marg-
ir hafa horn í síðu þess fyrir-
komulags en er það ekki svo, að
þeir óánægðu kveðji sér liljóðs,
en þeir ánægðu þegi? Þannig
gengur það oft. Eg er fyrir mitt
leyti harðánægður með breytihg-
aríiár, feUi mig vel við þær,
finnst dagurinn notast mér het-
ur. En misjafn er smekkurinn.
— Frosti.